Więzienie ten dom (mało) dobry. Oblicza i problemy współczesności

Spis treści:

Wstęp

Część I. O paradoksach, logikach i dramaturgiach penitencjarnych

Rozdział 1. Od braku litości do miłosierdzia. Oblicza penitencjarnych paradoksów w okresie międzywojnia
Rozdział 2. Odmienne logiki, różne dramaturgie. Polskie i zagraniczne więziennictwo w okresie po II wojnie światowej

Część II. Opresja i humanitaryzm. O ambiwalentnej logice współczesnego więzienia

Rozdział 3. Od opresji do humanitaryzmu. O genezie i rozwoju idei umiarkowania w karaniu
Rozdział 4. Klęska kultury wychowawczej więzienia i wzrost represyjności po roku 1975
Rozdział 5. Filozofia humanizmu w  prawie karnym a logika więzienia humanitarnego
Rozdział 6. Kwestia ochrony zdrowia w zakładach karnych. Kilka co najmniej powodów do wstydu
Rozdział 7. Humanitaryzm w praktyce penitencjarnej. Trudny problem inwalidztwa i starości w więzieniu
Rozdział 8. Humanitaryzm a umieranie i śmierć w więzieniu, czyli o tematach tabu

Część III. O miłosierdziu i przebaczaniu w domu (mało) dobrym

Rozdział 9. O miłosierdziu wobec więźnia
Rozdział 10. O trudnej sztuce przebaczania więźniowi. Kiedy i kto może przebaczyć
Rozdział 11. Przebaczenie jako akt miłosierdzia. Kilka dalszych niełatwych pytań
Rozdział 12. Miłosierdzie wobec umierania i śmierci w celi. Cierpienia i lęku oblicza ostateczne

Część IV. O traumie, konflikcie, winie, wstydzie i ostatnim słowie więźnia

Rozdział 13. Konflikt i jego rozwiązywanie na różnych etapach postępowania karnego
Rozdział 14. Więzień jako partner w dialogu. Wina, wstyd i poczucie krzywdy
Rozdział 15. Pokrzywdzony przestępstwem a mediacja
Rozdział 16. Trauma ofiary i last statement zbrodniarza

Część V. O sprawiedliwości naprawczej i restorative prison

Rozdział 17. Przebaczenie i sprawiedliwość, która ma naprawić krzywdę. Limitowana alternatywa
Rozdział 18. Błędy, nieporozumienia i spłycanie sprawiedliwości naprawczej w praktyce. Polski wariant urzędowy
Rozdział 19. Czy sprawiedliwość naprawcza może zastąpić uwięzienie. Refleksje na tle dyskusji światowej
Rozdział 20. Więzienie naprawcze. Wizje, opinie ekspertów i doświadczenia
Rozdział 21. Kilka końcowych refleksji o  restorative prison. Pomiędzy entuzjazmem a sceptycyzmem

Część VI. O człowieczeństwie w więziennej szkole przetrwania

Rozdział 22. „Człowiek” to brzmi dumnie
Rozdział 23. Bosiacy i więzienni ludzie przez małe c. O obronie i poszkodowaniu człowieczeństwa
Rozdział 24. Zwierzęta – niezwierzęta, czyli o przemianie więźniów w bestie
Rozdział 25. Barbarzyńskie zachowania więźniów. Typologia bestiaryzacji

Część VII. O poprawie i nawróceniu się w zakładzie karnym

Rozdział 26. O szerokiej ziemi i (nie)trudnej rzeczywistości jej więzień
Rozdział 27. Poprawienie systemowe, czyli resocjalizacja po polsku. Przekaz urzędowy a oceny więźniów i wychowawców więziennych
Rozdział 28. Ubieranie diabła w habit, czyli sen o nawróceniu się i poprawie w więzieniu

