Rehabilitacja zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną. Od zależności ku samodzielności życiowej

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1. Założenia rehabilitacji zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną

1.1. Koncepcja biopsychospołeczna niepełnosprawności a prawo osób z niepełnosprawnością intelektualną do pracy
1.2. Współczesne rozumienie niepełnosprawności intelektualnej
1.3. Ograniczenia i możliwości zawodowe osób z niepełnosprawnością intelektualną
1.4. Założenia rehabilitacji społeczno-zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną
1.5. System rehabilitacji zawodowej w Polsce

Rozdział 2. Tranzycja młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną z systemu edukacji na rynek pracy

2.1. Znaczenie pracy w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną
2.2. Postawy rodzicielskie a kształtowanie samodzielności życiowej osób z niepełnosprawnością intelektualną
2.3. Przygotowanie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną do tranzycji z systemu edukacji na rynek pracy
2.4. Kształcenie zawodowe uczniów z niepełnosprawnością intelektualną
2.5. Zastosowanie modelu praktyk wspomaganych w szkołach przysposabiających do pracy szansą na przygotowanie młodzieży do wejścia na rynek pracy

Rozdział 3. Znaczenie publicznych służb zatrudnienia w aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną

3.1. Dopasowanie stanowiska i miejsca pracy do potrzeb osoby z niepełnosprawnością intelektualną
3.2. Usługi rynku pracy oraz formy wsparcia zatrudnienia osób bezrobotnych i poszukujących pracy
3.3. Założenia modelu naturalnej asystentury w obsłudze klientów z niepełnosprawnością intelektualną w urzędzie pracy

Rozdział 4. Zatrudnienie wspomagane szansą na zwiększenie aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną

4.1. Założenia modelu zatrudnienia wspomaganego
4.2. Etapy zatrudnienia wspomaganego
4.3. Wdrażanie modelu zatrudnienia wspomaganego w Polsce

Rozdział 5. Centrum DZWONI jako przykład modelowej praktyki zatrudnienia wspomaganego osób z niepełnosprawnością intelektualną

5.1. Merytoryczne i organizacyjne założenia działalności Centrum DZWONI
5.2. Proces zatrudnienia wspomaganego w Centrum DZWONI
5.3. Zastosowanie Międzynarodowej Klasyfikacji Niepełnosprawności Funkcjonowania i Zdrowia w procesie zatrudnienia wspomaganego

Rozdział 6. Osoba z niepełnosprawnością intelektualną w środowisku prac

6.1. Adaptacja społeczno-zawodowa nowo zatrudnionych pracowników
6.2. Przystosowanie środowiska pracy do potrzeb osoby z niepełnosprawnością intelektualną
6.3. Zarządzanie różnorodnością zespołów pracowniczych

Zakończenie
Bibliografia

Adamiec M., Kożusznik B. (2000). Zarządzanie    zasobami    ludzkim.    Aktor-kreator-inspirator. Kato-
wice: Wyd. AKADE.
Adamska-Chudzińska M., Huculak, M. (2019). Wzajemne    dopasowanie    pracownik-organizacja   
jako    czynnik    wykorzystania    kapitału    ludzkiego    dla    zintegrowanego    rozwoju. „Nierówności Spo-
łeczne a Wzrost Gospodarczy”, 58, s. 92–104.
Adamski F. (2005). Praca. W: T. Pilch (red.) Encyklopedia    Pedagogiczna    XXI    wieku, t. 4, War-
szawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Anasz M., Mrugalska K., Wojtyńska J., Ferenc M. (2012). Życie    w    integracji.    Stargardzki    model   
lokalnego    systemu    rehabilitacji    i    wsparcia    społeczno-zawodowego    osób    z    niepełnosprawnością    inte-
lektualną.    Warszawa: PFON.
Armstrong M. (2007). Zarządzanie    zasobami    ludzkimi. Kraków: Wyd. Oficyna Wolters Kluwer
business.
Bałtowska M. (2017). Indywidualizacja    i    kompleksowość    –    model    wsparcia    dorosłych    osób    z    niepełno-
sprawnością    intelektualną    w    aktywności    zawodowej    na    podstawie    doświadczeń    niepublicznej    agen-
cji    zatrudnienia    Centrum    Dzwoni. W: M. Wolan-Nowakowska, B. Trochimiak (red.).    Zatrud-
nienie    wspomagane    szansą    na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością.    Warszawa: Wyd. APS.
Baraniewicz D. (2014). Poczucie    dorosłości    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualna    w    stopniu    lek-
kim    w    różnych    przestrzeniach. W: D. Wolska (red.). Osoby    niepełnosprawne    w    drodze    ku    dorosło-
ści, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Barczyński A. (2013). Aktywizacja    zawodowa    osób    niepełnosprawnych    w    przekroju    terytorialnym.
„Studia  Ekonomiczne.  Zeszyty  Naukowe  Wydziałowe  Uniwersytetu  Ekonomicznego
w Katowicach”,    123, s. 41–48.
Bartkowski J. (2007). Między    stygmatyzacją    a    odrzuceniem.    System    szkolny    a    przygotowanie    zawodowe   
młodych    osób    niepełnosprawnych. W: E. Giermanowska (red.). Młodzi    niepełnosprawni    –    aktywiza-
cja    zawodowa    i    nietypowe    formy    zatrudnienia. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Batko E. (2002). Wspieranie    rozwoju    zachowań    autonomicznych    uczniów    głębiej    upośledzonych    umy-
słowo.  W:  M.  Piszczek  (red.).  Przewodnik     dla     nauczycieli     uczniów     upośledzonych     umysłowo   
w    stopniu    umiarkowanym    i    znacznym. Cz.    II. Warszawa: CMPPP.
Bąbka J. (2004). Człowiek    niepełnosprawny    w    różnych    fazach    życia. Warszawa: Wyd. ,,Żak”.
Błeszyńska K. (2001). Niepełnosprawność    a    struktura    identyfikacji    społecznych.    Warszawa:    Wyd.
„Żak”.
Borucki Z. (1977). Krytyczna    analiza    teorii    przystosowania    zawodowego    R.V.    Davisa,    L.H.    Lofqu-
ista,    D.J.    Weissa. „Przegląd Psychologiczny”, 3, (20), s. 469–481.150 Bibliografia
Brzezińska A. (2003). Portrety    psychologiczne    człowieka.    Jak    zmienia    się    człowiek    w    ciągu    życia.   
„Remedium”    4 (122), s. 1–3.
Brzezińska A., Woźniak Z. (2007). Podstawy    metodologiczne    badań    nad    aktywnością    zawodową   
osób    z    ograniczoną    sprawnością. W: A. Brzezińska, Z. Woźniak, K. Maj (red.), Osoby    z    ograni-
czoną    sprawnością    na    rynku    pracy.    Warszawa: Wyd. SWSP Academica.
Brzezińska A., Woźniak Z., Maj K. (2008) (red.). Osoby    z    ograniczoną    sprawnością    na    rynku    pracy.
Warszawa: Wyd. SWSP Academica.
Brzezińska A.I., Appelt K., Ziółkowska, B. (2008). Psychologia    rozwoju    człowieka. W: J. Strelau,
D. Doliński (red.). Psychologia.    Podręcznik    akademicki. Gdańsk: GWP.
Cybal-Michalska  A.  (2013).  Młodzież     akademicka     a     kariera     zawodowa.  Kraków:  Oficyna
Wydawnicza Impuls.
