W poszukiwaniu czynników sprzyjających realizacji zadań rozwojowych we wczesnej dorosłości

Spis treści:

Wstęp

ROZDZIAŁ 1. Wczesna dorosłość wczoraj i dziś

1.1. Wczesna dorosłość – zarys okresu rozwojowego
1.1.1. Zmiany rozwojowe w okresie wczesnej dorosłości w kontekście realizacji zadań rozwojowych
1.2. Charakterystyka zadań rozwojowych typowych dla okresu wczesnej dorosłości
1.3. Współczesne przemiany realizacji zadań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości
1.4. Zjawisko odraczania realizacji zadań rozwojowych okresu wczesnej dorosłości w ujęciu demograficznym
1.5. Zjawisko odraczania realizacji zadań rozwojowych okresu wczesnej dorosłości w ujęciu nauk społecznych
1.5.1. Stająca się dorosłość w ujęciu Jeffreya Arnetta i jej krytyka

ROZDZIAŁ 2. Kulturowe, środowiskowe i podmiotowe uwarunkowania realizacji zadań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości

2.1. Kultura jako jeden z czynników leżących u podstaw rozwoju człowieka
2.1.1. Życie człowieka w dobie ponowoczesności
2.1.2. Globalizacja – charakterystyka zjawiska
2.1.3. Globalizacja a wyzwania rozwojowe
2.1.4. Globalizacja a problemy tożsamościowe
2.1.5. Postawy wobec globalizacji a funkcjonowanie młodych dorosłych
2.2. Rola czynników środowiskowych w rozwoju człowieka
2.2.1. Zmiany w modelu funkcjonowania rodziny a rozwój w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości
2.2.2. Znaczenie wsparcia i wymagań rodzicielskich dla procesu wkraczania w dorosłość
2.3. Czynniki podmiotowe a realizacja zadań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości
2.3.1. Subiektywne podejście do dorosłości a realizacja zadań rozwojowych
2.3.2. Poczucie koherencji jako czynnik wspierający rozwój

ROZDZIAŁ 3. Badanie I – analiza wybranych aspektów zadań rozwojowych

3.1. Cel badania
3.2. Pytania i hipotezy badawcze
3.3. Charakterystyka badanej grupy
3.4. Narzędzia badawcze
3.5. Wyniki badań
3.5.1. Porównanie wybranych aspektów zadań rozwojowych
3.5.2. Różnice płciowe dotyczące badanych aspektów zadań rozwojowych
3.5.3. Relacje pomiędzy badanymi aspektami zadań rozwojowych
3.6. Dyskusja wyników

ROZDZIAŁ 4. Badanie II – podmiotowe i środowiskowe uwarunkowania wybranych aspektów zadań rozwojowych

4.1. Cel badań
4.2. Pytania i hipotezy badawcze
4.2.1. Czynniki osobowościowe i rodzinne a aspekty zadań rozwojowych
4.2.2. Poczucie dorosłości a aspekty zadań rozwojowych
4.3. Charakterystyka badanych grup
4.4. Narzędzia badawcze
4.5. Wyniki
4.5.1. Czynniki osobowościowe i rodzinne a zadania rozwojowe – analizy podstawowe
4.5.2. Osobowościowe i środowiskowe uwarunkowania wybranych aspektów zadań rozwojowych – model ścieżkowy
4.5.3. Poczucie dorosłości a realizacja zadań rozwojowych – analizy podstawowe
4.5.4. Poczucie dorosłości a wybrane aspekty zadań rozwojowych – model ścieżkowy

ROZDZIAŁ 5. Czynniki wspomagające i utrudniające realizację zadań rozwojowych z perspektywy podmiotu

5.1. Osoby badane i procedura
5.2. Wyniki badań jakościowych
5.2.1. Zawarcie związku małżeńskiego/wejście w związek partnerski
5.2.2. Rodzicielstwo
5.2.3. Prowadzenie gospodarstwa domowego
5.2.4. Podjęcie stałej pracy
5.3. Dyskusja wyników

Zamiast podsumowania
Bibliografia
Załącznik 1. Skala Zadań Rozwojowych
Załącznik 2. Kwestionariusz Kryteriów Dorosłości
Załącznik 3. Kwestionariusz Wsparcie – Wymagania

Abbas, R., Pataki, S., Vaknin-Nusbaum, V. (2018). What Do They Want From My Life?
Parent-Child Relationships as Perceived by Druze Adolescents in Israel. Journal of
Adolescent Research, 34, 3, 1–21.
Adams, G.R., Marshall, S.K. (1996). A developmental social psychology of identity.
Understanding the person in context. Journal of Adolescence, 19, 429–442.
Allen, J., Hauser, S., Eickholt, C., Bell, K., O’Connor, T. (1994). Autonomy and related-
ness in family interactions as predictors of expressions of negative adolescent affect.
Journal of Research on Adolescence, 4, 535–552.
Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Warszawa: Fundacja IPN.
Appelt, K., Wojciechowska, J. (2016). Zmiany  społeczno-kulturowe  jako  kontekst  wkracza-
nia w dorosłość. W: A.I. Brzezieńska i W. Syska (red.), Ścieżki wkraczania w dorosłość
(s. 105–128). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Arnett, J.J. (1997). Young People’s Conceptions of The Transition to Adulthood. Youth
& Society, 29, 1, 3–23.
Arnett, J.J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens
through the twenties. American psychologist, 55(5), 469–490.
Arnett, J.J. (2002). The psychology of globalization. American Psychologist, 57, 774–783.
