Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych. Wybrane problemy

Spis treści:

Wstęp

CZĘŚĆ PIERWSZA. PRACA Z KONFLIKTEM W SZKOLE

Rozdział I. Szkoła jako miejsce tworzenia się konfliktów: warunki instytucjonalne i interpersonalne

1. Instytucja szkoły jako miejsce rozgrywania się konfliktów
2. Relacje szkolne i pozaszkolne przestrzenią konfliktową

Rozdział II. Różnorodność szkolnych sytuacji konfliktowych

1. Konflikty szkolne interpersonalne: uczniowskie i nauczycielskie relacje koleżeńskie
2. Konflikty szkolne interpersonalne: relacje uczniowsko-nauczycielskie oraz nauczycielsko-dyrektorskie
3. Intrapersonalne konflikty uczniów i nauczycieli
4. Okołoszkolne konflikty uczniów: relacje rodzinne

Rozdział III. Strategie radzenia sobie z konfliktem w szkole

1. Przykład pierwszy: surowy nauczyciel
2. Przykład drugi: zajęcia pozalekcyjne
3. Przykład trzeci: wycieczka szkolna
4. Przykład czwarty: pogarszająca się sytuacja 10-latka
5. Przykład piąty: psychiczne znęcanie się
6. Przykład szósty: nieakceptowana córka
7. Przykład siódmy: wspólne zadanie

Rozdział IV. Rola zidentyfikowanych kategorii w procesie radzenia sobie z konfliktem – propozycja modelu

1. Strony konfliktu
2. Kwestie, interesy, potrzeby, cele, przedmiot konfliktu
3. Wartości, normy, przekonania
4. Środowisko – otoczenie – warunki
5. Osoby biorące udział w rozwiązaniu
6. Trzecia strona konfliktu
7. Sposoby radzenia sobie z konfliktem
8. Potrzebne zasoby
9. Wybór metody rozwiązania
10. A co, jeśli się nie powiedzie?
11. Wnioski dla uczestników
12. Gdy czas nagli

Rozdział V. Projekty zmian szkolnych w sferze rozwiązywania konfliktów

1. Działania profilaktyczne
2. Działania doraźne w konflikcie
3. Projekt długofalowego zintegrowanego działania służącego kształtowaniu podejścia do sytuacji konfliktowych

CZĘŚĆ DRUGA. STRATEGIE RADZENIA SOBIE MŁODZIEŻY W SYTUACJI KONFLIKTU SPOŁECZNEGO W RELACJI DO OSOBOWOŚCIOWYCH UWARUNKOWAŃ

Rozdział I. Problematyka osobowościowych uwarunkowań strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego – w literaturze przedmiotu

1. Młodzież w sytuacji konfliktu społecznego
2. Strategie radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
3. Osobowościowe determinanty strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
3.1. Samoocena
3.2. Poczucie umiejscowienia kontroli
3.3. Ocena poznawcza sytuacji
3.4. Emocje

Rozdział II. Metodologia badań własnych

1. Problemy i hipotezy badawcze
2. Metody badań własnych
3. Osoby badane

Rozdział III. Osobowościowe uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego w świetle wyników badań

1. Poziom samooceny a strategie radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
2. Poczucie umiejscowienia kontroli a strategie radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
3. Ocena poznawcza sytuacji konfliktu społecznego a strategie radzenia sobie młodzieży w tej sytuacji
4. Poziom emocji lęku, gniewu i ciekawości a strategie radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
5. Zmienne osobowościowe jako determinanty strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego
6. Podsumowanie wyników badań

CZĘŚĆ TRZECIA. KONFLIKT W RELACJACH INTERPERSONALNYCH DOROSŁYCH RODZEŃSTW – ZAGROŻENIA I SZANSE

Rozdział I. Psychologiczne aspekty relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw

1. Rola rodziny w rozwoju bliskich więzi interpersonalnych
2. Specyfika relacji w  podsystemie rodzeństwa
3. Rodzaje relacji interpersonalnych rodzeństw
4. Konflikt a  funkcjonowanie psychologiczne rodzeństw
4.1. Stres psychologiczny
4.2. Depresja
4.3. Familizm

Rozdział II. Założenia metodologiczne badań własnych

1. Problemy badawcze
2. Metoda
2.1. Osoby badane
2.2. Procedura i materiały

Rozdział III. Konflikt w relacji dorosłych rodzeństw a familizm, stres i depresja w świetle wyników badań własnych

1. Płeć i okres dorosłości osób badanych a jakość relacji interpersonalnej dorosłych rodzeństw
1.1. Główne wymiary relacji z rodzeństwem
1.2. Konflikt i jego dymensje w relacji z rodzeństwem
2. Współzależności między konfliktem w relacji z rodzeństwem a familizmem, stresem i depresją
2.1. Współzależności między badanymi zmiennymi w grupie kobiet znajdujących się w okresie wczesnej dorosłości
2.2. Współzależności między badanymi zmiennymi w grupie kobiet znajdujących się w okresie średniej dorosłości
2.3. Współzależności między badanymi zmiennymi w grupie mężczyzn znajdujących się w okresie wczesnej dorosłości
2.4. Współzależności między badanymi zmiennymi w grupie mężczyzn znajdujących się w okresie średniej dorosłości
3. Wartości rodzinne a stres i depresja – mediująca rola konfliktu w relacji z dorosłym rodzeństwem
4. Podsumowanie i dyskusja wyników badań

Zakończenie
Bibliografia
Biogramy autorek

Wstęp

prof. dr hab. Teresa Rostowska:

Przekazana mi do recenzji książka pt. „Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych. Wybrane problemy” jest odpowiedzią na ważne zapotrzebowanie społeczne (…). Dotyczy ona ważnych społecznie problemów, jakimi są mechanizmy leżące u podstaw konfliktów występujących w środowisku szkolnym i rodzinnym. Opracowanie to zawiera wiele ciekawych i nowych treści, dobrze udokumentowanych pod względem źródłowym, a tym samym stanowi cenne uzupełnienie literatury przedmiotu w tym obszarze tematycznym.  

prof. dr hab. Wiesław Sikorski:

Autorki, z dużą erudycją i znajomością tematu, bardzo dokładnie i rzetelnie prezentują mechanizm powstawania sytuacji konfliktowych, ich eskalacje i możliwości ich redukcji. Przy czym czynią to w sposób oryginalny i unikatowy, ponieważ z perspektywy zgromadzonych przez siebie danych empirycznych. (…) Ponadto pokazują „pozytywną” stronę konfliktów, a ściślej możliwości ich wykorzystania do zmiany niekorzystnych relacji społecznych, które właśnie w czasie sporów ulegają pogorszeniu.