Cytowska B. (2017). Rodzice    wobec    zatrudnienia    swoich    dorosłych    dzieci    z    niepełnosprawnością    inte-
lektualną. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.).    Zatrudnienie    wspomagane    szansą   
na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Cytowska B. (2009) (Nie)przygotowanie    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną. W: Z. Gajdzica
(red.). Człowiek    z    niepełnosprawnością    w    rezerwacie    przestrzeni    publicznej. Kraków: Oficyna
Wydawnicza Impuls.
Cytowska B. (2008) Realizacja     programu     „Wspomagane     zatrudnienie     osób     z     niepełnosprawnością   
intelektualną    –    Trener”. W: T. Żółkowska, M. Wlazło (red.). Pedagogika    specjalna    –    koncepcje   
i    rzeczywistość.    Socjopedagogiczne    aspekty    rehabilitacji    osób    niepełnosprawnych. Tom III. Szcze-
cin: Wyd. Uniwersytet Szczeciński.
Cytowska B. (2014) Trener    pracy    –    nowy    zawód    (?)    w    zatrudnianiu    wspomaganym    osób    z    niepełno-
sprawnością. W: D. Wolska (red.). Osoby    niepełnosprawne    w    drodze    ku    dorosłości, Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Cytowska B., Wołowicz-Ruszkowska A. (2012). Trener    pracy.    Dokument    uwzględniający    wiedzę   
zastaną    na    temat    funkcjonowania    trenera    pracy,    na    podstawie    polskich    i    zagranicznych    opracowań.   
Warszawa: PFON.
Czerpaniak-Walczak M. (1996). Autonomia    czy    izonomia.    O    prawach    osób    sprawnych    inaczej.    W:
W. Dykcik (red.). Społeczeństwo    wobec    autonomii    niepełnosprawnych. Poznań: Eruditus.
Davies M., Beamish W. (2009). Transitions    from    school    for    young    adults    with    intellectual    disability:   
Parental    perspectives    on    “life    as    an    adjustment”.    “Journal of Intellectual and Developmental
Disability”, 34, 3, s. 248–257.
Dąbrowska A. (2003). Pytania    o    możliwości    bycia    dorosłym    z    niepełnosprawnością    intelektualną   
we    współczesnym    świecie. W: K. Rzedziecka, A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepełnospraw-
ność,    czas    współczesny,    na    pograniczach    pedagogiki    specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza
Impuls.
Dega W. (1973). Drogi    rozwoju    i    stan    obecny    rehabilitacji    leczniczej    w    Polsce.    W: A. Hulek (red.).
Rehabilitacja    inwalidów    w    PRL. Warszawa: PZWL.
Derewlana H., Kacprzak A. (2019). Rozpoznawanie    indywidualnych    potrzeb    rozwojowych    i    eduka-
cyjnych    oraz    możliwości    psychofizycznych     dziecka    i    czynników    środowiskowych. W: R. Cybulska,
H. Derewlana, A. Kacprzak, K. Pęczek.    Uczeń    ze    specjalnymi    potrzebami    edukacyjnymi    w    sys-
temie    edukacji    w    świetle    nowych    przepisów    prawa    oświatowego.    Warszawa: ORE.151 Bibliografia
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders DSM-V (2013). Arlington, VA: Ame-
rican Psychiatric Association.
Drabik-Podgórna V., Tranzycja    jako    nowa    kategoria    biograficzna     we    współczesnym    poradnictwie   
zawodowym, „Edukacja Dorosłych” 2010, nr 1, 91–104, s. 96–97.
Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego (2013). Broszura    informacyjna    i    standardy    jakości,   
Warszawa: PFON.
Europejska  Unia  Zatrudnienia  Wspomaganego  (2013).  Zbiór     praktycznych     wskazówek.     War-
szawa: PFON.
Firkowska-Mankiewicz  A.,  Zakrzewska  M.,  Wołowicz-Ruszkowska  A.  (2017).  Zatrudnienie   
a    jakość    życia    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowa-
kowska (red.). Zatrudnienie    wspomagane    szansą    na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością.   
Warszawa: Wydawnictwo APS.
Foley K.R., Dyke P., Girdler S., Bourke J., Leonard H. (2012). Young    adults    with    intellectual    disabi-
lity    transitioning    from    school    to    post-school:    a    literature    review    framed    within    the    ICF. “Disability
and Rehabilitation”, 34(20):1747–64.
Furmanek W. (2006). Zarys    humanistycznej    teorii    pracy    (nowe    horyzonty    pedagogiki    pracy),    War-
szawa: IBE.
Gajdzica Z. (2001). Wpływ    treści    kształcenia    na    wybór    zawodu    przez    uczniów    lekko    upośledzonych   
umysłowo.    W: R. Kwiecińska, M.J. Szymański (red.). Młodzież    a    dorośli.    Napięcia    między    socja-
lizacją    a    wychowaniem. Kraków: Wyd. AP.
Giermanowska  E.  (2012).  Bariery     aktywności     zawodowej     młodzieży     z     niepełnosprawnościami   
w    świetle    badań, „Polityka Społeczna” (2), s. 46–51.
Głaz M. (2007). Pozytywne    doświadczenia    z    zatrudniania    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną   
na    otwartym    rynku. „Aktywizacja Zawodowa Osób Niepełnosprawnych”, 4, 12, s. 269–278.
Głaz-Skirzyńska M., Bałtowska-Jucha M. (2014). ICF    w    praktyce    –    czyli    zmiana    myślenia    i    dzia-
łania.    „Społeczeństwo dla Wszystkich”, nr 3 (51), s. 2–6.
Głodkowska J. (1999). Poznanie    ucznia    szkoły    specjalnej. Warszawa: WSiP.
Goźlińska E., Kruszewski A. (2013). Stan    szkolnictwa    zawodowego    w    Polsce    –    raport. Warszawa:
KOWEZiU.
Grzeszkiewicz B. (red.) (2004). Preorientacja    zawodowa    dzieci    w    wieku    przedszkolnym. Szczecin:
Wyd. Uniwersytet Szczeciński.
Grzybowska D. (2003). Szkoła    wobec    zadań    przygotowania    młodzieży    niepełnosprawnej    do    pod-
jęcia    ról    człowieka    dorosłego. W:    K. Rzedziecka, A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepełno-
sprawność,    czas    współczesny,    na    pograniczach    pedagogiki    specjalnej.    Kraków: Oficyna Wydaw -
nicza Impuls.
Hanushek E.A., Woessmann L. i Zhang L. (2011).    General    education,    vocational    education,    and   
labor-market    outcomes    over    the    life-cycle.    Cambridge: National Bureau of Economic Research.
Hučík, J. (2008). Czynniki    warunkujące    przygotowanie    do    zawodu    osób    niepełnosprawnych    umy-
słowo. W: Z. Gajdzica (red.). Między    wsparciem    doraźnym    a    wspieraniem    racjonalnym,    czyli   
o    uwarunkowaniach    socjalizacji    społecznej    osób    niepełnosprawnych.    Kraków: Oficyna Wydaw -
nicza Impuls.