Arnett, J.J. (2004). Emerging adulthood. A Winding Road from the Late Teens through the Twen-
ties. New York: Oxford University Press.
Arnett, J.J. (2006). The psychology of emerging adulthood: What is known, and what remains to
be known?. W: J.J. Arnett, J.L. Tanner (red.), Emerging adults in America: Coming of age
in the 21st century (s. 303–330). Washington: American Psychological Association.
Arnett, J.J. (2010). Adolescence and Emerging Adulthood. A Cultural Approach. New York:
Pearson.
Arnett, J.J., Tannner, J. (2011). In Defense of Emerging Adulthood as a Life Stage: Rejoinder to
Kloep’s and Hendry’s Chapters 4 and 5. W: J.J. Arnett, M. Kloep, L. Hendry, J. Tanner.
Debating Emerging Adulthood. Stage or Process? (s. 121–134). New York: Oxford Uni-
versity Press.
Bacia,  E.,  Pazderski,  F.,  Żmijewska-Kwiręg,  S.  (2016).  Edukacja  obywatelska  w  Polsce.
Analiza  aktualnej  sytuacji,  zidentyfikowanych  potrzeb  oraz  szans i   barier  rozwoju. 167 Bibliografia
Pobrano:  29.06.2017,  z:  http://innowacje.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/
Edukacja-obywatelska-w-Polsce.pdf.
Badora,  B.  (2014).  Aktywność  społeczna  Polaków,  komunikat  CBOS,  Maj  2014,  nr  60/
2014. Pobrano: 29.12.2017, z: http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_060
_14.PDF.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy. The Exercise of Control. New York: W.H. Freeman.
Baradziej, J. (2008). Zakorzenienie i alternacja: tożsamość jednostki w społeczeństwie
tradycyjnym i w społeczeństwie nowoczesnym. W: P.K. Oleś, A. Batory (red.). Tożsa-
mość i jej przemiany a kultura (s. 215–245). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Barber, B. (2000). Dżihad kontra McŚwiat. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literac-
kie Muza SA.
Basko, N. (2009). Prywatna koncepcja wejścia w dorosłość i status dorosłości u młodych dorosłych
w Polsce i na Ukrainie. Niepublikowana praca magisterska. Uniwersytet Kardynała
Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
Bauman, Z. (1994). Dwa szkice moralności ponowoczesnej. Warszawa: Instytut Kultury.
Bauman, Z. (2004). Ponowoczesność. W: B. Szlachta (red), Słownik społeczny (s. 902–914).
Kraków: Wydawnictwo WAM.
Bean, R., Bush, K., McKenry, P., Wilson, S. (2003). The impact of parental support, beha-
vioral control, and psychological control on the academic achievement and self-es-
teem of African American and European American adolescents. Journal of Adolescent
Research, 18, 523–541.
Beck, J. (2012). Terapia poznawczo-behawioralna. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kra-
ków: Wydawnictwo UJ.
Beck, U. (2002a). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej rzeczywistości. Warszawa: Wydaw-
nictwo Naukowe Scholar.
Beck, U. (2002b). The cosmopolitan society and its enemies. Theory, Culture & Society,
19, 17–44.
Bell, S., Lee, Ch. (2006). Does Timing and Sequencing of Transitions to Adulthood
Make a Difference? Stress, Smoking, and Physical Activity among Young Austra-
lian Women. International Journal of Behavioral Medicine, 13, 3, 265–274.
Berry, J., Phinney, J., Sam, D. i Vedder, P. (2006). Immigrant Youth: Acculturation, Iden-
tity, and Adaptation. Applied Psychology, 55, 3, 303–332.
Boni, M. (2011). Młodzi 2011. Warszawa: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Borawski, D. (2018). A Dialogical Approach to the Identity Dilemmas of Young Adults.
Psychologia Rozwojowa, 23, 2, 9–20.
Box, G.E.P., Cox, D.R. (1964). An analysis of transformations, Journal ofthe Royal Statisti-
cal Society, Series B, 26, 211–252.
Bronfenbrenner, U. (1976). Ekologia rozwoju człowieka. Historia i perspektywy. Psycholo-
gia Wychowawcza, 5, 537–549.
Brzezińska, A.I. (2007). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
Scholar.168 Bibliografia
Brzezińska, A.I. (2016). Dorastanie do dorosłości: odraczane czy opóźnione?. W: A.I. Brzeziń-
ska, W. Syska (red.), Ścieżki wkraczania w dorosłość (s. 23–47). Poznań: Wydawnictwo
Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Brzezińska, A.I., Czub, T., Hejmanowski, S., Rękosiewicz, M. (2012). Uwarunkowania
procesu kształtowania się tożsamości w okresie przejścia z adolescencji do dorosło-
ści. Kultura i Edukacja, 3, 23–50.
Brzezińska, A.I., Kaczan, R. (2011). Kwestionariusz Poczucia Punktualności Zdarzeń Życio-
wych – PPZŻ: podstawy teoretyczne. W: W. Zeidler (red.), Kwestionariusze w psychologii.
Postępy, zastosowania, problemy (s. 475–504). Warszawa: Wydawnictwo Vizja Press & IT.
Brzezińska, A I., Kaczan, R., Piotrowski, K., Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona doro-
słość: fakt czy artefakt?. Nauka, 4, 67–107.
Brzezińska, A.I., Piotrowski, K. (2011). Skala Rozwoju Poczucia Tożsamości – DIDS: kon-
strukcja, stosowanie, aplikacje. W: W. Zeidler (red.), Kwestionariusze w psychologii. Postę-
py, zastosowania, problemy (s. 547–567). Warszawa: Vizja Press & IT.