Adesina, O. (2012). Emotional intelligence, locus of control and conflict handling skills
as predictors of non-violent behaviour among university students in south-western
Nigeria. IFE Psychologia, 20, 2, 31–38.
Adler, R.B., Rosenfeld, L.B., Proctor II R.F. (2006). Relacje interpersonalne. Proces porozumie-
wania się. Poznań: Wydawnictwo Rebis.
Anshel M., Wells B. (2000). Personal and Situational Variables that Describe Coping with
Acute Stress in Competitive Sport. Journal of Social Psychology, 140(4), 434–450.
Antonini, D. (1998). Relationship Between the Big Five Personality Factors and Conflict
Management Styles. International Journal of Conflict Management, 9, 4, 336–355.
Argyle, M. (1999). Psychologia stosunków międzyludzkich. Warszawa: PWN.
Aronson, E. (2000). Człowiek istota społeczna, Warszawa: PWN.
Aronson, E., Wilson, T.D., Akert, R.M. (1994). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań:
Wydawnictwo Rebis.
Bakiera, L. (2014). Zaangażowanie w rodzicielstwo na tle współczesnej rodziny. Kultura
i Edukacja, 2(102), 146–171.
Balawajder, K. (1992). Konflikty interpersonalne: analiza psychologiczna . Katowice: Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego . [w:] D. Borecka-
-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w  środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak
sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? Warszawa: Wyd. Difin, 137–179.
Bank, S.P., Kahn, M.D. (1982). The sibling bond. New York: Basic Books.
Bar-Tal, D. (1993). Przekonania społeczne w czasie nierozwiązywalnych konfliktów. Stu-
dia Psychologiczne, 2, 175–198.
Batool, S. (2013). Lack of Adequate Parenting: A Potential Risk Factor for Aggression
among Adolescents. Pakistan Journal of Psychological Research, 28(2), 217–238.
Baumeister, R., Campbell, J., Krueger, J., Vohs, K. (2003). Does high self-esteem causa
better performance, interpersonal success, happiness, Or healthier lifestyles? Psycho-
logical Science in the Public Interest, 4(1), 1–44.
Baumeister, R., Smart, L., Boden, J. (1996). Relation of threatened egotism to violetce and
aggression: The dark side of high self-esteem. Psychological Review, 103(1), 5–33.Bibliografia 210
Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz
równań strukturalnych. Warszawa: Akademickie Sedno.
Berger, C.R. (1993). Revisiting the relationship construct. Personal Relationship Issues, 25–27.
Berger, P, Luckman, T. (1983). Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: PWN.
Berkowitz, L. (1989). Frustration-aggression hypothesis: Examination and reformulation.
Psychological Bulletin, 106, 59–73.
Berkowitz, L. (1992). O powstawaniu i regulowaniu gniewu i agresji. Nowiny Psycholo-
giczne, 1–2, 87–105.
Bijstra, J., Bosma, H., Jackson, S. (1994). The relationship between social skills and psy-
cho-social  functioning  in  early  adolescence.  Personality  and  Individual  Differences,
16(5), 767–776.
Bjorck, J., Cuthberston, W., Thurman, J., Yung, S. (2001). Ethnicity, Coping and Distress
Among Korean American, Filipino American and Caucasian Americans. Journal of
Social Psychology, 141(4), 421–443.
Bjorkqvist, K., Osterman, K., Lagerspetz, I. (1994). Sex differences in covert aggression
among adults. Aggressive Behavior, 20, 27–33.
Blumer, H. (2007). Interakcjonizm symboliczny. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Borawska, K. (2008). Poczucie umiejscowienia kontroli a konformizm /nonkonformizm w gru-
pie menadżerów. Niepublikowana praca magisterska, Wydział Filozofii Chrześcijań -
skiej, Uniwersytetu Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
Borecka-Biernat, D. (2001). Zachowanie nieśmiałe młodzieży w trudnej sytuacji społecznej.
Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecz-
nych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wyd. U.Wr.
Borecka-Biernat, D. (2010). Percepcja postaw wychowawczych rodziców a obronne stra-
tegie radzenia sobie młodzieży w sytuacjach społecznego konfliktu. [w:] D. Borecka -
-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w  środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak
sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? Warszawa: Difin, 224–242.
Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji
konfliktu społecznego. Psychologia Wychowawcza, 1–2, 86–118.
Borecka-Biernat,  D.  (2013).  Kwestionariusz  strategii  radzenia  sobie  rodziców  w  sytu-
acjach konfliktu społecznego w  percepcji dziecka. [w:] M. Straś-Romanowska (red.),
Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej. Tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psycho-
logicznych w Uniwersytecie Wrocławskim. Wrocław: Wyd. U.Wr., 223–245.
Borecka-Biernat D. (2015). Rola reakcji emocjonalnych w regulacji strategii radzenia sobie
młodzieży w wieku dorastania w sytuacji konfliktu społecznego. [w:] D. Borecka-
-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w  perspektywie socjologicznej i pedago-
giczno-psychologicznej. Wybrane kwestie. Warszawa: Difin, 263–287.
Borecka-Biernat, D., Cywińska, M. (red) (2015). Konflikt społeczny w  perspektywie socjolo-
gicznej i pedagogiczno-psychologicznej. Wybrane kwestie. Warszawa: Difin.
Borkowski, J. (2003). Podstawy psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.
Borowiecka, B. (2005). Relacje nastolatków z rodzicami. Nowa Szkoła, 2, 30–32.Bibliografia 211
Bouchard, G (2003). Cognitive Appraisals, Neuroticism, and Openness as Correlates of
Coping Strategies: An Integrative Model of Adaptation to Marital Difficulties. Cana-
dian Journal of Behavioural Science, 1(35), 1–12.
Bowes,  L.,  Wolke,  D.,  Joinson,  C.,  Lereya,  S.T.,  Lewis,  G.  (2014).  Sibling  bullying  and
risk of depression, anxiety, and self-harm: a prospective cohort study. Pediatrics, 134,
1032–1039.
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Breet, L., Mayburgh, C., Poggenpoel, M. (2010). The relationship between the perception
of own locus of control and aggression of adolescent boys. South African Journal of
Education, 30, 511–526.
Brody, G.H. (2004). Siblings’ direct and indirect contributions to child development. Cur-
rent Directions in Psychological Science, 13, 124–126.
Bronferbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and
design. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Brooks-Gunn,  J.,  Graber,  J.,  Paikoff,  R.  (1994).  Studying  Links  between  Hormones  and
Negative Affect: Models and Measures. Journal of Research on Addolescence, 4(4), 469–486.
Brytek, A. (2007) Strategie radzenia sobie ze stresem a zasoby osobiste studentek w Polsce
i we Francji. Chowanna, 1, 135–147.
Brzezińska,  A.  (1973).  Struktura  obrazu  własnej  osoby  i  jego  wpływ  na  zachowanie.
Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 87–97.
Brzezińska,  A.  (2003).  Portrety  psychologiczne  człowieka.  Jak  zmienia  się  człowiek
w ciągu życia. Remedium, 4, 1–3.
Buss, A. (2001). Psychologia ewolucyjna. Gdańsk: GWP.
Buss, A., Perry, M. (1992). The Aggression Questionnaire. Journal of Personality and Social
Psychology, 63, 452–459.
Butterfield, E. (1964). Locus of control, test anxiety, reactions to frustration and achieve -
ment attitudes. Journal of Personality, 32, 298–311.
Calzada, E.J., Tamis-LeMonda, C.S., & Yoshikawa, H. (2012). Familismo in Mexican and
Dominican families from low-income, urban communities. Journal of Family Issues,
34, 1696–1724.
Campbell, J., Lavallee, L. (1993). Who am I? The role of self-concept confusion in understanding
the behavior of people with low self-esteem. Springer, Boston, MA.
Campione-Barr, N., Smetan, J.G. (2010). “Who Said You Could Wear My Sweater?” Ado-
lescent Siblings’ Conflicts and Associations with Relationship Quality. Child Deve-
lopment, 81(2), 464–71.
Capodieci, S. (2006). Rodzeństwo. Jaś i Małgosia czy Kain i Abel. Warszawa: PAX.
Card, N., Stucky, B., Sawalani, G., Littl, T. (2008). Direct and indirect aggression during
childhood and adolescence: A meta-analytic review of gender differences, intercorre-
lations, and relations to maladjustment. Child Development, 79(5), 1185–1229.
Carver C., Scheier, M., Weintraub, J. (1989). Assesing Coping Strategies: A Theoretically-
-based Approach. Journal of Personality and Social Psychology, 56, 267–283.Bibliografia 212
Cassidy, J., Parke, R., Butskovsky, L., Braungart, J. (1992). Family-peer connections: The