Hulek A. (1969). Teoria    i    praktyka    rehabilitacji    inwalidów. Warszawa: PZWL.152 Bibliografia
Hulek A. (1992). Organizacja    Narodów    Zjednoczonych    w    służbie    osób    niepełnosprawnych    –    udział   
Polski. W: A. Hulek (red.). Świat    ludziom    niepełnosprawnym. Warszawa: TPK.
Jachimczak B. (2011), Społeczno-edukacyjne    uwarunkowania    startu    zawodowego    młodych    osób    nie-
pełnosprawnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Jachimczak B. (2011). Społeczno-edukacyjne    uwarunkowania    startu    zawodowego    młodych    osób    niepeł-
nosprawnych.    Studium    empiryczne    z    regionu    łódzkiego. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Jamróz-Ligęza  A.  (2012).  Procesy     adaptacji     społeczno-zawodowej     pracowników,  „Zarządzanie
Zasobami Ludzkimi”, nr 2, s. 19–32.
Jurgielewicz-Wojtaszek M., Pawlak M. (2004). Wpływ    zainteresowań    na    kształtowanie    się    drogi   
zawodowej    młodzieży    upośledzonej    umysłowo    w    stopniu    lekkim. W: Z. Janiszewska-Niścioruk
(red.). Człowiek    z    niepełnosprawnością    intelektualną,    t.    2:    Wybrane    problemy    społecznego    funkcjo-
nowania    oraz    rehabilitacji    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną. Kraków: Oficyna Wydaw -
nicza Impuls.
Kaca K., Woźniak P. (2015). Wytyczne    dotyczące    świadczenia    usług    przez    trenera    pracy.    Zestaw    III.   
Zestaw    narzędzi    do    monitorowania    i    zarządzania    pracą    trenera    pracy. Warszawa: PFON.
Kazanowski Z. (2010). Stereotypowy    wizerunek    osób    niepełnosprawnych.    Konfrontacja    bohaterów    fil-
mów, W: M. Chodkowska, S. Byra, Z. Kazanowski, D. Osik-Chudowolska, M. Parchomiuk,
B.  Szabała  (red.).  Stereotypy     niepełnosprawności.  Między     wykluczeniem     a     integracją.  Lublin:
Wydawnictwo UMCS.
Kielar-Turska M. (2000). Rozwój    człowieka    w    pełnym    cyklu    życia. W: J. Strelau (red.). Psychologia.   
Podręcznik    akademicki. Tom 1, Gdańsk: GWP.
Kirenko J., Parchomiuk M. (2006).  Edukacja     i     rehabilitacja     osób     z     upośledzeniem     umysłowym.
Lublin: Wyd. Akad. WSSP.
Klaro-Celej L. (2017). Jak    inaczej    uczyć    osoby    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    szkole    przyspo-
sabiającej    do    pracy. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.). Zatrudnienie    wspoma-
gane    szansą    na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Klaro-Celej L. (2018). Praktyki    wspomagane    przewodnik    dla    ucznia. Warszawa: CRZ (materiał
niepublikowany).
Kostrzewski  J.  (1978).  Skala     zachowania     przystosowawczego     dla     dzieci,     młodzieży     i     dorosłych:   
według    AAMD    Adaptive    Behavior    Scale    for    Children    and    Adults. Warszawa: Wyd. WSPS.
Kościelska M. (2004). Jak    poprawić    sytuację    osób    niepełnosprawnych    intelektualnie    i    ich    rodzin    –   
w    różnych    okresach    życia?    Głos    psychologa. W: M. Kościelska, B. Aouil (red.). Człowiek    niepeł-
nosprawny    –    rodzina    i    praca. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.
Kotarbiński T. (1982). Traktat    o    dobrej    robocie. Warszawa: Ossolineum.
Kowalik S. (2007). Psychologia    rehabilitacji. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjo-
nalne.
Krause A. (2000). Integracyjne    złudzenia    ponowoczesności    (sytuacja    ludzi    niepełnosprawnych). Kra-
ków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Krause A. (2003). Problemy    opieki    rewalidacji    osób    dorosłych    z    upośledzeniem    umysłowym    –    niedo-
bór    rozwiązań    w    teorii    i    praktyce. W: K. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepełno-
sprawność,    czas    współczesny.    Na    pograniczach    pedagogiki    specjalnej. Kraków: Oficyna Wydaw -
nicza Impuls.153 Bibliografia
Krause A. (2005). Człowiek     niepełnosprawny     wobec     przeobrażeń     społecznych. Kraków: Oficyna
Wydawnicza Impuls.
Krause A., Żyta A., Nosarzewska S. (2010). Normalizacja    środowiska    społecznego    osób    z    niepełno-
sprawnością    intelektualną. Toruń: Wydawnictwo Akapit.
Krawiecka  K.  (2014).  Stygmatyzacja     osób     z     niepełnosprawnością     intelektualną     a     rzeczywistość   
teatralna.  W:  A.  Fidelus     (red.).     Od     stereotypu     do     wykluczenia.  Warszawa:  Wydawnictwo
UKSW.
Królica M. (2010). Wychowanie    przez    pracę    i    do    pracy    w    przedszkolu    –    odkrywanie    wartości    pracy   
przez     najmłodszych. „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce: kwartalnik dla nauczy-
cieli”,    nr 3–4, s. 29–43.
Kukla D., Duda W., Czerw-Bajer M. (2011), Osoby    niepełnosprawne    w    systemie    edukacji    i    poradnic-
twa    zawodowego.    Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Kukulak-Dolata I. (2014). Kształcenie    zawodowe    w    branży    mechatronicznej    a    potrzeby    rynku    pracy   
w    województwie    łódzkim.    „Studia Ekonomiczne Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach”
(Edukacja w świetle przemian współczesnego rynku pracy: wybrane problemy),    nr 197/14,
s. 34–44.
Kwiatkowski S.M. (2013). Kształcenie    zawodowe    w    szkołach    ponadgimnazjalnych    a    oczekiwania   
pracodawców    wobec    absolwentów. „Przyszłość. Świat – Europa – Polska”, 1, s. 20–31.
Lis M., Miazga A. (2016). Ocena    jakości    polskiego    systemu    kształcenia    zawodowego    z    perspektywy   
potrzeb    rynku    pracy. „Edukacja”, 1(136), s. 5–22.
Loska M. (2017). Rola    środowiska    rodzinnego    i    szkolnego    w    przygotowaniu    osób    z    niepełnosprawno-
ścią    do    wejścia    na    rynek    pracy. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.). Zatrudnienie   
wspomagane    szansą    na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością.     Warszawa: Wydawnictwo
APS.
Maisto A.A., Hughes E. (1995). Adaptation    to    group    home    living    for    adults    with    mental    retardation   
as    a    function    of    previous    residential    placement. “Journal of Intellectual Disability Research”,   
Volume 39 (1), s. 15–18.
Majewski T. (2006), Zatrudnienie    wspomagane    osób    niepełnosprawnych.    Warszawa: KIGR.
Majewski T. (1995).    Rehabilitacja    zawodowa    i    zatrudnienie.    Warszawa: CBRON.   
Majewski T. (1995). Rehabilitacja    zawodowa    osób    niepełnosprawnych. Warszawa: CBRON.
Majewski  T.  (1999).  Podstawy     rehabilitacji     zawodowej     osób     niepełnosprawnych.  Warszawa:
WSPS.