Butler, J. (2008). Uwikłani w płeć. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Carmel, S., Anson, O., Levenson, A., Bonneh, D., Maoz, B. (1991). Life events, sense of
coherence and health: Gender differences on the kibbutz. Social Science and Medici-
ne, 32, 10, 1089–1096.
Carr, A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Wydaw-
nictwo Zysk i S-ka.
Carstensen, L.L., Pasupathi, M., Mayr, U., Nesselroade, J.R. (2006). Emotional experience
in every day life across the adulth lifespan. Journal of Personality and Social Psychology,
79, 644–655.
CBOS (2018). Komunikat z badań. Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich. Po-
brano: 31.12.2020, z: https://www.cbos.pl/SPISKOM. POL/2018/K_029_18.PDF.
CBOS (2019). Stosunek Polaków do rozwodów. Komunikat z badań. Pobrano: 28.05.2020,
z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_007_19.PDF.
Chen, G. (2010). Gender differences in sense of coherence, perceived social support, and
negative emotions among drug-abstinent Israeli inmates. International Journal of Of-
fender Therapy and Comparative Criminology, 54, 6, 937–958.
Conger, K., Conger, R., Russell, S., Hollis, N. (2013). Improving the Health, Safety, and Well-
-Being of Young Adults: Workshop Summary. Washington: The National Academies.
Cote, J. (1997). An empirical test of identity capital model. Journal  of  Adolescence, 20,
577–597.
Cote, J., Bynner, M. (2008). Changes in the transmission to adulthood in the UK and
Canada: the role of structure and agency in emerging adulthood. Journal of Youth
Studies, 11, 3, 251–268.
Czapiński, J., Panek, T. (2015). Diagnoza społeczna, Warunki i jakość życia Polaków. Warsza-
wa: Rada Monitoringu Społecznego.
Czerka, E. (2005). Niedorosłość czy dorosłość alternatywna? Rozważania w kontekście
odraczania dorosłości. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 1, 29, 85–93.169 Bibliografia
Danielsen, L.M., Lorem, A.E., Kroger, J. (2000). The Impact of Social Context on the
Identity-Formation Process of Norwegian late Adolescents. Youth & Society, 31, 3,
332–362.
Deci, E.L., Ryan R.M. (1985). Intrinsic Motivation and Self-determination in human behavior.
New York: Plenum Press.
DeSousa, V., McConatha, D.,Lynch, M.J. (2011). The Nexus of Digital Technology, So-
ciology and Economics. The International Journal of Interdisciplinary Social Science, 5,
10, 212–219.
Dobrowolski, P. (2011). Pierwszy panel debaty Fundacji Batorego „Młodzi jako problem i wy-
zwanie” – „Młodzi jako kategoria socjologiczna i ekonomiczna”. Pobrano: 10.01.2016,
z: https://www.youtube.com/watch?v=_y0rAE5lyKo.
Dolińska-Zygmunt, G. (1996). Orientacja salutogenetyczna w problematyce zdrowotnej. Mo-
del  Antonovsky’ego. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.), Elementy  psychologii  zdrowia
(s. 17–29). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Domański, H. (2011). Pierwszy panel debaty Fundacji Batorego „Młodzi jako problem i wy-
zwanie” – „Młodzi jako kategoria socjologiczna i ekonomiczna”. Pobrano: 10.01.2016,
z: https://www.youtube.com/watch?v=v-mPfwW-aJk.
Dubas, E. (2001). Zmieniająca się dorosłość. Od dorosłości konwencjonalnej ku dorosłości subiek-
tywnej. W: E. Przybylska (red.), Andragogiczne wątki poszukiwania fascynacji (s. 77–87).
Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dubis, M. (2014). Wartości i style życia młodzieży. Jagiellońskie Studia Socjologiczne, 1,
35, 35–45.
Duvall, R. (1977). Marriage and family development. Philadelphia: Lippincott.
Eliason, S.R., Mortimer, J.T., Vuolo, M., Tranby, E. (2007). Pathways to adulthood, subjective
timing, and adult identity: normative age grading revisited. New York: American Socio-
logical Association.
Ellis, A. (1962). Reason and emotion in psychotherapy. New York: Lyle-Stewart.
Erikson, E. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Eurostat (2015a). Being young in Europe today – family and society. Pobrano: 8.08.2017,  
z:  http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Being_young_in_
Europe_today_-_family_and_society.
Eurostat (2015b). Being young in Europe today – labour market – access and participation. Po-
brano: 19.08.2017, z: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/
Being_young_in_Europe_today_-_labour_market_-_access_and_participation.
Eurostat  (2015c).  Being  young  in  Europe  today  –  education.  Pobrano:  19.08.2017,  
z:  https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php?title=Being_young
_in_Europe_today_-_education.
Eurostat (2017). Young people in the EU: education and employment. Pobrano: 31.12.2020,
z: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/EDN-20170811-1.
Eurostat (2018). 43%  of  births  in  the  EU  are  now  outside  marriage. Pobrano: 8.02.2021,
z: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/DDN-20180809-1.170 Bibliografia
Eurostat (2019). When are they ready to leave the nest? Pobrano: 25.10.2020, z: https://ec.eu-
ropa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/EDN-20190514-1.
Eurostat (2020). Marriage and divorce statistics. Pobrano: 9.01.2021, z: https://ec.europa.
eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Marriage_and_divorce_statistics.
Fadjukoff, P., Kokko, K., Pulkkinen, L. (2007). Implications of timing of emerging adul-
thood for identity achievement. Journal of Adolescent Research, 22, 5, 504–530.