roles of emotional expressiveness within the family and children’s understaning of
emotions. Child Development, 63, 603–618.
Causey,  D.,  Dubow,  E.  (1992).  Development  of  a  self-report  measure  for  elementary
school children. Journal of Clinical Child Psychology, 21, 47–59.
Chandler, L. (1986). The Stress Response Scale for Children: A Manual. Pittsburgh: Univer-
sity Press.
Chodkiewicz, J. (1999). Psychologiczne wyznaczniki stylów radzenia sobie ze stresem
u osób uzależnionych od alkoholu. Acta Universitatis Lodziensis folia Psychologica, 3,
77–85.
Cialdini, R., Goldstein, N. (2004). Social influence: Compliance and conformity. Annual
Review Psychology, 55, 591–621.
Cicirelli, V.G. (1995). Sibling relationships across the life span. New York: Plenum.
Clark, L., Watson, D. (2002). Funkcjonalne i dysfunkcjonalne reakcje uczuciowe. [w:]
P. Ekman, R. Dawidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWP,
119–125.
Cook, H., Sloane, J. (2001). Locus of Control and Cooperative Behavior in 10-Year-Old
Children. The Journal of Social Psychology, 125(5), 619–630.
Costanzo, P., Reitan H., Shaw, M. (1968). Conformity as a function of experimentally
induced minority and majoraty competence. Psychonomic Science, 10(10), 329–330.
Cywińska, M. (2005). Konflikty interpersonalne wśród dzieci. Poznań: Wydawnictwo „Ero-
ditus”.
Czapiński, J. (2012). Psychologiczne teorie szczęścia. [w:] J. Czapiński (red.), Osobowość szczę-
śliwego człowieka. Warszawa: PWN, 359–379.
Czerwińska-Jasiewicz, M. (2003). Społeczno-kulturowe podejście do dorastania. [w:] A. Jur-
kowski  (red.),  Z  Zagadnień  współczesnej  psychologii  wychowawczej.  Warszawa:  Wyd.
Instytutu Psychologii PAN, 208–226.
Dahrendorf, R. (2008). Klasy i konflikt klasowy w  społeczeństwie przemysłowym, Kraków:
Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Dakowicz, A. (1996). Strategie rozwiązywania sytuacji konfliktowych. Test, 4, 181–184.
Dauglas, M. (2011). Jak myślą instytucje, Warszawa: PWN.
de Catanzaro, D. (2003). Motywacje i emocje. W ujęciu ewolucyjnym, fizjologicznym, rozwojo -
wym i społecznym. Poznań: Zysk i S-ka.
Deffenbacher, J. (1992). Trait anger: Theory, findings and implications. [w:] C. Spielberger,
J. Butcher (red.), Advances in personality assessment. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum
Associates, 177–201.
Deming, A., Lochman, J. (2008). The relation of locus of control, anger and impulsivity to boys
aggressive behavior. Behavioral Disordes. The University of Alabama.
Deutsch, M. (2005). Współpraca i rywalizacja. [w:] M. Deutsch, P. Coleman (red.), Rozwią-
zywanie konfliktów. Teoria i praktyka. Kraków: Wyd. UJ, 21–40.
Deutsch, M., Coleman, P. (red.) (2005). Rozwiązywanie konfliktów. Teoria i praktyka. Kra-
ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.Bibliografia 213
Diamantopoulou, S., Rydell, A-M., Henricsson, L. (2008). Social Can both high and low
self-esteem be related to aggression in children? Social Development, 17, 682–698.
Diekstra, R.F.W. (1995). Depression and suicidal behaviours in adolescence: Sociocultural and
time trends. [W:] M. Rutter (red.), Psychosocial disturbances in young people: Challenges for
prevention. Cambridge: Cambridge University Press, 212–243.
Dijkstra, M., Beersma, B., Evers, A. (2011). Reducing conflict-related employee strain:
The benefits of an internal locus of control and a  problem-solving conflict manage -
ment strategy. Work &Stress, 25, 2, 167–184.
Doliński, D. (1993). Orientacja defensywna. Warszawa: Instytut Psychologii PAN.
Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie. [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Pod-
ręcznik akademicki, T. 2. Gdańsk: GWP, 369–394.
Domachowski, W., Kowalik, S., Miluska, J. (1984). Z zagadnień psychologii społecznej. War-
szawa: PWN.
Domińska-Werbel, D. (2014). Psychologiczne  uwarunkowania  strategii  radzenia  sobie  mło-
dzieży gimnazjalnej w trudnych sytuacjach społecznych. Legnica: WPWSZ.
Donaldson, D., Prinstein, M., Danovsky, M., Spirito, A. (2000). Patterns of children’s
coping with life stress: Implications with clinicians. American Journal of Orthopsychia-
try, 70, 351–359.
Donnellan,  M.,  Trzesniewski,  K.,  Robins,  R.,  Moffitt,  T.,  Caspi, A   (2005).  Low  self-
-esteem is related to aggression, antisocial behavior, and delinquency. Psychological
Science, 16(4), 328–335.
Dowhań, A., Sadowska, M. (1996). Sposoby zachowania się w sytuacjach konfliktowych.
Organizacja i Kierowanie, 3(85), 45–53.
Drabek, M., Merecz, D., Moscicka, A. (2005). Cecha lęku i wzór zachowania (typu a i b)
jako modyfikatory bezpośrednich reakcji na przemoc. Medycyna pracy, 56(3), 223–234.
Drwal, R. (1978). Poczucie kontroli jako wymiar osobowości – podstawy teoretyczne, tech-
niki badawcze i wyniki badań. Materiały do Nauczania Psychologii, s. III, t. 3, 307–345.
Duncan, R.D. (1999). Peer and Sibling Aggression: An Investigation of Intra – and Extra-
-Familial Bullying. Journal of Interpersonal Violence, 14(8), 871–886.
Dunlop,  B.W.,  Nemeroff,  C.B.  (2009).  Depression.  [w:]  G.G.  Berntson,  J.T.  Cacioppo
(red.), Handbook of neuroscience for behavioral sciences. Hoboken: John Wiley & Son,
1060–1089.
Durkheim, E. (1968). Zasady metody socjologicznej. Warszawa: PWN.
Dwyer, D. (2005). Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk: GWP.
Eagly, A. (1987). Sex differences in social behavior: A social role interpreatation. Hillsdale N.J:
Erlbaum.
Eftimie, S., Ionescu, S., (2010). Self Esteem on Aggressive Adolescents. Petroleum-Gas Uni-
versity of Ploiesti Bulletin, Educational Sciences Series, 62, 2, 146–153.
Endler, N., Parker, J. (1990). The multidimensional assessment of coping: A critical evalu-
ation. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 844–854.
Eschenbeck, H., Kohlmann, C., Lohaus, A. (2007). Gender differences in doping strate-
gies in children and adolescents. Journal of Individual Differences, 28, 18–26.Bibliografia 214
Eysenck, M. (2001). Sprawdź swoje lęki. Charaktery, 1, 29–30.
Ferrari, A.M. (2002). The impact of culture upon child rearing practices and definitions
of maltreatment. Child Abuse & Neglect, 26, 793–813.
Filip, A. (2010). Sposoby rozwiązywania konfliktów rodzinnych w  percepcji młodzieży różniącej
się korzystaniem z mediów. [w:] D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w  środowi-
sku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? War-
szawa: Difin, 207–242.
Fischer, A., Roseman, I (2007). Beat them or ban them: The characteristics and social func-
tions of anger and contempt. Journal of Personality and Social Psychology, 93(1), 103–115.
Folkman,S., Moskowitz, J. (2004). Coping: Pitfalls and Promise. Annual Review of Psycho-
logy, 55, 745–774.
Frączek, A. (2003). Wszystko o twojej agresji. Charaktery, 7, 28–30.
Fredrickson, B. (2001).The role of positive emotions in positive psychology. American Psy-
chologist, 56, 218–226.
Frijda, N. (2002). Emocje są funkcjonalne na ogół. [w:] P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura
emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWN, 20–24.
Frydenberg, E., Lewis, R. (1999). Relationships among well-being, avoidant coping, and
active coping in a large sample of Australian adolescents. Psychological Reports, 104,
745–758.
Fung, A., Gerstein, L., Chan, Y., Engebretson, J. (2015). Relationship of Aggression to
Anxiety, Depression, Anger and Empathy in Hong Kong. Journal of Child &Family
Studies, 24(3), 821–831.
Furman, W. & Buhrmester, D. (1985). Children’s perceptions of the personal relation-
ships in their social networks. Developmental Psychology, 21(6), 1016–1024.
Gacek, M. (2000), Niektóre osobowościowe determinanty odporności młodzieży akade-
mickiej na stres psychologiczny – doniesienie z badań. Annales Universitatis Mariae
Curie-Skłodowska, 55, Suppl. 7, 10, sectio D, 43–46.
Galambos, N.L., Barker, E.T., Krahn, H.J. (2006). Depression, self-esteem, and anger in
emerging adulthood: seven-year trajectories. Developmental Psychology, 42, 350–365.
Gamble, W.C., Yu, J., Kuehn, E.D. (2011). Adolescent sibling relationship quality and
adjustment: Sibling trustworthiness and modeling, as factors directly and indirectly
influencing these associations. Social Development, 20, 605–623.
Gawryś, M. (2002). Rozwiązywanie konfliktów w  klasie. Edukacja i Dialog, 8, 35–39.
Giddens, A. (2008) Socjologia, Warszawa: PWN.
