Układy zbiorowe pracy. Od charakteru prawnego do wykładni

Spis treści:

Wykaz skrótów
Od autora
Prolegomena

Rozdział 1. Układy zbiorowe pracy jako źródła prawa

1.1. Kształtowanie się idei umów zbiorowych pracy w zarysie historycznym
1.2. Układy zbiorowe pracy de lege lata
1.3. Ustalenia pojęciowe związane z terminem „źródła prawa”
1.3.1. „Źródła prawa” a „akty normatywne”, „akty prawotwórcze”
1.3.2. Pojęcie „źródeł prawa pracy”
1.4. Problem układów zbiorowych pracy jako źródeł prawa w Polsce po wejściu w życie Konstytucji RP z 1997 r.
1.4.1. Doktryna
1.4.1.1. Kwestia konstytucyjności art. 9 kp w świetle Konstytucji RP z 1997 r. – wprowadzenie do problemu
1.4.1.2. Wnioskowanie z celu na środki oraz argument z otwartego katalogu źródeł prawa
1.4.1.3. Konstytucyjne pojęcie układów zbiorowych pracy jako pojęcie zastane – argument z racjonalności prawodawcy
1.4.1.4. Argument z tzw. generalizacji układu zbiorowego pracy oraz z objęcia postanowieniami układowymi osób niezatrudnionych w dniu jego zawarcia
1.4.1.5. Konsekwencje procesowe nieuznania układów zbiorowych pracy za źródło prawa jako potencjalny argument na rzecz ich prawotwórczości
1.4.1.6. Krytyka przynależności układów zbiorowych pracy do polskiego systemu źródeł prawa
1.4.2. Trybunał Konstytucyjny
1.4.3. Sąd Najwyższy
1.5. Wnioski z analizy piśmienniczej oraz próba teoretycznoprawnego wyjaśnienia prawotwórczego charakteru układów zbiorowych pracy

Rozdział 2. Problem „właściwości” obowiązywania norm układowych

2.1. Wstępne założenia teoretycznoprawne – S. Wronkowskiej koncepcja powszechności obowiązywania pośrednich wytworów aktu stanowienia
2.2. Od kryterium zakresu przedmiotowego do podmiotowego – L. Kaczyńskiego trzecia droga dla „właściwości” obowiązywania norm układowych
2.3. W. Sanetry koncepcja „powszechnego obowiązywania” w znaczeniu innym niż przyjęte w art. 87 Konstytucji RP
2.4. Łukasza Pisarczyka argumentacja przeciwko powszechnemu obowiązywaniu norm układowych
2.5. Wątpliwości konstytucjonalistów w przedmiocie „właściwości” obowiązywania norm układowych
2.6. Wnioski

Rozdział 3. Hierarchia źródeł prawa a układy zbiorowe pracy

3.1. Pojęcie oraz istota hierarchii źródeł prawa
3.2. Hierarchiczność źródeł powszechnie obowiązującego prawa w polskim porządku prawnym
3.3. Miejsce układów zbiorowych pracy w hierarchii źródeł prawa z perspektywy piśmiennictwa prawa pracy
3.4. Test hierarchiczności układów zbiorowych pracy w oparciu o teorię funkcjonalną hierarchicznego uporządkowania systemu źródeł prawa
3.4.1. Generalne kryterium uporządkowania hierarchicznego – powiązania kompetencyjne układów zbiorowych pracy
3.4.2. Szczególne kryterium uporządkowania hierarchicznego – powiązania derogacyjne układów zbiorowych pracy
3.4.2.1. Relacja derogacyjna związana ze sferą stosowania prawa
3.4.2.2. Relacja derogacyjna związana z prawotwórstwem
3.4.3. Miejsce układów zbiorowych pracy w hierarchii źródeł prawa – propozycja zmiany paradygmatu
3.5. Podsumowanie najważniejszych ustaleń rozdziału

Rozdział 4. Norma – zasada uprzywilejowania pracownika jako cecha konieczna instytucji układów zbiorowych pracy

4.1. Zagadnienie wstępne – poszukiwanie adekwatnej koncepcji teoretycznoprawnej
4.2. Uzasadnienie mocy obowiązującej zasady uprzywilejowania pracownika w oparciu o zintegrowaną koncepcję zasad prawa
4.3. Normy – „milczące założenia systemu” na poziomie instytucji prawnych
4.4. Konstytucyjne uzasadnienie mocy obowiązującej zasady uprzywilejowania pracownika w oparciu o zintegrowaną koncepcję zasad prawa rozwiniętą o poziom instytucji prawnych
4.5. Ograniczenia zasady uprzywilejowania pracownika i kwestia ich konstytucyjnej dopuszczalności
4.6. Podsumowanie

Rozdział 5. Treść układów zbiorowych pracy a problemy obowiązywania i prawnego charakteru ich regulacji

5.1. Ogólnoteoretyczne tło problematyki i wprowadzenie do rozważań szczegółowych
5.2. Problem podziału postanowień układowych na normatywne i obligacyjne
5.2.1. Podstawy prawne i ogólne kryteria podziału
5.2.2. Uzasadnienie braku prawotwórczego charakteru postanowień obligacyjnych
5.2.2.1. Umowny charakter aktu stanowienia układu
5.2.2.2. Więź między stronami układu – indywidualni adresaci i konkretnie wyznaczone zachowanie
5.2.2.3. Problem statusu ontologicznego układu zbiorowego pracy przed rejestracją
5.2.3. Problem podziału postanowień układowych na normatywne i obligacyjne – podsumowanie rozważań
5.3. Problem postanowień układowych powtarzających treść jednostek redakcyjnych innych aktów prawotwórczych
5.4. Problem nieobowiązywania postanowień naruszających zasadę równego traktowania w zatrudnieniu
5.5. Problem konsekwencji naruszenia zasady uprzywilejowania pracownika przez prawodawcę układowego
5.6. Podsumowanie

Rozdział 6. Zagadnienia wykładni postanowień układów zbiorowych pracy

6.1. Założenia wstępne – pojęcie wykładni
6.2. Wykładnia układów zbiorowych pracy – właściwa dla tekstu prawnego czy dla oświadczeń woli?
6.2.1. Rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego z uwzględnieniem poglądów doktryny
6.2.2. Wykładnia tekstu prawnego a wykładnia oświadczeń woli
6.2.3. Intencja prawodawcy układowego i kwestia środków do jej ustalania
6.3. Problematyka wykładni autentycznej treści postanowień układu
6.3.1. Ogólne założenia pojęciowe dotyczące zagadnienia wykładni autentycznej
6.3.2. Problem tożsamości podmiotowej prawodawcy i interpretatora
6.3.3. Problem mocy wiążącej rezultatów wykładni autentycznej dokonanej przez strony układu
6.3.4. Kwestia charakteru przedsięwzięcia, w ramach którego ma miejsce wykładnia autentyczna dokonywana przez strony układu
6.3.5. Podział na wykładnię autentyczną dowodową i wykładnię autentyczną prejudycjalną a wyjaśnianie treści postanowień układowych przez strony układu
6.4. Podsumowanie