Farnicka, M. (2011). Przemiany realizacji zadań rozwojowych. Ewolucja czy rewolucja? Zielo-
na Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Fatyga, B. (2011). Pierwszy panel debaty Fundacji Batorego „Młodzi jako problem i wyzwanie”
– „Młodzi jako kategoria socjologiczna i ekonomiczna”. Pobrano: 10.01.2016, z: https://
www.youtube.com/watch?v=MgefFRCVO9M.
Feasel, E., Muzumder, D. (2012). Understanding Attitudes toward Globalization at the
Individual and National Level. International Journal of Business, Humanities and Tech-
nology, 2, 1, 192–210.
Federal Interagency Forum on Child and Family Statistics (2014). America’s Young Adults:
Special Issue, 2014. Pobrano: 2.05.2020, z: https://www.childstats. gov/pdf/ac2014/
YA_14.pdf.
Feldt, T., Lintula, H., Suominen, S., Kosenvuo, M., Vahtera, J., Kivimaki, M. (2007). Struc-
tural validity and temporal stability of the 13-item Senses of Coherence Scale.: per-
spective evidence from the population – based HeSSup study. Quality of Life Research
16, 483–493.
Finogenow, M. (2013). Poczucie koherencji a satysfakcja z życia i dobrostan emocjonalny
osób w wieku emerytalnym. Psychologia Społeczna, 8, 3, 333–346.
Fleischer, M. (2002). Teoria kultury i komunikacji. Systemowe i ewolucyjne podstawy. Wro-
cław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
Frisén, A., Wängqvist, M. (2010). Emerging adults in Sweden: identity formation in the
light of love, work and family. Journal of Adolescent Research, 20, 10, 1–22.
Fukuyama, F. (1996). Koniec historii. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Furstenberg, F., Kennedy, J., McLoyd, V., Rumbaut, R., Settersten, R. (2004). Growing up
is harder to do. Contexts, 3, 3, 33–41.
Galambos, N., Barker, N., Krahn, H. (2006). Depression, self-esteem and anger in emer-
ging adulthood. Seven-year trajectories. Developmental Psychology, 42, 2, 350–365.
Giddens, A. (2000). Runaway world: How globalization is reshaping our lives. New York:
Routledge.
Giddens, A. (2004). Socjologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Giddens, A. (2006). Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych
społeczeństwach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Giddens, A. (2010). Nowoczesność i tożsamość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grob, A., Krings, F., Bangerter, A. (2001). Life Markers in Biographical Narratives of Pe-
ople from Three Cohorts: A Life Span Perspective in Its Historical Context. Human
Development, 44, 4, 171–190.171 Bibliografia
Gurba, E. (2006). Wczesna dorosłość. W: B, Harwas-Napierała i J. Trempała (red.), Psycholo-
gia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 37–77). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gurba, E. (2008). The Attributes of Adulthood Recognised by Adolescents and Adults.
Polish Psychological Bulletin, 39, 2, 129–137.
Gurba, E. (2011). Wczesna dorosłość. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka
(s. 287–309). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gurba,  E.  (2013).  Nieporozumienia  z  dorastającymi  dziećmi  w  rodzinie:  uwarunkowania,
wspomaganie. Kraków: Wydawnictwo UJ.
GUS (2013). Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do roku 2012 . Pobrano:
22.04.2013,  z:  http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_podst_inf_o_rozwoju
_dem_pl_do_2012.pdf.
GUS (2016). Małżeństwa i dzietność w Polsce. Pobrano: 24.05.2017, z: file:///C:/Users/
Anna%20M/Downloads/malzenstwa_i_ dzietnosc_w_polsce.pdf.
GUS (2018). Urodzenia i dzietność. Pobrano: 8.01.2021, z: file:///C:/Users/amisz/Down -
loads/urodzenia_i_dzietnosc.pdf.
GUS (2020). Polska w liczbach. Pobrano: 8.02.2021, z: file:///C:/Users/Asus/ Downloads/
polska_w_liczbach_2020_pl.pdf.
Hainmueller, J., Hiscox, M. (2006). Learning to Love Globalization: Education and Indi-
vidual Attitudes Toward International Trade. International Organization 60, 469–498.
Haley, J. (1973). Uncommon Therapy. New York: W.W. Norton.
Havighurst, R. (1972). Developmental tasks and education. New York: David McKay.
Hendry, L., Kloep, M. (2010). How universal is emerging adulthood. An empirical exam-
ple. Journal of Youth Studies, 13, 2, 169–179.
Hirst, P., Thompson, G. (2002). The Future of Globalization. Journal of the Nordic Interna-
tional Studies Association, 37, 3, 247–265.
Hope, E., Banales, J. (2018). Black Early Adolescent Critical Reflection of Inequitable
Sociopolitical Conditions: A Qualitative Investigation. Journal of Adolescent Research,
34, 2, 1–34.
Jasiński, A., Derbis, R., Oleszkowicz, A., Słowińska, A. (2019). Postawy wobec globali-
zacji a satysfakcja z życia. Mediacyjna rola procesów tożsamościowych. Psychologia
Rozwojowa, 24, 2, 73–86.
Jensen, L. (2003). Coming of age in a multicultural world: Globalization and adolescent
cultural identity formation. Applied Developmental Science, 7, 189–196.
Jordyn, M., Byrd, M. (2003). The relationship between the living arrangements of univer-
sity students and their identity development. Adolescence, 38, 150, 267–278.
