Wspieranie rozwoju umysłowego dzieci poprzez gry strategiczne

Spis treści:

Wprowadzenie

1. Wykorzystanie gry planszowej w procesie wspierania sprawności umysłowej dzieci

1.1. Gotowość umysłowa dzieci do rozgrywania gier planszowych
1.1.1. Gry planszowe rozwijają sprawność intelektualną
1.1.2. Gry planszowe uspołeczniają dzieci
1.1.3. Gry planszowe hartują emocje dziecka i radzenie sobie w trudnej sytuacji
1.2. Monitoring dzieci i diagnostyczna funkcja gier planszowych

2. Metodyka organizowania gier stolikowych wspierających sprawność intelektualną dzieci

3. Instrukcje gier planszowych

Część 1. Gry losowe. Wprowadzenie do gier planszowych

Gry ściganki
Gry opowiadania
Gry z rozwiniętym wątkiem matematycznym
Gra Na doliczanie
Gra Grzybobranie
Gra Dno morza
Gra Rozdajemy dzieciom prezenty
Gra Siedemnaście
Gra Linia dziesięć
Gra Mądre kości

Część 2. Gry strategiczne. Sam zdecyduj, aby wygrać

Etap 1. Gry polegające na zbieraniu i szacowaniu, kto weźmie ostatni przedmiot

Gra Keyles
Gra Zegar
Gra Taktix
Gra Nim

Etap 2. Gry polegające na blokowaniu przeciwnika

Gra Mu-to-rere
Gra Karuzela
Gra Madelinette

Etap 3. Gry polegające na blokowaniu i na ustawieniu pionka na odpowiednim miejscu

Gra Chodnik
Gra Blokada
Gra Slalom
Gra Spacer po kwadracie

Etap 4. Gry polegające na blokowaniu i zamianie miejsc

Gra 5-Kono
Gra Kratkownica
Gra Neutron

Etap 5. Gry polegające na blokowaniu i osiąganiu układu wygrywającego

Gra W kole
Gra Tapatan
Gra Ashi
Gra Tiko
Gra Treko

Etap 6. Gry samotniki polegające na zbijaniu

Gra Samotnik mini
Gra Samotnik

Etap 7. Gry z podziałem na role polegające na blokowaniu

Gra wojskowa
Gra Niedźwiedź i owce

Etap 8. Gry z podziałem na role polegające na blokowaniu i zbijaniu

Gra Złapać dzika
Gra Niedźwiedź w matni
Gra Lis i gęsi
Gra Forteca

Etap 9. Gry z podziałem na role wykorzystujące blokowanie i zbijanie, w których liczniejszy przeciwnik ustawia swoje pionki na planszy

Gra Tygrys i lamparty
Gra Spacer tygrysa

Etap 10. Gry na blokowanie i zbijanie zbudowane na planszy niejednoliniowej

A. Bicie krótkim skokiem
Gra Choko
Gra Zamma
B. Bicie poprzez odpowiednie ustawienie dwóch pionów
Gra 4-Kono
C. Ustawianie pionków w układzie bijącym i usunięcie dowolnego pionka z planszy
Gra Achi
Gra Młynek

Etap 11. Sztuka konstruowania gier strategicznych

Część 3. Gry losowo-strategiczne. Wprowadzenie do gier królewskich

Gry losowo-strategiczne typu „goń i uciekaj”
Gra Chińczyk
Gra Pachisi
Gra Nyout
Gra z Ur
Gry strategiczne typu „ucieczka króla”
Gra Brandub

Zakończenie. Krótko o znaczeniu gier strategicznych w rozwoju intelektualnym dzieci

Aneks

Dodatek 1. Modyfikacja plansz. Krótko o dostosowywaniu gry do możliwości dzieci
Dodatek 2. Gry probabilistyczne. Rozszerzenie wiedzy dzieci o grach losowych
Gra Ściganka z użyciem młynka
Gra Biało-czarni
Gra Dzień–noc
Gra Ściganka z kolorowymi kulkami
Dodatek 3. Spis gier opisanych w książce i ich plansze