Zakończenie
Bibliografia

Wstęp

Abner C., Elderly Inmates: A Growing Trend According to the U.S. Justice Department’s. Bureau
of Justice State News (Council of State Governments). Nov/Dec 2006, Vol. 49 Issue 10 .
Adamczyk T., O  karze  pozbawienia  wolności  w  orzecznictwie  krakowskiego  sądu  grodzkiego  
w XVIII wieku uwag kilka. Z dziejów prawa, tom 4 (12), Katowice 2011.
Agamben G., Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, Warszawa 2008, przeł. Mateusz Salwa.
Aging Inmates: Correctional Issues and Initiatives. Corrections Today, 2012.
Agnew R., The Techniques of Neutralization and Violence. Criminology 32 (1994)
Allport G.W., Osobowość i religia, Warszawa 1998.
Alschuler A.W., Plea Bargaining and Its History. Columbia Law Review, nr 1/1979.
Ancel M., La Défense sociale nouvelle, un mouvement de politique criminelle humaniste, Paris 1954.
Aquino K., Tripp T.M., Bies R.J. (2006). Getting even or moving on? Power, procedural justice, and
types of offense as predictors of revenge, forgiveness, reconciliation, and avoidance in organizations.
Journal of Applied Psychology, 91(3).
Arendt H., Kondycja ludzka, polskie wydanie Warszawa 1958, tłum. Anna Łagodzka.
Arystoteles, Etyka nikomachejska, Warszawa 2011, s. 79.
Aszyk P., Tortury – wielowiekowa debata. Szkic historyczny, Studia Bobolanum nr 3/2017.
Bader Ch., Demaris A,, A test of the Stark Bainbridge theory of affiliation with cults and sects,
Barabas T., Fellegi B., Windt S., Responsibility-taking, Relationship building, and Restoration in
Prisons, Budapest 2012.
Bastiansen R., Vercruysse J., Commentary on Responding to the Crisis, Prison Service Journal
140/2002.
Baumann Z., Europa, Warszawa 2005.
Bauman Z., Globalizacja, Warszawa 2000.
Bauman Z., Razem osobno, Kraków 2003.
Baumeister R.F., Stillwell A.M., Heatherton T.F., Guilt: an interpersonal approach. “Psycho-
logical Bulletin”, 115 (2/1994).
Beccaria C., O przestępstwach i karach, Łódź 2014.
Benedict R., Chryzantema i miecz, Warszawa 1999.
Berit A., The Limits of Restorative Justice in Prison. Peace Review, A Journal of Social Justice 23,
no. 3/2011.Bibliografia  471
Berman H., The Influence of Christianity Upon the Development of Law , Oklahoma Law Review
no 12/1959.
Blaski i cienie współczesnej przestrzeni penitencjarnej. Człowiek a system. Praca zbiorowa pod red.
P. Stępniaka, Kalisz 2013.
Blumer H., Interakcjonizm symboliczny, Kraków 2009, tłum. G. Woroniecka.
Bogucka M., Dom Pracy Przymusowej w Gdańsku w XVII w., Kwartalnik Historii Kultury  
Materialnej nr 2, 1986.
Braithwaite J., Crime, shame and reintegration, Cambridge University Press 1989.
Brady E.N., Logsdon J.M., Zimbardo’s „Stanford Prison Experiment” and the Relevance of Social  
Psychology for Teaching Business Ethics, Journal of Business Ethics, Kluwer Academic  
Publisher, nr 7/1988.
Broniewski W., Bagnet na broń. Wiersze i poematy, Łódź 1980.
Broniewski W., Elegia o śmierci Ludwika Waryńskiego, Warszawa 1982.
Bruller J.M., Les Animaux dénaturés, Paris 1952.
Brzezińska A., Społeczna psychologia rozwoju, Warszawa 2007.
Buchała K., Zoll A., Kodeks karny, Kraków 1998.
Bugajski Z., Więziennictwo, cz. I, Nauki o karze, Warszawa 1925.
Buller D.J., Adapting Minds: Evolutionary Psychology And The Persistent Quest For Human Nature,
Bradford 2006.
Cackowski Z., O człowieczeństwie, Res Humana nr 2/2015.
Campbell J., Davidson M., Health care, hospitalisation and prison, New York 2010.
Cere J.P., La prison, Paris 2018.
Cere J.P., La rétention de sûreté à l’épreuve de la Convention européenne des droits de l’homme, Archives
Juridiques Pénal, mai 2008, n°5.
Cere J.P., Japiassu C.E. (dir.) Corruption et droit penal, Paris 2019.
Cieślak M., Zasada humanizmu jako naczelna dyrektywa w sferze prawa karnego, Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu Gdańskiego, nr 13/1985.
Ciosek M., Człowiek w obliczu izolacji więziennej, Gdańsk 1996.
Ciosek M., Izolacja więzienna jako złożona sytuacja trudna [w:] Psychologia penitencjarna, redakcja
naukowa M. Ciosek, B. Pastwa – Wojciechowska, Warszawa 2016.
Ciosek M., Psychologia sądowa i penitencjarna, Warszawa 2003.
Clemmer D., The prison community, New York 1958.
Cofer C.N., Appley M.H., Motywacja: teoria i badania, Warszawa 1972.
Cohen S., Community Control-a new utopia, z New Society, 15 March 1979.
Combesse P., La prison, Paris 2010.
Consedine J., Sprawiedliwość naprawcza. Przywrócenie ładu społecznego, Warszawa 2004.
Corbin M., La Theologie comme science [w:] Le chemin de la Théologie chez Thomas D’Aquin.  
M. Corbin (red.), Paryż 1974. Bibliografia  472
Cottrell L.S., Jr., The Analysis of Situational Fields in Social Psychology. American Sociological
Review vol. 7/1942.
Coyle A., Understanding Prisons. Paper presented at Prison Fellowship, New Zealand 25thAnniversary
Conference, Changing the Landscape, 16 May 2008.
Crocker D., Implementing and Evaluating Restorative Justice Projects in Prison, Criminal
Justice Policy Review, no 1 /2015.
Crocq L., Les traumatismes psychiques de guerre, Paris 1999.
Cullen F., Gendreau P., Assesing correctional rehabilitation: Policy, practice and prospects (in:)  
J. Horney (ed.) Criminal justice, vol. 3, Washington 2000.
Cullen F., Lero Jonson C., Stohr M.K. (eds.) The American Prison: Imagining a Different Future.
Thousand Oaks 2014.
Cullen F., Jonson Ch.L., Labeling Theory and Correctional Rehabilitation: Beyond Unanticipated
Consequences (in:) D.P. Farrington, J. Murray (eds.), Empirical Tests of Labeling Theory–Advan-
ces in Criminological Theory, vol. 18, New Brunswick 2014.
Czapów Cz., Wychowanie resocjalizujące, Warszawa 1978.
Czerwiec M., Więzienioznawstwo. Zarys rozwoju więziennictwa, Warszawa 1958.
Czy i jakie więzienia są potrzebne. Rozważania na tle zagadnień współczesności pod red. P. Stępniaka,
T. Kalisza i W. Zalewskiego, Poznań – Gdańsk – Wrocław – Kalisz 2016.
Ćwieluch J., Więzienia: tak się siedzi, Polityka, 10 kwietnia 2018 r.
Dante A., Boska komedia, wyd. polskie, Warszawa 2009, przekład A. Kuciak.
Davies N., Na krańce świata. Podróż historyka przez historię, Kraków 2017.
Debuyst C., Le cadre théorique de la fiche d’observation tel qu’il apparaît dans l’oeuvre du Dr De Greeff.
Cahiers de criminologie et de pathologie socjale, nr 11/1976), Louvain.
Debuyst C., Le concept de personnalité dangereuse considéré comme expression d’un point de vue.  
In C. Debuyst (ed.), Dangerosité et justice pénale. Ambiguïté d’une pratique (19–34). Genève 1980.
Debuyst C., Les nouveaux courants de la criminologie contemporaine. La mise en cause de la psychologie
criminelle et de son objet. Revue de droit pénal et de criminologie, nr 10/1975.
Dhami M.K., Joy P., Challenges to Establishing Volunteer Run Community-Based Restorative Justice
Programs, Contemporary Justice Review, nr 10 (2007).
Dhami M.K., Mandeep K., Mantle G., Fox D., Restorative Justice in Prisons, Contemporary Justice
Review: Issues in Criminal, Social, and Restorative Justice 12, no. 4/2009.
Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków. Redakcja Janusz Czapiński i Tomasz Panek,
Warszawa 2013.
Dostojewski F., Wspomnienia z domu umarłych, Warszawa 2017 (wydanie polskie).
Downing L., Comment on Gilbert’s, How mental systems believe, American
Psychologist, 47/1992.
Dreisinger B., Incarceration Nations. A Journey to Justice in Prisons Around the World, New York 2017.
Durheim E., Le socialisme, Paris 1928. Bibliografia  473
Edgar K., Newell T., Restorative Justice in Prisons: A Guide to Making It Happen. Hampshire 2006.