Zakończenie
Bibliografia
Witryny internetowe
Materiały legislacyjne
Orzecznictwo

Prolegomena

Apanowicz J., Metodologia ogólna, Gdynia 2002.
Arystoteles, Topiki, [w:] Topiki. O dowodach sofistycznych , tłum. K. Leśniak, PWN 1978.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
Banaszak B., Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw demokratycznych,
Warszawa 2012.
Banaszak B., Zasada nadrzędności Konstytucji w polskim porządku prawnym, [w:] Zasada
pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicz-
nej RP, M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska (red.), Wrocław 2015.
Banaszak B., Kulka G., Prawo europejskie w polskim systemie prawnym, [w:] Wybrane za-
gadnienia teorii i praktyki prawa europejskiego, Z. Pulka (red.), Legnica 2009.
Baran K., Autonomiczne prawo pracy – de lege lata i de lege ferenda, [w:] Zbiorowe prawo
pracy w XXI wieku, A. Wypych-Żywicka, M. Tomaszewska, J. Stelina (red.), Gdańsk
2010.
Baran K.W., Z problematyki źródeł prawa pracy, „Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki
Społecznej” 2010, A. Świątkowski (red.).
Baran K.W. (red.), System prawa pracy, t. V: Zbiorowe prawo pracy, Warszawa 2014.
Baran K.W. (red.), System prawa pracy, t. I: Część ogólna, Warszawa 2017.
Bąkowski  T.,  O  problemie  przepisów  prawa  powszechnie  obowiązującego  niewymienio-
nych w art. 87 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. z perspektywy układów zbio-
rowych  pracy  oraz  tzw.  przepisów  administracyjnych,  [w:]  Wolność  i  sprawiedliwość  
w zatrudnieniu. Księga pamiątkowa poświęcona Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej
Profesorowi Lechowi Kaczyńskiemu, M. Seweryński, J. Stelina (red.), Gdańsk 2012.
Bielska-Brodziak A., Interpretacja tekstu prawnego na podstawie orzecznictwa podatkowe-
go, Warszawa 2009.
Bielska-Brodziak  A.,  O  rodzajach  argumentów  interpretacyjnych,  [w:]  Dyskrecjonalność  
w prawie, W. Staśkiewicz, T. Stawecki (red.), Warszawa 2010.
Bielska-Brodziak  A.,  Śladami  prawodawcy  faktycznego.  Materiały  legislacyjne  jako
narzędzie wykładni prawa, Warszawa 2017.
Bielska-Brodziak A., Tobor Z., Dysonans interpretacyjny podatnika, „Przegląd Podatkowy”
2016, nr 6.
Black  M.,  Definition,  Presupposition,  and  Assertion ,  „The  Philosophical  Review”  1952,  
vol. 61, nr 4.
Błachut  M.,  Kaczor  J.,  Typy  uzasadnień  obowiązywania  zasad  techniki  prawodawczej  
w polskim porządku prawnym, „Folia Iuridica Wratislaviensis” 2012, vol. 1, nr 2.
Bogucka I., Bogucki S., O derogacji i pojęciach pokrewnych, „Państwo i Prawo” 1992, nr 6.
Bogucki O., Nielingwistyczna koncepcja normy a zagadnienia wykładni prawa, „Ruch Praw-
niczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2007, z. 3.287 Bibliografia
Bogucki O., Wykładnia autonomicznych źródeł prawa pracy, „Monitor Prawa Pracy” 2014,
nr 12.
Borowicz A., Argument interpretacyjny odwołujący się do woli rzeczywistego prawodawcy,
„Studia Prawno-Ekonomiczne” 2009, t. LXXIX.
Borucka-Arctowa  M.,  Teoretycznoprawne  i  socjologiczno-prawne  problemy  prawa  pracy,
[w:] Szkice z teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych, S. Wronkowska, M. Zieliński
(red.), Poznań 1990.
Brodecki Z., Tomaszewska M., Pakiety socjalne jako źródła prawa w morskich stosunkach
pracy, [w:] Wolność i sprawiedliwość w zatrudnieniu. Księga pamiątkowa poświęcona
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej Profesorowi Lechowi Kaczyńskiemu, M. Sewe-
ryński, J. Stelina (red.), Gdańsk 2012.
Brown R., Definitions and Criteria , „Analysis” 1962, vol. 22, nr 5.
Całka E., Zasada pierwszeństwa w prawie Unii Europejskiej. Wybrane problemy, „Studia
Iuridica Lublinensia” 2016, nr 1.
Chauvin T., Umowy prawotwórcze jako umowy prawa publicznego, „Kwartalnik Prawa Pub-
licznego” 2003, nr 2.
Chmielarz A., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej a wtórne prawo europejskie w świetle
zasady nadrzędności konstytucji, „Acta Universitatis Lodziensis” 2009, „Folia Iuridica”,
nr 70.
Chmielek E., Źródła prawa pracy (zagadnienia hierarchii norm prawnych), „Zeszyty Na-
ukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego DLXIX”, „Prace Prawnicze”, z. 90, Warszawa–
–Kraków 1980.
Chmielek-Łubińska E., Szczególne właściwości źródeł prawa pracy (zagadnienia wybrane),
„Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej” 1999/2000, A. Świątkowski (red.).
Coing H., Zum Einfluß der Philosophie des Aristoteles auf die Entwicklung des römischen
Rechts,  „Zeitschrift  der  Savigny-Stiftung  für  Rechtsgeschichte:  Romanistische Abte-
ilung” vol. 69, issue 1, Weimar 1952.
Cudowski B., Charakter prawny porozumień zbiorowych, „Państwo i Prawo” 1998, nr 8.
Cudowski B., Glosa do uchwały SN z dnia 11 lutego 2004 r., III PZP 12/03, OSP 2005,  
nr 5, poz. 66.
Cyrul W.,  Wpływ  procesów  komunikacyjnych  na  praktykę  tworzenia  i  stosowania  prawa,
Warszawa 2012.
Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E., Zobowiązania. Zarys wy-
kładu, Warszawa 2009.
Czepita S., O pojęciu czynności konwencjonalnej i jej odmianach, „Ruch Prawniczy, Ekono-
miczny i Socjologiczny” 2017, z. 1.
Ćwiertniak B.M., Kryteria kodyfikacyjne a wyodrębnienie prawa pracy jako gałęzi w pol-
skim  systemie  prawa,  „Studia  z  Zakresu  Prawa  Pracy  i  Polityki  Społecznej”  2006,  
A. Świątkowski (red.).
Ćwiertniak B.M., O ewolucji pojmowania „zasad prawa pracy” w doktrynie polskiego pra-
wa pracy, [w:] Stosunki zatrudnienia w dwudziestoleciu społecznej gospodarki rynko-
wej. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 40-lecia pracy naukowej Profesor Barbary
Wagner, A. Sobczyk (red.), Warszawa 2010.
Ćwiertniak B.M., O funkcjach prawa pracy jako instrumentu polityki społecznej, [w:] Polity-
ka społeczna. Badania, dydaktyka, rozwój, A. Rączaszek (red.), Katowice 2008.288 Bibliografia
Ćwiertniak B.M., O „ogólnoteoretycznej” definicji prawa pracy , „Gdańskie Studia Prawni-
cze” 2000, t. VI.
Ćwiertniak B.M., O pozadyrektywalnych (opisowych) rozumieniach „zasad prawa”, „Studia
Prawnicze” 1976, nr 3.
Ćwiertniak B.M., O „szczególnych właściwościach” prawa pracy – refleksje o stanie roz-
ważań  nad  podstawowym  pojęciem  agregatywnym  prawa  pracy,  [w:]  Współczes-
ne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. XVIII Zjazd Katedr i Zakładów
Prawa  Pracy  i  Ubezpieczeń  Społecznych.  Warszawa,  26–28  maja  2011  r.,  L.  Florek,  
Ł. Pisarczyk (red.), Warszawa 2011.
Ćwiertniak B.M., Sposoby definiowania „prawa pracy” w polskiej literaturze prawniczej
(próba systematyzacji), „Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej” 1999/2000,
A. Świątkowski (red.).
Ćwiertniak B.M., Zasady prawa pracy a zasady współżycia społecznego w stosunkach pracy
(Zarys problematyki), [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-go wieku. Księga jubileuszowa
Profesora Tadeusza Zielińskiego, M. Matey-Tyrowicz, L. Nawacki, B. Wagner (red.),
Warszawa 2002.
Dąbek D., Prawo miejscowe, Warszawa 2007.
De Condillac E.B., Logika czyli pierwsze zasady sztuki myślenia, przeł. J. Znosko, Kraków
1952.
Dobrowolski M., Glosa do postanowienia TK z dnia 21 maja 2013 r., K 11/13, „Państwo  
i Prawo” 2014, nr 1.
Dubowik A., Autonomiczne źródła prawa pracy a regulaminy wynagradzania w kodeksie
pracy i ustawie o pracownikach urzędów państwowych, „Praca i Zabezpieczenie Spo-
łeczne” 2000, nr 7–8.
Dubowik A., Regulaminy wynagradzania jako źródło zakładowego prawa pracy po noweli-
zacji kodeksu pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1996, nr 5.
Działocha K., „Zamknięcie” systemu źródeł prawa w Konstytucji RP, [w:] W kręgu zagad-
nień konstytucyjnych. Profesorowi Eugeniuszowi Zwierzchowskiemu w darze, M. Kudej
(red.), Katowice 1999.
Działocha K. (red.), Bezpośrednie stosowanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warsza-
