Strefy zakazu lotów jako instrument utrzymania bezpieczeństwa międzynarodowego. Teoria i praktyka wymuszania stref zakazu lotów
- Autor: Marszałek Maciej
- Wydawca: Difin
- ISBN: 978-83-8270-459-4
- Data wydania: 2025
- Liczba stron/format: 208/B5
- Oprawa: miękka
Cena detaliczna
53,10 zł
Najniższa cena z ostatnich 30 dni: 53,10 zł
10% taniej
Darmowa dostawa od 200 zł
Wysyłka w ciągu 24h
Książka poświęcona jest tej specyficznej kategorii operacji wojskowej, której wykonawcą jest wyłącznie komponent powietrzny (w terminologii anglojęzycznej zazwyczaj określany mianem potęgi powietrznej), który faktycznie gwarantuje szybką i efektywną reakcję przy minimalnych stratach własnych. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku politycy byli wręcz zachwyceni możliwościami komponentu powietrznego w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych na arenie międzynarodowej, do czego wykorzystywano głównie wymuszanie stref zakazu lotów. Ta kategoria operacji i ten komponent stały się przysłowiowym panaceum na wszelkie problemy w zakresie utrzymania międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju. Do tej pory operacje wymuszania stref zakazu lotów gwarantowały bowiem sukces podmiotów rozwiązujących złożone sytuacje kryzysowe w różnych regionach świata (np. NATO w Bośni i Hercegowinie, Stany Zjednoczone w Iraku). A sukces jest jednoznacznie utożsamiany w kręgach decydentów politycznych i wysokich rangą decydentów wojskowych jako osiągnięcie celu operacji (np. deeskalacja działań militarnych w konkretnym regionie świata) tylko przy użyciu komponentu powietrznego (potęgi powietrznej) bez strat własnych i bez strat wśród ludności cywilnej. Można zatem dostrzec wyraźną reaktywację teorii Douheta z lat dwudziestych ubiegłego wieku, który uważał, że wojnę można wygrać tylko przy użyciu sił powietrznych. Oczywiście nie wolno bezkrytycznie odnosić tej teorii do współczesnego użycia lotnictwa w wymuszaniu stref zakazu lotów, bo takie podejście byłoby zdecydowanie intelektualnym nadużyciem. Można jednak sformułować tezę, że kto skutecznie wymusza strefę zakazu lotów, ten wcześniej czy później opanuje ściśle określoną przestrzeń powietrzną, a to z kolei daje mu pełną swobodę działań w tym wymiarze, a także możliwość efektywnego oddziaływania na niepożądane wydarzenia (zachowanie, działania strony przeciwnej) na lądzie lub morzu. Jest to zatem równoznaczne z tzw. kontrolą z powietrza, której teorię zbudowali Brytyjczycy już w latach dwudziestych XX wieku.
Podmiot odpowiedzialny za bezpieczeństwo produktu: Difin sp z o.o., ul. F. Kostrzewskiego 1, 00-768 Warszawa (PL), adres e-mail: info@difin.pl, tel (22) 851 45 61
Recenzja
Dr hab. inż. Konrad Dobija, Akademia Wojsk Lądowych:
Całość rozważań podporządkowana została nadrzędnemu celowi badawczemu, którym była próba odpowiedzi na pytanie o rolę stref zakazu lotów w utrzymaniu pokoju, zapewnieniu bezpieczeństwa międzynarodowego oraz określeniu warunków, w jakich instrument ten może być skuteczny w typowych działaniach wojennych. Cenną część monografii stanowią studia przypadków, w których szczegółowo omówiono operacje lotnicze prowadzone nad Irakiem, Bośnią i Hercegowiną oraz Libią, a także podjęta refleksja nad brakiem wdrożenia strefy zakazu lotów nad Ukrainą. Książka nie ogranicza się przy tym wyłącznie do perspektywy historycznej, lecz obejmuje również ujęcie prognostyczne, wskazując na wyzwania i ograniczenia związane z możliwością stosowania stref zakazu lotów w przyszłości. (…) Publikacja ma zarówno walory poznawcze, jak i praktyczne. Może być cenna nie tylko dla badaczy zajmujących się problematyką bezpieczeństwa czy przedstawicieli środowiska akademickiego związanego z bezpieczeństwem narodowym i stosunkami międzynarodowymi, lecz także dla praktyków oraz decydentów politycznych i wojskowych.