Eliot, T.S., Gerontion, w tomie Szepty nieśmiertelności. Poezje wybrane, Kraków 2001.
Engels F., The Economic Situation and Social Classes in Germany (in:) The Collected Works  
of Karl Marx and Friedrich Engels, vol. 10, 397–482, New York 1978.
Enzetti D., Piden reabrir la causa por el „Motín de los Colchones”, Tiempo, 12 febrero 2013.
État des prisons et des maisons de force en Europe au 18 – ème siècle. Traduction et édition
critique par Christiaan Carlier et Jean-Guy Petit, Champs Pénitentiaires, Éditions  
de l’Atelier, 1994.
Faugeron C., Approche de la prison, De Boeck 1996.
Ferri E., Il nuovi orizzonti del diritto e della procedura penale, 1884, 2. wyd. pt. La sociologia crimi-
nale, t. 1–2, 1929.
Foucault M., Surveiller et punir. La naissance de la prison, Paris 1975.
Foucault M., Trzeba bronić społeczeństwa, Wykłady w College de France, Warszawa 1998 (przekład
M. Kowalska).
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2018.
Garland D., Culture of Control, Oxford University Press.
Garland D., Punishment and Modern Society: A Study in Social Theory, Oxford 1990.
Gassin R., Criminologie, Paris 2003.
Geen R.G., Wpływ społeczny, [w:] J. Czapiński (red. wyd. pol.), Encyklopedia Blackwella. Psychologia
społeczna, Warszawa 1996.
Geremek, B. Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu: XIV–XV wiek, Poznań 1972.
Giddens A., Socjologia, Warszawa 2004.
Gillespie V.B., Religious Conversion and Personal Identity. How and Why People Change, Birming-
ham 1979.
Gloger Z., Encyklopedia Staropolska, Warszawa 1978, wydanie IV, tom VI.
Goffman E., Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji
totalnych, Sopot 2011.
Gordon M., Poczucie winy sprawców przestępstw (red.) E. Habzda-Siwek, J. Kabzińska (red.),
Psychologia i prawo. Między teorią a praktyką, Gdańsk 2017.
Gramzow R., Proneness of shame, proneness to guilt, and psychopathology. “Journal of Abnormal
Psychology”, 103 (1992).
Greeff E. de, Bilan d’une expérience. Trente ans comme médecin anthropologue des prisons en Belgique,
Esprit, avril 4/1955.
Greeff E. de, Criminogenèse. Rapport des Actes du II e  Congrès international de criminologie,
Paris 1950.
Greeff E. de, Introduction a la criminologie, vol. 1, Bruxelles 1946.
Gross N., S. Simmons, The Religiosity of American College and University Professors, Sociology  
of Religion 70/2 (2009).Bibliografia  474
Grzesiak S., Praca penitencjarna z więźniami seniorami, Wrocław 2013.
Grześkowiak A., Wiak K. (red.), Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza,
Lublin 2002.
Guidoni O., The ambivalences of restorative justice: some reflections on an Italian prison project, Con-
temporary Justice Review, nr 6/2010.
Haney M.C., Boenish E., Twój stres, Gdańsk 2007.
Haugebrook S., Zgoba K.M., Mashi T., Morgen K., Brown D., Trauma, Stress, Health, and Mental
Health Issues Among Ethnically Diverse Older Adult Prisoners, Journal Correct Health Care,
nr 16 (2010).
Heszen I., Psychologia stresu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Herzog-Evans M., Droit de l’execution des peines, Paris 2007.
Herzog W., Model und Theorie in der Psychologie. Goettingen 1984.
Hirschi T., Causes of Delinquency, Berkeley 1969;
Hisch A. von, Seriousness. Severity and the Kiving standard [w:] Principled Sentencing. Reading on
Theory and Policy. Oxford 2004.
Hoffman M.L., Empatia i rozwój moralny, wyd. polskie, Gdańsk 2006.
Hołda Z. i Postulski K., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2005.
Hołyst B., 1983 – Samobójstwo – przypadek czy konieczność, Warszawa 1983.
Hołyst B.. Wpływ idei Johna Howarda na polską myśl i praktykę penitencjarną, Studia Kryminolo-
giczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne 1981, nr 12.
Hosser D., Windzio M. i Greve W., Hosser D., Windzio M., Greve W. (2008). Guilt and
shame as predictors of recidivism: A longitudinal study with young prisoners. Criminal Justice and
Behavior, 35 (1/2008).
Howard J., The State of the Prisons in England and Wales, London 1777.
Immarigeon R., What is the Place of Punishment and Imprisonment in Restorative Justice (in:)  
H. Zehr, B. Toews (eds.) Critical issues in Restorative Justice. Monsey, New York 2004.
Immarigeon R., Daly K., Restorative Justice: Origins, Practices, Contexts, and Challenges. The ICCA,
Journalon Community Corrections, nr 8/1994.
Ingarden R., Książeczka o człowieku, Kraków 1972.
Ioannes  Paulus  PP.  II,  Litterae  encyclicae  de  Divina  Misericordia Dives  in  misericordia
(30.11.1980), AAS 72 (1980).
Jacobson E., Metaphysics of the Profane. The Political Theology of Walter Benjamin and Gershom
Sholem, New York 2003.
Jakubik A., Psychologia poczucia winy, Psychiatria Polska, 9 (3/1975).
James W., Doświadczenia religijne, Kraków 2001.
Janiszewski B., „Sprawiedliwość” kary. Rozważania w świetle prawnych podstaw jej wy miaru, [w:]  
A.J. Szwarc (red.), Rozważania o prawie karnym. Księga pamiątkowa z okazji siedem dziesięciolecia
urodzin Profesora Aleksandra Ratajczaka, Poznań 1999.Bibliografia  475
Jasiński J., Punitywność systemów karnych. Rozważania nad zakresem, formami i intensywnością
penalizacji, Studia Prawnicze nr 35/1973.
Jasiński J., Spór o ocenę polityki karnej lat osiemdziesiątych, „Państwo i Prawa”, nr 3–4/1982.
Jaworska A., Terapia alternatywna w resocjalizacji penitencjarnej. Humanistyczno-egzystencjalne wspo-
maganie podmiotowych przemian skazanych, Słupsk 2009.
Jaworska A., Więźniowie w wolontariacie opieki paliatywnej, [w:] Opieka i wychowanie – tradycja
i problemy współczesne pod red. D. Apanel, Kraków 2009
Johnston G., Restorative justice in prisons. Methods, Models. Effectiveness, European Committee on
Crime Problems, Strasbourg, 1 September 2014; wersja internetowa – https://rm.coe.in-
t/16806f98ff; dostęp w dniu 28 kwietnia 2020.
Johnstone G., Restorative Justice: Ideas, Values, Debates, London 2011, 2 edition; D. Van Ness,  
K. Strong, Restoring Justice: An Introduction to Restorative Justice, Cincinnati 2006, 3 edition.
Johnstone G., Ness D. Van, The Meaning of Restorative Justice’, s. 5 (in:) G. Johnstone, D. Van Ness
(eds.) Handbook of Restorative Justice. Cullompton: Willan 2007.
Jończyk J., Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków 2001.
Jung C.G., Mysterium coniunctionis. Studium dzielenia i łączenia przeciwieństw psychicznych w al-
chemii, przy współpracy Marie-Louise von Franz, przełożył Robert Reszke, Warszawa,
bez daty wydania.
Kamiński M., Gry więzienne. Tragikomiczny świat polskiego więzienia, Warszawa 2006.
Kamler M., Dom pracy przymusowej, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 1985, nr 3.
Kant I., Krytyka praktycznego rozumu, Warszawa 1984.
Kant I., Religia w obrębie samego rozumu. [w:] I. Kant, Dzieła zebrane, tom V, przeł. W. Galewicz,
M. Żelazny, Toruń 2011.
Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, Warszawa 1971, przeł. Mścisław Wartenberg.
Katherine S., Lorenn W. (eds.), Restorative Justice Today: Practical Applications, California: Sage
Publications, 2012.
Kiryluk M., Kiryluk M., Opinie lekarzy więziennych o problemach zdrowotnych osób pozbawionych
wolności, Biuletyn RPO, Materiały, 1988.
Klare H., Anatomy of prison, Harmondsworth, Penguin 1960.
Klimczak J., Prizonizacja a skazani na karę dożywotniego pozbawienia wolności, Archiwum Kry-
minologii, Tom XXXIX/2017.
Kobierzycki T., Filozofia osobowości, Warszawa 2001.
Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 2010.