wa 2005.
Dzienisiuk D., Postanowienia układów zbiorowych pracy związane z ubezpieczeniami spo-
łecznymi, [w:] Układy zbiorowe pracy w stulecie urodzin profesora Wacława Szuberta,
Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Ehrlich S., Wstęp do nauki o państwie i prawie, wyd. 3, Warszawa 1979.
Fish S., Intention is All There is. Critical Analysis of Aharon Barak’s Purposive Interpretation
in Law, „Cardozo Law Review” 2008, vol. 29.
Fish S., There Is No Textualist Position, „San Diego Law Review” 2005, vol. 42.
Fish S., Zmiana, przeł. K. Abriszewski, [w:] Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane,
A. Szahaj (red.), Kraków 2002.
Florczak M., Odpowiedzialność cywilna notariuszy, „Rejent” 1995, nr 4.
Florczak-Wątor M., Ważenie zasad konstytucyjnych jako podstawa sądowej wykładni prawa,
[w:] Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Materiały naukowe, t. IV: „Argumentacja kon-
stytucyjna w orzecznictwie sądowym”. Materiały z konferencji naukowej, Warszawa, Sąd
Najwyższy, 18 listopada 2016 r., A. Kotowski, E. Maniewski (red.).289 Bibliografia
Florek L., Autonomiczne (pozaustawowe) źródła prawa pracy, [w:] Ład społeczny w Polsce
i Niemczech na tle jednoczącej się Europy. Księga pamiątkowa poświęcona Czesławowi
Jackowiakowi, B. von Maydell, T. Zieliński (red.), Warszawa 1999.
Florek L., Charakter prawny układu zbiorowego pracy, [w:] Układy zbiorowe w demokra-
tycznym ustroju pracy, J. Wratny (red.), Warszawa 1997.
Florek  L.,  Glosa  do  wyroków  Sądu  Najwyższego  z  19  marca  2008  r.  (I  PK  235/07)  
i  z  2  kwietnia  2008  r.  (II  PK  261/07)  dotyczących  porozumień  zbiorowych,  „Praca  
i Zabezpieczenie Społeczne” 2010, nr 1.
Florek L., Kilka uwag na temat nowych aspektów charakteru prawnego układu zbiorowego
pracy, [w:] Nowe układy zbiorowe. Przełom czy kontynuacja?, J. Wratny (red.), Warsza-
wa 1998.
Florek L., Umowny charakter układu zbiorowego pracy, „Państwo i Prawo” 1997, nr 7.
Florek L., Ustawa i umowa w prawie pracy, Warszawa 2010.
Florek L., Zgodność przepisów prawa pracy z Konstytucją, „Praca i Zabezpieczenie Społecz-
ne” 1997, nr 11.
Florek L., Znaczenie układów zbiorowych pracy, [w:] Układy zbiorowe pracy w stulecie uro-
dzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Florek L., Znaczenie układów zbiorowych pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2013,
nr 2.
Frank J., Niech zabrzmi jak muzyka (oryg. Say It with Music, 1948), tłum. M. Stępień, [w:]
Frank, Sopot 2018.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2009.
Garlicki L., Prewencyjna kontrola konstytucyjności umów międzynarodowych, [w:] Konsty-
tucja, ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl,
Warszawa 1999.
Garlicki L., Sądy a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sądowy” 2016, nr 7–8.
Gdulewicz E., [w:] Polskie prawo konstytucyjne, W. Skrzydło (red.), Lublin 2003.
Gizbert-Studnicki T., Język prawny a obraz świata, [w:] Prawo w zmieniającym się społe-
czeństwie, G. Skąpska (red.), Kraków 1992.
Gizbert-Studnicki T., Język prawny z perspektywy socjolingwistycznej, Warszawa–Kraków
1986.
Gizbert-Studnicki T., Konflikt dóbr i kolizja norm , „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjo-
logiczny” 1989, z. 1.
Gizbert-Studnicki T., O nieważnych czynnościach prawnych w świetle koncepcji czynności
konwencjonalnych, „Państwo i Prawo” 1975, nr 4.
Gizbert-Studnicki T., Postulat jasności i zrozumiałości tekstów prawnych a dostęp do prawa,
[w:] Prawo i język, A. Mróz, A. Niewiadomski, M. Pawelec (red.), Warszawa 2009.
Gizbert-Studnicki T., Ujęcie instytucjonalne w teorii prawa, [w:] Studia z filozofii prawa ,  
J. Stelmach (red.), Kraków 2001.
Gizbert-Studnicki T., Wieloznaczność leksykalna w interpretacji prawniczej, Kraków 1978.
Goździewicz G., Charakter porozumień zbiorowych w prawie pracy, „Praca i Zabezpieczenie
Społeczne” 1998, nr 3.
Goździewicz G., Glosa do wyroku SN z dnia 22 września 1992 r. I PRN 41/92, „Przegląd
Sądowy” 1993, nr 11–12.
Goździewicz G., Miejsce zakładowych porozumień płacowych w systemie źródeł prawa pra-
cy, „Państwo i Prawo” 1985, nr 2.290 Bibliografia
Goździewicz G., Porozumienia w zbiorowym prawie pracy (przegląd – wykładnia – ocena),
[w:] Nowe układy zbiorowe. Przełom czy kontynuacja?, J. Wratny (red.), Warszawa 1998.
Goździewicz G., Refleksje na temat charakteru prawnego układu zbiorowego pracy , [w:]
Wolność i sprawiedliwość w zatrudnieniu. Księga pamiątkowa poświęcona Prezyden-
towi  Rzeczypospolitej  Polskiej  Profesorowi  Lechowi  Kaczyńskiemu,  M.  Seweryński,  
J. Stelina (red.), Gdańsk 2012.
Goździewicz G., Rola związków zawodowych w tworzeniu prawa pracy, [w:] Źródła prawa
pracy, L. Florek (red.), Warszawa 2000.
Goździewicz G., Układy zbiorowe pracy jako przejaw dialogu społecznego na poziomie za-
kładu pracy, [w:] Zakładowy dialog społeczny, J. Stelina (red.), Warszawa 2014.
Goździewicz G., Układy zbiorowe pracy jako źródło prawa pracy, [w:] Układy zbiorowe
pracy w stulecie urodzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Góral Z., O zasadzie uprzywilejowania pracownika (wybrane uwagi), [w:] Wolność i spra-
wiedliwość  w  zatrudnieniu.  Księga  pamiątkowa  poświęcona  Prezydentowi  Rzeczypo-
spolitej Polskiej Profesorowi Lechowi Kaczyńskiemu, M. Seweryński, J. Stelina (red.),
Gdańsk 2012.
Grabowski A., Clara non sunt interpretanda vs. omnia sunt interpretanda. A never-ending
controversy in Polish legal theory?, „Revus” 2015, nr 27.
Grabowski A., Prawnicze pojęcie obowiązywania prawa stanowionego. Krytyka niepozyty-
wistycznej koncepcji prawa, Kraków 2009.
Grabowski A., Teoria konstytucyjnego państwa prawa i jej wpływ na argumentację prawni-
czą, [w:] Demokratyczne Państwo Prawa. Zagadnienia wybrane, M. Aleksandrowicz,  
A. Jamróz, L. Jamróz (red.), Białystok 2014.
Grabowski A., Zawartość reguły uznania w koncepcji H.L.A. Harta, [w:] Prawo – Władza
–  Społeczeństwo  –  Polityka.  Księga  jubileuszowa  profesora  Krzysztofa  Pałeckiego,  
M. Borucka-Arctowa i in. (red.), Toruń 2006.
Guastini  R.,  La  constitucionalización  del  ordenamiento  jurídico,  el  caso  italiano,  tłum.  
J.M. Lujambio, [w:] Neoconstitucionalismo(s), M. Carbonell (red.), Madrit 2003.
Gutowski M., Kardas P., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompeten-
cjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania konstytucji, „Palestra” 2016,
nr 4.
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji,
Warszawa 2017.
Gwiżd A., Kilka uwag o tworzeniu prawa pod rządem nowej Konstytucji, „Gdańskie Studia
Prawnicze” 1998, t. III.
Hajn Z., Inne niż układ zbiorowy pracy nazwane umowy normatywne jako instrument zakła-
dowego dialogu społecznego, [w:] Zakładowy dialog społeczny, J. Stelina (red.), War-
szawa 2014.
Hajn Z., Rola organizacji pracodawców w tworzeniu prawa pracy, [w:] Źródła prawa pracy,
L. Florek (red.), Warszawa 2000.
Hajn Z., Zbiorowe prawo pracy. Zarys systemu, Warszawa 2013.
Hart H.L.A., Pojęcie prawa, tłum. J. Woleński, Warszawa 1998.
Helios J., Zasada pierwszeństwa europejskiego prawa wspólnotowego a multicentryczność  
w porządku prawnym Unii Europejskiej, [w:] Wybrane zagadnienia teorii i praktyki pra-
wa europejskiego, Z. Pulka (red.), Legnica 2009.291 Bibliografia
Helios J., Jedlecka W., Interpretacja prawa wobec wyzwań multicentryzmu, [w:] Z zagad-
nień teorii i filozofii prawa. Lokalny a uniwersalny charakter interpretacji prawniczej ,  
P. Kaczmarek (red.), Wrocław 2009.
Iwulski J., Sanetra W., Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2003.
Jabłońska-Bonca J., Wstęp do nauk prawnych, Poznań 1996.
Jabłoński  M.,  Jarosz-Żukowska  S.,  Zakładowe  układy  zbiorowe  pracy  jako  źródło  pra-
wa  powszechnie  obowiązującego  –  dylematy  konstytucyjnoprawne,  „Przegląd  Prawa  
