Psychologia relacji wewnątrzrodzinnych. Komunikowanie się i psychoterapia

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1. Zakłócenia w komunikacji wewnątrzrodzinnej

1.1. Zasady porozumiewania się w rodzinie
1.2. Rodzina jako system wzajemnej komunikacji
1.3. Błędy w myśleniu zniekształcające wzajemne relacje w rodzinie

Rozdział 2. Niewerbalne zachowania komunikacyjne zapobiegające kryzysowi w relacjach wewnątrzrodzinnych

2.1. Wiarygodność i skuteczność relacji wewnątrzrodzinnych
2.2. Wzbudzanie sympatii
2.3. Atrakcyjność interpersonalna
2.4. Sygnały głosowe
2.5. Zestaw dobrych i złych zachowań niewerbalnych
2.6. Komunikacyjne rozumienie mowy ciała małego dziecka

Rozdział 3. Komunikacja konfliktogenna w rodzinie

3.1. Komunikacja wyzwalająca i łagodząca nieporozumienia w rodzinie
3.2. Relacje szkodliwe dla dzieci
3.3. Komunikacja zaniedbująca dzieci

Rozdział 4. Komunikacja metaforyczna w pracy terapeutycznej z rodziną

4.1. Metafora jako środek komunikacji w terapii rodzin
4.2. Metafory problemów rozwojowych rodziny
4.3. Metafory relacji wewnątrzrodzinnych

Rozdział 5. Chronologia zmienności relacji wewnątrzrodzinnych

5.1. Kamienie milowe w życiu rodziny
5.2. Dynamika relacji w rodzinie
5.3. Relacje interpersonalne od narzeczeństwa do emerytury i starości
5.4. Rodzina „okaleczona” rozwojowo i relacyjnie

Rozdział 6. Terapia ucząca skutecznej komunikacji w rodzinie

6.1. Czynniki zaburzające relacje wewnątrzrodzinne
6.2. Style wadliwej komunikacji w rodzinie
6.3. Przywracanie prawidłowych relacji między członkami rodziny

Rozdział 7. „Drzewo genealogiczne” relacji wewnątrzrodzinnych

7.1. Symbole genogramu
7.2. Zasady tworzenia mapy rodziny wielopokoleniowej
7.3. Genogram w ustalaniu dawnych i aktualnych relacji w rodzinie

Rozdział 8. Tworzenie dobrych relacji wewnątrzrodzinnych

8.1. Znoszenie barier komunikacyjnych w rodzinie
8.2. Klucz do dobrych relacji wewnątrz rodziny
8.3. Skuteczne porozumiewanie się w rodzinie

Podsumowanie i konkluzje
Bibliografia
Spis tabel
Spis rysunków
Spis ramek

Rozdział 6. Terapia ucząca skutecznej komunikacji w rodzinie

www.psychologia.net.pl

dr hab. Zbigniew Korsak, prof. Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej:

Jestem w pełni przekonany, że recenzowana książka aktualizuje i rozwija teoretyczne oraz praktyczne zagadnienia komunikowania się w rodzinie jako predyktora dobrych relacji między jej członkami. Zawarte w opracowaniu zalecenia i rozwiązania mogą przyczynić się do poprawy relacji w rodzinach „niewydolnych” komunikacyjnie, a w przypadku rodzin dobrze funkcjonujących mogą przyczynić się do zwiększenia umiejętności komunikacyjnych ich członków.