Kołakowski L., Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Kraków 2012.
Kołakowski L., Epistemologia strip-tease’u, [w:] Idem: Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone
sprzed roku 1968. T. 3. Londyn 2002.
Kołakowski L., Miniwykłady, Kraków 2003.
Kołakowski L., Moje słuszne poglądy na wszystko, Kraków 1999. Bibliografia  476
Kołakowski L., Szkice o filozofii katolickiej, Warszawa 1955.
Komentarz wprowadzający do tymczasowego regulaminu wykonania kary pozbawienia wol-
ności. Centralny Zarząd Zakładów Karnych, Warszawa luty 1974, s. 5.
Konopczyński M., Twórcza resocjalizacja, Warszawa 1996.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1994.
Kostewicz T., Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec więźniów politycznych w latach
1944–1956, Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 1/1991.
Kosewski M., Ludzie w sytuacjach pokusy i upokorzenia, Warszawa 1987.
Krukowski A., Resocjalizacja przestępców, [w:] Kryminologia pod red. W. Świdy, Warszawa 1977,
s. 412 (Rozdział XIV).
Kuczek D., Quae est iustitia nisi misericordia? – czyli o przejawach miłosierdzia w prawie kanonicznym
i Polskim dotyczącym małżeństwa, Analecta Cracoviensia 47/2015.
Kuhn A., Detenus: Combien? Pourquoi? Que faire? Haupt 2006.
Kusztal J., Osadzenie w starszym wieku – potrzeba badan w obszarze resocjalizacji, [w:] A. Jaworska
(red.), Senior w obliczu izolacji penitencjarnej. Konteksty praktyczne i empiryczne, Bydgoszcz
2013.
Lachowski J., Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności, Warszawa 2010.
Landowski Z., Woś K., Słownik cytatów łacińskich, Kraków 2002.
Larguier J., Criminologie et science penitentiaire, Paris 2012.
Lazerges C., Introduction a la politique criminelle, Paris 2008.
Lec J.St., Myśli nieuczesane wszystkie, Warszawa 2006.
Leippe M.R., Zimbardo P.G., Psychologia zmiany postaw i wpływu społecznego, Poznań 2004.
Leksykon duchowości katolickiej pod red. ks. Marka Chmielewskiego, Lublin-Kraków 2002.
Lelental S., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2017, wyd. 6.
Lelental S., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2020, wyd. 7.
Lernell L., Problematyka przestępczości w syste mie nauki prawa karnego, Państwo i Prawo, nr 12/1952.
Lévinas E., Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, polskie wyd. Warszawa 1998, tłum.  
M. Kowalska.
Levinas E., Cztery lektury talmudyczne, Kraków 1995.
Levin K., Action research and minority problems. Journal of Social Issues, 2/1946(4).
Lewis H.B., Shame and guilt in neurosis, New York 1971.
Liebmann M., Restorative Justice: How It Works, London and Philadelphia 2007.
Linder J.F., Enders S.R., Craig E., Richardson J., Meyers F.J., Hospice Care for the Incarcerated  
in the United States. Journal of Palliative Medicine. Vol. 5/2002, Issue 4.
Lipton D., Martinson R., Wilks J., The Effectiveness of Correctional Treatment. New York 1975.
Loos J., Więzienia w Polsce. Cyfry i fakty, Polska Liga Obrony Praw Człowieka, Warszawa 1933, s. 34.
Łosiak W., Psychologia stresu, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
Łoś-Bobińska M., Zasady wymiaru sprawiedliwości w świetle badań ankietowych, „Etyka” 1968, nr 3.Bibliografia  477
Machel H., Resocjalizacja penitencjarna: istota, dylematy terminologiczne, społeczny sens, kilka uwag
teoretycznych i kadrowych, Resocjalizacja Polska, nr 1/2010.
Machel H., Sens i bezsens sens resocjalizacji penitencjarnej, Krajów 2006.
Machel H., Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna, Gdańsk 2003.
Maisel W., Archeologia prawna Europy, Warszawa 1989.
Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa 1982.
Makarewicz J., Polskie prawo karne. Część ogólna, Lwów–Warszawa 1919.
Makare wicz J., Prawo karne ogólne, Kraków 1914.
Malewska-Peyre H., Réflexions sur les valeurs, l’identité et le processus de socialisation , „Droit  
et Société”, nr 19/1991.
Maliszewski K., Szaleństwo niemożliwego versu przepracowanie – przebaczenie jako paradoksalny
mechanizm rozwojowy, Paedagogia Christiana, nr 12/38 (2016).
Małek S., Prizonizacja w grupie mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności, „Przegląd Wię-
ziennictwa Polskiego” 2009, nr 64–65
Mara M., Expansion of Long-Term Care in the Prison System: An Aging Inmate Population Poses
Policy and Programmatic Questions. Journal of Aging & Social Policy, Vol. 14 Issue 2 (2002).
Makowski E., Poznański Czerwiec 1956. Pierwszy bunt społeczeństwa w PRL, Poznań 2006.
Marek A., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 1993.
Marek A., Prawo karne, Warszawa 2010.
Marekz A., Rola kary pozbawienia wolności na tle tendencji w polityce kryminalnej, [w:] Księga jubi-
leuszowa więziennictwa polskiego 1918–1988 pod red. A. Marka. Warszawa 1990,
Marsden G.M., Understanding Fundamentalism and Evangelicalism, Grand Rapids Mich 1991.
Marshall T.F., The evolution of Restorative Justice in Britain, Council of Europe, Strasbourg 1996 .
Marshall T.F., The evolution of Restorative Justice and its Viability for Juvenile Justice (in:) L. Waldgrave
(ed.) Restorative Justice for Juveniles. Potentailites, Risks and Problems, Leuven 1996.
Maruna S., Copes H., What have we learned from five decades of neutralization research?. “Criminal
Justice”, 32 (2005).
Maslov A., Motywacja i osobowość, Warszawa 2009.
Mazurek J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Mazurek H., Prolog i epilog: o sztukach „Na dnie” Maksyma Gorkiego i „Franek Rakoczy” Władysława
Orkana, Acta Polono-Ruthenica 16/2011.
Mead G.H., The Social Foundations and Functions of Thought and Communication, Section 33 in
Mind Self and Society from the Standpoint of a Social Behaviorist, University of Chicago 1934.
Miller S., After the Crime: The Power of Restorative Justice. Dialogues between Victims and Violent
Offenders, New York 2011.
Martinson R., What works? Questins and answer about Prison reform, The Public Interest 1974.
Massias F., Legalite, dangerosite, perpetuite; le controle de la CEDH sur les peines perpetuelles [w:]  
La sanction du droit, Melanges Couvrat, PUF 2001. Bibliografia  478
Mathiesen T., Prison on Trial, Winchester 2006, third Edition.
McCorkle L.W. i Korn R., Resocialisation within walls, Annals of American Academy of Political
and Social Science, 1954.
McEven C.A., Milburn T.W., Explaining a Paradox of Mediation, Negotiation Journal, nr 9/1993.
Mead G.H., Social Psychology and Behaviorism, Section 1 (in:) Mind Self and Society from the Stan-
dpoint of a Social Behaviorist, Chicago 1934.
Mead G.H., The Social Foundations and Functions of Thought and Communication, Section 33 (in:)
Mind Self and Society from the Standpoint of a Social Behaviorist, Chicago.
Melezini M., Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003.
Merianos D.E., Doucet G., The Health-Related Concerns of Older Prisoners: Implications for Policy.
“Ageing and Society”, nr 20, 2000.
Merle R., La penitence et la peine, Paris, 1985.
Mihilewicz S., Mihilewicz E., Przejawy starości. Zjawisko aktywności, samotności i osamotnienia,
[w:] P. Mühlpachr (red.), Schola gerontologica, Brno 2005.
Miller D., The Lord of Bellavista: The dramatic story of a prison transformed, London 2011; fourth
impression.
Ministry of Justice, Restorative Justice: Best Practice in New Zealand, Wellington, Ministry
of Justice, 2011.
Minkowski E., Le Temps Vécu: Études Phénoménologiques et Psychopathologiques, Paris 1970.
Moczydłowski P., Drugie życie więzienia, Warszawa 2008.