Majewski T. (2009). Zatrudnianie    wspomagane    osób    niepełnosprawnych. „Szkoła Specjalna”, nr 2
(249), s. 86–95.
Majewski T. (2011a). Problem    zatrudnienia    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną. W: B. Cytow-
ska  (red.).  Dorośli     z     niepełnosprawnością     intelektualną     w     labiryntach     codzienności.     Analiza   
badań    –    krytyka    podejść    –    propozycje    rozwiązań, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Majewski T. (2011b). Rozwój     rehabilitacji     zawodowej     osób     niepełnosprawnych     w     Polsce     do     roku   
1990. Warszawa: TWK.
Majewski  T.,  Szczepankowska  B.  (1999).     Rehabilitacja     zawodowa     osób     niepełnosprawnych.   
„Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego” (10), s. 23–37.154 Bibliografia
Manning M. (2002). Havighurst’s    developmental    tasks,    young    adolescents,    and    diversity.    “The Cle-
aring House: The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas”.
(4), s. 75–78.
Marszałek L. (2010). Wychowanie    do    pracy    procesem    integrującym    prawa    i    obowiązki    dziecka    przed-
szkolnego, „Seminare”, t. 28, s. 169–181.
Materny K. (2003). Wizja    rodziny    i    koncepcje    małżeństwa    młodzieży    z    niepełnosprawnością    intelektu-
alną. W: K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red). Dorosłość,    niepełnosprawność,    czas    współczesny.   
Na    pograniczach    pedagogiki    specjalnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
McConnell D., Llewellyn G. (2002), Stereotypes,    parents    with    intellectual    disability    and    child    protec-
tion, “Journal of Social Welfare and Family Law”, 24 (3), s. 297–317.
McDonnell J., Hardman M.L. (red.) (2010). Successful    transition    programs:    Pathways    for    students   
with    intellectual    and    developmental    disabilities. CA: SAGE Publications.
Mrugalska K. (1998). Osoby    z    upośledzeniem    umysłowym.    W: B. Szczepankowska, A. Ostrowska
(red.).    Problem    niepełnosprawności    w    poradnictwie    zawodowym. Warszawa: Krajowy Urząd
Pracy, s. 117–145.
Mrugalska  K.,  Zakrzewska  M.  (2014).  Równość     i     różnorodność,  „Społeczeństwo  dla  Wszyst-
kich”,    nr 4 (52), s. 5–7.
Nowacki T. (1980). Praca    i    wychowanie. Warszawa: IW CRZZ.
Nowacki T.W., Korabiowska-Nowacka K., Baraniak B. (1999).    Nowy    słownik    pedagogiki    pracy,   
Warszawa: Wyd. WSP TWP.
Nowak-Lewandowska A. (2013). Aktywizacja    zawodowa    osób    niepełnosprawnych    w    świetle    zmian   
systemowych    na    rynku    pracy    w    Polsce. „Studia Ekonomiczne” nr 146, s. 222–230.
Ochonczenko H. (2004). Sytuacja    na    rynku    pracy    osób    niepełnosprawnych    w    dobie    zmian    społecz-
nych    i    gospodarczych    w    Polsce. W: J. Bąbka (red.).    Człowiek    niepełnosprawny    w    różnych    fazach   
życia.    Warszawa: Wyd. „Żak”.
Olechnowicz H. (1979) (red.). Wychowanie    i    nauczanie    głębiej    upośledzonych    umysłowo. Warszawa:
WSiP.
Ossowski R. (1999). Teoretyczne    i    praktyczne    podstawy    rehabilitacji. Bydgoszcz: Wydawnictwo
Uczelniane WSP w Bydgoszczy.
Ostrowska A. (2003). Kompetencje    społeczne    osób    niepełnosprawnych    –    bariery    dorosłości.    W: K. Rze-
dziecka A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepełnosprawność,    czas    współczesny,    na    pograniczach   
pedagogiki    specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Ostrowska A. (2003). Kompetencje    społeczne    osób    niepełnosprawnych    –    bariery    dorosłości. W:
K.D. Rzedzicka, A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepełnosprawność,    czas    współczesny.    Na   
pograniczach    pedagogiki    specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Ostrowska A., Szczepankowska B. (1999).    Aktywność    zawodowa    osób    niepełnosprawnych    –    stan   
i    potrzeby. „Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego” (10), s. 13–21.
Oszustowicz B., Baran J. (1999). Orientacja    zawodowa    młodzieży    upośledzonej    umysłowo    w    stopniu   
lekkim    –    uwarunkowania    i    konsekwencje. W: J. Pilecki, S. Olszewski (red.). Wspomaganie    roz-
woju    osób    niepełnosprawnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza TEXT. 155 Bibliografia
Otrębski W. (1999). Zainteresowania    zawodowe    uczestników    WTZ    dla    osób    z    upośledzeniem    umy-
słowym. W: J. Pilecki, S. Olszewski (red.). Wspomaganie    rozwoju    osób    niepełnosprawnych. Kra-
ków: Oficyna Wydawnicza TEXT.
Otrębski W. (2007). Interakcyjny    model    rehabilitacji    zawodowej    osób    z    upośledzeniem    umysłowym.   
Lublin: Wyd. KUL.
Otrębski W., Mariańczyk K. (2018). Transition    of    pupils    with    intellectual    disability    from    education   
onto    the    labour    market    –    the    parent’s    perspective. “Interdisciplinary Contexts of Special Peda-
gogy” (20), s. 59–89.
Otrębski W., Rożnowski B. (2008). Sytuacja    psychologiczna    osób    z    niepełnosprawnością    na    rynku   
pracy. Lublin: Instytut Rynku Pracy.
Palak Z. (2005). Rehabilitacja    zawodowa    osób    z    upośledzeniem    umysłowym    a    ich    sytuacja    na    współ-
czesnym    rynku    pracy. „Niepełnosprawność i Rehabilitacja”, 5 (3), s. 90–99.
Parmenter T.R. (2013). Promowanie    możliwości    szkolenia    i    zatrudniania    osób    z    niepełnosprawnością   
intelektualną    –    doświadczenia    międzynarodowe, Warszawa: PFON.
Paszkowicz M. (2009). Wybrane    aspekty    funkcjonowania    osób    z    niepełnosprawnościami. Zielona
Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
PFON (2013). Europejska    Unia    Zatrudnienia    Wspomaganego.    Broszura    informacyjna    i    standardy   
jakości. Warszawa: PFON.
Pichalski R., Refleksje    nad    dorosłością. W: K. Rzedziecka, A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepeł-
nosprawność,    czas    współczesny,    na    pograniczach    pedagogiki    specjalnej. Kraków: Oficyna Wydaw -
nicza Impuls.
Pilch T. (red.) (2006). Encyklopedia    pedagogiczna    XX.    Warszawa:    Wyd. „Żak”.
Pisula E. (2007). Rodzice    i    rodzeństwo    dzieci    z    zaburzeniami    rozwoju. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Pisula E. (2008). Dorosłość    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną    –    szanse    i    zagrożenia.    War-
szawa: PSOUU.
Pudzianowska  D.  (red.)  (2014).  Prawa     osób     z     niepełnosprawnością     intelektualną     lub     psychiczną   
w    świetle    międzynarodowych    instrumentów    ochrony    praw    człowieka. Warszawa: Wydawnictwo
Wolters Kluwer.
