Rachunkowość zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. Zarys problematyki

Spis treści:

Wstęp

Wykład 1. O ubezpieczeniach, reasekuracji i podmiotach je oferujących

Część 1. Istota ubezpieczeń i ich klasyfikacja, pojęcie reasekuracji
Część 2. Zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji – podstawy funkcjonowania
ƒSpółka akcyjna
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych i Towarzystwo
Reasekuracji Wzajemnej
Spółka europejska

Wykład 2. Ujęcie w rachunkowości działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej
 
Część 1. Specyfika rachunkowości zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji
Część 2. Działalność ubezpieczeniowa i działalność reasekuracyjna – ujęcie bilansowe i wynikowe
Działalność ubezpieczeniowa i działalność reasekuracyjna – ujęcie bilansowe
Działalność ubezpieczeniowa i działalność reasekuracyjna – ujęcie wynikowe

Wykład 3. Działalność lokacyjna zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji – ujęcie rachunkowe

Część 1. Zasady prowadzenia działalności lokacyjnej
Część 2. Działalność lokacyjna – ujęcie bilansowe
Część 3. Działalność lokacyjna – ujęcie wynikowe
Część 4. Działalność lokacyjna – ujęcie w rachunku przepływów pieniężnych
Część 5. Działalność lokacyjna – ujęcie w informacji dodatkowej

Wykład 4. Pozostałe segmenty działalności zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji

Wykład 5. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe jako narzędzie zabezpieczenia się zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji przed ryzykiem

Rezerwa składek
Rezerwa na ryzyka niewygasłe
Rezerwa na odszkodowania i świadczenia niewypłacone
Rezerwa na skapitalizowaną wartość rent
Rezerwa na wyrównanie szkodowości
Rezerwa ubezpieczeń na życie
Rezerwa ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko ponosi ubezpieczający
Rezerwa na premie i rabaty dla ubezpieczonych
Rezerwa na zwrot składek dla członków
Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

Wykład 6. Sprawozdawczość finansowa zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji
 
Część 1. Wprowadzenie
Część 2. Bilans
ƒAktywa zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji
ƒPasywa zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji
Część 3. Rachunek zysków i strat
ƒUstalanie wyniku finansowego zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji
ƒSprawozdanie
Część 4. Rachunek przepływów pieniężnych (Cash Flow)
Część 5. Zestawienie zmian w kapitale własnym
Część 6. Informacja dodatkowa
Część 7. Sprawozdanie z działalności jednostki
Część 8. Sprawozdanie o wypłacalności i kondycji finansowej
Część 9. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej
Część 10. Badanie sprawozdania finansowego zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji

Wykład 7. Ocena sytuacji majątkowej i finansowej zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji

ƒAnaliza wstępna
ƒAnaliza wskaźnikowa
ƒWskaźniki charakteryzujące zyskowność działalności
ƒWskaźniki charakteryzujące poziom szkodowości
ƒWskaźniki charakteryzujące poziom kosztów działalności
ƒWskaźniki charakteryzujące efektywność wykorzystania środków majątkowych
Wskaźniki charakteryzujące płynność finansową i zdolność płatniczą
ƒWskaźniki charakteryzujące wypłacalność ubezpieczyciela i zabezpieczenie środków
ƒWskaźniki rynku kapitałowego
ƒWskaźniki charakteryzujące poziom korzystania z reasekuracji biernej

Wykład 8. Wymogi kapitałowe i konsekwencje niezgodności z nimi

ƒŚrodki własne
ƒKapitałowy Wymóg Wypłacalności
ƒMinimalny Wymóg Kapitałowy
ƒKonsekwencje niezgodności z KWW i MWK
ƒLikwidacja zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji

Bibliografia
Spis tabel
Załącznik

Specyfika rachunkowości zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji

 Prof. UEK dr hab. Artur Hołda, DK SKwP:

Zadania zamieszczone w książce z powodzeniem mogą być wykorzystywane podczas zajęć dydaktycznych z przedmiotów obejmujących zarówno organizację działania zakładów ubezpieczeń i reasekuracji, jak i ich rachunkowość. Może być również z powodzeniem wykorzystywana przez kandydatów na biegłych rewidentów czy innych osób przygotowujących się do zdawania różnego rodzaju egzaminów zawodów certyfikowanych.