Moczydłowski P., Więziennictwo w okresie transformacji ustrojowej w Polsce: 1989–2003, [w:]
System penitencjarny i postpenitencjarny w Polsce. Praca zbiorowa pod red. T. Bulendy  
i R. Musidłowskiego, Warszawa 2003
Moczydłowski P., Więziennictwo – od systemu totalitarnego do demokratycznego. Przegląd Więzien-
nictwa Polskiego, nr 62–62, Warszawa 2009.
Moldenhawer A., O przeprowadzaniu odosobnienia w zakładach więziennych, cz. I, Warszawa 1933.
Monitoring traktowania więźniów z niepełnosprawnością fizyczną i sensoryczną. Raport Krajowego
Mechanizmu Prewencji Tortur, Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa 2019.
Montesquieu C., De l’esprit des lois, Paris 1748; wyd. polskie Warszawa 1957.
Musiał-Kidawa A., Kołakowski. Od marksizmu do rewizjonizmu, Zeszyty Naukowe Politechniki
Śląskiej, Seria: Organizacja i Zarządzanie z. 132 /2018.
Nabert J., Essai sur le mal, Paris 2001.
Ness D. Van, Prisons and Restorative Justice (in:) Handbook of Restorative Justice, idited by Gerry
and Daniel van Ness, Johnstone 2007.
Ness D. Van, Restorative Justice in Prisons, Justice Online, July 2005.
Newell T., Restorative Justice in Prisons: The Possibility of Change, Institute of Criminology, Uni-
versity of Cambridge, 2002.
Niemcewicz J.U., O więzie niach publicznych czyli domach poku ty, Warszawa 1816. Bibliografia  479
Niesiołowski S., Wysoki brzeg, Poznań 1989.
Nietzsche F., Ludzkie, arcyludzkie, Tom 1, wydanie polskie – Warszawa 1908, przeł. Konrad
Drzewiecki.
Nigle W., Why Punish?, Oxford University Press 1991.
Nowak M., Rola Australii w polityce kryminalnej metropolii brytyjskiej na przełomie XVIII i XIX wie-
ku, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica 100, 2018.
Oleś, P.K., Psychologia człowieka dorosłego, Warszawa 2011.
Ottoboni M., Transforming Criminals: An Introduction to the Apac Methodology, Prison Fellowship
International, Washington 2003
Parker L., The Use of Restorative Practices in Latin America, International Centre for Justice and
Reconciliation. Prison Fellowship International. Paper prepared for the Third International Con-
ference on Conferencing, Circles, and other Restorative Practices, „Dreaming of a New Reality”,
August 8–10, 2002 Minneapolis.
Pawela S., Prawo karne wykonawcze, Kraków 2003.
Pawelec E., Wzorce ideowe propagowane na łamach czasopism dla dzieci i młodzieży w pierwszej
połowie lat 70. XX w., Studia bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej, Kielce 2003, tom 7.
Pawlikowski J., O prawach kryminalnych, Warszawa 1818.
Pearlin L.I., The stress process revisited: Reflections on concepts and their interrelationships (in:) Handbook
of the Sociology of Mental Health, by A. Carol and P. Jo (Eds.). New York 1999.
Pelikan Ch., Mediacja między ofiarą a  sprawcą przestępstwa w Austrii. Podstawy prawne i praktyka,
[w:] B. Czarnecka-Dzialuk, D. Wójcik (red.) Mediacja. Nieletni przestępcy i ich ofiary , War-
szawa 1999.
Perelman A., O sprawiedliwości, tłum. W. Bieńkowska, Warszawa 1959.
Philo and the beginning of the Christian Thought. [w:] History and Thought of the Early
Church, H. Chadwick (ed. )z Londyn: Variorum Reprints IV, 1982.
Płatek M., Systemy penitencjarne państw skandynawskich, Warszawa 2007, s. 20.
Polacy wobec ludzi starszych i własnej starości. Komunikat z badań, Centrum Badania Opinii Spo-
łecznej, Warszawa 2009, opracowanie K. Wądołowskiej.
Pomykało W., Encyklopedia pedagogiczna, Wydawnictwo Fundacja Innowacja, Warszawa 1993.
Porowski M., Karanie a resocjalizacja, Przegląd Kryminologiczny, Kryminalistyczny i Peniten-
cjarny 1985, t. 16.
Porowski M., Rzepliński A., O granicach reformy więziennictwa [w:] Spory wokół reformy więzien-
nictwa. Praca zbiorowa pod red. S. Walczaka, Warszawa 1985.
Porowski M., Rzepliński A., Uwięzienie a wartości, Studia Prawnicze 1987, nr 3.
Porowski M., Rzepliński A., Uwięzienie a wartości, [w:] T. Szymanowski, A. Rzepliński (red.),
Doświadczenie i perspektywy systemu penitencjarnego w Polsce, Warszawa 1987.
Porozumiewanie się i uzgadnianie rozstrzygnięć przez uczestników postępowania karnego, pod red.  
A.J. Szwarca, Warszawa-Poznań 1993.Bibliografia  480
Potocki K., Projekt ogólnego i szczególnego ulepszenia administracji i stanu więzień, Warszawa 1819.
Poznaniak W., Zaburzenia w uspołecznieniu przestępców. Analiza niektórych mechanizmów psycho-
logicznych, Poznań 1982.
Pratt T.C., Gau J.M. i Franklin T.W., Key ideas in criminology and criminal justice, Sage 2011,
Chapter 6.
Preisner W., Dante i jego dzieła w Polsce, Toruń 1957.
Prejsnar-Szatyńska S., Problem uzasadnienia kary – analiza filozoficzna , Probacja nr 2/2014.
Prigent Y., La cruauté ordinaire, Paris 2003.
Prokofieff S.O., Duchowe znaczenie przebaczenia, wyd. polskie Gdynia 2006, tłum. M. Waśniewski.
Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, Warszawa 2018.
Prokofieff S.O., Duchowe znaczenie przebaczenia, wyd. polskie Gdynia 2006, tłum. M. Waśniewski.
Rabinowicz L., Wstęp do nauk o więziennictwie, Warszawa 1933.
Radny A., Wpływ traumy na psychikę psychoterapia ofiary. Neurokogniwistyka w  patologii i zdrowiu,
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2009–2011, s. 107.
Rawls J., Teoria sprawiedliwości, polskie wyd. Warszawa 2019, tłum. M. Panufnik, J. Pasek,  
A. Romaniuk.
Restorative Justice Consortium, Restorative Justice and Prison Staff, Edited in Texas
Ria S., Vercruysse Bastiansen J., Commentary on Responding to the Crisis, Prison Service
Journal, nr 140/2002.
Ricoeur P., Pamięć, historia, zapomnienie, Kraków 2006.
Robison J., Smith G., The effectiveness of correctional programs. Crime & Delinquency, 17(1971).
Romonet I., Antyterrorisme, Le Monde dipliomatique, Mars 2004, nr 60, s. 3.
Rosenzweig M.R., Environmental complexity, cerebral change, and behavior. American Psychology,
nr 21/1966.
Rubenstein D., Elderly criminals. In E.S. Newman 1984.
Saint-Cheron M. de, Rozmowy z Emmanuelem Levinasem, Warszawa 2008.
Salaz D., Volonte de punir. Essai sur le populisme penal, Paris. 2006.
Salij J., Prawo naturalne i prawa stanowione w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, Łódzkie Studia Teo-
logiczne 26, nr 2/ 2017.
Salmon P., Psychologia w medycynie. GWP, Gdańsk 2002.
Sartre J.P., Drogi wolności II – zwłoka, polskie wyd. Warszawa 1958, tłumacz. J. Rogoziński.
Selye H., Stres okiełznany, Warszawa 2006.
Siemaszko A., Przestępczość i polityka karna w Polsce lat dziewięćdziesiątych: próba syntezy, [w:]  
A. Siemaszko, B. Gruszczyńska, M. Marczewski, Atlas przestępczości w Polsce 2. Praca zbio-
rowa pod red. A. Siemaszki, Warszawa 1999.
Sifneos P., Short-Term Dynamic Psychotherapy: Evaluation and Technique (Topics in General Psychiatry)
2nd Editionz Springer US 1987.
Simon J., Governing through crime: How the war on crime transformed American democracy and
created a culture of fear, New York 2007. Bibliografia  481
Simonin A., L’indignite nationale un crime nouveau (in:) Charles de Gaulle et la justice, Paris 2003.
Siuta J., Konteksty ludzkich zachowań, Kraków 2001.
Skarbek F., O poprawie moralney winowayców w więzieniach, Warszawa 1822.
Słownik społeczny. Praca zbiorowa pod red. B. Szlachty, Kraków 2004.
Słownik języka polskiego, Warszawa 1989, tom I–III.
Słownik poprawnej polszczyzny pod red. W. Doroszewskiego, PWN, Warszawa 1980.
Soiński B.J., Nawrócenie religijne, [w:] S. Głaz (red.) Podstawowe zagadnienia psychologii religii,
Kraków 2006.
Soiński B.J., Osobowość a nawrócenie. Psychologiczno-pastoralna analiza osobowości