i Administracji” 2015, t. 100.
Jamróz A.,  Bezpośrednie  stosowanie  konstytucji  w  kontekście  jej  normatywnego  charak-
teru.  Kilka  refleksji,  [w:]  Prawoznawstwo  a  praktyka  stosowania  prawa,  Z.  Tobor,
I. Bogucka (red.), Katowice 2002.
Jamróz A., Wprowadzenie do prawoznawstwa, Warszawa 2008.
Jaśkowski K., Zwyczaj w prawie pracy, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2007, t. XVII: Czło-
wiek, Obywatel, Pracownik. Studia z zakresu prawa pracy. Księga jubileuszowa poświę-
cona Profesor Urszuli Jackowiak.
Kaczorowska B., Reguły wykładni umów w projektach prawa o zobowiązaniach i kodeksu
zobowiązań. Na marginesie dyskusji nad prawem prywatnym, „Forum Prawnicze” 2015,
nr 5.
Kaczyński  L.,  Charakter  prawny  układów  zbiorowych  pracy,  „Państwo  i  Prawo”  1996,  
nr 6.
Kaczyński L., Czy postanowienia normatywne układów zbiorowych pracy dotyczące treści
indywidualnych stosunków pracy są przepisami powszechnie obowiązującymi, „Przegląd
Sądowy” 1999, nr 11–12.
Kaczyński L., Generalizacja układu zbiorowego pracy, „Państwo i Prawo” 1998, nr 5.
Kaczyński L., Porozumienie o przystąpieniu do układu zbiorowego pracy, „Praca i Zabezpie-
czenie Społeczne” 1999, nr 1.
Kaczyński L., Rodzaje norm cywilnoprawnych a autonomia woli, „Zeszyty Naukowe Uni-
wersytetu Gdańskiego”, seria, „Prawo” 1993, z. 16.
Kaczyński L., Układ zbiorowy pracy – problem konstytucyjny, „Państwo i Prawo” 1999, nr 8.
Kaczyński L., W sprawie zgodności przepisów prawa pracy z Konstytucją – polemika, „Praca
i Zabezpieczenie Społeczne” 1998, nr 3.
Kaczyński L., Wpływ art. 87 Konstytucji na swoiste źródła prawa pracy (uwagi wstępne),
„Państwo i Prawo” 1997, nr 8.
Kaczyński  L.,  Zasada  uprzywilejowania  pracownika  w  świetle  kodeksu  pracy,  „Państwo  
i Prawo” 1984, nr 8.
Kammerhofer J., Uncertainty in International Law. A Kelsenian perspective, Londyn–Nowy
Jork 2011.
Kanarek B., Analiza teoretyczna pojęcia „derogacja”, [w:] Zmiany społeczne a zmiany w pra-
wie. Aksjologia, konstytucja, integracja europejska, L. Leszczyński (red.), Lublin 1999.
Kanarek B., Teoretyczne ujęcia derogacji, Szczecin 2004.
Kanarek B., Zieliński M., Porządkująca faza wykładni prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomicz-
ny i Socjologiczny” 2001, z. 3.
Kazimierczuk M., Wolność tworzenia i działania związków zawodowych jako cecha ustro-
ju  Rzeczypospolitej  Polskiej,  [w:]  Studia  Prawnoustrojowe  (29)  Księga  Jubileuszowa  
dedykowana  Profesorowi  Stanisławowi  Pikulskiemu,  E.  Pietraszkiewicz  (red.),  
Olsztyn 2015.292 Bibliografia
Kelsen H., Czysta teoria prawa (Reine Rechtslehre, 1960), tłum. R. Szubert, A. Bosiacki
(red.), Warszawa 2014.
Kelsen H., Istota i rozwój sądownictwa konstytucyjnego (oryg. Wesen und Entwicklung der
Staatsgerichtsbarkeit, 1928), tłum. B. Banaszkiewicz, Warszawa 2009.
Koczur S., Specyficzność norm polskiego i wspólnotowego prawa pracy , „Studia z Zakresu
Prawa Pracy i polityki Społecznej” 2001/2002, A. Świątkowski (red.).
Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 2007.
Kordela M., Zasady prawa w sensie opisowym. Próba reinterpretacji, [w:] W poszukiwa-
niu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego, A. Choduń,  
S. Czepita (red.), Szczecin 2010.
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań 2012.
Korybski A., Leszczyński L., Pieniążek A., Wstęp do prawoznawstwa, Lublin 2007.
Koszowski  M.,  O  lukach  w  prawie  rzadko  spotykanych  słów  kilka,  „Archiwum  Prawa  
i Filozofii Społecznej” 2013, nr 1.
Kotowska  D.,  Postanowienia  płacowe  układów  zbiorowych  pracy,  [w:]  Układy  zbiorowe  
w demokratycznym ustroju pracy, J. Wratny (red.), Warszawa 1997.
Kowalczyk  B.,  Kilka  uwag  o  praktycznym  znaczeniu  komparatystyki  prawniczej,  [w:]  
Cywilizacja administracji publicznej. Księga jubileuszowa z okazji 80-lecia urodzin prof.
nadzw. UWr dra hab. Jana Jeżewskiego, J. Korczak (red.), Wrocław 2018.
Kuhn T.S., Struktura rewolucji naukowych, tłum. H. Ostromęcka, Warszawa 1968.
Kunert J., Zasady techniki prawodawczej w procesie stanowienia prawa miejscowego, „Sa-
morząd Terytorialny” 2008, nr 1–2.
Kustra A., Współczesny paradygmat nadrzędności konstytucji, „Studia Iuridica Toruniensia”,
t. 4, D. Janicka (red.), Toruń 2008.
Kustra E., Polityczne problemy tworzenia prawa, Toruń 1994.
Lang W., Teoria prawa, Toruń 1972.
Leszczyński L., Zagadnienia teorii stosowania praw. Doktryna i tezy orzecznictwa, Zakamy-
cze 2001.
Lewandowski  H.,  Układy  zbiorowe  pracy  jako  źródło  prawa  w  Polsce  –  ewolucja  i  stan
obecny, [w:] Ład społeczny w Polsce i Niemczech na tle jednoczącej się Europy. Księga
pamiątkowa poświęcona Czesławowi Jackowiakowi, B. von Maydell, T. Zieliński (red.),
Warszawa 1999.
Liszcz T., Zbiorowe prawo pracy przed Trybunałem Konstytucyjnym, [w:] Zbiorowe prawo
pracy w XXI wieku, A. Wypych-Żywicka, M. Tomaszewska, J. Stelina (red.), Gdańsk 2010.
Longchamps  F.,  Współczesne  problemy  podstawowych  pojęć  prawa  administracyjnego,
„Państwo i Prawo” 1966, nr 6.
Longchamps F., Z problemów poznania prawa, Wrocław 1968.
Łopatka A., Prawoznawstwo, Warszawa–Poznań 2000.
Malewska-Szałygin A., Tradycja stosowania pojęcia dyskurs i jego przydatność w antropo-
logii współczesności, „Etnografia Polska” 2004, t. XLVIII, z. 1–2.
Masewicz W., Rokowania. Układy zbiorowe pracy, Warszawa 1988.
Masewicz W., Układy zbiorowe pracy, Warszawa 1970.
Masternak-Kubiak M., Odesłania do prawa międzynarodowego w Konstytucji RP, Wrocław
2013.
Matczak M., Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnianie świata możliwe-
go, Warszawa 2019.293 Bibliografia
Mączyński A.,  Bezpośrednie  stosowanie  Konstytucji  przez  sądy,  Państwo  i  Prawo”  2000,  
nr 5.
Michalska A., Wronkowska S., Zasady tworzenia prawa, Poznań 1983.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010.
Musiała A., Kontrowersje wokół wymogu «oparcia na ustawie» porozumienia zbiorowego
jako źródła prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 kp, „Państwo i Prawo” 2014, nr 4.
Musiała A., Porozumienia zbiorowe jako źródło prawa pracy, Poznań 2013.
Musiała A., Reguły interpretacji autonomicznych źródeł prawa pracy, układów zbiorowych
pracy i porozumień zbiorowych prawa pracy, „Przegląd Sądowy” 2014, nr 7–8.
Muszalski W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2013.
Nawrot O., Wprowadzenie do logiki dla prawników, Warszawa 2012.
Nita B., Bezpośrednie stosowanie konstytucji a rola sądów w ochronie konstytucyjności pra-
wa, „Państwo i Prawo” 2002, nr 9.
Noińska M., O źródłach wieloznaczności pojęcia dyskurs w językoznawstwie (na materia-
le języków polskiego, rosyjskiego i angielskiego), „Progress. Journal of Young Resear-
chers” 2017, nr 2.
Nowacki  J.,  O  przepisach  zawierających  klauzule  generalne,  [w:]  Studia  z  teorii  prawa,  
J. Nowacki (red.), Zakamycze 2003.
Nowacki J., Tobor Z., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2016.
Nowak L., Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa, Warszawa 1973.
Nowak L., Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Czynności konwencjonalne w pra-
wie, „Studia Prawnicze” 1972, z. 33.
Nowik P., Oddziaływanie negocjacji zbiorowych na ustawę w prawie pracy, [w:] Zakładowy
dialog społeczny, J. Stelina (red.), Warszawa 2014.
Oniszczuk J., Źródła prawa w nowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa
2001.
Opałek K., Problemy „wewnętrznej” i „zewnętrznej” integracji nauk prawnych, „Krakow-
skie Studia Prawnicze” 1968, nr 1–2.
Opałek K., Problemy metodologiczne nauki prawa, Warszawa 1962.
Opałek K., Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki, Warszawa 1983.
Opałek K., Znaczenie i działanie norm, [w:] Studia z teorii i filozofii prawa , A. Mania (red.),
Kraków 1997.