Wydawnictwa zwarte i czasopisma
Analiza rezerw na odszkodowania i świadczenia z tytułu ubezpieczeń pozostałych oso-
bowych i majątkowych w oparciu o trójkąty szkód, 2006, www.knf.gov.pl.
Bagińska  E.,  Polski  system  bezpośredniej  likwidacji  szkód  komunikacyjnych  w  świetle
prawa ochrony konkurencji, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” nr 3/2015.
Banasiński A., Ubezpieczenia gospodarcze, Poltext, Warszawa 1996.
Ciuman K., Reasekuracja a rynek ubezpieczeń, Poltext, Warszawa 1996.
Cycoń  M.,  Umowa  ubezpieczenia,  [w:]  Współczesne  ubezpieczenia  gospodarcze,  red.  
W. Sułkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kra-
ków 2013.
Dotkuś  W.,  Rezerwy  na  zobowiązania,  [w:]  Rachunkowość  finansowa  i  podatkowa,  
red. T. Cebrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Gąsiorkiewicz L., Zarządzanie finansami zakładu ubezpieczeń, [w:] Podstawy ubezpie-
czeń, tom III – Przedsiębiorstwo, red. J. Monkiewicz, Poltext, Warszawa 2003.
Gąsiorkiewicz  L.,  Finanse  zakładów  ubezpieczeń  majątkowych.  Teoria  i  praktyka,  
C.H. Beck, Warszawa 2009.
Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa 2002.
Hajduga  E.,  Działalność  prewencyjna  zakładu ubezpieczeń,  Prace  Naukowe  Akademii
Ekonomicznej we Wrocławiu, tom 25, Wrocław 2001.
Henzel H., Paczuła Cz., Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych. Część 2 – Ewiden-
cja, finanse, kontrola, Difin, Warszawa 2001.
Hołda A., Staszel A., Rachunkowość finansowa ubezpieczycieli. Podejście pragmatyczne.
Teoria. Zadania. Testy, C.H. Beck, Warszawa 2014.
Jędrzychowska A., Ocena płynności i wypłacalności zakładów ubezpieczeń z polskiego
rynku, www.piu.org.pl/public/upload/WU4_9_jedrzychowska.pdf.
Jonas K., Rachunkowość zakładów ubezpieczeń, Debet, Kraków 2015.
Jonas  K.,  Szkarłat-Koszałka  A.,  Mazurczak  A.,  Rachunkowość  zakładów  ubezpieczeń  
i  otwartych  funduszy  emerytalnych.  Zbiór  zadań,  „Debet” Marta  Stępień,  Zofia
Wydymus, Kraków 2012.
Jonas K., Szkarłat-Koszałka A., Mazurczak-Mąka A., Rachunkowość zakładów ubezpie-
czeń i otwartych funduszy emerytalnych. Zbiór zadań, wyd. zmienione i uzupeł-
nione, „Debet” Marta Stępień, Zofia Wydymus, Kraków 2014.
Jończyk B., Ogrodnik H., Szewieczek D., Wieczorek M., Znaniecka K., Analiza finan-
sowa  zakładu  ubezpieczeń,  Wydawnictwo  Akademii  Ekonomicznej  im.  Karola
Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2006. Bibliografia | 157
Kiedrowska M., Wybrane zagadnienia rachunkowości w zakładzie ubezpieczeń w świetle
znowelizowanej  ustawy  o  rachunkowości,  [w:]  Ubezpieczenia  w  gospodarce  ryn-
kowej, red. T. Sangowski, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz–Poznań 2002.