Płk dr hab. inż. Dariusz Majchrzak, Akademia Sztuki Wojennej:
Recenzowana publikacja porusza istotny temat w dyscyplinie nauk o bezpieczeństwie, a w szczególności w obszarze obronności, ukierunkowanej na funkcjonowaniu domeny powietrznej. Autor poddaje dogłębnej analizie jeden z instrumentów wykorzystywanych w konfliktach zbrojnych, polegający na ustanowieniu i wymuszeniu zakazów lotów w strefach dających gwarancję uzyskania przewagi przez siły koalicyjne lub posiadając odpowiedni mandat organizacji międzynarodowych. (…) Przedstawiona monografia jest niezwykle ciekawym stadium dotyczącym problematyki wprowadzenia i egzekwowania stref zakazów lotów. Należy wskazać, iż książka jest oryginalnym dziełem opisującym i wartościującym tę wąską pod kątem specjalistycznym problematykę, ukierunkowaną na wzbogacenie teorii działania sił powietrznych.
Fragment książki
Autor książki
Spis treści:
Wstęp
ROZDZIAŁ 1. Geneza użycia lotnictwa w ramach kontroli z powietrza
1.1. Trudne początki. Okres wojen kolonialnych
1.2. Kontrola przestrzeni powietrznej a strefy zakazu lotów
1.3. Konkluzje
ROZDZIAŁ 2. Istota strefy zakazu lotów oraz towarzyszące jej uwarunkowania
2.1. Definicja strefy zakazu lotów
2.2. Uwarunkowania wprowadzania strefy zakazu lotów
2.3. Etyczne kwestie strefy zakazu lotów
2.4. Korzyści wynikające z wprowadzenia i wymuszania strefy zakazu lotów
2.5. Konkluzje
ROZDZIAŁ 3. refy zakazu lotów. Studium przypadku
3.1. Operacje „Provide Comfort” „Northern Watch” oraz „Southern Watch” w Iraku
3.1.1. Dowodzenie i kierowanie operacją „Provide Comfort”
3.1.2. Działania lotnictwa w północnej przestrzeni powietrznej
3.1.3. Operacja „Northern Watch”
3.1.4. Operacja „Southern Watch”
3.1.5. Konkluzje
3.2. Strefa zakazu lotów nad Bośnią i Hercegowiną
3.2.1. Sojusznicza operacja „Deny Flight”
3.2.2. Operacja „Deliberate Force”
3.2.3. Konkluzje
3.3. Strefa zakazu lotów nad Libią
3.3.1. Powstanie w Libii
3.3.2. Reakcja Organizacji Narodów Zjednoczonych i NATO
3.3.3. Wykonanie operacji „Odyssey Dawn”
3.3.4. Wykonanie operacji „Unified Protector”
3.3.5. Konkluzje
ROZDZIAŁ 4. Wojna w Ukrainie. Powietrzny wymiar działań
4.1. Uwarunkowania wojny w Ukrainie
4.2. Przebieg w wojny
4.3. Propozycja wprowadzenia strefy zakazu lotów w Ukrainie
4.4. Konkluzje
Zakończenie
Bibliografia
AAP-6, Słownik termonów i definicji NATO, Zawierający wojskowe terminy i ich definicji stosowane w NATO, NATO Standardization Office, Brussels 2017.
Air Power In The Age Of Primacy. Air Warfare Since The Cold War (red P.M. Haun, C.F. Jackson, T.P. Schultz), Cambridge University Press, Cambridge 2022.
Beale M.O., Bombs over Bosnia. The Role of Airpower in Bosnia-Herzegovina, School of Advanced Airpowers Studies Air University, Maxwell Air Force Base, Alabama 1996.
Bębenek B., Przeciwdziałanie improwizowanym urządzeniom wybuchowym, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2014.
Bilski R., Kocioł bałkański, Politeja, Warszawa 2000.
Buckham M.A., Responsibility of Command. Haw UN and NATO Commanders Influenced Airpower Over Bosnia, Air University Press, Maxwell Air Force Base, March 2003.
Cavanaugh J.P., Operation Provide Comfort: A Model for the Future NATO Operation, US Army Command and General Staff, Fort Leavenworth, Kansas 1992.