Opałek K., Wróblewski J., Zagadnienia teorii prawa, Warszawa 1969.
Pacner A., Doświadczenia ustawodawstwa pracy i polityki socjalnej w zakresie rejestracji
ponadzakładowych układów zbiorowych pracy, [w:] Nowe układy zbiorowe. Przełom czy
kontynuacja?, J. Wratny (red.), Warszawa 1998.
Paluszkiewicz M., Układ zbiorowy pracy w zatrudnieniu tymczasowym, [w:] Układy zbiorowe
pracy w stulecie urodzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Perelman Ch., Imperium retoryki, [w:] Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, tłum.  
M. Chomicz, Warszawa 2004.
Petrażycki L., Teoria państwa i prawa w związku z teorią moralności, t. 2, Warszawa 1960.
Piątkowski J., Przedstawicielstwo związkowe jako podmiot zakładowego dialogu społeczne-
go, [w:] Zakładowy dialog społeczny, J. Stelina (red.), Warszawa 2014.
Pichlak M., Zamknięty system źródeł prawa. Studium instytucjonalizacji dyskursu prawni-
czego, Wrocław 2013.294 Bibliografia
Piekarczyk S., Interpretacja układów zbiorowych pracy jako swoistych źródeł prawa – wy-
brane problemy, „Studia Humanistyczno-Społeczne” 2016, t. XV, W. Saletra, R. Kubicki
(red.).
Piekarczyk  S.,  Koncepcja  publicznoprawnego  charakteru  prawa  pracy  –  zagrożenie  dla
wspólnotowej zasady swobody przedsiębiorczości?, [w:] Nowe wyzwania i rozwiązania
w polskim systemie ochrony praw człowieka, t. IV, J. Jaskiernia, K. Spryszak (red.), To-
ruń 2018.
Piekarczyk  S.,  Notariusz  jako  niemy  audytor  zinstytucjonalizowanego  dialogu  prawnego,
[w:] Prawo i polityka w sferze publicznej. Perspektywa wewnętrzna, P. Jabłoński, J. Ka-
czora, M. Pichlak (red.), Wrocław 2017.
Piekarczyk S., Oddziaływanie zasady uprzywilejowania pracownika na relację postanowień
układów zbiorowych pracy z przepisami państwowych aktów prawotwórczych a Konsty-
tucja RP, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2021, nr 5.
Piekarczyk S., Paradoks różnic minimalnych a nieostrość języka prawnego, „Archiwum Fi-
lozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2017, nr 1.
Piekarczyk S., Pewność prawa – wartość rozwinięta w dialogu konstytucyjnym a pewność
norm ustawy zasadniczej. Rozważania w kontekście praw człowieka, [w:] Ochrona praw
człowieka w wymiarze uniwersalnym. Aksjologia - instytucje – nowe wyzwania – prakty-
ka, t. I, J. Jaskiernia, K. Spryszak (red.), Toruń 2017.
Piekarczyk S., The constitutional crisis in Poland as a negative model of Hans Kelsen’s con-
stitutional judiciary idea, „Polish Law Review” 2016, vol. 2.
Piekarczyk S., Wielokierunkowa nieostrość w sądowym stosowaniu prawa. Intencja prawo-
dawcy a dyskrecjonalność sędziowska – antynomia czy kongruencja?, [w:] Klauzule ge-
neralne w prawie krajowym i obcym, L. Zacharko (red.), Katowice 2016.
Pietrzykowski T., Etyczne problemy prawa, Warszawa 2011.
Pietrzykowski T., Intuicja prawnicza. W stronę zewnętrznej integracji teorii prawa, Warsza-
wa 2012.
Pietrzykowski T., Ludzkie, niezbyt ludzkie. Esej o podmiotowości prawnej i wyzwaniach XXI
wieku, Katowice 2016.
Pietrzykowski T., Naturalizm i granice nauk prawnych. Esej z metodologii prawoznawstwa,
Warszawa 2017.
Pisarczyk Ł., Podstawy normatywności i charakter prawny specyficznych źródeł prawa pra -
cy, „Państwo i Prawo” 2012, nr 6.
Pisarczyk Ł., Przeobrażenia prawa pracy a jego funkcja ochronna, „Studia Prawnicze. Roz-
prawy i materiały”, B. Wagner, E. Hofmańska (red.), Kraków 2010.
Pisarczyk Ł., Ryzyko prawodawcy, Warszawa 2008.
Pisarczyk Ł., Układ zbiorowy w czasach kryzysu, [w:] Układy zbiorowe pracy w stulecie uro-
dzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Pisarczyk Ł., Źródła prawa pracy z perspektywy 40 lat obowiązywania Kodeksu pracy, „Stu-
dia Iuridica Lublinensia”, 2015, vol. XXIV, nr 3.
Pliszkiewicz M., Podstawowe problemy rozwoju prawa pracy w Europie Środkowo-Wschod-
niej, [w:] Nowy ład pracy w Polsce i w Europie, M. Matey (red.), Warszawa 1997.
Płeszka K., Hierarchia w systemie prawa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego
CMXXI”, z. 33, Kraków 1988.
Płeszka K., Moc prawna a hierarchia w systemie prawa, [w:] Prawo i polityka, red. zbior.,
Warszawa 1988.295 Bibliografia
Płeszka K., Gizbert-Studnicki T., Obraz systemu prawa w dogmatyce prawniczej, [w:] Szkice
z  teorii  prawa  i  szczegółowych  nauk  prawnych,  S. Wronkowska,  M.  Zieliński  (red.),
Poznań 1990.
Przylepa-Lewak  A.,  Z  problematyki  bezpośredniego  stosowania  konstytucji,  „Annales
UMCS”, sect. G 2005/2006, vol. 52/53.
Radajewski  M.,  Uchylenie  aktu  normatywnego  ministra  przez  Radę  Ministrów,  „Państwo  
i Prawo” 2017, nr 1.
Radwański Z., Normy prawne regulujące wykładnię oświadczeń woli, „Krakowskie Studia
Prawnicze” 1988, r. XXI.
Radwański Z., Teoria umów, Warszawa 1977.
Radwański Z., Wykładnia oświadczeń woli składanych indywidualnym adresatom, Wrocław–
Warszawa–Kraków 1992.
Raz J., The authority of law. Essays on law and Morality, Oxford University Press 1979.
Raz J., The Concept of a Legal System. An Introduction to the Theory of a Legal Systems,
wyd. 2, Oxford University Press 1970, 1980.
Rączka K., Porozumienia zawieszające przepisy prawa pracy, „Praca i Zabezpieczenie Spo-
łeczne” 2002, nr 11.
Rączka K., Pracodawcy a nowy model ustroju pracy w Polsce, [w:] Nowy ład pracy w Polsce
i w Europie, M. Matey (red.), Warszawa 1997.
Rot H., Wartości proceduralne tworzenia prawa. Studium legislacji porównawczej, Wrocław
1992.
Rott-Pietrzyk E., Interpretacja oświadczenia woli (uwagi na tle rozwiązań projektu księgi  
I Kodeksu Cywilnego), „Transformacje Prawa Prywatnego” 2010, nr 4.
Rott-Pietrzyk E., Wykładnia oświadczeń woli (studium prawnoporównawcze), „Studia Prawa
Prywatnego” 2007, nr 3–4.
Rozmaryn S., Ustawa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1964.
Rutkowska B., Nienazwane porozumienia zbiorowe zawierane na szczeblu zakładowym, [w:]
Zakładowy dialog społeczny, J. Stelina, Warszawa 2014.
Safjan M., Bosak L. (red.), Konstytucja RP, t. I: Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016.
Safjan M., Bosak L. (red.), Konstytucja RP, t. II: Komentarz do art. 87–243, Warszawa 2016.
Salwa Z., Nowy ład pracy w Polsce a ochronna funkcja prawa pracy, [w:] Nowy ład pracy  
w Polsce i w Europie, M. Matey (red.), Warszawa 1997.
Salwa Z., Porozumienia zbiorowe jako źródła prawa pracy, [w:] Prawo pracy. Z aktualnych
zagadnień. Materiały konferencji. Tykocin, 8–10 maja 1998 r., W. Sanetra (red.), Biały-
stok 1999.
Salwa Z., Uprawnienia związków zawodowych, Bydgoszcz 1998.
Salwa Z. (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2003.
Sanetra W., Dialog społeczny jako element ustroju społecznego i politycznego w świetle Kon-
stytucji RP, [w:] Zbiorowe prawo pracy w XXI wieku, A. Wypych-Żywicka, M. Toma-
szewska, J. Stelina (red.), Gdańsk 2010.
Sanetra W., Europeizacja prawa a źródła polskiego prawa pracy, „Praca i Zabezpieczenie
Społeczne” 2006.
Sanetra W., Konstytucyjne prawo do rokowań, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1998,  
nr 12.
Sanetra W., Ogólnie o aksjologicznych podstawach prawa pracy, „Praca i Zabezpieczenie
Społeczne” 2013, nr 11.296 Bibliografia
Sanetra W., Strony układu zbiorowego pracy po nowelizacji kodeksu pracy, „Praca i Zabez-
pieczenie Społeczne” 1995, nr 2.
Sanetra W., Układy zbiorowe pracy i inne porozumienia w świetle Konstytucji RP, [w:] Pra-
wo pracy. Z aktualnych zagadnień. Materiały konferencji. Tykocin, 8–10 maja 1998 r.,  
W. Sanetra (red.), Białystok 1999.
Sanetra W., Wykładnia przepisów układu zbiorowego pracy – problem ciągle aktualny, „Pra-
ca i Zabezpieczenie Społeczne” 2007, nr 9.
Sanetra W., Źródła prawa pracy w świetle Konstytucji RP, [w:] Źródła prawa pracy, L. Flo-
rek (red.), Warszawa 2000.
Sarkowicz R., Stelmach J., Teoria prawa, Kraków 1996.
Sarnecki P., System źródeł prawa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002.