nawróconych członków zakonów i grup religijnych, Poznań 2010.
Soiński B.J., Psychologiczne i antropologiczne aspekty powołania chrześcijańskiego – perspektywa teorii
autotranscendencji teocentrycznej Luigiego M. Rulli, Roczniki Teologiczne, t. 43/1996, z. 5.
Sołżenicyn A., Archipelag Gułag, Poznań 2020 (wyd. polskie).
Soulez-Lariviere D., Dalle H., Notre justice. Le livre verite de la justice francais, Paris 2002.
Stańdo-Kawecka B., O koncepcji resocjalizacji w polskiej literaturze naukowej polemicznie, „Probacja”,
nr 1/2010, s. 113.
Stanik J.M., Psychologia sądowa, Warszawa 2013.
Steinbeck J., Grona gniewu, Warszawa 2012 (wyd. polskie).
Stern V., Prisons and Their Communities: Testing a New Approach, an Account of the Restorative Prison
Project 2000–2004. International Centre for Prison Studies, London 2005
Steuden S., Psychologia starzenia się i starości, Warszawa 2011.
Stępniak P., Funkcjonowanie kurateli sądowej. Teoria i rzeczywistość, Poznań 1992.
Stępniak P., Ochrona zdrowia osób pozbawionych wolności. Aspekty medyczno-prawne, instytucjonalne
i społeczne, Poznań 2018.
Stępniak P., Prawo do świadczeń zdrowotnych w warunkach przestrzeni penitencjarnej, Warszawa 2018.
Stępniak P., Resocjalizacja (nie)urojona, Warszawa 2017.
Stępniak P., Systemowa pozorność resocjalizacji penitencjarnej, Propozycje zmian, Archiwum Kry-
minologii, tom XXXIV (2012).
Stępniak P., Środki penalne we Francji i w Polsce. Doktryna. Legislacja. Praktyka, Warszawa 2012.
Stępniak P., Środowisko otwarte jako alternatywa dla więzienia. Z doświadczeń francuskich, Poznań 1997.
Stępniak P., Więzienia dla nieletnich w opinii menedżerów więziennictwa, Archiwum Kryminologii,
tom XXIX – XXX, 2007–2008.
Stępniak P., Wymiar sprawiedliwości i praca socjalna w krajach Europy Zachodniej, Poznań 1999.
Stuewig J., Tangney J.P., Heigel C., Harty L., Mc Closkey L., Shaming, blaming, and maiming:
Functional links among the moral emotions, externalization of blame, and aggression. Journal  
of Research in Personality, 44(1/2010)
Sulivan D., Tifft L., Handbook Of Restorative Justice, Routledge International Handbooks, Abingdon
208, 1st Edition.Bibliografia  482
Sykes G., Matza D., Techniques of Neutralization: A Theory of Delinquency, „American Sociological
Review”, nr 22(6/1957).
Szabo D., Kryminologia i polityka kryminalna, Warszawa 1978.
Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielewska M., Podstawy gerontologii społecznej, War-
szawa 2006.
Szczygieł G., Praca więźniów w okresie międzywojennym – dolegliwość czy środek celowego oddzia-
ływania, Miscellanea Historico-Iuridica tom XIV, z. 2 rok 2015.
Szklarska A., Czy diabeł może być zbawiony? Leszek Kołakowski czyta Kanta, „Edukacja Etyczna”,
nr 14/2017.
Szober S., Słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1963.
Szukalski P., Proces starzenia się społeczeństw Europy: spojrzenie perspektywiczne, „Gerontologia
Polska”, nr 6 (2)/1998.
Szymanowski T., Przemiany systemu penitencjarnego w Polsce, Warszawa 1996.
Św. Augustyn, Listy. Wacław Eborowicz (przekład), Pelplin 1991.
Śliwowski J.W., John Howard a współczesne kierunki polityki penitencjarnej, Państwo i Prawo 1978.
Śliwowski W., Prawo i polityka penitencjarna, Warszawa 1982.
Świda W., Przestępca zawodowy, Wilno 1932.
Tadla R., Kara pozbawienia wolności – czynniki utrudniające resocjalizację, Probacja nr 4/2013.
Tangney J.P., Miller R.S., Ficker L., Barlow D.H., Are shame, guilt and embarrassment distinct
emotions? Journal of Personality and Social Psychology, 70 (1996).
Tangney J.P., Stuewig J., Mashek D., Hastings M., Assessing Jail Inmates’ Proneness to Shame and
Guilt: Feeling Bad About the Behavior or the Self? Criminal Justice Behavior, 38(7/2011).
Tangney J.P., Wagner E.E., Fletcher C., Gramzow R., Shamed into anger?: The relation of shame
and guilt to anger and self-reported aggression. Journal of Personality and Social Psychology,
62 (1992).
Tischner J., Filozofia filozofii po góralsku , Kraków 1997
Tillich P., Rodzaje lęku, [w:] Psychologia w działaniu. Praca zbiorowa pod red. P. Kołyszki, War-
szawa 1981.
Tocqueville A. de, O demokracji w Ameryce, t. 1−2 (tłum. z fr. B. Janicka, M. Król), Kraków  
– Warszawa 1996.
Tyszkiewicz L., Doktryny i Ruch „Obrony Społecznej” we współczesnym prawie karnym, Poznań 1968.
Tyszkiewicz L., Od naturalizmu do humanizmu w kryminologii, Katowice 1991.
Uchwały Komitetu Centralnego PZPR od V do VI Zjazdu, Warszawa 1971.
Ullman Ch., Change of mind, change of hearth: Some cognitive and emotional antecedents of religious
conversion, Journal of Personality and Social Psychology, 42/1982.
Ullman Ch., The Transformed Self: The Psychology of Religious Conversion, New York 1989.
Umbreit M.S., The Development and Impact of Victim-Offender Mediation in the United States,
Mediation Quarterly nr 3/1995 (12).Bibliografia  483
Utrat-Milecki J., Podstawy penologii. Teoria kary, Warszawa 2006.
Walczak S., Prawo penitencjarne. Zarys systemu, Warszawa 1972.
Walker M., Moral Repair: Reconstructing Moral Relations after Wrongdoing. Cambridge 2006;
także: S. Sharpe, The idea of Reparation (in:) G. Johnstone and D. Van Ness (eds.) Handbook  
of Restorative Justice, Cullompton 2007.
Walker S., Sense and nonsense about crime and drugs: A policy guide, Belmont 2006
Walters G., Criminal Believes System. An Integrated-Interactive Theory of Lifestyles, Westport 2002.
Wałęga S., System penitencjarny w dawnym Toruniu (do końca XVIII w.), „Rocznik Toruński”
1986, t. XVII; T. Adamczyk, Problemy kary w polskiej myśli humanitarnej XVIII wieku, [w:]
Z dziejów prawa, (red.) A. Lityński, cz. V, Katowice 2004.
Ward T. i Maruna S., Rehabilitation, London and New York 2007.
Warylewski J., Kara. Podstawy filozoficzne i historyczne, Gdańsk 2007.
Widacki J., Zamiast wstępu. Czym jest i do czego służy populizm penalny, [w:] Populizm penalny.
Redakcja J. Widacki, Kraków 2017.
Wilczek-Rużycka E., Wypalenie zawodowe a empatia u lekarzy i pielęgnia rek, Kraków 2008.
Wilson J., Dlaczego przebaczenie wymaga skruchy, [w:] Filozofia moralności. Wina, kara, wybaczenie,
oprac. Jacek Hołówka, Warszawa 2000.
Windt Sz., Opportunities for Prison Mediation Based on the Opinions of Prison Staff, Inmates and
Victims, (in:) Responsibility-Taking, Relationship-Building and Restoration in Prisons: Mediation
and Restorative Justice in Prison Settings (eds).
Wiśniewska-Roszkowska K., Gerontologia dla pracowników socjalnych, Warszawa 1982.
Wojciechowski R., Gra o przeżycie w celi – rozmowa z Pawłem Moczydłowskim, „Tygodnik Prze-
gląd”, nr 5/2014.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 2001.
Wonicki R., Biopolityczna bestiaryzacja. Rozważania o zezwierzęceniu w polityce, Civitas. Studia
z filozofii polityki, nr 13/2018
Wright K., Gudjonsson G., Young S., An investigation of the relationship between anger and offence-
-related shame and guilt, Psychology, Crime & Law, vol. 14, no. 5/2008.
Wright M., Justice for Victims and Offenders. A Restorative Response to Crime, Philadelphia 1991.
Wyspiański S., Wesele, Kraków 2018 (wydawnictwo Greg).
Wyvekens A., Justice de proximité et proximité de la justice. Les maisons de justice et du droit, Droit
et société, nr 33(1), January 1996.
Xuereb S., Ireland J.L., Davies M., Development and preliminary assessment of a measure of shame,
guilt, and denial of offenders. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 20 (5),
Zabłocki S., Pojęcie sprawiedliwości w myśli etycznej i penologicznej Bronisława Wróblew skiego, [w:]