Charuk A., Progres w regresie. Obrona powietrzna Ukrainy na wojnie – wybrane aspekty, „Nowa Technika Woskowa” 2024, nr 9.
Clancy T., Piechota morska, Gdański Dom Wydawniczy, Gdańsk 1999.
Conversino M.J., Expanding Deliberate Force, 30 August–14 September 1995, [w:] Oven R.C.,
Deliberate Force. A case studying in Effective Air Campaigning, Final Report of the Air University Balkans Air Campaigning Study, Ai University Press, Maxwell Air Force Base, Alabama, January 2000.
Corsini R., The Balkan War. What Role for Airpower, „Airpower Journal”, Winter 1995.
Corum J.S., Johnson W.R., Air Power in Small Wars. Fighting Insurgents and Terrorist, University Press of Kansas 2003.
Dean D., Air Power in Small Wars. The British Experience, Air University Press, April 1985.
Department of Public Information, Former Yugoslavia – United Nations Protection Force, September 1996 (not official documents of the United Nations).
Disrus M., Tyrani. Triumf – władza – upadek, Wydawnictwo Port, Gdynia 2024.
Dworecki S., Kęsoń T., Konflikty zbrojne w Europie i na Bliskim Wschodzie, Warszawa 1996.
Evans G., Współpraca dla pokoju. Agenda globalna na lata dziewięćdziesiąte i następne, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1994.
Gawęda M., Wojna rosyjsko-ukraińska. Cz. 23, „Wojsko i Technika” 2004, nr 4.
Glubb J., War in Desert, An RAF Campaign, Independently published, September 2025.
Gruszczyński J., Fiszer M., Deliberate Force. Siły powietrzne na Bałkanach, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” 2001, nr 1 i 2.
Goff D.G., Operation Provide Comfort, US Army War College, Fort Leavenworth, Kansas 1992.
Gunston B., Współczesne samoloty wojskowe, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 1997.
Horne P., The RAF7 in C1ommand: The policy of Mesopotamia from the Air, Rayal Air Force.
Jaxa-Małachowski R., Jeziorski A., Rybak E.F., Chorwacja – czas przetrwania, „Skrzydlata Polska” 1995, nr 5.
Jouas J.M., No-Fly Zones: An Effective Use of Air Power, or Just a Lot of noise?, Air Force Maxwell Base, June 1998.
Jóźwiak A., Marcinkowski C., Wybrane problemy współczesnych operacji pokojowych, AON, Warszawa 2002.
Kierski R.M., Broń „stand-off” w działaniach lotnictwa taktycznego, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” 1998, nr 12.
Kozakiewicz A., Wróblewski M., Amerykańskie statki powietrzne programu Tier, „Przegląd Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej” 2000, nr 10.
Kuczyński M., Ray-Ciemięga M., Bałkański syndrom 1991–1999, Departament Społeczno-Wychowawczy MON, Warszawa 2000.
Kupiecki R., NATO a operacje pokojowe. Studium Sojuszu w transformacji, Warszawa–Toruń 1998.
Krause M.E., Air Power in Modern War, „Air and Space Power Journal”, May–June 2015.
McKelvey M., Airpower in MOOTW. A Critical Analysis of Using No-fly Zones to Support National Objectives, School of Advanced Airpower Studies Air University, Maxwell Air Force Base, Alabama, March 1997.
Majchrzak D., Teoretyczne I praktyczne aspekty bezpieczeństwa militarnego Rzeczypospolitej Polskiej. Czynniki bezpieczeństwa militarnego Polski. Wojna w Ukrainie, „Wiedza Obronna” 2023, vol. 282, no. 1 (wiedzaobronna.edu.pl).
Makowski P., Marud W., Wybór i ocena obiektów uderzeń (TARGETING) w planowaniu działań bojowych lotnictwa sił powietrznych na taktycznych szczeblach dowodzenia, AON, Warszawa 2002.
Marszałek M., Strefy zakazu lotów jako sposób wymuszania pokoju z powietrza w działaniach sojuszniczych i koalicyjnych, „Zeszyty Naukowe AON” 2004.
Marszałek M., Użycie lotnictwa w wojnach kolonialnych. Cz. 1. Działania lotnictwa Wielkiej Brytanii, „Przegląd Sił Powietrznych” 2005, s. 82
Marszałek M., Siły powietrzne w operacjach reagowania kryzysowego, AON, Warszawa 2007.