Raczkowscy J. i B. (1990), Praca    w    wychowaniu    dzieci    i    młodzieży, Warszawa: WSiP.
Rożnowski B. (2009). Przechodzenie    młodzieży    z    systemu    edukacji    na    rynek    pracy:    Analiza    kluczo-
wych    pojęć    dotyczących    rynku    pracy    u    młodzieży. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Rzedzicka K.D., Kobylańska A. (2003). Dorosłość,    niepełnosprawność,    czas    współczesny    –    na    pogra-
niczach    pedagogiki    specjalnej,    Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Sadowska S. (2003). Portret    człowieka    dorosłego.    O    dorosłości    z    perspektywy    pedagoga    specjalnego   
w     kontekście     wyzwań     edukacyjnych.  W:  K.D.  Rzedziecka,  A.  Kobylańska  (red.).  Dorosłość,   
niepełnosprawność,     czas     współczesny,     na     pograniczach     pedagogiki     specjalnej. Kraków: Oficyna
Wydawnicza Impuls.
Sadowska S. (2006). Jakość    życia    uczniów    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    stopniu    lekkim.
Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Sadowska S. (2006). Ścieżka    edukacyjna    ucznia    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    stopniu    lek-
kim    –    aspekty    trajektorii    społecznej. „Szkoła Specjalna”,    5, 237, s. 344–352.156 Bibliografia
Schalock R.L. (1994). The    concept    of    quality    of    life    and    its    current    applications    in    the    field     of    mental   
retardation/developmental    disabilities. W: D. Goode (ed.).    Quality    of    life    for    person    with    disabi-
lities. Cambridge: Brookline.
Schalock R.L. i in. (2010). Intellectual    disability:    Definition,    classification     and    systems    of    Supports,
Washington: American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
Schwarz K., Mactavish J., Lutfiyya Z.M. (2006). Making    community    connections:    Educator    perspec-
tives    on    transition    planning    for    students    with    intellectual    disabilities. “Exceptionality Education
Canada”, 16, (2–3), s. 73–100.
Serafin T. (2012). Kształcenie     specjalne     w     systemie     oświaty.     Vademcum     dla     organu     prowadzącego,   
nauczycieli    i    rodziców. Warszawa: Wydawnictwo Wolters Kluwer.
Sikora J. (2016). Dostosowanie    środowiska    pracy    do    potrzeb    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną.   
W: P. Jurkiewicz, J. Wiśniewska (red.). Wokół    pracy    zawodowej    osób    niepełnosprawnych. War-
szawa: Wydawnictwo APS.
Smith D. (2008).    Pedagogika    specjalna.    Warszawa:    Wyd. APS.
Sołtysińska G. (2010). ABC    doradcy    zawodowego.    Poradnictwo    zawodowe    dla    osób    niepełnospraw-
nych.    Materiały    dla    szkolnego    doradcy    zawodowego. Warszawa: KOWEZiU.
Stoner J.A.F., Wankel Ch. (1992). Kierowanie. Warszawa: PWE.
Szacka B. (2003). Wprowadzenie    do    socjologii. Warszawa: Wyd. Oficyna „W” Naukowa.
Szafraniec K. (red.) (2011). Młodzi    2011. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Szafrański M. (2016). Rehabilitacja    zawodowa    w    warsztatach    terapii    zajęciowej    i    zakładach    akty-
wizacji    zawodowej    –    realizacja    czy    jej    brak?. „Zeszyty Naukowe Zbliżenia Cywilizacyjne”, 12
(2), s. 120–137.
Szewczuk W. (red.) (1998). Encyklopedia    psychologii. Warszawa: Fundacja Innowacja.
Szlosek F. (2014). SPRAWOZDANIE ETAPOWE (I etap – 2014 r.) z realizacji projektu nr
I.P.20  pt.  Dostępność     środowiska     pracy     do     potrzeb     osób     ze     specjalnymi     potrzebami     edukacyj-
nymi    ze    szczególnym    uwzględnieniem    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną wykonywanego
w ramach wieloletniego programu Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy, przedsię-
wzięcie  Kształtowanie  kultury  bezpieczeństwa,  którego  koordynatorem  jest  Centralny
Instytut Ochrony Pracy – PIB w Warszawie (niepublikowane materiały).
Szlosek F. (2015). SPRAWOZDANIE ETAPOWE (II etap – 2015 r.) z realizacji projektu nr
I.P.20  pt.  Dostępność     środowiska     pracy     do     potrzeb     osób     ze     specjalnymi     potrzebami     edukacyj-
nymi    ze    szczególnym    uwzględnieniem    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną wykonywanego
w ramach wieloletniego programu Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy, przedsię-
wzięcie  Kształtowanie  kultury  bezpieczeństwa,  którego  koordynatorem  jest  Centralny
Instytut Ochrony Pracy – PIB w Warszawie (niepublikowane materiały).
Światowa Organizacja Zdrowia (2009). Międzynarodowa     Klasyfikacja      Funkcjonowania     Niepeł-
nosprawności    i    Zdrowia    (ICF).    Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony
Zdrowia.
Trochimiak B. (2016). Edukacja    zawodowa    i    przysposabiająca    do    pracy    polskiej    młodzieży    z    nie-
pełnosprawnością     intelektualną.  W:  M.  Wolan-Nowakowska  (red.).  Poradnictwo     zawodowe   
w    szkole:    ku    możliwościom    przeciw    ograniczeniom.    Warszawa: Wydawnictwo APS.157 Bibliografia
Trochimiak B. (2017). Możliwości    komunikacyjne    pracowników    z    niepełnosprawnością    intelektualną   
a    funkcjonowanie    zawodowe. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.).    Zatrudnienie   
wspomagane    szansą    na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Twardowski A. (1996). Oddziaływania    rodziców    blokujące    rozwój    autonomii    u    dzieci    upośledzonych   
umysłowo. W: W. Dykcik (red.). Społeczeństwo    wobec    autonomii    osób    niepełnosprawnych.    Od   
diagnoz    do    prognoz    i    do    działań. Poznań: Wydawnictwo Eruditus.
Tylewska-Nowak B. (2011). Wypełnianie    zadań    rozwojowych    przez    osoby    dorosłe    z    umiarkowaną   
i    znaczną    niepełnosprawnością    intelektualną. W: B. Cytowska (red.). Dorośli    z    niepełnospraw-
nością    intelektualną    w    labiryntach    codzienności.    Analiza    badań    –    krytyka    podejść    –    propozycje   
rozwiązań. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Tylewska-Nowak  B.  (2011).  Wypełnianie     zadań     rozwojowych  przez  osoby     dorosłe  z  umiarko-
waną i znaczną    niepełnosprawnością    intelektualną. W: B. Cytowska (red.). Dorośli    z    niepełno-
sprawnością    intelektualną    w    labiryntach    codzienności    Analiza    badań    –    krytyka    podejść    –    propozy-
cje    rozwiązań. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Tylewska-Nowak B. (2012a). Młodzież    z    lekką    niepełnosprawnością    intelektualną    w    szkole    ponad-
gimnazjalnej. W: M. Buchnat, B. Tylewska-Nowak (red.). Dzieci    i    młodzież    z    niepełnosprawno-
ścią    intelektualną    w    systemie    edukacji.    Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Tylewska-Nowak B. (2012b). Młodzież    z    umiarkowaną    i    znaczną    niepełnosprawnością    intelektualną   
w    szkolnictwie    ponadgimnazjalnym. W: M. Buchnat, B. Tylewska-Nowak (red.). Dzieci    i    mło-
dzież    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    systemie    edukacji.    Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Urbanek M. (2013). Kształcenie    zawodowe    dla    potrzeb    praktyki    –    założenia    a    rzeczywistość.    „Zarzą-
dzanie i Finanse”, 1(2), s. 437–451.
