Historia rozwoju teoretycznej myśli rachunkowości. Przegląd wybranych teorii, modeli i koncepcji

Spis treści:

Wstęp

Część 1. Powstanie rachunkowości jako ewidencji systemowej

Wprowadzenie
Katarzyna Klimczak

Rozdział 1.1. Ewidencja gospodarcza w starożytności
Marta Gawart

1.1.1. System zapisów gospodarczych w starożytnej Mezopotamii
1.1.2. Ewidencja gospodarcza starożytnych Greków i Rzymian

Rozdział 1.2. Powstanie systemu księgowości podwójnej
Katarzyna Klimczak

1.2.1. Czynniki rozwoju ewidencji systemowej w średniowieczu
1.2.2. Ewolucja systemu księgowości podwójne
1.2.3. Dawne księgi rachunkowe jako świadectwo kształtowania się systemu  ewidencji księgowej

Część 2. Pierwsze opracowania z zakresu rachunkowości

Wprowadzenie
Katarzyna Klimczak

Rozdział 2.1. Praautorzy literatury poświęconej księgowości
Katarzyna Klimczak

2.1.1. Benedetto Cortugli
2.1.2. Luca Pacioli

Rozdział 2.2. Opracowania popularyzujące system księgowości podwójnej (XVI–XVIII wiek)
Katarzyna Bareja

2.2.1. Włoscy kontynuatorzy myśli Luci Paciolego
2.2.2. Traktaty o systemie księgowości podwójnej autorów z innych państw

Część 3. Myśl teoretyczna rachunkowości w XIX wieku

Wprowadzenie
Katarzyna Klimczak

Rozdział 3.1. Teoria własnościowa
Katarzyna Bareja, Katarzyna Klimczak

3.1.1. Prekursorzy teorii własnościowej  
3.1.2. Brytyjscy przedstawiciele teorii własnościowej  
3.1.3. Thomas Jones i Charles Ezra Sprague – amerykańscy zwolennicy teorii własnościowej
3.1.4. Niemieckojęzyczni reprezentanci teorii własnościowej

Rozdział 3.2. Teoria przedsiębiorstwa
Katarzyna Klimczak

3.2.1. Prekursorzy teorii przedsiębiorstwa
3.2.2. Teoria przedsiębiorstwa w ujęciu Ezekiela Gillmana Folsoma

Rozdział 3.3. Teorie kont
Edyta Łazarowicz

3.3.1. Klasyfikacja teorii kont
3.3.2. Teorie personalistyczne  
3.3.3. Teorie materialistyczne

Rozdział 3.4. Wczesne koncepcje rachunku kosztów
Marta Gawart

3.4.1. Prekursorzy rachunku kosztów w XIX-wiecznej Francji i Anglii
3.4.2. Koncepcje rachunku kosztów u schyłku XIX wieku

Rozdział 3.5. Koncepcje pomiaru wartości składników majątku przedsiębiorstwa w rozważaniach XIX-wiecznych autorów
Marta Gawart

3.5.1. Wycena zapasów w XIX-wiecznych opracowaniach o rachunkowości
3.5.2. Pomiar wartości aktywów trwałych w rachunkowości XIX wieku

Część 4. Przegląd myśli teoretycznej rachunkowości w Stanach Zjednoczonych w I połowie XX wieku

Wprowadzenie
Katarzyna Bareja

Rozdział 4.1. Charles Ezra Sprague i  Henry Rand Hatfield – twórcy kompleksowej teorii własnościowej
Katarzyna Bareja

4.1.1. Charles Ezra Sprague – teoretyk przełomu stuleci
4.1.2. Henry Rand Hatfield – teoretyk wszechstronny

Rozdział 4.2. William Andrew Paton – teoretyk reagujący na zmiany w otoczeniu gospodarczym
Katarzyna Bareja

4.2.1. Ogólna teoria rachunkowości Williama Andrew Patona  
4.2.2. Wycena w rachunkowości według Williama Andrew Patona

Rozdział 4.3. Koncepcje teoretyczne Ananiasa Charlesa Littletona, Henry’ego W. Sweeneya,Kennetha MacNeala, Johna B. Canninga
Katarzyna Bareja

4.3.1. Ananias Charles Littleton – zwolennik wartości historycznej w rachunkowości
4.3.2. Henry W.  Sweeney – twórca rachunkowości stabilizowanej
4.3.3. Kenneth MacNeal – teoretyk poszukujący właściwej metody wyceny aktywów
4.3.4. John B. Canning – twórca systemu rachunkowości dla ekonomistów

Część 5. Osiągnięcia brytyjskich teoretyków rachunkowości w I połowie XX wieku

Wprowadzenie
Marta Gawart

Rozdział 5.1. Prekursorzy rachunkowości na uniwersytetach brytyjskich
Marta Gawart

5.1.1. Lawrence Robert Dicksee
5.1.2. Frederic Rudolf Mackley  de Paula

Rozdział 5.2. Ekonomiści w rachunkowości brytyjskiej początku XX wieku
Marta Gawart

5.2.1. Josiah Charles Stamp
5.2.2. Szkoła rachunkowości London School of Economics w latach 30. XX wieku

Część 6. Dominujące nurty badań w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w II połowie XX wieku