Kowalewski  E.,  Sangowski  T.,  Prawo  ubezpieczeń  gospodarczych.  Komentarz,  War-
szawa 2004.
Kucka  E.,  Ubezpieczenia  gospodarcze  i  społeczne,  Wydawnictwo  Uniwersytetu  War-
mińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2009.
Kurek R., Środki własne zakładów ubezpieczeń – ujęcie w Solvency II, www.piu.org.pl/
public/upload/ibrowser/WU/WU2_2011/kurek.pdf.
Leksykon finansów, red. J. Głuchowski, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2001.
Łańcucki  J.,  Podstawy  finansów  ubezpieczeń  gospodarczych,  Wydawnictwo  Naukowe
PWN, Warszawa 1996.
Manikowski P., Matuła R., Analiza wypłacalności zakładów ubezpieczeń w Solvency II
na przykładzie wybranych ubezpieczycieli, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i So-
cjologiczny” Rok LXXX, zeszyt 2/2018.
Marcinkowska M., Ocena działalności instytucji finansowych, Difin, Warszawa 2007.
Marcinkowska M., Gospodarka lokacyjna zakładów ubezpieczeń, Zeszyty Teoretyczne
Rady  Naukowej  Stowarzyszenia  Księgowych  w  Polsce,  Tom  XLIII,  Warszawa
1997.
Mayerson A.L., Bayesian A., View of Credibility, „PCAS” Vol. 1960.
Metodologia analizy finansowej  zakładów ubezpieczeń, wersja II, Departament  Analiz
Systemu Ubezpieczeniowego Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń, War-
szawa 2000.
Międzynarodowy  Standard  Sprawozdawczości  Finansowej  nr  4,  https://www.pkfpolska.pl/
biblioteka-msr-mssf-3333.
Mioduchowska-Jaroszewicz E., Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej ubezpieczycieli
a  porównania  sektorowe,  Zeszyty  Teoretyczne  Rachunkowości,  tom  65(121),
SKwP, Warszawa 2012.
Montalbetti E., Reasekuracja, PWE, Warszawa 1970.
Musialski T., Rozliczenie środków z funduszu prewencyjnego, „Rzeczpospolita” 11.05.
2015, www.rp.pl.
Normy wykonywania zawodu biegłego rewidenta, „Biuletyn KIBR” nr 53, Warszawa
2002.
Olchowicz I., Tłaczała A., Sprawozdawczość finansowa według krajowych i międzyna-
rodowych standardów, Difin, Warszawa 2008.
Pawłowska W., Rachunkowość instytucji finansowych, część I, Rachunkowość zakładów
ubezpieczeń, Krajowa Izba Biegłych Rewidentów, Warszawa 2002.
Pobłocka A., Klasyczne metody szacowania rezerwy IBNR w ubezpieczeniach majątko-
wych,  [w:]  Studia  ubezpieczeniowe,  Zarządzanie  ryzykiem  i  finansami,  red.  
J. Lisowski, Zeszyty Naukowe nr 182, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicz-
nego w Poznaniu, Poznań 2001.
Rachunkowość  finansowa  zakładów  ubezpieczeń,  pojęcia,  problemy,  zadania,  red.  
A. Karmańska, Difin, Warszawa 2003. 158 | Bibliografia
Rachunkowość  finansowa  i  sprawozdawczość  finansowa  zakładu  ubezpieczeń,  zbiór