Kadzikowska-Wrzosek, (2011). Postawy rodzicielskie a zdolności w zakresie samoregula-
cji: wychowawcze uwarunkowania gratyfikacji podstawowych potrzeb, internalizacji
standardów i siły woli. Psychologia Rozwojowa, 16,4, 89–108.
Katra, G. (2009). Młodzież a globalizacja. W: A. Błachnio (red.), Globalizacja a jednostka
(s. 43–66). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.172 Bibliografia
Kins, E., Beyers, W., Soenens, B. (2012). When the separation-individuation process goes
awry: Distinguishing between dysfunctional dependence and dysfunctional inde-
pendence. International Journal of Behavioral Development, 37, 1, 1–12.
Kins, E., De Mol, J., Beyers, W. (2014). „Why should I leave?”. Belgian emerging adults’
departure from home. Journal of Adolescent Research, 29, 89–119.
Kloep,  M.,  Hendry,  L.  (2011).  Critical  Comments  on  Arnett’s  and  Tanner’s  Approach.
W: J.J. Arnett, M. Kloep, L., Hendry, J. Tanner. Debating Emerging Adulthood. Stage or
Process? (s. 107–120). New York: Oxford University Press.
Konaszewski, K. (2016). Poczucie koherencji a style radzenia sobie ze stresem w grupie
młodzieży niedostosowanej społecznie. Resocjalizacja Polska, 12, 163–172.
Koniarek, J., Dudek, B., Makowska, Z. (1993). Kwestionariusz Orientacji Życiowej. Ada-
ptacja The Sense of Coherence Questionnaire (SOC) A. Antonovsky’ego. Przegląd
Psychologiczny 36, 4, 491–502.
Lansimies, H., Pietila, A., Hietasola-Husu, S., Kangasniemi, M. (2017). A systema-
tic review of adolescents’ sense of coherence and health. Caring Sciences, 31, 4,
651–661.
Lanz,  M.,  Tagliabue,  S.  (2008).  Do  I  Really  Need  Someone  in  Order  to  Become  an
Adult? Romantic Relationships During Emerging Adulthood in Italy. Journal of
Adolescent Research, 23, 5, 566–591.
Lazarus, R., Folkman, S. Transactional theory and research on emotions and coping. Eu-
ropean Journal of Personality, 1, 141–169.
Ledzińska, M. (2012). Młodzi dorośli w dobie globalizacji. Szkice psychologiczne. Warszawa:
Wydawnictwo Difin.
Lee, J., Mortimer, J. (2009). Family socialization, economic self- efficacy, and the atta -
inment of financial independence in early adulthood. Longitudinal and Life Course
Studies, 1, 45–62.
Levinson, D. (1990). A theory of life structure development In adulthood. W: N. Ale-
xander i L. Langer (red.), Higher Stages of Human Development. New York, Oxford:
University Press.
Liberska, H. (2007). Współczesny obraz moratorium. W: B. Harwas-Napierała, H. Liberska
(red.), Tożsamość a współczesność (s. 25–51). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Liberska,  H.,  Malina,  A.  (2011).  Wybrane  osobowościowe  determinanty  wartościowania
zadań związanych z małżeństwem i rodziną we wczesnej dorosłości. W: H. Liberska,
A. Malina (red.), Wybrane problemy współczesnych małżeństw i rodziny (s. 97–120).
Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Liebkind, K., Jasinskaja-Lahti, I., Solheim, E. (2004). Cultural Identity, Perceived Discri-
mination, and Parental Support as Determinants of Immigrants’ School Adjust-
ments: Vietnamese Youth in Finland. Journal of Adolescent Research, 19, 6, 635–656.
Lodi-Smith, J., Roberts, B.W. (2007). Social investment and personality: a meta-analysis
of the relationship of personality traits to investment in work, family, religion and
volunteerism. Personality and Social Psychology Review, 11, 1, 68–88.173 Bibliografia
Lowe, S., Dillon, C., Rhodes, J., Zwiebach, L. (2013). Definig Adult Experiences Perspec -
tives of a Diverse Sample of Young Adults. Journal of Adolescent Research, 28, 1, 31–68.
Lusting, D., Strauser, D. (2002). The relationship between sense of coherence thoughts.
Career Development Quarterly, 51, 2–11.
Luyckx, K., Duriez, B., Klimstra, T.A., De Witte, H. (2010). Identity statuses in young
adult employees: pro-spective relations with work engagement and burnout. Journal
of Vocational Behavior, 77, 339–349.
Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B. (2006). A development contextual perspective on
identity construction in emerging adulthood: Change dynamics in commitment
formation and commitment evolution. Developmental Psychology, 42, 366–380.
Luyckx, K., Schwartz, S., Goossens, L., Pollock, S. (2008). Employment, Sense of Cohe-
rence, and Identity Formation. Journal of Adolescent Research, 23, 5, 566–591.
Łukaszewski, W., Doliński, D. (2001). Mechanizmy leżące u podstaw motywacji. W: J. Strelau
(red.). Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 2. Psychologia ogólna (s. 441–468). Gdańsk:
Gdańskie Wydawnictwo P.
Łuria, A.R. (1976). Cognitive development: Its cultural and social foundations. Cambridge:
MA: Harvard University Press.
Macek, P., Bejcek, J., Vanickova, J. (2007). Contemporary Czech Emerging Adults. Gene-
ration Growing Up in the Period of Social Changes. Journal of Adolescent Research,
22, 5, 444–475.