Gilbert, P. (2001). Evolution and social ankiety: The role of attraction, social competi-
tion, and social hierarchies. Psychiatric Clinics, 24(4), 723–751.
Goetting, A. (1986). The developmental tasks of siblingship over the life cycle. Journal of
Marriage and the Family, 48, 703–714.
Gold, D. (1990). Late-Life Sibling Relationships: Does Race Affect Typological Distribu-
tion? The Gerontologist, 30, 741–748.
Gregg, A, (2003). Optimally conceptualizing implicite self-esteem. Psychological Inguir,
14(1), 35–38.Bibliografia 215
Grosz, H.J. (1968). The depression-prone and the depression-resistant sibling: A study of
650 three-sibling families. The British Journal of Psychiatry, 144(517), 1555–1558.
Gurba,  E.  (2006).  Wczesna  dorosłość.  [w]:  B.  Harwas-Napierała,  J.  Trempała  (red.),  Psy-
chologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka. Warszawa: PWN,
202–232.
Gurba E. (2013). Nieporozumienia z dorastającymi dziećmi w rodzinie. Kraków: Wyd. UJ.
Guszkowska, M. (2003). Przebieg transakcji stresowej u młodzieży i czynniki go moderujące.
Warszawa: Wyd AWF.
Guszkowska, M. (2004). Aktywność ruchowa a przebieg transakcji stresowej u młodzieży. War-
szawa: Wydawnictwo AWF.
Guszkowska,  M.,  Gorący,  A.,  Rychta-Siedlecka,  J.  (2001).  Ważne  zdarzenia  życiowe
i codzienne kłopoty jako źródło stresu w percepcji młodzieży. Edukacja Otwarta, 4,
155–164.
Hanson, C.L., Henggeler, S.W., Harris, M.A., Cigrang, J.A., Schinkel, A.M., Rodrigue,
J.R., & Klesges, R.C. (1992). Contributions of sibling relations to the adaptation of
youths with insulin-dependent diabetes mellitus. Journal  of  Consulting  and  Clinical
Psychology, 60(1), 104–112.
Harwas-Napierała, B. (1987). Czynniki społeczno-rodzinne w kształtowaniu się lęku u mło-
dzieży. Poznań: Wyd. UAM.
Harwas-Napierała, B. (2014). Specyfika komunikacji interpersonalnej w  rodzinie ujmowanej jako
system. [w:] I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny. Warszawa: PWN, 47–72.
Harwas-Napierała B., Trempała J., (2000). Psychologia rozwoju człowieka, t. 2. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hass, R., Mann, R. (1976). Anticipatory belief change: Persuasion or impression manage-
ment? Journal of Personality and Social Psychology, 34(1), 105–111.
Hatchett, G.T., Park, H.L. (2004). Relationships among optimism, coping styles, psychopa-
thology, and counseling outcome. Personality and Individual Differences, 36, 1755–1769.
Heimpel, S., Elliot, A., Wood, J. (2006). Basic personality dispositions, self-esteem, and
personal golas: An approach-avoidance analysis. Journal of Personality, 74, 1293–1319.
Heszen, I (2008). Pozytywne emocje w negatywnych sytuacjach: skąd się biorą i jak zmieniają
radzenie sobie. [w:] I. Heszen, J. Życińska (red.), Psychologia zdrowia w poszukiwaniu
pozytywnych inspiracji. Warszawa: Wyd. Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Aca-
demica”, 139–150.
Heszen, I. (2016). Psychologia stresu. Korzystne i niekorzystne skutki stresu życiowego. War-
szawa: PWN.
Heszen, I., Sęk, H. (2010). Zdrowie i stres. [w:] J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia
akademicka. Gdańsk-GWP, t. 2, 681–743.
Heszen-Niejodek, I. (2000). Teoria  stresu  psychologicznego  i  radzenia  sobie. [w:] J. Strelau
(red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: GWP, t.3, 465–493.
Heszen-Niejodek, I. (2002). Emocje, ocena poznawcza i strategie w procesie radzenia sobie.
[w:] I. Heszen-Niejodek (red.), Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem.
Poznań: Wyd. Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, 174–197.Bibliografia 216
Heszen-Niejodek, I. (2004). Styl radzenia sobie ze stresem jako indywidualna zmienna wpły-
wająca na funkcjonowanie w sytuacji stresowej. [w:] J. Strelau (red.), Osobowość a ekstre-
malny stres. Gdańsk: GWP, 238–263.
Hibner, A. (2013). Reagowanie oporem w sytuacji nacisku społecznego a wiek i płeć młodzieży.
[w:] D. Borecka-Biernat (red.), Zachowanie agresywne dzieci i młodzieży. Uwarunkowa-
nia oraz możliwości ich przezwyciężania. Warszawa: Difin, 200–213.
Hobfoll, S.E. (2010). Conservation of resources theory: Its implication for stress, health, and resi-
lience. [w:] S. Folkman, P.E. Nathan (red.), The Oxford handbook of stress, health, and
copings. New York: Oxford, 127–147.
Hoffman, K.L., Edwards, J.N. (2004). An integrated theoretical model of sibling violence
and abuse. Journal of Family Violence, 19,185–200.
Horney, K. (2000). Nasze wewnętrzne konflikty: konstruktywna teoria nerwic. Poznań: Dom
Wydawniczy „Rebis”.
Hys, A., Nieznańska, A. (2001). Osobowość a style radzenia sobie ze stresem. Studia Psy-
chologica, 2, 51–64.
Ilich, I. (2012). Odszkolnić społeczeństwo. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Ingatowski, G. (2016). Familizm i nepotyzm: rodzina w firmach rodzinnych. Przedsiębior-
czość i Zarządzanie, 17(6), 181–191.
Jackson, S., Bistra, J., Oostra, L., Bosma, H. (1998). Adolescent’s Perceptions of Commu-
nication with Parents Relative to Specific Aspects of Relationships with parents and
personal development. Journal of Adolescence, 21, 305–322.
Janowski, M. (2005). Radzenie sobie z lękiem, smutkiem i złością. Chowanna, 48, 1, 92–107.
Jaworski, R. (2000). Konflikt pokoleń w  okresie adolescencji. Psychologiczne aspekty radzenia
sobie ze stresem. [w:] R. Jaworski, A. Wielgus, J. Łukjaniuk (red.), Problemy człowieka
w świecie psychologii. Płock: Wyd. Naukowe NOVUM, 27–54.
Jelonkiewicz, I., Kosińska-Dec, K. (2008). Jasna strona stresu młodzieży (emocje pozytywne
w radzeniu sobie). [w:] I. Heszen, J. Życińska (red.), Psychologia zdrowia. W poszukiwaniu
pozytywnych inspiracji. Warszawa: Wyd. SWPS „Academica”, 55–66.
Jendza,  J.,  Kowzan,  P.,  Wajszczyk,  K.  (2019).  Rozmowy  o  edukacji  –  Tom  2.  Gdańsk:
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego (w druku).
Jensen, A.C., McHale, S.M. (2015). What Makes Siblings Different? The Development of
Sibling Differences in Academic Achievement and Interests. Journal of Family Psycho-
logy, 29, 469–478.
Jerzewska, M. (2006). Znaleźć ujście dla agresji. Edukacja i Dialog,1, 26–30.
Kasser, T., Ryan, R.M. (1996). Further examining the American dream: Differential cor-
relates of intrinsic and extrinsic goals. Personality and Social Psychology Bulletin, 22,
280–287.
Keefe, S.E., Padilla, A.M., & Carlos, M.L. (1979). The Mexican-American extended family
as an emotional support system. Human Organization, 38, 144–152.
Keng, K.A., Kwon, J., Tan, S.J., Wirtz, J. (2000). The influence of materialistic inclination
on values, life satisfaction, and aspirations: An empirical analysis. Social  Indicators
Research, 49, 317–333.Bibliografia 217
Kępiński, A. (1992). Lęk. Kraków: Wydawnictwo Sagittarius.
Killoren, S.E., Thayer, S.M., Updegraff, K.A. (2008). Conflict resolution between Mexi-
can origin adolescent siblings. Journal of Marriage and Family, 70, 1200–1212.
Killoren, S.E., Wheeler, L.A., Updegraff, K.A., Rodríguez de Jésus, S.A., McHale, S.M.
(2015). Longitudinal Associations among Parental Acceptance, Familism Values, and
Sibling Intimacy in Mexican-Origin Families. Family Process, 54(2), 217–231.
Kim,  J-Y,  McHale,  S.M.,  Osgood,  D.W.,  Crouter,  A.C.  (2006).  Longitudinal  Course
and  Family  Correlates  of  Sibling  Relationships  From  Childhood  Through  Adole-
scence. Child Development, 77, 1746–1761.
Klus-Stańska, D. (2008). Dokąd zmierza polska szkoła? – pytania o ślepe uliczki, kierunki,
konteksty. [w:] D. Klus-Stańska (red.), Dokąd zmierza polska szkoła. Warszawa: Wydaw-
nictwo Akademickie ŻAK, 7–35.
Kłusek-Wojciszke, B (2009). Kwestionariusz stylów rozwiązywania konfliktów. Czasopi-
smo Psychologiczne, 15(1), 119–140.
Knight, G.P., Gonzales, N.A., Saenz, D.S., Bonds, D.D., German, M, Deardorff, J. i wsp.
(2010).  The  Mexican  American  Cultural  Values  Scales  for  adolescents  and  adults.
Journal of Early Adolescence, 30(3), 444–481.
Kobus, K., Reyes, O. (2000). A descriptive study of urban mexican american adolescent-
s’perceived stress and coping. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 22, 163–178.
Komendant, A. (2007). Przemoc w szkole wśród dziewcząt i chłopców. Dyrektor szkoły,
6, 33–36.
Korczyński, M. (2002). Radzenie sobie w sytuacjach trudnych przez policjantów a ich
samoocena. Zdrowie Publiczne, 112, 101–105.