A. Dębiński, , A., Grześkowiak, A., Wiak, K. (red.), Ius et Lex. Księga jubileuszowa ku czci
Profesora Adama Strzembosza, Lublin 2002
Zalewski W., Sprawiedliwość naprawcza jako forma diversion w perspektywie penitencjarnej. W poszu-
kiwaniu racjonalności, Humanistyczne Zeszyty Naukowe – Prawa Człowieka nr 1 (20)/2017.Bibliografia  484
Zehr H., The little book of restorative justice, New York 2015.
Zimbardo P., Efekt Lucyfera, Warszawa 2009.
Zych A., Człowiek wobec starości. Szkice o gerontologii społecznej, Katowice 1999.
Źródła internetowe
Alsema A., 42 inmates injured in Medellin prison riot, Colombia Reports, December 8, 2017; https://
colombiareports.com/42-inmates-injured-medellin-prison-riot/ [dostęp: 23.12.2020].
Andrzejczak J., Jeden dzień z życia więźnia, Tygodnik Przegląd, 07 maja 2018, wersja interneto-
wa: https://www.tygodnikprzeglad.pl/jeden-dzien-zycia-wieznia/ [dostęp: 20.09.2020].
Baranowska P., Typologia postaci we wczesnej twórczości Maksyma Gorkiego; Repozytorium UW;
https://depotuw.ceon.pl/handle/item/1465 [dostęp: 12.10.2020].
Bosak A., Kradł, katował, gwałcił, ale zdarzył się cud. Nawrócił się, Kurier Poranny, 6 kwietnia
2008 r.; wersja internetowa: https://poranny.pl/kradl-katowal-gwalcil-ale-zdarzyl-sie-
cud-nawrocil-sie/ar/5200094 [dostęp: 5.06.2020]r.
Buczkowski K., Więzienie to najlepsze, co spotkało mnie w życiu; https://wiadomosci.onet.pl/
wiezienie-to-najlepsze-co-spotkalo-mnie-w-zyciu/c8bmn [dostęp: 03.03.2021].
Dostojewski F., Wspomnienia z domu umarłych, pdf, wersja internetowa: https://docer.pl/doc/
1nvvxv [dostęp: 22.10.2020].
Encyklopedia  PWN;  wersja  elektroniczna:  https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/metano-
ja;3940044.html [dostęp: 20.02.2021].
M. Foucault, Les anormaux. Cours Année 1974–1975, Édition numérique réalisée en août 2012
à partir de l’édition CD-ROM, Le Foucault Électronique (ed.2001); http://ekladata.com/
a5J-kPD0FAZwSKkLJzNbvbFa1Jw/Foucault-Michel-Les-Anormaux-1974-1975-.pdf
[dostęp; 12.11.2020].
Gajor M., Nawrócony gangster. Piotr Stępniak spędził pół życia w więzieniu, teraz wykłada dla
młodzieży; https://natemat.pl/44191,nawrocony-gangster-piotr-stepniak-spedzil-pol-zy-
cia-w-wiezieniu-teraz-wyklada-dla-mlodziezy [dostęp: 22.02.2021].
Grand débat: la prison de Belfort donne la parole aux détenus; https://www.francebleu.fr/in-
fos/societe/debat-national-la-prison-de-belfort-donne-la-parole-aux-detenus-1551437259
[dostęp: 5.06.2019].
Grobler A., Miłosierne oblicze sprawiedliwości, https://filozofuj.eu/adam-grobler-milosierne -
-oblicze-sprawiedliwosci/ [dostęp: 2.05.2019].
Horror w celi. Na podstawie pomówienia uznali aresztanta za pedofila. Katowali całą noc; https://
www.tvp.info/46810938/horror-w-celi-na-podstawie-pomowienia-uznali-aresztanta-za-
-pedofila-katowali-cala-noc [dostęp: 22.09.2020]. Bibliografia  485
Information on prison conditions and the treatment of prisoners in Asia,... Amnesty International;  
Interia. Wydarzenia, wiadomości lokalne, wielkopolskie, środa, 27 stycznia 2010; https://
wydarzenia.interia.pl/wielkopolskie/news-brutalne-rytualy-w-wieziennej-celi,nId,1226714
[dostęp: 17.11.2020].
Jacobs V., Picture Show: Inside a Colombian Prison; https://www.good.is/articles/picture-show-
-inside-a-colombian-prison [dostęp: 28.05.2020].
Kiedy człowiek śmiertelnie choruje i umiera w więzieniu – wystąpienie RPO do Służby Więziennej,
adres: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/kiedy-czlowiek-umiera-w-wiezieniu-rpo-do-
-sluzby-wieziennej [dostęp: 23.03.2020].
Kuhn T., The Structure of Scientific Revolutions, Chicago 1962; wyd. polskie w przekładzie Hele-
ny Ostrołęckiej, Rozdział II, Droga do nauki normalnej; wersja internetowa: http://sady.
up.krakow.pl/filnauk.kuhn.struktura.htm [dostęp: 24.04.2020].
Kułaga D., Niezwykłe świadectwo. Alan Ames był gangsterem, ale 26 lat temu nawrócił się. Teraz
niebo przychodzi do niego, echodnia.eu, 31 maja 2019; https://echodnia.eu/swietokrzyskie/
niezwykle-swiadectwo-alan-ames-byl-gangsterem-ale-26-lat-temu-nawrocil-sie-teraz-nie-
bo-przychodzi-do-niego [dostęp; 28.02.2021].
Lacassagne A., Précis d’hygiène privée et sociale, Paris 1879; https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/
bpt6k76799p.pdf [dostęp: 15.03.2019].
Maciejasz D., Misja Ganstera; Gazeta Wyborcza, 20 lipca 2011, e-wydanie: https://wyborcza.
pl/1,76842,9979040,Misja_gangstera.html [dostęp: 20.02.2021].
Makarewicz J., Prawo karne i prawa obywatela. Odczyt wygłoszony dnia 20 stycznia 1936 w auli
Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie w czasie akademii w związku z 275. rocznicą
założenia Uniwer sytetu J.K.; wersja internetowa: http://www.khpp.wpia.uj.edu.pl/docu-
ments/106750129/137607143/juliusz+makarewicz%2c+prawo+karne+i+prawa+obywa-
tela%2c+lwów+1936.pdf/1999 [dostęp 5.04.2019].
Międzynarodowy Dzień Mediacji i Tydzień Mediacji w Służbie Więziennej; adres: https://
www.sw.gov.pl/aktualnosc/centralny-zarzad-sluzby-wieziennej-miedzynarodowy-dzien-
mediacji-i-tydzien-mediacji-w-sluzbie-wieziennej [dostęp: 2.05.2020].
Moczydłowski P., Jesz na widoku, załatwiasz się w obecności innych, płaczesz na widoku, onanizu-
jesz się na widoku. Nic tak nie zryje mózgu, wywiad Aleksandry Szyłło, „Gazeta Wyborcza”  
z 1 kwietnia 2019; http://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,24590327,pawel-moczydlow-
ski-jesz-na-widoku-zalatwiasz-sie-w.html#S.srodkowaNajwieksza-K.C-P.-B.15-L.1.duzy
[dostęp: 16.12.2020].
Najwyższa Izba Kontroli, Poważne nieprawidłowości w działaniu Służby Więziennej – NIK za-
wiadamia prokuraturę; https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/powazne-nieprawidlowosci-w-
dzialaniu-sluzby-wieziennej.html [dostęp: 05.01.2021].
Ness D. Van, The Practice of Restorative Justice in Prison. Reform “Restorative Justice in Prisons”, Pri-
son Fellowship International; wersja internetowa:, http://restorativejustice.org/am-site/
medi/restorative-justice-in-prison.pdf [dostęp: 28.05.2020].Bibliografia  486
NIK o opiece medycznej dla więźniów; https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-opiece-
medycznej-dla-osadzonych.html [dostęp: 06.01.2021].
Noakes-Duncan T., Restorative Justice in prisons, wersja internetowa:  https://www.wgtn.ac.nz/__
data/assets/pdf_file/0008/1725155/Literature-Review-of-Restorative-Justice-in-Prison.
pdf [dostęp: 24.04.2020].
Occhetta F., Restorative Justice in Brazil: The Educational Method of APAC Prisons, La Civilta
Casttolica, March 2020; https://www.laciviltacattolica.com/restorative-justice-in-brazi-
l-the-educational-method-of-apac-prisons/ [dostęp: 20.05.2020].
 Odpowiedź na interpelację nr 15285 w sprawie warunków dla seniorów przebywających
w aresztach śledczych i zakładach karnych (2017); http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/
InterpelacjaTresc.xsp?key=608B95C8 [dostęp: 2.04.2020].
O przeludnieniach w więzieniach – raport Rady Europy, Rzecznik Praw Obywatelskich; https://
www.rpo.gov.pl/pl/content/o-przeludnieniach-w-wiezieniach-raport-rady-europy [dostęp:
4.01. 2021].
Pinkowski D., Resocjalizacja więźniów w Polsce to mit. Jeden z nich opowiada nam, jak naprawdę
wygląda; https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/jak-wyglada-resocjalizacja-wieznio-
w-w-polsce/9pe1v61 [dostęp: 11.12.2020].
Protagoras, Stanford Encyclopedia of Philosophy; 08 September 2020; [dostęp: 12.02.2021].
Rennevolle M., La criminologie perdue d’Alexandre Lacassagne (1843–1924), Revue hypermedia,