Bibliografia
Krótko o autorze

Bücken H. (1993), Gry i zabawy… kiedy dziecko jest chore, Warszawa, Marba Crown,
Dąbrowski M. (1992), Czy potrafisz wygrać ? Gry do szkoły i na wakacje, Warszawa, WSiP.
Deulofeu J. (2012), Dylematy więźniów i zwycięskie strategie . Teoria gier. Warszawa, Wydawnictwo RBA.
Gołębiowski Ł. (1831), Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym, lub niektórych tylko prowincyach: umieszczony tu: kulig czyli szlichtada, łowy, maszkary, muzyka, tańce, reduty, zapusty, ognie sztuczne, rusałki, sobótki i .t .p., Warszawa, Nakład Autora, Druk N. Glubksberga.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Dobosz K., Zielińska E. (1996), Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier?, Warszawa, WSiP.
Hoffmanowa K. (1861), Assarmot . Zabawa historyczna. Wilno, Nakład Maurycego Orgelbranda.
Jelinek J.A. (2019), Zabawy i gry rozwijające umysły sześciolatków. Metodyka wdrażania dzieci w układanie gier oraz ich rozgrywanie, Bliżej przedszkola, 7-8.
Kopoczek R. (2013), Wstęp do wiedzy o grach tradycyjnych, Katowice, Wydawnictwo UŚ.
Kozłowski K. (1870), Zbiór zabaw, gier i rozgrywek dla młodzieży, Poznań, Drukarnia Nadworna W. Deckera i Sp.
Maciej Stary (Antoni M. Stefański) (1899), Gry umysłowe, Mikołów, Wydawnictwo Dzieł Ludowych Karola Miarki.
Pijanowski L., Pijanowski W. (2006), Gry świata . Encyklopedia, Warszawa, PWN.
Pijanowski L. (1969), Podróże w krainie gier, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo „Iskry”.
Pijanowski L. (1981), Skarbnica gier, Warszawa, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
Pijanowski L. (1997), Przewodnik gier, Wydawnictwo Orenda.
Pijanowski W. (1989), Gry, w które grałem, Bydgoszcz, Pomorze.
Pijanowski W. (2010), W krainie gier, Wychowanie w Przedszkolu, 7.
Pisarski M. (1992), Matematyka dla naszych dzieci . Gry i zabawy rozwijające uzdolnienia matematyczne, Warszawa, Wydawnictwo „ECERI”.
Weryho M. (1910), Gry i zabawy towarzyskie w pokoju oraz na wolnem powietrzu, Warszawa, M. Arct.

Interesującym źródłem na temat gier są także internetowe encyklopedie. Zawierają one bogaty zasób opisów gier, ich historię, odnośniki do opracowań naukowych poświęconych analizie matematycznej gier oraz odnośniki do gier, które można rozgrywać online. Szczególnie polecam:

Cyningstan, http://www.cyningstan.com
Ludii Games, projekt pracowników Uniwersytetu w Maastricht pod kierownictwem Cameraona Bronwe, dostępny pod adresem: https://ludii.games/.

Publikacje, które dostarczyły ważnych informacji potrzebnych do zbudowania podstaw do opracowania pedagogicznej koncepcji wspierania rozwoju intelektualnego dzieci poprzez gry, zostały wymienione poniżej:

Caillois R. (1997), Gry i ludzie, Warszawa, Oficyna Wydawnicza Volumen.
Cipora K., Szczygieł M. (2013), Gry planszowe jako narzędzie wspomagania wczesnych kompetencji matematycznych, Edukacja, 3.
Claparède E. (1936), Psychologia dziecka i pedagogika eksperymentalna, Warszawa, Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
Domurat A. (2015), Robert Duncan Luce, Decyzje, 23.
Dyner W.J. (1983), Zabawy tematyczne dzieci w domu i w przedszkolu, Wrocław, Wydawnictwo Ossolineum.
Eigen M., Winkler R. (1975), Gra . Prawa natury sterują przypadkiem, Warszawa, PIW.
Fröbel F. (1895), Pedagogics of the kindergarten, New York, Appleton.
Gruszczyk-Kolczyńska E. (1992, 2013), Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Warszawa, WSiP.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Kupisiewicz M. (1999), Dzieci z wadą słuchu, Warszawa, WSiP.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (2012), Dwulatki i trzylatki w przedszkolu i w domu . Jak świadomie je wychowywać i uczyć, Kraków, CEBP.
Huizing J. (1985), Homo ludens . Zabawa jako źródło kultury, Warszawa, SW Czytelnik.
Jacko J.F. (2009), Ontologia myślenia strategicznego, Homo Ludens, 1.
Kabacińska-Łuczak K. (2018), Gry patriotyczne w II połowie XIX i na początku XX wieku na przykładzie gry „Piast”, Studia edukacyjne, 51.
Kofler E. (1963), Wstęp do teorii gier . Zarys popularny, Warszawa, PZWS.
Korolczuk R., Zambrowska M. (2014), Pozwólmy dzieciom grać: o wykorzystaniu gier planszowych w edukacji matematycznej. Warszawa, IBN.
Koziej S. (1993), Teoria sztuki wojennej, Warszawa, Bellona.
Kruszewski K. (1992), Sztuka nauczania, Warszawa, WN PWN.
Kubala-Kulpińska A. (2020), Wpływ gier planszowych na rozwój ucznia, Głos Pedagogiczny, 116.
Kurcz I. (1995), Pamięć, uczenie się, język, Warszawa, WN PWN.
Luce R.D., Raiffa H. (1964), Gry i decyzje, Warszawa, PWN.
Masłowiecka M. (2019), Gry planszowe jako forma aktywności pozalekcyjnej uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną, Pedagogika . Studia i rozprawy, 28.
Materiały do nauczania psychologii. Seria 2, Psychologia rozwojowa, wychowawcza i społeczna, tom III, (red.) Lidia Wołoszynowa (1969), Warszawa, PWN.
Pearl J., MacKenzie D. (2021), Przyczyny i skutki, Kraków, Copernicus Press.
Piaget J. (1977), Dokąd zmierza edukacja, Warszawa, PWN.
Poddjakow N.N. (1983), Myślenie przedszkolaka, Warszawa, WSiP.
Pytel K., Salwa A. (2012), Spotkania przy planszy, Wychowanie w Przedszkolu, 11.
Queyrat F. (1905), Gry i zabawy dziecięce . Studyum nad wyobraźnią twórczą u dzieci, Warszawa, Nakład Geberhnera i Wolffa.
Schaffer H. R. (2009), Psychologia dziecka. Warszawa, WN PWN,
Składanowska K., Tułacz N. (2011), Przyjemne z pożytecznym. Gry planszowe w edukacji, Wychowanie w Przedszkolu, 8.
Sławińska M., Sapała B. (2020), Przedwojenne niemieckie gry planszowe dla dzieci w wieku przedszkolnym z terenu Prus Wschodnich – potencjał edukacyjny z historią w tle, Edukacja Elementarna, 15(2),
Starsze przedszkolaki . Jak skuteczni je wychowywać i kształcić w przedszkolu i w domu, (red.) Edyta Gruszczyk-Kolczyńska (2014), Kraków, Wydawnictwo CEBP.
Szuman S. (1955), Rola działania w rozwoju umysłowym małego dziecka, Warszawa, Wydawnictwo Ossolińskich, PAN.
Williams J.D. (1965), Strateg doskonały . Wprowadzenie do teorii gier, Warszawa, WN PWN.
Wood D., Bruner J., Ross G. (1976), The role of tutoring in problem solving, Journal of Child Psychology and Psychiatry, 17.

Zespół seminarzystów, którzy w ramach przygotowywania swoich prac dyplomowych zdecydowali się realizować pod moim kierunkiem badania nad ustaleniem sposobów, w jaki dzieci dochodzą do konstruowania skutecznych metod osiągania zwycięstwa w grach strategicznych, jak reagują na sytuacje wygranej i przegranej oraz jakie stosują społeczne strategie wygranej, został przedstawiony poniżej. Dodam, że szczegółowy opis wspólnego dla wszystkich semina-
rzystów programu badawczego został przedstawiony we wstępie do książki. Poniżej wymieniam niepublikowane prace magisterskie każdej osoby tworzącej zespół seminarzystów. Prace te pozostają do wglądu w archiwum Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie. Członkami zespołu badawczego pozostają:

Karczewska Klaudia (2023), Budowanie strategii wygrywających w grze „Keyles” przez dzieci czteroletnie ze Szkoły Podstawowej w Wiśniewie.
Kozdra Magdalena (2023), Konstruowanie strategii wygrywających w grach planszowych przez dzieci w wieku przedszkolnym w warszawskim przedszkolu na Woli.
Król Wiktoria (2023), Budowanie strategii wygrywających w grze „Mu-to-re-re” przez dzieci siedmioletnie z Białobrzegów.
Murdzek Kamila (2023), Budowanie strategii wygrywających w grze Neutron przez dzieci 6-letnie z Przedszkola nr 1 w Piasecznie.
Strzeżek Sylwia (2023), Budowanie strategii wygrywających przez dzieci w wieku przedszkolnym w Publicznym Przedszkolu w Chynowie.
Sypniewska Magda (2023), Budowanie przez dzieci sześcioletnie strategii wygrywających w grze „Keyles” w Przedszkolu nr 52 w Warszawie.
Tokaj Sylwia (2023), Kształtowanie się strategii wygrywających w grach planszowych u dzieci z Niepublicznego Przedszkola „Baśniowy Zameczek” w Piasecznie.
Waszczuk Agata (2023), Budowanie strategii wygrywających w „Mu-to-rere” u dzieci z przedszkola Polskich Podróżników w Warszawie.
Zwierz Monika (2023), Różnice w sposobach budowania strategii wygrywających stosowanych przez dzieci w wieku 7 lat na podstawie gry Tapatan.
Żytkowicz Łucja (2023), Budowanie strategii wygrywających w grach planszowych przez uczniów klas I–III szkoły podstawowej na warszawskiej Woli.