Urbański R. (1986). Refleksje    nad    etycznym    paradygmatem    andragogiki. „Oświata Dorosłych”, nr
9, s. 513–519.
Ustasz J. (2004). Własne    problemy    życiowe    w    percepcji    młodzieży    z    niepełnosprawnością    intelektu-
alną. W: Z. Janiszewska-Niścioruk (red.). Człowiek    z    niepełnosprawnością    intelektualną.    Kra-
ków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Wapiennik E. (2005). Prawa    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną.    Dostęp    do    edukacji    i    zatrud-
nienia.    Raport.    Polska. Warszawa: PSOUU.
Wapiennik E. (2006). Zatrudnianie    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    Polsce    w    świetle    roz-
ważań    unijnych. „Szkoła Specjalna”, 1, 233, s. 23–34.
WHO  (2009).  Międzynarodowa     Klasyfikacja      Funkcjonowania,     Niepełnosprawności     i     Zdrowia   
(ICF).    Warszawa: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
Wiater E., Przewoźnik M. (2017). Zatrudnienie    wspomagane    stan    obecny    –    perspektywy.    W: B. Tro-
chimiak, M. Wolan-Nowakowska (red.).    Zatrudnienie    wspomagane    szansą    na    samodzielność   
osób    z    niepełnosprawnością. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Wiatrowski Z. (1983). Poradnictwo    zawodowe    w    strukturze    treściowej    poradnictwa    życia. „Zeszyty
Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy”, 3, s. 65–79.
Wiatrowski Z. (2005).    Podstawy    pedagogiki    pracy. Bydgoszcz: Wyd. AB.
Wiliński M. (2010). Modele    niepełnosprawności:    indywidualny    –    funkcjonalny    –    społeczny. W: Dia-
gnoza    potrzeb    i    modele    pomocy    dla    osób    z    ograniczeniami    sprawności.    Warszawa:    Wydawnictwo
Naukowe SCHOLAR. 158 Bibliografia
Wiśniewska E. (2015a). Praca    w    hierarchii    wartości    studentów    (na    przykładzie    Państwowej    Wyższej   
Szkoły    Zawodowej    w    Płocku). „Społeczeństwo. Edukacja. Język”, (3), s. 219–233.
Wiśniewska  E.  (2015b).  Zarządzanie     różnorodnością     w     kształtowaniu     wizerunku     pracodawcy.
„Zarządzanie. Teoria i Praktyka” nr 3 (13), s. 25–29.
Witkowski T. (1997). By    podnieść    poziom    społecznego    funkcjonowania    osób    z    upośledzeniem    umysło-
wym. Lublin:    FŚCEDS.
Wojtasiak E. (2017). Zadania    warsztatów    terapii    zajęciowej    a    zatrudnienie    wspomagane. W: B. Tro-
chimiak M. Wolan-Nowakowska (red.). Zatrudnienie    wspomagane    szansą    na    samodzielność   
osób    z    niepełnosprawnością. Warszawa: Wydawnictwo APS.
Wojtasiak  E.  (2006).  Przyczyny     bierności     zawodowej     uczestników     warsztatów     terapii     zajęciowej.
„Aktywizacja Zawodowa Osób Niepełnosprawnych”, 1–2(5–6), s. 149–159.
Wolan-Nowakowska M. (2005). Możliwości    i    nowe    wyzwania    rozwoju    zawodowego    młodzieży    nie-
pełnosprawnej. W: B. Szczupał (red.). Młodzież    niepełnosprawna    –    szanse    i    zagrożenia    w    aktual-
nej    rzeczywistości    społecznej.    Kraków: Wydawnictwo Naukowe AKAPIT.
Wolan-Nowakowska M. (2006b). Doradztwo    zawodowe    jako    proces    wspierania    rozwoju. W: J. Głod-
kowska, A. Giryński (red.). Rehabilitacja    społeczna    i    zawodowa    osób    z    niepełnosprawnością    intelek-
tualną    –    od    bierności    do    aktywności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe AKAPIT.
Wolan-Nowakowska M., Opioła D. (2012). Możliwości    i    ograniczenia    wykonywania    pracy    przez   
osoby     z     niepełnosprawnością.  W:  E.  Wojtasik,  M.  Wolan-Nowakowska  (red.).  Poradnictwo   
zawodowe    w    rehabilitacji    osób    niepełnosprawnych. Warszawa: Wyd. APS.
Wolska D. (2002). Rozwój    osobowości    dorosłego    człowieka    z    upośledzeniem    umysłowym.    O    czym   
powinniśmy    pamiętać,    towarzysząc    osobie    dorosłej    niepełnosprawnej    intelektualnie?. W: E. Prze-
binda,  K.  Szczerbik,  D.  Wolska,  A.  Zawadzki,  Dzienne     Centrum     Aktywności     dla     Doro-
słych    Osób    z    Upośledzeniem    Umysłowym    –    przewodnik    merytoryczno-organizacyjny. Kraków:
ChSON „Ognisko”.
Wolska D. (2015). Umiejętności    życiowe    jako    wyznacznik    aktywizacji    zawodowej    dorosłych    z    głębszą   
niepełnosprawnością    intelektualną. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
Wolska D., Dykcik W. (2010). Tendencje    rozwoju    pedagogiki    specjalnej.    Osiągnięcia    naukowe    i    prak-
tyka.    Poznań:    Poznańskie Towarzystwo Pedagogiczne.
Wolska D. (2011). Wpływ    prawidłowego    przystosowania    społecznego    na    jakość    życia    osób    dorosłych   
z    niepełnosprawnością    intelektualną. W: B. Cytowska (red.). Dorośli    z    niepełnosprawnością    inte-
lektualną    w    labiryntach    codzienności.    Analiza    badań    –    krytyka    podejść    –    propozycje    rozwiązań.
Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Wołosiuk B. (2012). Kształcenie    zawodowe    osób    z    niepełnosprawnością. W: B. Wołosiuk, M. Nowak,
(red.). Kształcenie    zawodowe    i    ustawiczne    a    potrzeba    rynku. Biała Podlaska: Wydawnictwo
PSWJPII.
Wołowicz-Ruszkowska A. (2012). Wsparcie    osób    z    upośledzeniem    umysłowym    w    stopniu    umiarko-
wanym    i    znacznym    (w    tym    z    zespołem    Downa    i/lub    niepełnosprawnościami    sprzężonymi)    oraz   
głębokim    stopniem    upośledzenia    umysłowego    –    podręcznik    dobrych    praktyk. Warszawa: Wydaw-
nictwo PFRON.
Woynarowska B. (2002). Kształtowanie    umiejętności    życiowych    u    dzieci    i    młodzieży    –    wyzwanie    dla   
szkoły. „Chowanna”, RXLV (LIII), T. 1(18), s. 57–69.159 Bibliografia
Wysocka E. (2006). Wybrane     problemy     diagnozy     niedostosowania     społecznego     –     obszary,     modele,   
zasady    i    sposoby    rozpoznawania    zjawiska. W: A. Nowak. (red.). Resocjalizacja    młodzieży    niedo-
stosowanej    społecznie    wybrane    konteksty.    „Chowanna”,    t. 2 (27). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Zabłocki K. (1995). Psychologiczne    i    społeczne    wyznaczniki    rehabilitacji    zawodowej    inwalidów.    War-
szawa: Wydawnictwo „Żak”.