Historie de la justice, des crimes et des peines; https://journals.openedition.org/criminocor-
pus/112 [dostęp: 25.10.2020].
Rodak W., Polskie Alcatraz. Ciężkie Więzienie na Świętym Krzyżu; wersja internetowa: https://
naszahistoria.pl/polskie-alcatraz-ciezkie-wiezienie-na-swietym-krzyzu/ar/12519466 [do-
stęp: 2.11.2019].
Rzecznik Praw Obywatelskich, Reguły Nelsona Mandeli; https://www.rpo.gov.pl/pl/content/
reguly-nelsona-mandeli [dostęp; 22.12.2020].
Sepioło M., Więzienie skazuje po raz drugi, https://www.tygodnikpowszechny.pl/wiezienie-ska-
zuje-po-raz-drugi-147320 [dostęp: 17.11.2020].
Sinews of peace. Tekst oryginalny w języku angielskim; wersja internetowa: http://www.ntanet.
net/sinewsofpeace.htm [dostęp: 22.11.2019].
Skandal w więziennictwie. Strażnicy współpracowali z gangsterami https://wydarzenia.interia.pl/
polska/news-skandal-w-wieziennictwie [dostęp: 10.12.2020].
Skarbek D., Michaluk C., When inmates make the rules: self-governing prisons in Latin America
and beyond; May 25th, 2017; https://blogs.lse.ac.uk/latamcaribbean/2017/05/25/when-
-inmates-make-the-rules-self-governing-prisons-in-latin-america-and-beyond/ [dostęp:
30.12.2020].
Sprawowanie z opieki medycznej wobec osób pozbawionych wolności. Informacja o wyni-
kach kontroli, NIK, Warszawa 2012; wersja internetowa: https://www.nik.gov.pl/kontro-
le/P/12/122/LKA [dostęp: 12.03.2020].Bibliografia  487
Tyszkiewicz L., Zarys rozwoju kryminologii w Polsce w latach 1945–1969; wersja internetowa:
https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/19433/1/006%20LEON%20TYSZ-
KIEWICZ.pdf [dostęp: 6.04.2019].
Valente M., ARGENTINA: ‘Cruel, Inhumane’ Prison Conditions in Mendoza, Inter Press
Service, 20 december 2020; http://www.ipsnews.net [dostęp: 23.12.2020].
Wielki słownik języka polskiego pod red. naukową Piotra Żmigrodzkiego, Instytut Języka Polskiego
PAN; wersja internetowa: https://wsjp.pl/index.php?pokaz=autorzy [dostęp: 13.04.2020].
Wilma A., Śmierć w celi. Udusił współwięźnia, twierdzi, że na jego prośbę; adam.willma@mediare-
gionalne.pl20 maja 2012 [dostęp: 12.11.2020].
Wnęk M., Bóg za kratkami, „Tryby”, nr 8/2011; https://opoka.org.pl/biblioteka/P/PS/try-
by201108_kraty.html [dostęp: 10.12.2020].
Wojciechowski R., Gra o przeżycie w celi – rozmowa z Pawłem Moczydłowskim; „Tygodnik Prze-
gląd”, 15 września 2014; https://www.tygodnikprzeglad.pl/gra-o-przezycie-celi-rozmowa-
pawlem-moczydlowskim [dostęp: 11.12.2020].
http://cpp-metanoia.com/nawrocenie-proces-przemiany [dostęp: 20.02.2021].
http://mereps.foresee.hu/uploads/media/MarianLiebmann_text.pdf; [dostęp: 24.04.2020].
http://www.antoniocasella.eu/nume/Berman_2013.pdf; Prison population statistics [dostęp:
12.04.2019].
http://www.ipsnews.net/2005/11/argentina-cruel-inhumane-prison-conditions-in-mendoza
[dostęp: 23.12.2020].
https://blog.aifsabroad.com/2018/10/23/criminal-justice-in-rome-rebibbia-prison/ [dostęp:
21.02.2021].
https://docer.pl/doc/xnxe1vx [dostęp: 5.08.2020].
https://dzisiajwswietlebiblii.blogspot.com/2018/04/piotr-stepniak-juz-w-domu.html [dostęp:
20.02.2021].
https://forum.interia.pl/jakie-jest-zycie-w-wiezieniu-tematy,dId,1066030,strona,12 [dostęp:
08.01.2021].
https://magazyn.wp.pl/informacje/artykul/lotr-gwalciciel-bandyta-dzis-andrzej-jest-misjo-
narzem [dostęp: 25.02.2021].
https://m.martianherald.com/worst-prisons-world/page/4 [dostęp: 23.12.202].
https://mediator.org.pl/ [dostęp: 2.06.2020].
https://natemat.pl/84801,byly-wiezien-o-seksie-za-kratami-byly-specjalne-cele-tzw-haremy-
-w-ktorych-korzystano-z-uslug-cwela [dostęp: 10.01.2021].
https://obywatelenieba.pl/2018/04/11/piotr-stepniak-odszedl-boga/ [dostęp: 20.02.2021].
https://plato.stanford.edu/entries/protagoras/ [dostęp: 3.01.2021].
https://polskatimes.pl/roman-polanski-o-gwalcie-13latki-odpokutowalismy-te-sprawe-ja-ona-i-
jej-matka/ar/c1-14673253 [dostęp: 4.05.2020].
https://pssegostyn.pis.gov.pl/plikijednostki/wssegorzow/pssegostyn/userfiles/file/Oswia -
ta/%C5%9ADZ%20informacja.pdf [dostęp: 13.03.2020].Bibliografia  488
https://www.restorativejustice.org/editions/2005/july05/rjprisons [dostęp: 13.04.2020].
https://twojahistoria.pl/2017/12/09/wyspa-przestepcow-norman-davies-tlumaczy-jak-powsta-
la-wspolczesna-australia/ [dostęp: 20.10.2020].
https://www.pulshr.pl/kadry-w-administracji/100-lat-sluzby-wieziennej-nigdy-nie-wiesz-co-
-zrobi-osadzony,61213.html [dostęp: 02.01.2021].
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/czy-za-kraty-juz-nie-trafia-osoby-smiertelnie-chore-rpo -
-docenia-te-propozycje [dostęp: 13.03.2020].
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/osoby-chorujace-psychicznie-nie-moga-przebywac-w-wie-
zieniach-interwencja-rpo-w-sprawie-zmiany-prawa [dostęp: 20.20.2020].
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/osoby-chorujace-psychicznie-nie-moga-przebywac-w-wie-
zieniach-interwencja-rpo-w-sprawie-zmiany-prawa [dostęp: 22.11.2020].
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/centralny-zarzad-sluzby-wieziennej-miedzynarodowy-
dzien-mediacji-i-tydzien-mediacji-w-sluzbie-wieziennej [dostęp: 2.06.2020].
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/Mediacje-w-AS-Grojec-1 [dostęp: 2.06.2020].
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/Misja:%20Resocjalizacja%20areszt%20%C5%9Bledczy%20
starogard [dostęp: 11.12.2020].
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-w-lupkowie-mediacja-w-warunkach-zakladu-
-karnego [dostęp: 2.06.2020].
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-w-siedlcach-tydzien-mediacji-w-zk-siedlce
[dostęp: 2.06.2020].
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-w-warszawie-bialolece-oddzialywania-peni-
tencjarne-na-czym-to-polega [dostęp: 11.12.2020].
https://www.sw.gov.pl/galeria/resocjalizacja-poprzez-prace [dostęp: 29.11.2020].
https://www.sw.gov.pl/galeria/resocjalizacja-w-praktyce [dostęp: 11.12.2020].
https://www.swietykrzyz.pl/aktualnosci [dostęp: 02.11.2019].
https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/afera-w-areszcie-w-bialolece-slowik-zatrzymany/
vce5fk8 [dostęp: 10.01.2021].
http://www.za-kurtyna-resocjalizacji.umk.pl [dostęp: 11.12.2020].
Statystyki
Crime statistics; adres strony: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?ti-
tle=Crime_statistics [dostęp: 10.05. 2019].
Ministerstwo Sprawiedliwości, Centralny Zarząd Służby Więziennej, Miesięczna Informacja
Statystyczna za styczeń 2015 r.; adres strony internetowej – http://sw.gov.pl/Data/Fi-
les/001c169lidz/rok-2012.pdf [dostęp: 01.06.2019]. https://sw.gov.pl/strona/statystyka--miesieczna [dostęp: 20.03.2020].
https://www.sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna, 2019 [dostęp: 25.03.2020].
https://www.sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna 2018 [dostęp: 22.11.2020].
https://www.sw.gov.pl/strona/statystyka 2020; [dostęp: 4.01.2021].
https://www.sw.gov.pl/strona/statystyka 2021; [dostęp: 4.01.2021].
Akty prawne cytowane w pracy
Europejskie reguły więzienne (Zalecenie nr R(87) 3 dla państw członkowskich Rady Europy
przyjęte przez jej Komitet Ministrów dnia 12 lutego 1987 r. podczas 404. posiedzenia
Delegatów Ministrów; http://agb.waw.pl/cms/index.php/prawo/7-regulacje-prawne/
241-europejskie-regoy-wizienne [dostęp: 23.12.2019].
Wzorcowe reguły minimalne Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczące postępowania
z więźniami (Reguły Mandeli); https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Reguly_Man -
deli.pdf [dostęp: 23.12.2019].