zadań, red. Z. Messner, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach,
Katowice 2007.
Rachunkowość  instytucji  finansowych  i  jednostek  budżetowych,  red.  W.  Gabrusewicz,
Krajowa Izba Biegłych Rewidentów, Warszawa 2012.
Rudnicka B., Rozrachunki, [w:] Rachunkowość finansowa i podatkowa, red. T. Cebrowska,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Sangowski  T.,  Rezerwy  techniczno-ubezpieczeniowe  –  rola  i  znaczenie  oraz  rodzaje,
zasady i metody ich tworzenia, [w:] Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, red.
A. Wąsiewicz, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1997.
Soczówka H., Bilans jako statyczny rachunek majątku i kapitału, [w:] Podstawy rachun-
kowości, aspekty teoretyczne i praktyczne, red. B. Micherda, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2005.
Spigarska E., Wielowymiarowość sprawozdawczości zakładów ubezpieczeń (prawo bilan-
sowe, wypłacalność II, BION, GUS), „Studia Oeconomica Posnaniensia” Vol. 6,
No. 7, Poznań 2018.
Stępień M., Jonas K., Szkarłat A., Rachunkowość zakładów ubezpieczeń. Zbiór zadań,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2004.
Szydełko A., Rezerwy jako instrument zabezpieczenia przed ryzykiem, [w:] Rachunko-
wość  w  zarządzaniu  ryzykiem  w  przedsiębiorstwie,  red.  E.  Nowak,  PWE,  War-
szawa 2010.
Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych w polskim systemie ubezpieczeń (stan i perspek-
tywy), red. T. Sangowski, Poznań 2001.
Ubezpieczenie gospodarcze, red. T. Sangowski, Poltext, Warszawa 1998.
Ubezpieczenia.  Rynek  i  ryzyko,  red.  W.  Ronka-Chmielowiec,  Polskie  Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2002.
Ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Komentarz, red. nauk. P. Wajda,
M. Szczepańska i in., Wolters Kluwer, Warszawa 2017.
Wala F., Finanse zakładów ubezpieczeń, wybrane zagadnienia, Stowarzyszenie Księgo-
wych w Polsce, Warszawa 2005.
Wprowadzenie do rachunkowości, podręcznik z przykładami, zadaniami i testami, red.  
E. Śnieżek, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004.
Wstęp do nauki o ubezpieczeniach, J. Łazowski, Wydawnictwo Prawnicze  Lex, Sopot
1998.
Wytyczne  dotyczące  wypłacalności  grupy,  https://eiopa.europa.eu/Publications/Guidelines/
PL_EIOPA_GLs_GSC_PL_REV_KNF_rev.pdf.
Zalwiański R., O potrzebie podejmowania przez zakład ubezpieczeń działań prewencyj-
nych  dotyczących  szkód  powstałych  w  związku  z  ruchem  pojazdów  mechanicz-
nych, „Rozprawy Ubezpieczeniowe” nr 15, 2/2013.
Zarządzanie finansami w zakładach ubezpieczeń, red. W. Ronka-Chmielowiec, Oficyna
Wydawnicza Branta, Bydgoszcz–Wrocław 2004.