Malina, A. (2012). Efektywność radzenia sobie z realizacją zadań rozwojowych przez młodych
dorosłych w zależności od płci. W: H. Liberska, A. Malizna, D. Suwalska-Barance-
wicz (red.). Funkcjonowanie współczesnych młodych ludzi w zmieniającym się świecie
(s. 293–311). Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Malina, A. (2014). Wczesna dorosłość w cyklu życia człowieka. Współczesne problemy z reali-
zacją zadań rozwojowych młodych dorosłych. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu
Kazimierza Wielkiego.
Martikainen, L. (2008). The Many Faces of Life Satisfaction among Finish Young Adults’.
Journal of Happiness Studies, 10, 721–737.
Matejevic, M., Jovanovic, D., Lazarevic, V. (2014). Functionality of family relationships
and parenting style in families of adolescents with substance abuse problems. Proce-
dia – Social and Behavioral Sciences, 128, 281–287.
Mattanah, J., Brand, B., Hancock, G. (2004). Parental attachment, separation-individu-
ation and college student adjustment: A structural equation analysis of mediational
effects. Journal of Counseling Psychology, 51, 213–226.
Mayda, A., Rodrik, D. (2005). Why Are Some People (and Countries) More Protectionist
than Others? European Economic Review 49, 3, 693–430.
McCrae, R.R., Costa, P.T. (2005). Osobowość dorosłego człowieka. Perspektywa teorii pięcio-
czynnikowej. Kraków: WAM.
Melosik, Z., Szkudlarek, T. (1998). Kultura, tożsamość i edukacja. Migotanie znaczeń. Kra-
ków: Oficyna Wydawnicza Impuls.174 Bibliografia
Milkie, M., Peltola, P. (1999). Playing All the Roles: Gender and the Work-Family Balan-
cing Act. Journal of Marriage and the Family, 2, 61, 476–490.
Misztela, A. (2018). Realizacja zadań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości oraz jej psy-
chospołeczne uwarunkowania i konsekwencje. Niepublikowana praca doktorska. Uni-
wersytet Wrocławski.
Mortimer, J. (2012). Transition to Adulthood, Parental Support, and Early Adult Well-
-Being: Recent Findings from the Youth Development Study. W: S.M. McHale i in.
(red.), Early Adulthood in a Family Context (s. 27–34). New York: Springer.
Mouw, T. (2005). Sequences of early adult transitions: A look at variability and consequences.
W: R. Settersten, F. Furstenberg, R. Rumbaut (red.), On the frontier of adulthood: The-
ory, research, and public policy. Chicago: University of Chicago Press.
Mroczek, D.K., Kolarz, C.M. (1998). The effect of age on positive and negative affect:
a developmental perspective on happiness. Journal of Personality and Social Psychology,
75, 1333–1349.
Nelson, L., Barry, C. (2005). Distinguishing Features of Emerging Adulthood. The Role
of Self- Classification as an Adult. Journal of Adolescent Research, 20, 2, 242–262.
Neves, B., Carvalho, D., Serra, F., Torres, A., Fraga, S. (2018). Social Capital in Transi-
tions to Early Adulthood: A Longitudinal and Mixed-Methods Approach. Journal
of Adolescent Research, 1–28.
Obuchowska, I. (2006). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.) Psycholo-
gia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (s. 163–197). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
OECD (2012). OECD Family Database. Pobrano: 2.08.2013, z: http://www.oecd.org/so-
cial/soc/oecdfamilydatabase.htm.
OECD (2017). Fertility rates. Pobrano: 21.08.2017, z: https://www.oecd.org/els/family/
SF_2_1_Fertility_rates.pdf.
OECD (2019a). Marriage  and  divorce  rates, Pobrano: 29.12.2020, z: https://www.oecd.
org/social/family/SF_3_1_Marriage_and_divorce_rates.pdf.
OECD (2019b). Age of mothers at childbirth and age-specific fertility, Pobrano: 29.12.2020,
z: https://www.oecd.org/els/family/SF_2_1_Fertility_rates.pdf.
Oleszkowicz, A., Misztela, A. (2015a). Kryteria dorosłości z perspektywy starszych ado-
lescentów i młodych dorosłych. Psychologia Rozwojowa, 20, 1, 41–55.
Oleszkowicz A., Misztela A. (2015b). How Do Young Poles Perceive Their Adulthood?
Journal of Adolescent Research, 30, 6, 476–503.
Oleszkowicz, A., Misztela, A. (2017). Wybrane aspekty realizacji zadań rozwojowych
a procesy tożsamościowe u kobiet we wczesnej dorosłości. Psychologia Rozwojowa,
22, 4, 75–88.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie
globalizacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleś, M. (2010). Wymiary tożsamości a subiektywna jakość życia u młodzieży. Czasopi-
smo Psychologiczne, 16, 1, 61–76.175 Bibliografia
Ostoja-Zawadzka, K. (1999). Cykl życia rodzinnego. W: B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie
do systemowego rozumienia rodziny (s. 18–30). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Pallant, J. F. i Lae, L. (2002). Sense of coherence, well-being, coping and personality fac-
tors: Further evaluation of the sense of coherence scale. Personality and Individual
Differences, 33, 1, 39–48.
Pasikowski, T. (2001). Struktura i funkcje poczucia koherencji: analiza teoretyczna i empiryczna
weryfikacja . W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby (s. 43–56). Poznań:
Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Phinney, J., Lorenczyk, G., Liebkind, K., Vedder, P. (2001). Ethnic Identity, Immigration,
and Well-Being: An Interactional Perspective. Journal of Social Issues, 57, 3, 493–510.
Pinker, S. (2005). So how does the mind work?. Mind & Language, 20 (1), 1–24.