Zakrzewska M. (2017). Niemożliwe    –    staje    się    możliwe. W: B. Trochimiak, M. Wolan-Nowakow-
ska (red.).    Zatrudnienie    wspomagane    szansą    na    samodzielność    osób    z    niepełnosprawnością. War-
szawa: Wydawnictwo APS.
Zakrzewska-Manterys E. (2007). Wykształcenie    a    sytuacja    zawodowa    osób    niepełnosprawnych. W:
E. Giermanowska (red.). Młodzi    niepełnosprawni    o    sobie.    Rodzina,    edukacja,    praca. Warszawa:
Fundacja Instytut Spraw Publicznych.
Zakrzewska-Manterys E. (2012), Szkoły    przysposabiające    do    pracy    –    zło    konieczne    czy    nowoczesna   
forma    edukacji    dla    uczniów    z    upośledzeniem    umysłowym    w    stopniu    umiarkowanym    i    znacznym?.   
TRENDY, internetowe czasopismo edukacyjne    ORE, (3), s. 29–33.   
Zbyrad T. (2009). Niepełnosprawność     intelektualna     –     problemy     opieki     i     wyzwania     społeczne.     W: 
Z. Gajdzica (red.). Człowiek    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    przestrzeni    społecznej. Kra-
ków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zima-Parjaszewska  M.  (2013).  Artykuł  12  Konwencji  o  prawach  osób  z  niepełnosprawno-
ściami a ubezwłasnowolnienie w Polsce. „Studia Prawnicze” z. 2, s. 79–102.
Ziółkowski P. (2016). Pedagogizacja    rodziców    –    potrzeby    i    uwarunkowania. Bydgoszcz: Wyd. WSG.
Żelechowska M., Żyta A. (1999). Formy    pomocy    osobom    upośledzonym    umysłowo.    Rzeczywistość   
a    oczekiwania. W: J. Pilecki, S. Olszewski (red.). Wspomaganie    rozwoju    osób    niepełnosprawnych.
Kraków: Oficyna Wydawnicza TEXT.
Żółkowska T. (1999). Rola    warsztatu    terapii    zajęciowej    w    adaptacji    społeczno-zawodowej    dorosłych   
osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną. W: J. Pilecki, S. Olszewski (red.). Wspomaganie    roz-
woju    osób    niepełnosprawnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza TEXT.
Żółkowska T. (2003). Wartościowanie    pojęcia    „dorosłość”    przez    osoby    niepełnosprawne    intelektualnie.
W: K. Rzedziecka, A. Kobylańska (red.). Dorosłość,    niepełnosprawność,    czas    współczesny,    na   
pograniczach    pedagogiki    specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Żółkowska T. (2011). Wspomaganie    rozwoju    dorosłych    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną    –   
refleksje    pedagoga. W: B. Cytowska (red.).    Dorośli    z    niepełnosprawnością    intelektualną    w    labiryn-
tach    codzienności.    Analiza    badań    –    krytyka    podejść    –    propozycje    rozwiązań. Toruń: Wydawnic-
two Adam Marszałek.
Żyta A. (2010). Problemy    rodzin    wychowujących    dziecko    z    niepełnosprawnością    intelektualną. W:
A. Żyta (red.). Rodzina    osób    z    niepełnosprawnością    intelektualną    wobec    wyzwań    współczesności.
Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Żyta A. (2011). Rodzice    i    rodzeństwo    pełnosprawne    a    planowanie    przyszłości    dorosłych    osób    z    niepeł-
nosprawnością    intelektualną. W: B. Cytowska (red.). Dorośli    z    niepełnosprawnością    intelektualną   
w    labiryntach    codzienności.    Analiza    badań    –    krytyka    podejść    –    propozycje    rozwiązań.    Toruń:
Wydawnictwo Adam Marszałek.160 Bibliografia
Akty prawne:
Ustawa – Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.
z 2019 r. poz. 1482, 1622, 1818).
Kodeks Rodzinny i Opiekuńy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 z późn. zm.).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., Nr 78,
poz. 483 z późn. zm.).
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (Dz.U. z  dnia 25 października 2012 r.,
poz. 1169).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2004 r.
w sprawie warsztatów terapii zajęciowej (Dz.U. Nr 63, poz. 587).
Ustawa  o  rehabilitacji  zawodowej  i  społecznej  oraz  zatrudnieniu  osób  niepełnosprawnych
z dnia 27 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 123 poz. 776 z późn. zm.).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie zasad działa-
nia publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycz-
nych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad
udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszko-
lach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2013 r. poz. 532).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej
organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2017 r. poz. 649).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie ramowych
planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2017 r. poz. 703).
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych
celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów
szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2019 r. poz. 316).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa
zawodowego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1675).
Ustawa – Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 59).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogól-
nego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną
w  stopniu  umiarkowanym  lub  znacznym,  kształcenia  ogólnego  dla  branżowej  szkoły
I  stopnia,  kształcenia  ogólnego  dla  szkoły  specjalnej  przysposabiającej  do  pracy  oraz
kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie zakła-
dów aktywności zawodowej (Dz.U. z 2012 r. poz. 580).
Źródła internetowe:161 Bibliografia
Antecka,  L.,  Bałtowska-Jucha  M.,  Głaz-Skirzyńska  M.,  Klaro-Celej  L.,  Wyszomierska  G.,
Zakrzewska M.. Model     wdrożenia     praktyk     wspomaganych     w     szkołach     przysposabiających     do   
pracy    Podręcznik    instruktażowy    dla    nauczycieli   
www.kuratorium.waw.pl/.../Praktyki-Wspomaganeprzewodnik-dla-uczniow2018.pdf
[dostęp: 10.01.2020].
 Bałtowska-Jucha M., Wolan-Nowakowska M., Zakrzewska M. (2017). Urząd     pracy     dostępny   
dla     osób     z    niepełnosprawnością     intelektualną.    Praktyczne     wskazówki    http://www.innowacje.
psoni.org.pl/index.php/innowacje-spoleczne/prawa-konsumenckie-i-urzedy-pracy/urz-
ad-pracy-dostepny-dla-osob-z-niepelnosprawnoscia-intelektualna/ [dostęp: 10.01.2020].
Bałtowska-Jucha M., Głaz-Skirzyńska M., Bocheński L. (2017).  Osoba     z     niepełnosprawnością   
intelektualną    w    urzędzie    pracy.    Przewodnik    http://www.innowacje.psoni.org.pl/index.php/
innowacje-spoleczne/prawa-konsumenckie-i-urzedy-pracy/urzad-pracy-dostepny-dla-
osob-z-niepelnosprawnoscia-intelektualna/ [dostęp: 10.01.2020].
Badanie  sytuacji  warsztatów  terapii  zajęciowej  (2014)  https://www.pfron.org.pl/fileadmin/
files/r/5062_Raport_koncowy_WTZ.pdf) [dostęp: 16.03.2020].