Akty prawne
Ustawa  z  dnia  23  kwietnia  1964  –  Kodeks  cywilny,  tekst  jednolity  Dz.U.  z  2019 r.,  
poz. 1149.
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, tekst jedno-
lity Dz.U. z 2019 r., poz. 865 ze zm.
Ustawa  z  dnia  29  września  1994 r.  o  rachunkowości,  tekst  jednolity  Dz.U.  z  2019 r.,  
poz. 351 ze zm.
Ustawa  z  dnia  28  sierpnia  1997 r.  o  organizacji  i  funkcjonowaniu  funduszy  emerytal-
nych, tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 1906.
Ustawa  z  dnia  29  sierpnia  1997 r.  –  Prawo  bankowe,  tekst  jednolity  Dz.U.  z  2018 r.,  
poz. 2187 ze zm.
Ustawa  z  dnia  15  września  2000 r.  –  Kodeks  spółek  handlowych,  Dz.U.  z  2019 r.,  
poz. 501.
Ustawa  z  dnia  9  listopada  2000 r. o  zmianie  ustawy  o  rachunkowości,  Dz.U.  Nr  113,  
poz. 1186.
Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatyw-
nymi funduszami inwestycyjnymi, tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 1355.
Ustawa  z  dnia  27  sierpnia  2004 r.  o  zmianie  ustawy  o  rachunkowości  oraz  o  zmianie
ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, Dz.U. Nr 213, poz. 2155.
Ustawa  z  dnia  4  marca  2005 r.  o  europejskim  zgrupowaniu  interesów  gospodarczych  
i spółce europejskiej, tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 2036.
Ustawa  z  dnia  29  lipca  2005 r.  o  obrocie  instrumentami  finansowymi,  tekst  jednolity
Dz.U. z 2018 r., poz. 2286.
Ustawa z dnia 13 lutego 2009 r. o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz
niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 42, poz. 341.
Ustawa z dnia 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych
ustaw, Dz.U. z 2015 r., poz. 1333.
Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finan-
sowego i o Rzeczniku Finansowym, Dz.U. z 2015 r., poz. 1348 ze zm.
Ustawa z dnia 11 września 2015 roku o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej
Dz.U. z 2015 r. poz. 1844 ze zm.
Ustawa  z  dnia  15  stycznia  2016 r.  o  podatku  od  niektórych  instytucji  finansowych,  
Dz.U. z 2016 r., poz. 68 ze zm.
Ustawa z dnia 15 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, Dz.U. z 2017 r.,
poz. 61.
Ustawa z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń, Dz.U. z 2017 r., poz. 2486.
Rozporządzenie Rady nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu
spółki europejskiej, Dz.Urz. WE L 294 z 10.11.2001 r.
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/35 z dnia 10 października 2014 r.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie szczególnych
zasad  rachunkowości  zakładów  ubezpieczeń  i  zakładów  reasekuracji,  Dz.U.  
z 2016 r., poz. 562.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 kwietnia 2016 r. w sprawie dodatkowych
sprawozdań finansowych i statystycznych zakładów ubezpieczeń i zakładów rea-
sekuracji, tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 392. 160 | Bibliografia
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 marca 2018 r. w sprawie informacji bieżą-
cych  i  okresowych  przekazywanych  przez  emitentów  papierów  wartościowych
oraz  warunków  uznawania  za  równoważne  informacji  wymaganych  przepisami
prawa państwa niebędącego państwem członkowskim, Dz.U. z 2018 r., poz. 757.
Komunikat  Komisji  Nadzoru  Finansowego  z  dnia  10  października  2012 r.  w  sprawie
wysokości  obowiązujących  bazowych  wartości  kwot  KG1,  KG2,  KG3,  KGR1,
KGR2, T1, T2 dla zakładów ubezpieczeń, Dz.Urz. Komisji Nadzoru Finansowego,
poz. 17.
Komunikat  Komisji  Nadzoru  Finansowego  z  dnia  10  października  2012 r.  w  sprawie
wysokości obowiązujących bazowych kwot KGR1, KGR2, KGR3 dla zakładów
reasekuracji, Dz.Urz. KNF, poz. 18.
Uchwała nr 1608/38/2010 Krajowej Rady Biegłych Rewidentów z dnia 16 lutego 2010 r.
w sprawie Krajowych Standardów Rewizji Finansowej, www.kibr.org.pl
Dyrektywa Rady 79/267/EWG z dnia 5 marca 1979 r. w sprawie koordynacji przepisów
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do podejmo-
wania i prowadzenia działalności w zakresie bezpośrednich ubezpieczeń na życie,
Dz.Urz. WE L 63z13.03.1979 s.1 ze zm.
Komunikat  nr  4  Ministra  Finansów  z  dnia  30  kwietnia  2014 r.  w  sprawie  ogłoszenia
uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia Krajowego
Standardu Rachunkowości nr 9 „Sprawozdanie z działalności”, Dz.Urz. Min.Fin.
z 2014 r., poz. 17.
Krajowe  standardy  wykonywania  zawodu  biegłego  rewidenta  –  uchwała  nr  20141/
37a/2018  KRBR  z  dnia  5  marca  2018 r. oraz  uchwała  nr  1153/28/2017  KRBR  
z dnia 4 lipca 2017 r.
Krajowe Standardy Badania  – uchwała  nr 2039 /37a/28/2018 KRBR z dnia 19 lutego
2018 r. w sprawie krajowych standardów badania.
 
Inne źródła
Biuletyn Roczny. Rynek Ubezpieczeń 2016, www.knf.gov.pl.
https://prawo.money.pl/iep/haslo,spolka;europejska,898.html.
Normy  wykonywania  zawodu  biegłego  rewidenta,  „Biuletyn  KIBR”  nr  42,  Warszawa
wrzesień 1999
www.findict.pl
www.kibr.org.pl  
www.knf.gov.pl
www.piu.org.pl