Piotrowski, K. (2010). Wkraczanie w dorosłość. Tożsamość i poczucie dorosłości młodych osób
z ograniczeniami sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Piotrowski, K. (2013). Tożsamość osobista w okresie wkraczania w dorosłość. Wielichowo: TIPI.
Piotrowski, K. (2020). How Good It Would Be to Turn Back Time: Adult Attachment and
Perfectionism in Mothers and Their Relationships with the Processes of Parental
Identity Formation, Psychologica Belgica, 60, 55–72.
Przetacznik-Gierowska, M. (2006). Zasady i prawidłowości psychicznego rozwoju człowie-
ka. W: M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologa Rozwoju Człowieka 1
(s. 57–84). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pustelnik, L. (2016). Jesteś „Regretem” czy „Domisiem”? Takiego podziału młodych jeszcze nie
było, ale to ma sens! Pobrano: 24.09.2017, z: http://natemat.pl/195313,regreci-lajfh-
akerzy-ziomale-hipsterzy-jestes-jednym-z-nich-i-nawet-o-tym-nie-wiesz.
Qin, D., Saltarelli, A., Rana, M., Bates, L., Lee, J., Johnson D. (2015). „My Culture Helps
Me Make Good Decisions”: Cultural Adaptation of Sudanese Refugee Emerging
Adults. Journal of Adolescent Research, 30, 2, 213–243.
Radochoński, M. (1999). Systemowa charakterystyka środowiska rodzinnego wielokrot-
nych sprawców czynów przestępczych. Roczniki Socjologii Rodziny, XI, 155–173.
Ravert, R. (2009). „You’re Only Young Ones”. Things College Students Report Doing
Now Before It Is Too Late. Journal of Adolescent Research, 24, 3, 376–396.
Reifman, A., Arnett, J.J., Colwell, M. (2007). Emerging adulthood: Theory, Assessment,
Applications. Journal of Youth Development, 2, 1.
Roberts, B.W., Caspi, A., Moffitt, T.E. (2001). The kids are all right: growth and stability
in personality development from adolescence to adulthood. Journal of Personality and
Social Psychology, 81, 670–683.
Roberts, B.W., Wood, D. (2006). Personality development in the context of the neo-so-
cioanalytic model of personality. W: D K. Mroczek, T.D. Little (red.), Handbook of
Personality Development. Mahwah: Erlbaum.
Roberts, R., Phinney, J., Masse, L., Chen, Y., Roberts, C., Romero, A. (1999). The structure
of ethnic identity in young adolescents from diverse ethnocultural groups. Journal of
Early Adolescence, 19, 301–322.176 Bibliografia
Ryan, R.M,. Bernstein, J., Brown, K.W. (2010). Weekends, Work, and Well-Being: Psy-
chological Need Satisfactions and Day of the Week Effects on Mood, Vitality, and
Physical Symptoms. Journal of Social and Clinical Psychology 29, 1, 95–122.
Ryan, R.M., Deci, E.L. (2002). An overview of self-determination theory, W: E.L. Deci,
R.M. Ryan (red.), Handbook of self-determination research (s. 3–33). Rochester, NY: Uni-
versity of Rochester Press.
Salmela-Aro, K., Aunola, K., Nurmi, E. (2007). Personal Golas During Emerging Adul-
thood. A 10-Year Follow Up. Journal of Adolescent Research, 22, 6, 690–715.
Sánchez, B., Esparza, P., Colón, Y., Davis, K. (2010). Ethnic Identity, Self-Efficacy, and
Intercultural Attitudes in East African and U.S. Youth. Journal of Adolescent Research,
25, 6, 858–884.
Scheve, K., Slaugther, M. (2001). What Determines Individual Trade-Policy Preferences?
Journal of International Economics, 54, 2, 267–292.
Seiffge-Krenke, I. (2010). Predicting the timing of leaving home and related developmen-
tal tasks: Parents’ and children’s perspectives. Journal of Social and Personal Relation-
ships, 27, 4, 495–518.
Seiter, L., Nelson, L. (2011). An Examination of Emerging Adulthood in College Students
and Nonstudents in India. Journal of Adolescent Research, 26, 4, 506–536.
Senejko, A. (2013). Psychologia globalizacji: przyczynek do dyskusji. Referat przedstawiony
podczas  XXII  Ogólnopolskiej  Konferencji  Psychologii  Rozwojowej  „Społeczny
kontekst rozwoju od dziecka do dorosłego”. Gdańsk, 27–29 maja 2013.
Senejko, A., Łoś, Z. (2016). Postawy wobec globalizacji a style tożsamości. Roczniki Psy-
chologiczne, 19, 2, 297–332.
Senejko, A., Łoś, Z., Oleszkowicz, A. (2019). Perception of money resources and psycho-
logical attitudes toward globalised world. Research in Globalization, 1, https://doi.
org/10.1016/j.resglo.2019.100007.
Settersten, R., A. (2012). The Contemporary Context of Young Adulthood in the USA: From
Demography  to  Development;  From  Private  Troubles  to  Public  Issues. W: A. Booth,
S. Brown, N. Lindale, W. Manning, S. McHale, Early Adulthood in Family Context
(s. 3–26). New York: Springer.
Sęk, H. (2001). Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji. W: H. Sęk, T. Pa-
sikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby (s. 23–42). Poznań: Wydawnictwo Fundacji
Humaniora.
Sęk, H. (2012). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
Scholar.