Kościelak, R. (2010). Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności
zdrowiu i chorobie. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Kosewski, M. (1977). Agresywni przestępcy. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kossewska,  J.  (1995).  Młodzież  studiująca  i  stres:  problemy  stresotwórcze  i  sposoby
radzenia sobie ze stresem. Roczniki Komisji Nauk Pedagogicznych, 48, 115–129.
Kossewska, J. (2008). Zasoby osobowe a agresja interpersonalna u młodzieży gimnazjalnej. [w:]
H. Wrona-Polańska (red.), Zdrowie – stres – choroba w wymiarze psychologicznym. Kra-
ków: Wyd. Impuls, 145–159.
Kostecka, M. (1969). O pojęciu lęku. Materiały do Nauczania Psychologii, s. IV, t.3, 221–236.
Kowalski, K., Crocker, P., Hoar, S. (2005). Adolescent’s control beliefs and doping with
stress in sport. International Journal of Sport Psychology, 36(4), 257–272.
Kozielecki, J. (1983). Działanie transgresyjne: przekraczanie granic samego siebie. Prze-
gląd Psychologiczny, 3, 505–517.
Krasowicz,  G.,  Kurzyp-Wojnarska,  A.  (1990).  Kwestionariusz  do  badania  poczucia  kon-
troli  (KBPK).  Podręcznik.  Warszawa:  Laboratorium  Technik  Diagnostycznych  im.
B. Zawadzkiego.
Krasowicz-Kupis, G., Wojnarska, A. (2017). Kwestionariusz do badania poczucia kontroli.
Wersja zrewidowana KPBK-R. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.Bibliografia 218
Krause, N., Stryker, S. (1984). Stress and well-being:the buffering role of locus of control
beliefs. Social Science and Medicine,18, 783–790.
Królikowska, J. (1993). „Trzecia strona” konfliktu społecznego – inspiracje teoretyczne
i praktyczne konsekwencje. Studia Socjologiczne, 2, 93–111.
Kubacka-Jasiecka, D. (1986). Struktura ja a związek między agresywnością i lękliwością. Kra-
ków: Wyd. U.J.
Kubacka-Jasiecka,  D.  (1996).  Adaptacyjno-obronne  mechanizmy  i  funkcje  młodzieżowych
zachowań agresywnych. [w:] A. Frączek, I. Pufal-Struzik (red.), Agresja wśród dzieci i mło-
dzieży. Kielce: Wyd. Pedagogiczne ZNP, 19–36.
Kubacka-Jasiecka, D. (2006). Agresja i autodestrukcja z perspektywy obronno-adaptacyjnych ja.
Kraków: UJ.
Kulas, H. (1986). Samoocena młodzieży. Warszawa: WSiP.
Kulas,  H.  (1998).  Rozwój  poczucia  kontroli  u  dzieci  w  wieku  szkolnym.  Psychologia
Wychowawcza, 3, 219–230.
Kurtek, P. (2005). Regulacyjna rola poczucia kontroli w radzeniu sobie młodzieży z nie-
pełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia w sytuacjach trudnych. Przegląd Psy-
chologiczny, 3, 277–294.
Kurtek, P. (2012). Regulacyjna rola idealnego obrazu siebie w radzeniu sobie młodzieży z niepeł-
nosprawnością intelektualną lekkiego stopnia w sytuacjach trudnych. [w:] Z. Palak, D. Chi-
micz, A. Pawlak, (red.), Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej. Lublin:
Wyd. UMSC, 145–158.
Kwaśnica,  R.  (2015).  O  szkole  poza  kulturową  oczywistością.  Wprowadzenie  do  roz-
mowy. Teraźniejszość-Człowiek-Edukacja. 18, 3(71), 7–37.
Kwieciński, Z. (1995). Dynamika funkcjonowania szkoły. Toruń: Wydawnictwo Naukowe
UMK.
Kwieciński, Z. (2007). Między patosem a dekadencją. Studia i szkice socjopedagogiczne. Wro-
cław: Wydawnictwo DSWE.
Lachowicz-Tabaczek, K., Śniecińska, J. (2008). Intrapsychiczne źródła samooceny: zna-
czenie emocji, temperamentu i poczucia zdolności do działania. Czasopismo Psycholo-
giczne, 14, 2, 229–246.
Lachowska, B. (2010). Style rozwiązywania konfliktów i ich efekty w relacji miedzy rodzicami
i adolescentami – prezentacja narzędzi pomiaru. [w:] D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje
konfliktu w  środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczy. Jak sobie radzą z nimi dzieci
i młodzież? Warszawa: Wyd. Difin, 180–206.
Łaguna, M., Bąk, W. (2007). Emocje i przekonania na temat ja. Dwa kierunki wyjaśniania ich
wzajemnych relacji. [w:] A. Błachnio, A. Gózik (red.), Bliżej emocji. Wydawnictwa KUL,
Lublin, 205–217.
Łaguna,  M.,  Lachowicz-Tabaczek,  K.,  Dzwonkowska,  I.  (2007).  Skala  samooceny  SES
Morrisa Rosenberga-polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2, 164–176.
Lashewicz, B. (2014) Sibling Resentments and Alliances during the Parent Care Years:
Implications for Social Work Practice. Journal  of  Evidence-Based  Social  Work, 11(5),
460–467.Bibliografia 219
Lazarus, R. (1991). Emotion and Adaptation. New York: Oxford University Press.
Lazarus, R. (1999). Stałość i niestałość emocji. [w:] P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura
emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWP, 75–80.
Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress apprisal and coping. New York: Springer.
Lazarus, R.S., Folkman, S. (1987). Transactional theory and research on emotions and
coping. European Journal of Personality, 1, 141–169.
Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańsk: GWP.
Lemerise, E., Dodge, K. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. [w:] M. Lewis, J. Havi-
land-Jones (red.), Psychologia emocji. Gdańsk: GWP, 745–760.
Levi-Strauss, C. (2000). Antropologia strukturalna, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Lewandowska-Walter, A., Połomski, P., Peplińska, A. (2014). Mediacyjna rola rodziciel-
skich stylów wychowawczych w związku liczby rodzeństwa z rozwojem osobowości
i  kompetencji  społecznych  w  okresie  wczesnej  dorosłości.  Polskie  Forum  Psycholo-
giczne, 19, 50–70.
Lewin, K. (1954). Behavior and development as a function of Total situation [w:] L. Carmi-
chael (red.), Manual of child psychology. New York: John Willey&Sons.
Ley, K. (2004). Rodzeństwo – miłość, nienawiść, solidarność. Warszawa: Instytut Wydawniczy
PAX.
Liberska, H. (2014). Rozwój rodziny i rozwój w rodzinie. [w:] I. Janicka, H. Liberska (red.),
Psychologia rodziny. Warszawa: PWN, 221–240.
Lipińska, J. (1999). Przemoc i agresja w społeczności uczniów. Opieka-Wychowanie-Tera-
pia, 1, 5–7
Lohman, B., Jarvis, P. (2000). Adolescent stressors, coping strategies, and psychological
health studied in the family context. Journal of Youth and Adolescence, 29, 15–43.
Łojek, E., Stańczak, J., Wójcik, A. (2015). Kwestionariusz do Pomiaru Depresji. Warszawa:
Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Łosiak, W. (1995). Umiejscowienie kontroli, percepcja sytuacji a lęk w sytuacji egzamina-
cyjnej. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, 47, 107–114.
Łosiak, W. (2007). Psychologia emocji. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjo-
nalne.
Łosiak, W. (2009). Stres i emocje w naszym życiu. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie
i Profesjonalne.
Lugo, Steidel, A.G., & Contreras, J.M. (2003). A new familism scale for use with Latino
populations. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 25, 312–330.
March, J.G., Olsen, J.P. (2006). Nowy instytucjonalizm – organizacyjne podstawy polityki. [w:]
A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie).
Współczesne teorie socjologiczne. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 566–582.
Marcinkowska, B. (1994). Lęk społeczny a agresja u młodych ludzi. Psychologia Wycho-
wawcza, 1, 38–45.
Martowska, K. (2012). Psychologiczne  uwarunkowania  kompetencji  społecznych. Warszawa:
Wydawnictwo Liberi.Bibliografia 220
Maruszewski, T. (1981). Mechanizmy zwalczania stresu egzaminacyjnego i ich indywidualne
wyznaczniki. Wyd. UAM.
Matczak, A., Martowska, K. (2013). Profil kompetencji społecznych. Podręcznik . Warszawa:
Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Mathis, G., Mueller, C. (2015). Childhood Sibling Aggression and Emotional Difficulties
and Aggressive Behavior in Adulthood. Journal of Family Violence, 30(3), 315–327.
Matusewicz Cz. (1997). Konflikty w  zespołach uczniowskich. [w:] W. Pomykało (red.), Ency-
klopedia Pedagogiczna. Warszawa: Fundacja Innowacja, 285–287.
Mazurkiewicz, M. (1996). Lęk a struktura „ja” (badania własne). Zeszyty Naukowe Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego, Prace Psychologiczne, 13, 71–86.
McHale, S.M., Updegraff, K.A., Tucker, C.J., Crouter, A.C. (2000). Step in or stay out?
Parents’ roles in adolescents’ sibling relationships. Journal of Marriage and Family, 62,
746–760.
Mikulincer M., Victor F. (1995). Appraisal of and coping with real-life stressful situation:
The contribution of attachment styles. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(4),
406–415.
Milevsky, A. (2005). Compensatory patterns of sibling support in emerging adulthood:
Variations in loneliness, self-esteem, depression and life satisfaction. Journal of Social
and Personal Relationships, 22, 743–755.
Milevsky, A., Smoot, K., Leh, M., Ruppe, A. (2005). Familial and Contextual Variables
and the Nature of Sibling Relationships in Emerging Adulthood. Marriage & Family
Review, 37(4), 123–141.
Miłkowska, G. (2012). Agresja w okresie dorastania-charakterystyka, przejawy, przeciwdziała-
nie, [w:] Z. Izdebski (red.), Zagrożenia okresu dorastania. Zielona Góra Oficyna Wydaw -
nicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 91–110.
Miłkowska-Olejniczak, G. (2005). Gimnazjalny agresor. Nowa Szkoła, 2, 24–29.
Miller, P., Lefcourt, H., Holmes J., Ware E., Saleh W. (1986). Marital locus of control and
marital problem solving. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1, 161–169.
Minuchin, S. (1988). Relationship within the family: A systems perspective development. [w:]
R.A. Hinde, J. Stevens-Hinde (red.), Relationships within the families. Oxford: Claredon
Press, 7–26.
Montes, G. (2018). Having Older Siblings Is Associated with Lower Rates of Depression,
ADD/ADHD, Anxiety and Behavior Problems Among Children with ASD. Matern
Child Health Journal, 22(5), 642–647.
Moos, R., Schaefer, J. (1993). Coping Resources and Process: Current Concepts and Measures.
[w:] L., Goldberger, S. Breznits (red.), Handbook of Stress. Theoretical and Clinical Aspects.
New York: The Free Press, 234–257.
Mouw, T. (2005). Sequences of early adult transitions: A look at variability and consequences.
[w:] R.A. Settersten, F.F. Jr Furstenberg, R.G. Rumbaut (red.), On the frontier of adul-
thood: Theory, research and public policy. Chicago: University of Chicago Press, 256–291.
Napora, E. (1999). Obraz samego siebie u rodziców a cechy osobowości pożądane w wychowaniu
dziecka. Częstochowa: Wyd. WSP.Bibliografia 221
Niebrzydowski, L. (1976). O poznawaniu i ocenianiu samego siebie. Warszawa: Nasza Księ-
garnia.
Niehoff, D. (2001). Biologia przemocy. Poznań: Media Rodzina.
Nitendel-Bujakowa, E. (2001). Lęki szkolne jako wyznacznik funkcjonowania dziecka.
Problemy poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego, 1, 15–37.
Noller, P. (2005). Sibling relationship in adolescence: Learning and growing together. Per-
sonal Relationship, 12, 1–22
Nordhelle,  G.  (2010).  Fenomen  konfliktu.  Inowrocław:  Fundacja  Inicjatyw  Społecznie
Odpowiedzialnych.
North, D.C. (2006). Efektywność gospodarcza w czasie. [w:] A. Jasińska-Kania, L.M. Nija-
kowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie). Współczesne teorie socjologiczne.
Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 563–562.
Nowosad, D. (2002). Lęk i agresja w zachowaniu młodzieży szkół licealnych. Kwartalnik
Pedagogiczny, 3–4, 131–142.
Oatley, K., Jenkins, J. (2005). Zrozumieć emocje. Warszawa: PWN.
Obuchowska, I. (1990). Rodzinne konflikty młodzieży niepełnosprawnej związane z  realizacją
potrzeby autonomii. [w:] M. Tyszkowa (red.), Rodzina a rozwój jednostki. Poznań: CPBP,
55–73.
Obuchowska, I. (1993). Lęk, lęk szkolny. [w:] W. Pomykało (red.), Encyklopedia pedagogiczna.
Wrszawa: Fundacja Innowacja, 344–346.
Obuchowska, I. (1996). Drogi dorastania: psychologia rozwojowa okresu dorastania dla rodzi-
ców i wychowawców. Warszawa: WSiP.
Obuchowska, I. (2010). Adolescencja. [w:] B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psycholo-
gia rozwoju człowieka, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 163–201.
Obuchowski, K. (1983). Psychologia  ludzkich  dążeń. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Ogińska-Bulik, N. (2001). Zasoby osobiste jako wyznaczniki radzenia sobie ze stresem.
Acta Universitatis Lodziensis Folia Psychologica, 5, 83–93.
Oleś, M. (1998). Asertywność u dzieci. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Oleś, P. (1996). Z problematyki interwencji kryzysowej i radzenia sobie ze stresem. Studia
z psychologii w KUL. 8, 249–265.
Oleś,  P.  (2003).  Wprowadzenie  do  psychologii  osobowości.  Warszawa:  Wyd.  Naukowe
SCHOLAR.
Olubiński, A. (1992). Konflikty rodzice-dzieci. Dramat czy szansa . Toruń: Wyd. Adam Mar-
szałek.
Olweus, D. (2007). Mobbing: fala przemocy w szkole: jak ja powstrzymać? Warszawa: Jacek
Santorski & Co Agencja Wydawnicza.
Ornstein, R., Cartrnsen, L. (1991). Psychology: The study of human experience. San Diego HB
Jovanovich.
Osterman, K, Bjorkqvist, K., Lagerspetz, K., Landau, S., Frączek, A., Pastorelli, C. (1997).
Sex differences in styles of conflict resolution: a  developmental and cross-cultural study with
data from Finland, Israel, Italy and Poland. [w]: D. Fry, K. Bjorkqvist (red.), Cultural Bibliografia 222
variation  in  conflict  resolution:  Alternatives  to  Violence.  Mahwah,  N.J.:  Lawrence  Erl-
baum, 185–197.
Osterman,  K.,  Bjorkqvist,  K.,  Lagerspetz,  K.,  Charpentier  S.,  Caprara  G.,  Pastorelli  C.
(1999). Locus of Control and Theree Types of Agression. Aggressive Behavior, 25, 61-65.
Ostrowsky, M. (2010). Are violent people more likely to have low self-esteem or high self-
-esteem? Aggression and Violent Behavior, 15, 69–75.
Ozkan, I., Ozen, A. (2008). The relation between submissive behaviours and self esteem
state among nursing students. TAF Preventive Medicine Bulletin, 7(1), 53–58.
Parkes, K. (1984). Locus of Control Cognitive Appraisal, and Coping in Stressful Episo-
des. Journal of Personality and Social Psychology, 46, 3, 655–668.
Parsons, T. (1969). Struktura społeczna a osobowość. Warszawa: PWN.
Parsons, T. (2009). System społeczny. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Patterson, G.R. (1982). Corective family process. Eugene, OR: Castlia Press.
Pawlak, W. (1993). Instytucje i zmiana instytucjonalna w teorii D. Northa. Studia Socjolo-
giczne,1, 65–76.
Pawłów, E. (1997). Twórcze strategie radzenia sobie z problemami życiowymi. Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Psyche, 1, 204, 201–212.
Perez, M., Vohs, K., Joiner, J., Thomas, E. (2005). Discrepancies between self and other
esteem as correlates of aggression. Journal of Social & Clinical Psychology, 24, 607–620.
Pinker, S. (2009). Paradoks płci. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Pisula,  E.,  Sikora,  R.  (2008).  Wiek  i  płeć  a  radzenie  sobie  ze  stresem  przez  młodzież
w wieku 12–17 lat. Przegląd Psychologiczny, 4, 405–422.
Plewicka, Z. (1977). Sytuacje konfliktowe uczniów w  szkole. [w:] M. Tyszkowa (red.), Zachowa-
nie się młodzieży w sytuacjach trudnych i rozwój osobowości. Poznań: Wyd. UAM, 37–50.
Plopa, M. (1996). Psychospołeczne determinanty odporności na stres. Psychologia Wycho-
wawcza, 4, 301–311.
Plopa, M. (2011). Psychologia rodziny: teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo „Impuls”.
Plopa, M., Makarowski, R. (2010). Kwestionariusz Poczucia Stresu. Warszawa: Vizja PRES-
S&IT.
Płużyński, S., Wciórka, J., Rybakowski, J. (2012). Psychiatria. T. 2. Wrocław: Elsevier Urba-
n&Partner.
Polak,  K.  (2010).  Uczeń  w  sytuacji  konfliktów  szkolnych .  [w:]  D.  Borecka-Biernat  (red.),
Sytuacje konfliktowe w  środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Warszawa: Wyd.
Difin, 23 –40.
Poraj,  G.  (2006).  Rodzina  a  agresywne  zachowanie  dzieci  –  perspektywa  rozwojowa.  [w:]
T. Rostowska (red.), Jakość życia rodzinnego. Wybrane zagadnienia. Łódź: Wyd. WSI,
199–216.
Pospiszyl, K. (1981). Lęk a samoagresja. Przegląd Psychologiczny, 4, 787–796.
Pruitt, D., Rubin, J., Kim, H. (1994). Social conflict. New York: Random House.
Pufal-Struzik, I. (1997). Niektóre cechy osobowości młodzieży agresywnej. Psychologia
Wychowawcza, 2, 151–156.Bibliografia 223
Pufal-Struzik, I., Czarnecka, D. (2008). Ekspansja poza granice norm społecznych w zacho-
waniach młodzieży różnej płci. [w:] I. Pufal-Struzik (red.), O przekraczaniu granic wła-
snych ograniczeń – z perspektywy psychotrangresjonalizmu. Kraków: Oficyna Wydawnicza
Impuls. 159–173
Raffaelli, M. (1997). Young adolescents’ conflicts with siblings and friends.  Journal  of
Youth and Adolescence, 26, 539–558.
Ranschburg, J. (1993). Lęk, gniew, agresja. Warszawa: WSiP.
Reber, A., Reber, E. (2005). Słownik psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Reese-Weber, M., Kahn, J.H. (2005). Familial predictors of sibling and romantic-partner
conflict resolution: Comparing late adolescents from intact and divorced families.