Wprowadzenie
Katarzyna Bareja, Marta Gawart

Rozdział 6.1. Badania normatywne w rachunkowości
Marta Gawart

6.1.1. Alternatywne teorie wyceny
6.1.2. Koncepcja wartości dla właściciela/biznesu

Rozdział 6.2. Badania pozytywne w rachunkowości
Katarzyna Bareja

6.2.1. Nurt empiryczny w rachunkowości
6.2.2. Badania rynku kapitałowego w rachunkowości
6.2.3. Pozytywna teoria tworzenia standardów rachunkowości

Część 7. Niemiecka teoria rachunkowości w XX wieku

Wprowadzenie
Katarzyna Klimczak

Rozdział 7.1. Teoria bilansu statycznego
Katarzyna Klimczak

7.1.1. Założenia statycznej teorii bilansowej
7.1.2. Rachunek zysków i strat oraz bilans w ujęciu Wilhelma Osbahra
7.1.3. Totalny bilans według Waltera Le Coutre’a

Rozdział 7.2. Teoria bilansu dynamicznego
Katarzyna Klimczak

7.2.1. Bilans dynamiczny Eugena Schmalenbacha
7.2.2. Zmodyfikowa teoria bilansu dynamicznego Ernsta  Walba
7.2.3. Teoria bilansu eudynamicznego Heinricha Sommerfelda
7.2.4. Bilans dynamiczny w ujęciu Carla Sganziniego

Rozdział 7.3. Rozwój teorii bilansowych w Niemczech w XX wieku
Katarzyna Klimczak

7.3.1. Teoria bilansu organicznego  
7.3.2. Teoria bilansu pagatorycznego
7.3.3. Późniejsze teorie bilansowe

Część 8. Obszary badawcze w nauce rachunkowości  we Włoszech w XX wieku

Wprowadzenie
Edyta Łazarowicz

Rozdział 8.1. Dokonania włoskich uczonych w I połowie XX wieku
Edyta Łazarowicz

8.1.1. Giuseppe Cerboni, Giovanni Rossi, Fabio Besta
8.1.2. Gino Zappa  
8.1.3. Badania w zakresie rachunku kosztów
8.1.4. Badania w zakresie historii rachunkowości i innych obszarów

Rozdział 8.2. Dokonania włoskich uczonych w II połowie XX wieku
Edyta Łazarowicz

8.2.1. Pietro Onida, Aldo Amaduzzi i inni włoscy uczeni
8.2.2. Badania w zakresie historii rachunkowości i informacyjnej perspektywy rachunkowości

Część 9. Przegląd wybranych osiągnięć teoretycznych spoza głównego nurtu badań

Wprowadzenie
Katarzyna Klimczak

Rozdział 9.1. Rozwój teorii rachunkowości w XX wieku we Francji
Katarzyna Klimczak

9.1.1. Pionierzy francuskiej teorii rachunkowości
9.1.2. Jean  Dumarchey – najwybitniejszy francuski teoretyk rachunkowości
9.1.3. Inni autorzy francuscy

Rozdział 9.2. Obszary zainteresowań teorii rachunkowości w Holandii w XX wieku
Katarzyna Klimczak

9.2.1. Rachunkowość jako element ekonomii przedsiębiorstwa
9.2.2. Koncepcja działalności przedsiębiorstwa Théodore’a Limperga
9.2.3. Teoria audytu Théodore’a Limperga
9.2.4. Wpływ koncepcji Théodore’a Limperga na rozwój teorii i praktyki rachunkowości w Holandii

Rozdział 9.3. Rozwój teorii rachunkowości w XX wieku w Japonii
Katarzyna Klimczak

9.3.1. Mistrz japońskiej rachunkowości – Kiyoshi Kurosawa
9.3.2. Rachunkowośc jako nauka według Wasabury Kimury
9.3.3. Modele ustalania wyniku finansowego według Iwao Iwaty
9.3.4. Koncepcja trójwymiarowej rachunkowości Yujego Ijiriego

Bibliografia

Spis tabel

Spis rysunków

prof. dr hab.Anna Karmańska:

Recenzowane opracowanie podejmuje wątek historycznego eksplorowania zagadnień odnoszących się do rachunkowości, co – wobec istnienia różnorodności wycinkowych, ale także zwartych i uznanych już publikacji (jednak zwykle zagranicznych) – należy uznać za wyzwanie wcale nie najłatwiejsze. Należy więc docenić wysiłek Zespołu autorskiego a znaczenie poznawcze tej pozycji ocenić – na tle publikacji krajowych – wysoko. Dawno nie ukazała się w Polsce zwarta pozycja książkowa, która problem historii rachunkowości przedstawiałaby szerzej, w sposób zamierzony, systemowo uporządkowany.(…) Książka przedstawia ogrom pracy, jaki wykonany został przez Zespół autorski. (…) Jest to bardzo udany (…) przegląd (charakterystyka) celowo wyselekcjonowanych osiągnięć, w którym to przeglądzie autorki – tak sądzę – starały się pokazać, że rozwój rachunkowości  jest wielowiekowym zbiorowym wysiłkiem naukowców wywodzących się z różnych stron świata i świadomość tego jest ważna szczególnie współcześnie. Dziś bowiem m.in. internacjonalizacja biznesu, standaryzacja rachunkowości, ewolucja oczekiwań interesariuszy rachunkowości wymaga – jak nigdy dotąd w historii – międzynarodowej współpracy w obszarze nauki rachunkowości i tworzenia  rozwiązań uniwersalnych, ale takich, które dobrze służyć będą biznesowi i społeczeństwom w różnych stronach świata.