Brzezińska A.I., Kaczan R., Piotrowski K., Sijko K., Rygielski P., Wiszejko-Wierzbicka D. (2008).
Uwarunkowania    aktywności    zawodowej    osób    z    ograniczeniami    sprawności:    czynniki    społeczno-
-demograficzne  http://bw.swps.edu.pl/info/article/IMPORT-ARTICLE-00000934/#.
XnIb1nJKjIU [dostęp: 10.01.2020].
Dane  dotyczące  zakładów  aktywizacji  zawodowej  http://www.niepelnosprawni.gov.pl/
p,85,dane-dotyczace-zakladow-aktywnosci-zawodowej [dostęp: 28.10.2019].
Dane  z  systemu  obsługi  dofinansowań i   refundacji  PFRON  www.niepełnosprawni.gov.pl
[dostęp: 20.10.2019].
European Union Labour Force Survey – Access to Labour market for disabled people 2011,
Eurostat, https://ec.europa.eu/eurostat/web/lfs/data/database [dostęp: 12.11.2019].
Europejska strategia w sprawie niepełnosprawności na lata 2010–2020, https://eur-lex.europa.
eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52010DC0636 [dostęp: 20.12.2019].
GUS Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności BAEL. Kwartalna informacja o aktywno-
ści ekonomicznej ludności w IV kwartale 2014 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/
rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/kwartalna-informacja-o-
rynku-pracy-w-iv-kwartale-2014-r- [dostęp: 10.12.2019].
IBE (2015).     RAPORT     KOŃCOWY.     Włączający     system     edukacji     i     rynku     pracy-rekomendacje     dla   
polityki     publicznej  http://produkty.ibe.edu.pl/docs/raporty/ibe-raport-wlaczajcy-system-
edukacji-i-rynku-pracy-rekomendacje-dla-polityki-publicznej.pdf [dostęp: 10.01.2020].
Jan Paweł II (1981); Encyklika Laborem    exercens.    O    pracy    ludzkiej (z okazji 90. rocznicy encykliki
Rerum     novarum),  https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/
laborem.html [dostęp: 10.01.2020].
Kamp  M.,  Lynch  Ch.,  Haccou  R.  Handbook  supported  employment.  WASE  http://www.
wase.net/handbookSE.pdf [dostęp: 19.11.2019].162 Bibliografia
Klaro-Celej L. (2018). Praktyki    wspomagane    przewodnik    dla    ucznia. https://kuratorium.kielce.
pl/wp-content/uploads/2018/05/praktyki-wspomagane-przewodnik-dla-uczniow-2018.
pdf [dostęp: 10.01.2020].
Projekt Ustawy o zatrudnieniu wspomaganym [https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/1232184
3/12595391/12595392/dokument397194.pdf] [dostęp: 15.03.2020].
ManpowerGroup  (2018).  Jak     rozwiązać     problem     niedoboru     talentów?  dostępny:  http://www.
manpowergroup.pl/wp-content/uploads/2018/08/NiedoborTalentow_2018_Polska.pdf
[data dostępu: 10.07.2019].
Niedermair C., Tschann E. (1999a) „Ich möchte arbeiten” – Der Unterstützungskreis http://
bidok.uibk.ac.at/library/beh4-99-arbeiten.html [dostęp: 10.01.2020].
Niedermair C., Tschann E. (1999b) „Ich möchte arbeiten” – Portraits von sechs Jugendlichen
http://bidok.uibk.ac.at/library/beh4-99-portraits.html [dostęp: 10.01.2020].
Raport    końcowy    Badania    Zakładów    Aktywności    Zawodowej    (2017) https://www.pfron.org.pl/
aktualnosci/szczegoly-aktualnosci/news/badanie-zakladow-aktywnosci-zawodowej/
[dostęp: 10.01.2020].
Raport    z    wyników.    Narodowy    Spis    Powszechny    Ludności    i    Mieszkań 2011, GUS 2012 https://stat.
gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/lud_raport_z_wynikow_NSP2011.pdf [dostęp: 10.01.2020].
Ryżek E. (2006). Rehabilitacja    zawodowa    i    jej    znaczenie    w    integracji    osób    niepełnosprawnych    na   
otwartym    rynku    pracy.
Standardy.    Europejska    Unia    Zatrudnienia    Wspomaganego    PFON https://www.pfron.org.pl/file -
admin/files/b/6092_broszura_informacyjna_i_standardy.pdf [dostęp: 10.01.2020].
Niepubliczna  agencja  doradztwa  zawodowego...  2012,  http://pfzw.pl/wp-content/uplo-
ads/2015/11/ic4agencja.pdf [dostęp: 10.12.2019].
Raport końcowy Badania Zakładów Aktywności Zawodowej (2017) https://www.pfron.org.
pl/aktualnosci/szczegoly-aktualnosci/news/badanie-zakladow-aktywnosci-zawodowej/
[dostęp: 07.03.2020].
Raport    z    wyników.    Narodowy    Spis    Powszechny    Ludności    i    Mieszkań 2011, GUS 2012 https://stat.
gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/lud_raport_z_wynikow_NSP2011.pdf [dostęp: 20.12.2019].
Statut PSONI art. 4 www.psoni.org.pl [dostęp: 08.11.2019].
Ocena    efektywności    zastosowania    modelu    zatrudnienia    wspomaganego    w    Centrum    DZWONI http://
www.centrumdzwoni.pl/rezultaty/ [dostęp: 05.03. 2020].
Ubóstwo    i    niepełnosprawność    intelektualna    w    Europie (2010) https://psoni.org.pl/wp-content/
uploads/2015/09/Ub%C3%B3stwo-i-Niepe%C5%82nosprawno%C5%9B%C4%87-
Intelektualna-w-Europie.pdf [dostęp: 10.01.2020].
Walczak W. (2011). Zarządzanie    różnorodnością    jako    podstawa    budowania    potencjału    kapitału    ludz-
kiego     organizacji.  E-mentor  nr  3  (40)/2011  http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/
numer/40/id/840 [dostęp:10.01.2020].
Wolan-Nowakowska M., Zakrzewska M. (2017). Urząd    pracy    dostępny    dla    osób    z    niepełnospraw-
nością     intelektualną.     Scenariusz     szkolenia.  http://www.innowacje.psoni.org.pl/index.php/
innowacje-spoleczne/prawa-konsumenckie-i-urzedy-pracy/urzad-pracy-dostepny-dla-
osob-z-niepelnosprawnoscia-intelektualna/ [dostęp: 10.01.2020].Wsparcie trenera pracy w procesie zatrudnienia wspomaganego osób niepełnosprawnych
2018,  http://www.centrumdzwoni.pl/wp-content/uploads/2019/05/Raport_z_realiza-
cji_projektu_2018.pdf [dostęp: 10.01.2020].
Wspieranie osób z niepełnosprawnością w wyborze, znalezieniu i utrzymaniu zatrudnienia
na otwartym rynku pracy metodą zatrudnienia wspomaganego”, odpowiadających kwa-
lifikacjom trenera pracy wspomaganej, do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji (https://
rejestr.kwalifikacje.gov.pl). [dostęp: 02.03.2020].
http://www.ostoja.org.pl/pliki/Cytowska_B.pdf [dostęp: 12.11.2019].
www.centrumdzwoni.pl [dostęp: 10.01.2020].
www.pfzw.pl [dostęp: 10.01.2020].