Journal of Adolescence, 28, 479–493.
Reykowski, J. (1966). Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego. War-
szawa: PWN.
Reykowski, J. (1970). „Obraz własnej osoby” jako mechanizm regulujący postępowanie.
Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 45–57.
Reykowski, J. (1984). Logika walki: szkice z psychologii konfliktu społecznego w  Polsce. War-
szawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Reykowski, J. (2002). Psychological meaning of democracy and resolving the social coor-
dination problems. Polish Psychological Bulletin, 4, 19–30.
Richins, M.L., Dawson, S. (1992). A consumer values orientation and its measurement:
Scale Development and Validation. Journal of Consumer Research, 19, 303–317.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, N.J.: Princeton Uni-
versity Press.
Rosenzweig, S. (1976). Aggresive behavior and the Rosenzweig Picture-Frustration P-F
Study. Journal of Clinical Psychology, 32, 885–891.
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w  rodzinie. Analiza psychologiczna. Łódź:
Wyd. U.Ł.
Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Wydawnictwo
„Impuls”.
Rostowska, T. (2010). Psychospołeczne aspekty relacji interpersonalnych w podsystemie rodzeń-
stwa  bliźniąt  monozygotycznych.  [w:]  T.  Rostowska,  B.  Pastwa-Wojciechowska  (red.),
Rozwój bliźniąt w ciągu życia. Aspekty biopsychologiczne. Kraków: Impuls, 101–122.
Rostowska, T., Borchet, J. (2016). Proces parentyfikacji w  kontekście teorii systemowej.
Roczniki Pedagogiczne, 8(44), 5–21.
Rostowska T, Rostowski J. (2000) Osobowościowe determinanty konfliktu międzypokolenio -
wego w rodzinie. [w:] M. Chymuk, D. Topa (red.), Edukacja prorodzinna. Kraków: Wyd.
Naukowe Akademii Pedagogicznej, 42–58.
Rostowski,  J.  (2010).  Bioneuropsychologiczne  aspekty  rozwoju  bliźniąt.  [w:]  T.  Rostowska,
B. Pastwa-Wojciechowska (red.), Rozwój bliźniąt w ciągu życia. Aspekty biopsychologiczne.
Kraków: Impuls, 11–40.
Rotter, J. (1954). Social learning and clinical psychology. New York: Prentice-Hall.Bibliografia 224
Różańska-Kowal, J. (2004). Szkoła jako główne źródło stresu młodzieży w wieku dorasta-
nia. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, 203–214.
Rubinsztejn, S. (1964). Podstawy psychologii ogólnej. Warszawa: Książka i Wiedza.
Ryan-Wenger, N. (1992). A taxonomy of children’s coping strategies: A step toward the-
ory development. American Journal of Orthopsychiatry, 62(2), 256–263.
Rytel, J. (2011). Różnice w poziomie agresywności polskich kobiet i mężczyzn w różnym
wieku. Studia Psychologica, 11, 65–80.
Sabogal, F., Marín, G., Otero-Sabogal, R., Marín, B.V., Perez-Stable, E.J. (1987). Hispanic
familism and acculturation: What changes and what doesn’t? Hispanic Journal of Beha-
vioral Science, 9, 397–412.
Saile, H., Hulsebusch, T. (2006). Bewaltigung allgemeiner Problemisituationen bei Kin-
dern mit chronischen Kopfschmerzen: Abhangigkeit von der Kontrollierbarkeit der
Situation und Zusammenhange mit Schmerzverarbeitung. Zeitschrift fur Gesundheitsp-
sychologie, 14, 21–27.
Salmivalli, Ch., Kaukiainen, A. (2004). „Female aggression” revisited: variable-and per-
son-centered approaches to studying gender differences in different type of aggres-
sion. Aggressive behaviour, 30, 158–163.
Sandstrom, M., Herlan, R. (2007). Threatened egotism or confirmed inadequacy? How
children’s  perceptions  of  social  status  influence  aggressive  behavior  toward  peers.
Journal of Social & Clinical Psychology, 26, 272–299.
Sawisz, A. (1989). Szkoła a system społeczny. Wokół problematyki „nowej socjologii oświaty”.
Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Scherer, R., Coleman, J., Drumheller, P., Owen, C. (1994). Assessment of cognitive appraisal
and coping linkages using two forms of canonical correlation. Dayton: Wright State Uni-
versity.
Schmuck, P., Kasser, T., Ryan, R.M. (2000). Intrinsic and extrinsic goals: Their structure
and relationship to well-being in German and US college students. Social Indicator
Research, 50, 225–241.
Sęk, H. (1991). Twórczość i kompetencje życiowe a zdrowie psychiczne. Poznań: UAM.
Seligman M. (1997). Optymizmu można się nauczyć. Poznań: Media Rodzina of Poznań.
Seligman, M.E. (2004). Psychologia  pozytywna. [w:] J. Czapiński (red.), Psychologia  pozy-
tywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Warszawa: PWN, 18–32.
Sherman, A.M., Lansford, J.E., Volling, B.L. (2006). Sibling relationships and best friend-
ships in young adulthood: Warmth, conflict, and well-being. Personal Relationships, 13,
151–165.
Sikora, J. (1998). Zarządzanie konfliktem w  zakładzie pracy. Bydgoszcz: Oficyna Wydawni-
cza Ośrodka Postępu Organizacyjnego.
Sikorski, W. (2010). Konflikty w  rodzinie uwarunkowane wadliwą komunikacją.[w;] D. Borecka-
-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w  środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym: jak
sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? Warszawa: Wydawnictwo Difin, 116–134.
Sikorski, W. (2015). Lęk komunikacyjny u uczniów a ich sposoby reagowania w sytuacji kon-
fliktu w  klasie szkolnej. [w:] D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny Bibliografia 225
w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej. Wybrane kwestie. Warszawa:
Difin, 126–146.
Skorny, Z. (1987). Dziecko agresywne-objawy, przyczyny, przeciwdziałanie. [w:] W. Pomykało
(red.), Vademecum dla rodziców dzieci od lat 6 do 10. Warszawa: Wydawnictwo Współ-
czesne, 97–102.
Skowronek, A (1999). Konflikty we współczesnej szkole i metody ich rozwiązywania. Stu-
dia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 12, 59–88.
Slomkowski, C., Rende, R., Novak, S., Lloyd-Richardson, E., Niaura, R. (2005). Sibling
effects on smoking in adolescence: Evidence for social influence from a  genetically
informative design. Addiction, 100, 430–438.
Smetana, J., Daddis, C. (2002). Domain specific antecedents of psychological control,
parental monitoring, and adolescent autonomy: The role parenting beliefs and prac-
tices. Child Development,73, 563–580.
Smółka, P. (2008). Kompetencje społeczne. Metody pomiaru i doskonalenia umiejętności inter-
personalnych. Kraków: Wolters Kluwer.
Spielberger, C., Reheiser, E. (2003). Measuring ankiet, anger, depression, and curiosity as emotio-
nal states and personality traits with the ATAI, STAXI, and STPI. [w:] M. Hersen, M. Hil-
senroth, D. Segal (red.), Comprehensive Handbook of Psychological Assesment, vol 2: Persona-
lity Assessment. John Wiley&Sons, Hoboken.
Spielberger, C., Reheiser, E. (2009). Assessment of Emotions: Anxiety, Anger, Depression
and Curiosity. Applied Psychology: Health and Well-Being, 3, 271–302.
Spielberger,  C.,  Starr,  L.  (1994).  Curiosity  and  exploratory  behavior.  [w:]  H.  O’Neil  Jr.,
D. Drillings (red.), Motivation: Theory and Research. Hillsadale, New Jersey: Lawrence
Erlbaum Associates, 221–243.
Stach, R. (1989). Zachowanie agresywne. Wrocław: Ossolineum.
Steelman, L., Powell, C., Werum, B., Carter, S. (2002). Reconsidering the effects of sibling
configuration: Recent advances and challenges. Annual Review of Sociology, 28, 243–269.
Stein, G.L., Gonzalez, N.M., Cupito, A.M. (2015). The Protective Role of Familism in the
Lives of Latino Adolescents. Journal of Family Issues, 36(10), 1255–1273.
Stewart, R.B., Belifuss, K.M., Verbrugge, M.C. (1998). Sibling relationships in early adul-
thood: A typology. Personal Relationships, 5, 59–74.
Stocker, C., Lanthier, R., Furman, W. (1997). Sibling relationships in early adulthood.
Journal of Family Psychology, 11, 210–221.
Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1. Gdańsk: GWP.
Strelau,  J.,  Jaworowska,  A.,  Wrześniewski,  K.,  Szczepaniak,  P.  (2005).  Kwestionariusz
Radzenia sobie w Sytuacjach Stresowych CISS podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów
Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Suitor, J.J., Pillemer, K. (2007). Mothers’ favoritism in later life: The role of children’s
birth order. Research on Aging, 29, 32–55.
Sułkowski,  Ł.  (2013).  Syndrom  familizmu  w  polskich  organizacjach.  Przedsiębiorczość
i Zarządzanie, 6(2), 21–31.Bibliografia 226
 Super, C.M., Harkness, S. (1986). The developmental niche: A conceptualization at the
interface of child and culture. International Journal of Behavioral Development, 9, 545–569.