Marszałek M., Użycie lotnictwa NATO w konflikcie bałkańskim 1992–1995 , Wydawnictwo Akademii Sztuki Wojennej, Warszawa 2016.
Marszałek M., Wojny nieregularne. Przeszłość i przyszłość. Doświadczenia i wnioski, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2016.
Marud W., Zieliński T., Lotnictwo w wojnie powietrznej. Koncepcje – historia – teraźniejszość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
Międzynarodowe prawo humanitarne, red. T. Jasudowicz, Tonik, Toruń 1997.
Miller D., Miller Ch., Współczesna wojna morska, Espadon, Warszawa 1994.
Muller K., Air Power, RAND Corporation, Santa Monica, 2010.
NATO Recommences Air Strikes Against Bosnian Serbs, Transcript of Press Conference Admiral Leighton Smith in Chief Allied Force Southern Europe, NATO Club, HQ AFSOUTH, Naples, Italy, 6 September 1995.
NATO Vademecum, Bellona, Warszawa 1999.
No Fly Zones and International Security. Politics and Strategy, Routledge Taylor & Francis Group, London and New York 2020.
Omissi D., British Air Power and Colonial Control in Ira: 1920–1925, Global Policy Forum.
Owen R.C., Balkans Air Campaign Study, „Airpower Journal”, part 1–2, Summer 1997, Winter 1997.
Owen R.C., Deliberate Force. A Case Study in Effective Air Campaigning. Final Report of the Air University Balkans Air Campaign Study, Air University Press, Maxwell Air Force Base, Alabama, January 2000.
Peace Operations. Update on the Situation in the Former Yugoslavia, Briefing Report to the Majority Leader U.S. Senate, United States General Accounting Office, May 1995.
Petersen D.E., The No-Fly Zones in Iraq. Air Occupation, Fort Leavenworth, Kansas 1996.
Petreus D., Roberts A., Konflikt. Militarna historia wojen po 1945, Wydawnictwo Znak HORYZONT, Kraków 2024.
Podhorodecki L., Jugosławia. Dzieje narodów, państw i rozpad republiki, MADA, Warszawa 2000.
Prine B.R., Simons W.E., Soldiers for Peace. An Operational Typology, RAND, Santa Monica 1996.
Ripley T., F-16 Precision Strikers. Operation Deliberate Force over Bosnia, „Code One Magazine”, January 1996.
Rybak E.F., Zapomniany KUB, „Skrzydlata Polska” 1995, nr 1.
Rydzykowski J., Słownik Organizacji Narodów Zjednoczonych, Wiedza Powszechna, Warszawa 2000.
Shaw M.N., Prawo międzynarodowe, Książka i Wiedza, Warszawa 2000.
Skowroński A., Siły pokojowe i operacje utrzymania pokoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, AON, Warszawa 1997.
Skwarek Z., Powietrzne systemy wczesnego wykrywania i powiadamiania, AON, Warszawa 2002.
Statement by the Secretary General of NATO, Press Release (95) 79, 5 September 1995.
Szpyra R., Operacje informacyjne państwa w działaniach sił powietrznych, rozprawa habilitacyjna, AON, Warszawa 2002.Tripak J.A., Deliberate Force, „Air Force Magazine”, October 1997, vol. 80, no. 10.
Toffler A., Toffler H., Wojna i antywojna, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 1997.
Walker R.F., Facing the Future: A Doctrine for Air Control in Limited Conflicts, School of Advanced Airpower Studies Air University, Maxwell Air Force Base, Alabama, June 1998.
Zabłocki E., Współczesne siły powietrzne, AON, Warszawa 2002.
Zajadło J., Dylematy humanitarnych interwencji, Wydawnictwo Arche, Gdańsk 2005.
Zdrodowski B., Marszałek M., Pozawojenne operacje sił powietrznych, AON, Warszawa 2002.
Zdrodowski B., Glen A., Marszałek M., Olpińska J., Słownik pojęć sojuszniczej obrony powietrznej, AON, Warszawa 2003.
Zhirkov M., Air War in Ukraine. February–May 2022, Chernihiv 2022.
Zieliński, T., Powietrzny wymiar działań bojowych w Libii (2011). Operacja Odyssey Dawn i Unified Protector, Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM, Poznań 2014.
Zieliński T., Strefy zakazu lotów w humanitarnej interwencji, Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM, Poznań 2014.