Schambeck H., Nauka prawa Hansa Kelsena, „Studia Iuridica Toruniensia” 2011, t. VIII.
Schopenhauer A., Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów (oryg. Die eristische Dialektik),
przekł. B. i Ł. Konorscy, Warszawa 1986.
Seweryński M., Konstytucyjne podstawy zbiorowego prawa pracy, [w:] Konstytucyjne pod-
stawy systemu prawa, M. Wyrzykowski (red.), Warszawa 2001.
Seweryński M., Uwagi o przyszłości układów zbiorowych pracy, [w:] Układy zbiorowe pracy
w stulecie urodzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Sierocka I., Charakter prawny postanowień obligacyjnych układu zbiorowego pracy, „Pań-
stwo i Prawo” 1998, nr 2.
Sierocka I., Rozwiązanie układu zbiorowego pracy, [w:] Układy zbiorowe pracy w stulecie
urodzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.), Warszawa 2013.
Sierocka  I.,  Zasada  uprzywilejowania  pracownika  i  automatyzmu  prawnego  w  układach
zbiorowych pracy, [w:] Prawo pracy. Z aktualnych zagadnień. Materiały konferencji.
Tykocin, 8-10 maja 1998 r., W. Sanetra (red.), Białystok 1999.
Sierocka I., Znaczenie układów zbiorowych pracy w świetle przepisów międzynarodowego
prawa pracy, [w:] Źródła prawa pracy, L. Florek, Warszawa 2000.
Skoczyński J., Regulamin pracy, [w:] Źródła prawa pracy, L. Florek (red.), Warszawa 2000.
Skulimowska B., Postanowienia obligacyjne układów zbiorowych pracy, [w:] Układy zbioro-
we w demokratycznym ustroju pracy, J. Wratny (red.), Warszawa 1997.
Skulimowska B., Postanowienia obligacyjne w treści układów zbiorowych pracy, [w:] Nowe
układy zbiorowe. Przełom czy kontynuacja?, J. Wratny (red.), Warszawa 1998.
Skwara B., Rozporządzenie jako akt wykonawczy do ustawy w polskim prawie konstytucyj-
nym, Warszawa 2010.
Sobczyk A., Prawo pracy w świetle Konstytucji RP, t. II: Wybrane problemy i instytucje pra-
wa pracy a ochrona konstytucyjnych praw i wolności człowieka, Warszawa 2013.
Sobczyk A., Wolność pracy i władza, Warszawa 2015.
Spyra T., Granice wykładni prawa. Znaczenie językowe tekstu prawnego jako granica wy-
kładni, Zakamycze 2006.
Stelina J., Normatywny charakter układów zbiorowych pracy, „Gdańskie Studia Prawnicze”
2000, t. VII.
Stelina J., Związkowa zdolność układowa, Poznań 2001.
Stelina J., Szmit J., O swoistościach wykładni układów zbiorowych pracy, [w:] Wykładnia
prawa. Tradycja i perspektywy, M. Hermann, S. Sykuna (red.), Warszawa 2016.
Stelmach J., Kodeks argumentacyjny dla prawników, Zakamycze 2003.297 Bibliografia
Stelzer M., The Constitution of the Republic of Austria. A Contextual Analysis, Oxford and
Portland, Oregon 2011.
Sternal Sz., O charakterze postanowień nieopartych na ustawie innych zakładowych poro-
zumień zbiorowych, „Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej” 2018, nr 2.
Stępień M., Frank, Sopot 2018.
Szewczyk H., Układ zbiorowy pracy jako źródło dyferencjacji warunków zatrudnienia, „Mo-
nitor Prawa Pracy” 2014, nr 5.
Szrejder J.A., Równość, podobieństwo, porządek, Warszawa 1975.
Szubert W., Układy zbiorowe pracy, Warszawa 1960.
Szubert W., Współczesne tendencje przemian w prawie pracy, „Państwo i Prawo” 1981, nr 8.
Szydło W., Pojęcie reprezentacji. Uwagi teoretycznoprawne, „Przegląd Prawa i Administra-
cji” Wrocław 2010, nr 82.
Świrydowicz K., Analiza logiczna pojęcia kompetencji normodawczej, Warszawa–Poznań
1981.
Tkacz S., O zintegrowanej koncepcji zasad prawa w polskim prawoznawstwie (od dogmatyki
do teorii), Toruń 2014.
Tobor Z., Krótka opowieść o szczęśliwym, zakłopotanym i nieszczęśliwym interpretatorze,
[w:]  Prawo,  język,  media, A.  Mróz, A.  Niewiadomski,  M.  Pawelec  (red.), Warszawa
2011.
Tobor Z., W poszukiwaniu intencji prawodawcy, Warszawa 2013.
Tobor Z., Pietrzykowski T., Does theory of Contractual Interpretation rest on mistake?, [w:]
Interpretation in Polish, German and European Private Law, B. Heiderfoff, G. Żmija
(red.), Sellier 2011.
Tokarczyk R., Komparatystyka prawnicza, Warszawa 2008.
Uliasz S., Wyjaśnienia treści postanowień układu zbiorowego pracy i ich znaczenie dla roz-
strzygania  indywidualnych  spraw  pracowniczych,  „Ius  Et Administratio”  2006,  nr  2,  
vol. 10.
Unterschütz J., Instrumenty dialogu społecznego w polskim prawie pracy, „Zeszyty Nauko-
we Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu Im. Eugeniusza Kwiatkowskiego w Gdyni”
2009, nr 1 (12).
Unterschütz  J.,  Naczelne  zasady  zbiorowego  prawa  pracy  w  multicentrycznym  porządku
prawnym, Gdynia 2016.
Unterschütz J., Prawo pracy. Zarys instytucji, Gdynia 2011.
Uścińska G., Działalność socjalna pracodawców w świetle regulacji układowych, [w:] Nowe
układy zbiorowe. Przełom czy kontynuacja?, J. Wratny (red.), Warszawa 1998.
Uścińska G., Działalność socjalna w postanowieniach układów zbiorowych pracy, [w:] Ukła-
dy zbiorowe w demokratycznym ustroju pracy, J. Wratny (red.), Warszawa 1997.
Uziak W., Specyficzne źródła prawa pracy (Uwagi do dyskusji), „Gdańskie Studia Prawni-
cze” 2000, t. VI.
Uziębło P., Bąkowski T., Wierczyński G., Zarys legislacji administracyjnej. Uwarunkowania
i zasady prawotwórczej działalności administracji publicznej, Wrocław 2010.
Volkomer W.E., The passionate liberal, the politicial and legal ideas of Jerome Frank, Hague
1970.
Wagner B., Pakiet socjalny, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2006, nr 9.
Wagner B., Układ zbiorowy pracy a umowa o pracę, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”
1995, nr 3.298 Bibliografia
Walczak K., Autonomiczne źródła prawa dotyczącego wynagrodzenia, „Monitor Prawa Pra-
cy” 2014, nr 1.
Walczak K., Problematyka wynagradzania pracowników w układach zbiorowych pracy. Teo-
ria i praktyka początku drugiej dekady XXI wieku w świetle poglądów Wacława Szuber-
ta, [w:] Układy zbiorowe pracy w stulecie urodzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral
(red.), Warszawa 2013.
Walczak K., Regulaminy wynagrodzeń przyjęte w uzgodnieniu ze związkami zawodowymi  
a zakładowy układ zbiorowy pracy. Czy jest zasadność różnicowania ich zakresów mocy
wiążącej a także sposobów stosowania?, „Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Spo-
łecznej” 2010, A. Świątkowski (red.).
Walter R., Normy prawne, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1988, r. XXI.
Wąsiewski G.J., Określenie miejsca prawa międzynarodowego w prawie wewnętrznym przez
Konstytucję RP, „Dialogi Polityczne” 2005, nr 5–6.
Webb B., Webb S., Industrial Democracy, Londyn–Nowy Jork–Bombaj 1902.
Wierczyński  G.,  Redagowanie  i  ogłaszanie  aktów  normatywnych.  Komentarz,  Warszawa
2016.
Winczorek P., Prawo konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2003.
Włodarczyk M., „Swoiste” źródła prawa pracy – kilka refleksji na temat ich genezy i funkcji,
[w:] Z zagadnień współczesnego prawa pracy. Księga jubileuszowa Profesora Henryka
Lewandowskiego, Z. Góral (red.), Warszawa 2009.
Włodyka S., Wiążąca wykładnia sądowa, Warszawa 1971.
Wratny J., Porozumienia zbiorowe – czy dekompozycja prawotwórstwa zakładowego?, „Pra-
ca i Zabezpieczenie Społeczne” 2011, nr 7.
Wratny J., Problem funkcji promocyjnej układów zbiorowych w świetle zmian prawa pracy,
[w:] Nowe układy zbiorowe. Przełom czy kontynuacja?, J. Wratny (red.), Warszawa 1998.
Wratny J., Problemy funkcji promocyjnej układów zbiorowych w świetle zmian prawa pracy,
„Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 1998, nr 2.
Wratny J., Regulacja prawna swoistych źródeł prawa pracy. Uwagi de lege lata i de lege
ferenda, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2002, nr 12.
Wratny J., Układy zbiorowe pracy w spuściźnie naukowej Profesora Wacława Szuberta, [w:]
Układy zbiorowe pracy w stulecie urodzin profesora Wacława Szuberta, Z. Góral (red.),
Warszawa 2013.
Wratny J., Uwagi końcowe, [w:] Układy zbiorowe w demokratycznym ustroju pracy, J. Wrat-