Świętochowski, W. (1982). Poziom samooceny a niektóre formy kontaktów interperso-
nalnych. Acta Universitatis Lodziensis, Pedagogika i Psychologia, 4, 85–99.
Szczepanik,  R.  (2007).  Kulturowo-społeczna  „płeć”  agresji.  Perspektywa  pedagogiczna.  [w:]
J. Wawrzyniak (red.), Socjologiczne i psychopedagogiczne aspekty przemocy. Łódź: Wydaw-
nictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, 57–67.
Szymańska, P. (2017). Psychospołeczne uwarunkowania jakości relacji między rodzeństwem we
wczesnej dorosłości. Niepublikowana praca doktorska. Instytut Psychologii UŁ, Łódź.
Talik, E. (2010). Poczucie kontrowalności sytuacji stresowej a strategie radzenia sobie ze
stresem u adolescentów. Polskie Forum Psychologiczne, 1, 49–65.
Taylor, M. (2010). Does Locus of Control Predict Young Adult Conflict Strategies with
Superiors? An Examination of Control Orientation and the Organizational Com-
munication Conflict Instrument. North American Journal of Psychology, 12(3), 455–458.
Telzer, E.H., & Fuligni, A.J. (2009). Daily family assistance and the psychological well-
-being of adolescents from Latin American, Asian, and European backgrounds. Deve-
lopmental Psychology, 45, 1177–1189.
Terelak, J. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza „Branta”.
Terelak, J.F. (2017). Stres życia. Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyń-
skiego.
Terry, D. (1994). Determinants of doping: The role of stable and situational factors. Jour-
nal of Personality and Social Psychology, 66, 895–910.
Tezer, E., Demir, A. (2001). Confilict behaviors toward same-sex peers among male and
female late adolescents. Adolescence, 36, 525–533.
Thomas, K.W., Cole, D.W (Ed) (1983) The Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument.
[in:] Conflict Resolution Technology . Cleveland, OH: The Organizational Development
Institute, 57–64.
Thomas, K.W., Kilmann, R.H. (1974). Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument. Moun-
tain View.
Tkaczyk, E. (2009). Twórczość a rozwiązywanie konfliktów. Online publication: http://
www.pzii.kn.org.pl/materialy.aspx.
Tomaszewski, T. (1978). Człowiek i otoczenie. [w:] T. Tomaszewski (red.), Psychologia. War-
szawa: PWN, 13–36.
Tomaszewski, T. (1984). Ślady i wzorce. Warszawa: WSiP.
Trower, P., Gilbert, P. (1989). New theoretical conceptions of social ankiety and social
phobia. Clinical Psychology Review, 9(1), 19–35.
Tuszner, E. (1981). Poczucie kontroli nad otoczeniem a konformizm młodzieży. Psycholo-
gia Wychowawcza, 2, 197–222.
Tyszkowa, M. (1972). Problemy psychicznej odporności dzieci i młodzieży. Warszawa: Nasza
Księgarnia.
Tyszkowa, M. (1978) Sytuacyjno-poznawcza koncepcja odporności psychicznej. Przegląd
Psychologiczny, 1, 3–15.Bibliografia 227
Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. Warszawa: PWN.
Updegraff, K.A., McHale, S.M., Whiteman, S.D., Thayer, S.M., & Delgado, M.Y. (2005).
Adolescent sibling relationships in Mexican American families: Exploring the role of
familism. Journal of Family Psychology, 19, 512–22.
Villarreal, R., Blozis, S.A., & Widaman, K.F. (2005). Factorial invariance of a pan-Hispa-
nic Familism Scale. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 27, 409–425.
Voss, H., Keller, H. (1983). Curiosity and exploration. Theory and results. San Diego: Acade-
mic Press.
Wajszczyk, K. (2015a). Konflikt w   szkole.  Studium  etnograficzne. Gdańsk: Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego.
Wajszczyk, K. (2015b). Kto jest trzecią stroną w konfliktach szkolnych? Studia i Badania
Naukowe. Pedagogika, 1, 49–62.
Wajszczyk, K. (2016). Radzenie sobie w konfliktach szkolnych. Studia i Badania Naukowe.
Pedagogika, 1, 81–104.
Wajszczyk, K. (2017). Wychowanie przez konflikt. O  roli konfliktów w  rozwoju osobo-
wości ucznia. Studia Pedagogica Ignatiana, 20, 2, 145–167.
Wajszczyk, K. (2018a). Dorośli (nie)obecni w konfliktach szkolnych. Dyskursy Młodych
Andragogów, 19, 126–136.
Wajszczyk, K. (2018b). (Nie)kompetentni dorośli oraz (nie)kompetentne dzieci we wspól-
nej przestrzeni społecznej. Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna, 6, 2(12), 35–58.
Wajszczyk, K. (2018c). Sukces i satysfakcja w szkolnych relacjach interpersonalnych. Stu-
dia i Badania Naukowe Ateneum. Pedagogika, Rok XII, 1, 29–44.
Waldinger, R.J., Vaillant, G.E., Orav, E.J. (2007). Childhood Sibling Relationships as a Pre-
dictor of Major Depression in Adulthood: A 30-Year Prospective Study. The  Ame-
rican  Journal  of  Psychiatry.  Online  published:  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pub-
med/17541056.
Walęcka-Matyja, K. (2018). Relacje interpersonalne dorosłych rodzeństw w aspekcie funkcjono-
wania psychospołecznego i krytycznych wydarzeń życiowych, Łódź: Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Łódzkiego.
Walęcka-Matyja, K. (2019). Familizm – pojęcie, pomiar i znaczenie dla zdrowia psychicz-
nego. Psychiatria Polska (w druku).
Watson, D., Clark, L. (1999). Emocje,  nastroje,  cechy  i  temperament:  rozważania  pojęciowe
i wyniki badań. [w:] P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnie-
nia. Gdańsk: GWP, 119–125.
Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa: PWN.
Weeks, J., Rodebaugh, T., Heimberg, R., Norton, P., Jakatdar, T. (2009). „To avoid evalu-
ation, withdraw”: fears of evaluation and depressive cognitions lead to social ankiety
and submissive withdrawal. Cognitive Therapy and Research, 33(4), 375–389.
Węgłowska-Rzepa,  K.  (2000).  Style  funkcjonowania  młodzieży  w  grupie  społecznej.  [w:]
D. Borecka-Biernat, K. Węgłowska-Rzepa (red.), Zachowanie młodzieży w sytuacji kon-
taktu społecznego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego,101–196.Bibliografia 228
White, D., Gallup, A., Gallup, G. (2010). Indirect peer aggression in adolescence and
reproductive behaviour. Evolutionary Psychology, 8(1), 49–65.
Witkin, G. (2000). Stres dziecięcy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Włodarczyk, D. (1999). Rola i miejsce oceny poznawczej w radzeniu sobie ze stresem.
Nowiny Psychologiczne, 4, 57–73.
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K (2005). Ocena stresu w kategoriach wyzwania u cho-
rych po zawale serca-próba syntezy na podstawie danych empirycznych. Przegląd Psy-
chologiczny, 4, 339–358.
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2010). Kwestionariusz Oceny Stresu (KOS). Przegląd
Psychologiczny, 4, 479–496.
Wojciszke, B. (2000). Relacje interpersonalne. [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik
akademicki. Gdańsk: GWP, t. 3, 147–186.
Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Wolińska,  J.  (2000).  Agresywność  młodzieży:  problem  indywidualny  u  społeczny.  Lublin:
UMCS.
Wosińska, W. (2004). Psychologia życia społecznego. Podręcznik psychologii społecznej dla prak-
tyków i studentów. Gdańsk: GWP.
Woźniak-Krakowian, A., Wieczorek, G. (2009). Przemoc w szkole jako zjawisko społeczne.
[w:] A. Woźniak-Krakowian, E. Napora, I. Gomółka-Walaszek (red.), Problemy margi-
nalizacji dzieci i młodzieży. Częstochowa: Wyd. AJD., 115–150.
Wright, D., London, K., Waechter, M. (2010). Social ankiety moderates memory confor-
mity in adolescents. Applied Cognitive Psychology, 24(7), 1034–1045.
Wrześniewski, K. (1983). Wybrane zagadnienia lęku. Teoria i pomiar. Warszawa: WAM.
Wrześniewski, K. (1991). Trójczynnikowy inwentarz stanów i cech osobowości. Przegląd
Lekarski, 2, 222–225.
Wrześniewski, K. (1996). Style a strategie radzenia sobie ze stresem. Problemy pomiaru. [w:] I.
Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (red.), Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne
i metodologiczne. Katowice: Wyd. UŚ., 44–64.
Wrześniewski,  K.,  Sosnowski,  T.,  Jaworowska,  A.,  Fecenec,  D.  (2011).  STAI  Inwentarz
stanu i cechy lęku. Warszawa: pracownia Testów Psychologicznych TPT.
Zajączkowski, K. (1992). Poczucie kontroli a skłonności agresywne nieletnich przestęp-
ców. Roczniki Pedagogiki Specjalnej, 3, 146–155.
Zeiders, K.H., Updegraff, K., Umańa-Taylor, A.J., Wheeler, L.A., Perez-Brena, N.J., Rodri-
quez, S.A. (2013). Mexican-origin youths’ trajectories of depressive symptoms: The
role of familism values. Journal of Adolescent Health, 53, 648–654.
Zimmerman, J., Morrison, A., Heimberg, R. (2015). Social ankiety, submissiveness, and
shame in men and women: A moderated mediation analysis. British Journal of Clinical
Psychology, 54(1), 1–15.