Sęk, H., Pasikowski, T. (2001). Stres życiowy studentów – poczucie koherencji i mechanizmy ra-
dzenia sobie. Badania porównawcze i podłużne. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie
– stres – zasoby. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sheldon, K.M., Ryan, R., Reis, H.T. (1996). What makes for a good day? Competence and
autonomy in the day and in the person. Personality and Social Psychology Bulletin, 22,
12, 1270–1279.177 Bibliografia
Sińczuch, M. (2002). Wchodzenie w dorosłość w warunkach zmiany społecznej. Warszawa:
Wydawnictwo Instytutu Socjologii UW.
Sirsch, U., Dreher, E., Mayr, E., Willinger, U. (2009). What Does It Take to Be an Adult in
Austria? Views of Adulthood in Austrian Adolescents, Emerging Adults and Adults.
Journal of Adolescent Research, 24, 3, 275–292.
Siwek, Z. (2016). Autodeterminacja młodych dorosłych w dążeniach i codziennym funkcjono-
waniu a poczucie dobrostanu psychofizycznego . Niepublikowana rozprawa doktorska.
Uniwersytet Wrocławski.
Slany, K. (2002). Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie.
Kraków: ZW Nomos.
Smith, E., Walker, K., Fields, L., Brookins, C., Seay, R. (1999). The Salience of ethnic iden-
tity and its relationship to self-esteem, perceived efficacy, and prosocial attitudes.
Journal of Adolescence, 22, 867–880.
Smolbik-Jęczmień, A. (2013). Podejście do pracy i kariery zawodowej wśród przedstawi-
cieli pokolenia X i Y – podobieństwa i różnice. Nauka o Zarządzaniu, 1, 14, 89–97.
Studenski,  R.  (2004).  Ryzyko  i  ryzykowanie.  Katowice:  Wydawnictwo  Uniwersytetu
Śląskiego.
Sugimura, K., Mizokami, S. (2012). Personal Identity in Japan. W: S.J. Schwartz (red.), Identi-
ty Around The World. New Direction for Child and Adolescent Development, (s. 123–143).
San Francisco: Jossey – Bass, Wiley Periodicals nr 138.
Swartz, T., Kim, M., Uno, M., Mortimer, J., O’Brien. (2011). Safety nets and Scaffolds:
parental support in the transition to adulthood. Journal of Marriage and the Family,
73, 414–429.
Szahaj, A. (2004). Postmodernizm. W: B. Szlachta. Słownik społeczny (s. 935–941). Kraków:
Wydawnictwo WAM.
Szlendak,  T.  (2005).  Leniwe  maskotki,  rekiny  na  smyczy.  Warszawa:  Jacek  Santorski  &
Co Agencja Wydawnicza.
Szlendak, T. (2010). Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: Wydaw-
nictwo Naukowe PWN.
Szlendak, T. (2011). Pierwszy  panel  debaty  Fundacji  Batorego  „Młodzi  jako  problem  i  wy-
zwanie” – „Młodzi jako kategoria socjologiczna i ekonomiczna”. Pobrano: 10.01.2016,
z: https://www.youtube.com/watch?v=I8gLt5893s4.
Sztompka, P. (2002). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Świda-Ziemba, H. (2011). Pierwszy panel debaty Fundacji Batorego „Młodzi jako problem i wy-
zwanie” – „Młodzi jako kategoria socjologiczna i ekonomiczna”. Pobrano: 24.09.2017,
z: https://www.youtube.com/watch?v=ex4-UreL4OM.
Tanner, J. (2005). Recentering during emerging adulthood: A critical turning point in life span
human development. W: J.J. Arnett, J. Tanner (red.), Emerging adults in America: Coming
of age in the 21st century (s. 21–55). Washington: American Psychological Association.
Trempała, J. (2000). Modele rozwoju psychicznego: czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo
Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.178 Bibliografia
Trempała, J. (2006). Deregulacja cyklu życia w planach życiowych młodzieży. Polskie
Forum Psychologiczne, 11, 1, 108–120.
Trimberger, E. K. (2008). Nowa singielka. Warszawa: Wydawnictwo WAB.
Turken, S., Rudmin, F. (2013). On Psychological Effects of Globalization: Development
of the Scale of Global Identity. Psychology & Society, 5, 2, 63–89.
Tyszkowa, M. (2006). Rola kultury w rozwoju psychicznym człowieka. W: M. Przetacznik-
-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologa Rozwoju Człowieka 1 (s. 102–123). Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tyszkowa,  M.,  Przetacznik-Gierowska,  M.  (2006).  Ekologiczne  uwarunkowania  rozwoju
psychicznego człowieka. W: M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologa Roz-
woju Człowieka 1 (s. 85–101). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wątor, J. (2018). Niemieckie dzieci wyszły na ulice protestować przeciw… rodzicom. Pobrano:
15.10.2018,  z:  https://tech.wp.pl/niemieckie-dzieci-wyszly-na-ulice-protestowac-
przeciw-rodzicom-6294879580268673a.
Wiesman, U. I, Hannich, H. (2011). A Salutogenic Analysis of Developmental Tasks and
Ego Integrity vs. Despair. The International Journal of Ageing and Human Development,
73, 4, 351–369.
Wrzesień, W. (2009). Europejscy poszukiwacze. Impresja na temat współczesnego pokolenia pol-
skiej młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wrześniewski, K. (1993). Styl życia a zdrowie: wzór zachowania A. Warszawa: Wydawnic-
two Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk.
Wygotski, L.S. (1978). Narzędzie i znak w rozwoju dziecka. Warszawa: PWN.
Zagórska, W., Jelińska, M, Surma, M., Lipska, A. (2012). Wydłużająca się droga do dorosło-
ści. Warszawa. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.