ny (red.), Warszawa 1997.
Wratny J., W stronę koncepcji jednolitego porozumienia zakładowego, „Praca i Zabezpiecze-
nie Społeczne” 1999, nr 11.
Wratny J., Zakres przedmiotowy układów zbiorowych pracy w świetle przepisów prawa pracy,
[w:] Układy zbiorowe w demokratycznym ustroju pracy, J. Wratny (red.), Warszawa 1997.
Wronkowska S., O meandrach skuteczności nowych zasad techniki prawodawczej, „Przegląd
Legislacyjny” 2004, nr 4.
Wronkowska S., O praktycznych aspektach tak zwanej hierarchii w systemie prawa, [w:]  
W poszukiwaniu dobra wspólnego. Księga jubileuszowa Profesora Macieja Zielińskiego,
A. Choduń, S. Czepita (red.), Szczecin 2010.
Wronkowska S., O źródłach prawa i aktach normatywnych raz jeszcze, [w:] Prawo prywatne
czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysiń-
skiemu, A. Nowicka i in. (red.), Poznań 2005.299 Bibliografia
Wronkowska S., Prawodawca racjonalny jako wzór dla prawodawcy faktycznego, [w:] Szki-
ce z teorii prawa i szczegółowych nauk prawnych, S. Wronkowska, M. Zieliński (red.),
Poznań 1990.
Wronkowska S., Sprawozdanie z dyskusji w Komitecie Nauk Prawnych PAN „Sposoby poj-
mowania zasad prawa”, „Państwo i Prawo” 1972, nr 10.
Wronkowska  S.,  W  sprawie  bezpośredniego  stosowania  Konstytucji,  „Państwo  i  Prawo”
2001, nr 9.
Wronkowska S., Z historii ustawy o tworzeniu prawa, [w:] Legislacja czasu przemian, prze-
miany w legislacji. Księga jubileuszowa na XX-lecie Polskiego Towarzystwa Legislacji,
Warszawa 2016.
Wronkowska S., Zasady techniki prawodawczej, czy rzeczywiście luka w prawie?, „Państwo
i Prawo” 2005, nr 2.
Wronkowska  S.,  Zieliński  M.,  Komentarz  do  zasad  techniki  prawodawczej  z  dnia  
20 czerwca 2002 r., Warszawa 2012.
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, War-
szawa 1974.
Wronkowska S., Ziembiński Z., O aspekcie normatywnym ustawy zasadniczej PRL, „Pań-
stwo i Prawo” 1988, nr 7.
Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 2001.
Wróblewski J., O naukowości prawoznawstwa, „Państwo i Prawo” 1965, nr 8–9.
Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, wyd. 2, Warszawa 1988.
Wróblewski  J.,  Teoria  racjonalnego  tworzenia  prawa,  Wrocław–Warszawa–Kraków–
–Gdańsk–Łódź 1985.
Wróblewski J., Tworzenie prawa a wykładnia prawa [1978], [w:] Jerzy Wróblewski. Pisma
wybrane, Warszawa 2015.
Wróblewski J., Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959.
Wróblewski J., Jończyk J., Stosowanie prawa w zakładzie pracy, Wrocław 1977.
Zalewska M., Zapomniana monografia „Ogólna teoria norm” Hansa Kelsena , [w:] Konwer-
gencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych?, O. Nawrot, S. Sykuna, J. Zajadło
(red.), Warszawa 2012.
Zieleniecki  M.,  Kilka  refleksji  na  temat  ochrony  interesu  pracodawcy  w  prawie  pracy  
z perspektywy związków zawodowych, [w:] Wolność i sprawiedliwość w zatrudnieniu.
Księga  pamiątkowa  poświęcona  Prezydentowi  Rzeczypospolitej  Polskiej  Profesorowi
Lechowi Kaczyńskiemu, M. Seweryński, J. Stelina (red.), Gdańsk 2012.
Zieliński M., Poznanie sądowe a poznanie naukowe, Poznań 1979.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012.
Zieliński T., Idea zbiorowego prawa pracy w socjalistycznym porządku prawnym, „Państwo
i Prawo” 1980, nr 10.
Zieliński T., Klauzule generalne w prawie pracy, Warszawa 1988.
Zieliński T., Nowy ład pracy – rzeczywistość i wizja przyszłości, [w:] Nowy ład pracy w Pol-
sce i w Europie, M. Matey (red.), Warszawa 1997.
Zieliński T., O niektórych węzłowych problemach teorii wykładni prawa pracy w PRL, „Pań-
stwo i Prawo” 1972, nr 5.
Zieliński  T.,  Rola  instrukcyjnych  aktów  normatywnych  w  stosunkach  pracy,  „Państwo  
i Prawo” 1967, nr 3.300 Bibliografia
Zieliński T., Teoria źródeł prawa a współczesne kierunki rozwoju prawa pracy, [w:] Szkice
z  teorii  prawa  i  szczegółowych  nauk  prawnych,  S. Wronkowska,  M.  Zieliński  (red.),
Poznań 1990.
Zieliński T., Zasady prawa pracy w nowym systemie ustrojowym, „Państwo i Prawo” 2001,
nr 12.
Ziembiński  Z.,  „Akt  normatywny”  czy  „akt  prawotwórczy”,  „Państwo  i  Prawo”  1993,  
nr 11–12.
Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1966.
Ziembiński Z., O stanowieniu i obowiązywaniu prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa
1995.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Ziembiński Z., Przepis prawny a norma prawna, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjolo-
giczny” 1960, z. 1.
Ziembiński Z., Szkice z metodologii szczegółowych nauk prawnych, Warszawa–Poznań 1983.
Ziembiński Z., Uprawnienie a obowiązek. Przyczynek do analizy stosunku prawnego, Poznań
1962.
Ziembiński Z., W sprawie czynności konwencjonalnych, „Państwo i Prawo” 1986, nr 8.
Zirk-Sadowski M., Pojęcie dyskursu, „Kultura i Społeczeństwo” 1992, nr 2.
Zubik M., Trybunał Konstytucyjny a układy zbiorowe pracy, „Praca i Zabezpieczenie Spo-
łeczne” 2005, nr 3.
Witryny internetowe
https://sjp.pwn.pl/sjp/akt;2549268.html
https://sjp.pwn.pl/sjp/hierarchia;2560395.html
https://sjp.pwn.pl/slowniki/stanowienie.html
https://www.gov.pl/attachment/ec0e973c-edc4-4a7a-8c66-b4b70a680432https://www.you-
tube.com/watch?v=TZ_fMCenQQQ
Materiały legislacyjne
Druk  nr  2916  z  12.05.2001  r.  –  Projekt  ustawy  o  zmianie  ustawy  –  Kodeks  pracy  oraz  
o zmianie niektórych innych ustaw.
Druk  nr  3199  z  17.07.2001  r.  –  Sprawozdanie  Komisji  Nadzwyczajnej  do  spraw  zmian  
w kodyfikacjach o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz  
o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 2916).
Orzecznictwo
Wyr. TK z dnia 01.12.1998 r., K 21/98, OTK 1998, nr 7, poz. 116.
Wyr. TK z dnia 21.03.2000 r., K 4/99, OTK 2000, nr 2, poz. 65.
Wyr. TK z dnia 28.06.2000 r., K 25/99, Dz.U. 2000, nr 5.
Wyr. TK z dnia 21.03.2001 r., K 24/00, Lex nr 46863.
Wyr. TK z dnia 23.10.2001 r., K 22/01, Dz.U. 2001, nr 125, poz. 1378.
Wyr. TK z dnia 18.11.2002 r., K 37/01, Dz.U. 2002, nr 196, poz. 1660.
Wyr. TK z dnia 10.06.2003 r., SK 37/02, Dz.U. 2003, nr 109, poz. 1037.
Wyr. TK z dnia 09.12.2003 r., P 9/02, Dz.U. 2003, nr 218, poz. 2151.
Wyr. TK z dnia 04.10.2005 r., K 36/03, Dz.U. 2005, nr 201, poz. 1678.
Wyr. TK z dnia 21.12.2005 r., SK 20/04, Dz.U. 2005, nr 250, poz. 2117.
Wyr. TK z dnia 24.10.2006 r., SK 41/05, Dz.U. 2006, nr 198, poz. 1464.
Wyr. TK z dnia 28.04.2009 r., K 27/07, Dz.U. 2009, nr 68, poz. 584.
Wyr. TK z dnia 14.12.2009 r., K 55/07, OTK-A 2009, nr 11, poz. 167.
Wyr. TK z dnia 16.11.2011 r., SK 45/09, Dz.U. 2011, nr 254, poz. 1530.
Wyr. TK z dnia 27.03.2013 r., K 27/12, Dz.U. 2013, poz. 448.
Wyr. TK z dnia 10.02.2015 r., SK 50/13, OTK-A 2015, nr 2, poz. 12.
Wyr. TK z dnia 10.03.2015 r., P 38/12, OTK-A 2015, nr 3, poz. 29.
Wyr. TK z dnia 02.06.2015 r., K 1/13, Dz.U. 2015, poz. 791.
Wyr. TK z dnia 17.11.2015 r., K 5/15, Dz.U. 2015, poz. 1982.
Wyr. TK z dnia 03.12.2015 r., K 34/15, Lex nr 1937295.
Wyr. TK z dnia 23.11.2016 r., K 6/14, Dz. U. 2016, poz. 2205.
Wyr. SN z dnia 09.11.1963 r., II PR 311/63, OSNC 1964, nr 9, poz. 188.
Wyr. SN z dnia 04.11.1968 r., III PZP 49/68 – II PR 563/68, niepubl.
Wyr. SN z dnia 02.06.1970 r., OSNC 1971, nr 1, poz. 14.
Wyr. SN z dnia 22.09.1992 r., I PRN 41/92, OSNC 1993, nr 6, poz. 113.
Wyr. SN z dnia 06.01.1995 r., I PRN 117/94, OSNP 1995, nr 14, poz. 170.
Wyr. SN z dnia 23.09.1997 r., I PKN 282/97, OSNP 1998, nr 14, poz. 418.
Wyr. SN z dnia 22.04.1998 r., I PKN 62/98, OSNP 1999, nr 9, poz. 297.
Wyr. SN z dnia 07.05.1998 r., I PKN 73/98, OSNP 1999, nr 9, poz. 304.
Wyr. SN z dnia 26.01.1999 r., I PKN 439/98, OSNP 2000, nr 6, poz. 216.
Wyr. SN z dnia 10.11.1999 r., I PKN 345/99, OSNP 2001, nr 6, poz. 195.
Wyr. SN z dnia 07.12.1999 r., I PKN 438/99, OSNP 2000, nr 12, poz. 475.
Wyr. SN z dnia 18.04.2000 r., I PKN 614/99, Lex nr 1219562.
Wyr. SN z dnia 20.07.2000 r., I PKN 732/99, OSNP 2002, nr 2, poz. 42.
Wyr. SN z dnia 12.09.2000 r., I PKN 437/00, OSNP 2002, nr 7, poz. 162.
Wyr. SN z dnia 07.12.2000 r., I PKN 142/00, OSNP 2002, nr 14, poz. 334.
Wyr. SN z dnia 14.02.2001 r., I PKN 249/00, OSNP 2002, nr 21, poz. 523.
Wyr. SN z dnia 19.07.2001 r., II UKN 477/00, OSNP 2003, nr 11, poz. 272.
Wyr. SN z dnia 12.12.2001 r., I PKN 729/00, OSNP 2003, nr 23, poz. 568.
Wyr. SN z dnia 05.02.2002 r., I PKN 866/00, OSNP 2004, nr 4, poz. 58.
Wyr. SN z dnia 02.10.2002 r., I PKN 685/01, OSNP 2004, nr 10, poz. 168.
Wyr. SN z dnia 10.10.2003 r., I PK 313/02, OSNP 2004, nr 19, poz. 333.
Wyr. SN z dnia 10.10.2003 r., I PK 409/02, OSNP 2004, nr 19, poz. 334.
Wyr. SN z dnia 19.11.2003 r., I PK 365/03, OSNP 2004, nr 20, poz. 352.
Wyr. SN z dnia 22.01.2004 r., I PK 203/03, OSNP 2004, nr 22, poz. 386.
Wyr. SN z dnia 12.05.2004 r., I PK 339/02, Lex nr 151262.
Wyr. SN z dnia 12.08.2004 r., III PK 38/04, OSNP 2005, nr 4, poz. 55.
Wyr. SN z dnia 19.08.2004 r., I PK 547/03, Lex nr 1615716.
Wyr. SN z dnia 19.08.2004 r., I PK 528/03, OSNP 2005, nr 6, poz. 79.
Wyr. SN z dnia 03.03.2005 r., I PK 191/04, OSNP 2005, nr 21, poz. 335.
Wyr. SN z dnia 11.10.2005 r., I PK 42/05, OSNP 2006, nr 17–18, poz. 267.
Wyr. SN z dnia 06.12.2005 r., III PK 91/05, OSNP 2006, nr 21–22, poz. 316.
Wyr. SN z dnia 11.01.2006 r., II CSK 48/05, Lex nr 371795.
Wyr. SN z dnia 06.02.2006 r., III PK 114/05, OSNP 2007, nr 1–2, poz. 2.
Wyr. SN z dnia 23.02.2006 r., I PK 182/05, OSNP 2007, nr 5–6, poz. 62.
Wyr. SN z dnia 15.03.2006 r., II PK 143/05, OSNP 2007, nr 3–4, poz. 45.
Wyr. SN z dnia 11.07.2006 r., I PK 86/06, Lex nr 437027.
Wyr. SN z dnia 12.09.2006 r., I PK 87/06, OSNP 2007, nr 17–18, poz. 246.
Wyr. SN z dnia 12.09.2006 r., I PK 91/06, Lex nr 1421969.
Wyr. SN z dnia 07.03.2007 r., II CSK 478/06, Lex nr 278675.
Wyr. SN z dnia 05.06.2007 r., I PK 61/07, OSNP 2008, nr 15–16, poz. 214.
Wyr. SN. z dnia 19.03.2008 r., I PK 235/07, OSNP 2009, nr 15–16, poz. 190.
Wyr. SN z dnia 19.03.2008 r., I PK 226/07, OSNP 2009, nr 13–14, poz. 174.
Wyr. SN z dnia 02.04.2008 r., II PK 261/07, OSNP 2009, nr 15–16, poz. 200.
Wyr. SN z dnia 25.09.2008 r., II PK 40/08, OSNP 2010, nr 3–4, poz. 42.
Wyr. SN z dnia 25.02.2009 r., II PK 178/08, Lex nr 736727.
Wyr. SN z dnia 04.03.2009 r., II PK 204/08, OSNP 2010, nr 19–20, poz. 232.
Wyr. SN z dnia 05.08.2009 r., II PK 39/09, Lex nr 564786.
Wyr. SN z dnia 12.08.2009 r., II PK 8/09, Lex nr 1607471.
Wyr. SN z dnia 16.09.2009 r., I PK 72/09, OSNP 2011, nr 9–10, poz. 121.
Wyr. SN z dnia 08.01.2010 r., III PK 48/09, OSNP 2011, nr 13–14, poz. 175.
Wyr. SN z dnia 03.11.2010 r., I PK 94/10, Lex nr 737374.
Wyr. SN z dnia 03.11.2010 r., II PK 93/10, OSNP 2012, nr 1–2, poz. 11.
Wyr. SN z dnia 04.11.2010 r., II PK 106/10, OSNP 2012, nr 3–4, poz. 30.
Wyr. SN z dnia 03.12.2010 r., I PK 126/10, Lex nr 821055.
Wyr. SN z dnia 14.01.2011 r., II PK 150/10, Lex nr 784981.
Wyr. SN z dnia 03.03.2011 r., II PK 218/10, Lex nr 817519.
Wyr. SN z dnia 08.03.2011 r., II PK 165/10, Lex nr 784988.
Wyr. SN z dnia 20.05.2011 r., II PK 288/10, Lex nr 898698.
Wyr. SN z dnia 12.04.2012 r., II PK 213/11, OSNP 2013, nr 5–6, poz. 57.
Wyr. SN z dnia 18.04.2012 r., II PK 194/11, OSNP 2013, nr 7–8, poz. 74.
Wyr. SN z dnia 26.07.2012 r., I PK 24/12, OSNP 2013, nr 15–16, poz. 172.
Wyr. SN z dnia 11.01.2013 r., II PK 143/12, Lex nr 1555429.
Wyr. SN z dnia 08.03.2013 r., II PK 198/12, OSNP 2014, nr 1, poz. 2.
Wyr. SN z dnia 19.03.2013 r., I PK 220/12, Lex nr 1554934.
Wyr. SN z dnia 10.06.2013 r., II PK 299/12, OSNP 2014, nr 7, poz. 100.
Wyr. SN z dnia 03.07.2013 r., I PK 62/13, OSNP 2014, nr 11, poz. 155.
Wyr. SN z dnia 15.11.2013 r., III PK 20/13, OSNP 2014, nr 10, poz. 143.
Wyr. SN z dnia 14.04.2015 r., II PK 141/14, Lex nr 1710357.
Post. SN z dnia 08.07.2015 r., I PK 250/14, Lex nr 2094264.
Wyr. SN z dnia 22.07.2015 r., I BP 9/14, Lex nr 1767096.
Wyr. SN z dnia 08.09.2015 r., I PK 297/14, Lex nr 1785693.
Wyr. SN z dnia 17.03.2016 r., III PK 82/15, Lex nr 2288968.
Wyr. SN z dnia 06.04.2017 r., III CSK 174/16, Lex nr 2340584.
Wyr. SN z dnia 06.09.2017 r., I PK 261/16, Lex nr 2389578.
Wyr. SN z dnia 16.11.2017 r., I PK 274/16, Lex nr 2435670.
Wyr. SN z dnia 15.03.2018 r., I PK 366/16, Lex nr 2479510.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 03.03.1999 r., IV SA 1960/98, Lex nr 47297.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 07.04.2010 r., II OSK 170/10, Lex nr 597353.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 12.08.2011 r., II FSK 375/10, Lex nr 1068697.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 21.09.2011 r., I GSK 535/10, Lex nr 1068248.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 04.02.2014 r., II OSK 2910/13, Lex nr 1418964.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 16.10.2014 r., II OSK 862/13, Lex nr 2007162.
Wyr. NSA w Warszawie z dnia 28.08.2015 r., I OSK 785/15, Lex nr 1984479.
Uchw. TK z dnia 30.11.1994 r., W 10/94, Dz.U. 1994, nr 132, poz. 684.
Uchw. SN z dnia 24.06.1998 r., III ZP 14/98, OSNP 1998, nr 24, poz. 705.
Uchw. SN z dnia 28.10.1998 r., III ZP 28/98, OSNP 1999, nr 5, poz. 158.
Uchw. SN z dnia 23.05.2001 r., III ZP 17/00, OSNP 2001, nr 23, poz. 684.
Uchw. SN(7) z dnia 23.05.2001 r., III ZP 25/00, OSNP 2002, nr 6, poz. 134.
Uchw. SN z dnia 08.01.2002 r., III ZP 31/01, OSNP 2002, nr 12, poz. 284.
Uchw. SN(7 – zasada prawna) z dnia 25.04.2003 r., III CZP 8/03, OSNC 2004, nr 1, poz. 1.
Uchw. SN(7) z dnia 11.02.2004 r., III PZP 12/03, OSNP 2004, nr 11, poz. 187.
Uchw. SN z dnia 16.12.2004 r., II PZP 12/04, OSNP 2005, nr 9, poz. 122.
Uchw. SN(7) z dnia 23.05.2006 r., III PZP 2/06, OSNP 2007, nr 3–4, poz. 38.
Uchw. SN z dnia 27.03.2007 r., II PZP 3/07, OSNP 2007, nr 17–18, poz. 243.
Uchw. SN z dnia 04.01.2008 r., I PZP 9/07, OSNP 2008, nr 13–14, poz. 185.
Uchw. SN z dnia 22.02.2008 r., I PZP 12/07, OSNP 2008, nr 19–20, poz. 279.
Uchw. SN z dnia 09.04.2008 r., II PZP 6/08, OSNP 2008, nr 21–22, poz. 308.
Uchw. SN(7) z dnia 15.10.2008 r., III PZP 1/08, OSNP 2009, nr 9–10, poz. 113.
Post. TK z dnia 06.12.1994 r., U 5/94, OTK 1994, nr 2, poz. 41.
Post. TK z dnia 18.11.1998 r., K 20/98, OTK 1999, nr 1, poz. 5.
Post. TK z dnia 21.11.2001 r., K 31/01, OTK 2001, nr 8, poz. 264.
Post. TK z dnia 20.09.2006 r., Ts 48/06, OTK-B 2006, nr 5, poz. 236.
Post. TK z dnia 08.03.2007 r., Tw 20/06, OTK-B 2007, nr 3, poz. 108.
Post. TK z dnia 24.09.2007 r., Tw 22/07, OTK-B 2007, nr 5, poz. 191.
Post. TK z dnia 29.03.2013 r., S 2/13,OTK-A 2013, nr 6, poz. 89.
Post. TK z dnia 05.04.2016 r., K 3/15, OTK-A 2016, poz. 7.
Post. SN z dnia 28.05.1998 r., I PKN 138/98, OSNP 1999, nr 12, poz. 398.
Post. SN z dnia 27.02.2003 r., I PK 361/02, Lex nr 79026.
Wyr. WSA w Olsztynie z dnia 18.08.2011 r., II SA/Ol 398/11, Lex nr 1134842.
Wyr. WSA w Rzeszowie z dnia 29.01.2013 r., I SA/Rz 1130/12, Lex nr 1271762.
Wyr. WSA we Wrocławiu z dnia 26.06.2013 r., I Sa/Wr 520/13, Lex nr 1504691.
Wyr. WSA w Warszawie z dnia 18.06.2014 r., IV SA/Wa 821/14, Lex nr 2008244.
Wyr. WSA w Białymstoku z dnia 25.11.2014 r., II SA/Bk 848/14, Lex nr 1584484.
Wyr. WSA w Krakowie z dnia 02.04.2015 r., II SA/Kr 190/15, Lex nr 1786352.
Wyr. WSA we Wrocławiu z dnia 14.01.2016 r., II SA/Wr 528/15, Lex nr 2034321.
Wyr. WSA w Białymstoku z dnia 21.07.2016 r., II SA/Bk 323/16, Lex nr 2093307.
Wyr. WSA w Krakowie z dnia 17.11.2016 r., I SA/Kr 1092/16, Lex nr 2190475.
Wyr. WSA w Gliwicach z dnia 26.01.2017 r., I SA/GL 1088/16, Lex nr 2237714.
Wyr. SA w Białymstoku z dnia 04.09.2013 r., III APa 10/13, Lex nr 1363235.
Wyr. SA w Katowicach z dnia 02.02.2017 r., III AUa 237/16, Lex nr 2256850.
Wyr. SO w Nowym Sączu z dnia 03.10.2013 r., III Ca 591/13, Lex nr 1716447.
Wyr. SO w Krakowie z dnia 20.01.2017 r., XII Ga 1018/16, Lex nr 2301004.