Adler R.B., Rosenfeld L.B., Proctor II R.F. (2011), Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się, Rebis, Poznań.
Aleksandrowicz J. (2000), Psychoterapia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i psychologów, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Amen D.G. (2016), Zadbaj o mózg, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
Andersen P.A. (2005), Mowa ciała dla żółtodziobów, czyli wszystko, co powinieneś wiedzieć o…, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
Androutsopoulou A. (2001), The self–characterization as a narrative tool: Applications in therapy with individuals and families, „Family Process”, nr 40, s. 79–94.
Aronson E., Wilson T.D. Akert R.M. (1997), Psychologia społeczna. Serce i umysł, Zysk i S-ka, Poznań.
Barker P. (2000), Metafory w psychoterapii, GWP, Gdańsk.
Barnhill L.H., Longo D. (1978), Fixation and regression in the family life cycle, „Family Process”, nr 17, s. 469–478.
Bateson G., Jackson D.D., Haley J., Weakland J. (1978), Wstęp do teorii schizofrenii, [w:] K. Jankowski (red.), Przełom w psychologii, Czytelnik, Warszawa.
Birch A., Malim T. (2009), Psychologia rozwojowa w zarysie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Borecka-Biernat  D.  (2000),  Agresja  jako  zaburzona  forma  zachowania  w  trudnej sytuacji  społecznej  interakcji,  [w:]  D.  Borecka-Biernat,  A.  Wegłowska-Rzepa (red.), Zachowanie młodzieży w sytuacji kontaktu społecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Boszormenyi-Nagy  I.,  Urlich  D.N.  (1981),  Contextual  family,  [w:]  A.S.  Gurman, D.P. Kniskern (red.), The handbook of family therapy, Brunner/Mazel, New York.
Bowen M. (1978), Family therapy in clinical practice, Jason Aronson, New York.
Brock M.A. (1991), Chronobiology and aging, „Journal of the American Geriatrics Society”, nr 1, s. 74–91.
Braun-Gałkowska M. (2008), Psychologia domowa, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Budescu D.V., Erev I., Zwick R. (red.) (1999), Games and human behavior: Essays In honor of Amnon Rapaport, Lawrence Erlbaum, Mahwah.
Budzyna-Dawidowski P. (1999), Komunikacja w rodzinie, [w:] B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Carter B., McGoldrick M. (1998), Overview of the family life cycle, [w:] B. Carter, M. McGoldrick (red.), The expanded family life cycle: Individual, family and social perspectives, Alyn & Bacon, Boston.  
Carter B., McGoldrick M. (1980), The changing family life cycle. A framework for family therapy, Allyn & Bacon, Boston.
Collett P. (2003), Księga znaków. Jak poprzez ciało wyrażamy swoje myśli i uczucia, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co, Warszawa.
Combrinck-Graham  L.  (1985),  A  development  model  for  family  systems,  „Family Process”, nr 24(2), s. 139–150.
Czabała  Cz.  (1997),  Czynniki  leczące  w  psychoterapii,  Wydawnictwo  Naukowe PWN, Warszawa.
de Barbaro B. (1999), Struktura rodziny, [w:] B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Dana D. (1993), Rozwiązywanie konfliktów , PWE, Warszawa.
Dattilio F.M., Padesky Ch.A. (1999), Terapia poznawcza dla par małżeńskich, Komitet Redakcyjno-Wydawniczy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Kraków.
Dembo M.H. (1997), Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa.
Domachowski W. (1993), Interakcyjny model funkcjonowania społecznego, [w:] H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna, PWN, Warszawa.
Domachowski W., Sęk H. (1993), Psychoterapia w ujęciu interakcyjnym i systemowym, [w:] H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna, PWN, Warszawa.
Drożdżowicz L. (1999), Ogólna teoria systemów, [w:] B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Duvall E.M. (1977), Marriage and family development, Lippincott, Philadelphia.
Ellis K. (2002), Perceived parental confirmation: Development and validation of an instrument, „Southern Communication Journal”, nr 67, s. 319–334.
Epstein N.B., Bishop D.S. (1981), Problem-centered systems therapy of the family, [w:] A.S. Gurman, D.P. Kniskern (red.), Handbook of family therapy, Bruner/Mazel, New York.
Fischaleck F. (1990), Uczciwa kłótnia małżeńska, Jak rozwiązywać konflikty? , Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Fitzpatrick M.A. (1988), Between husbands and wives: Communication in marriage, Sage, Newbury Park.
Fitzpatrick M.A., Fallis S., Vance L. (1982), Multifunctional coding of conflict resolution strategies in marital dyads, „Family Relations”, 21, s. 61–71.
Flakowicz M. (1995), Wokół poglądów Alvina Pama na teorię systemów rodzinnych, „Gestalt”, nr 17.
Forward S. (1992), Toksyczni rodzice, Agencja Wydawnicza, Warszawa.
Gerson R. (1995), The family life cycle: Phases, stages and crises, [w:] R.H. Mikesell, D. Lusterman, S. McDaniel (red.), Integrating family therapy: Hadnbook of family psychology and systems therapy, American Psychological Association, Washington.
Goldrick M., Gerson R., Shellenberger S. (2007), Genogramy. Rozpoznanie i interwencja, Zysk i S-ka, Poznań.
Golish T.D. (2000), Is openness always better? Exploring the role of topic avoidance, satisfaction and parenting styles of stepparents, „Communication Quarterly”, 48, s. 137–158.
Golish  T.D.,  Caughlin  J.P.  (2002),  “I’d  rather  not  talk  about  it”:  Adolescents  and young adults’ use of topic avoidance in stepfamilies, „Journal of Applied Communication Research”, 30, s. 78–106.
Goodman R., Scott S. (2000), Psychiatria dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Warszawa.
Gordon T. (2002), Wychowanie bez porażek. Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Gordon T. (2007), Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Gordon T., Burch N. (2001), Jak dobrze żyć z ludźmi, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Gottman J. (2003), Why marriages fail, [w:] K.M. Galvin, P.J. Cooper (red.), Making connections: Readings in relational communication, Roxbury, Los Angeles.
Gottman J., Markman H.J., Notarius C. (1977), The topography of marital conflict: a  sequential  analysis  of  verbal  and  nonverbal,  „Journal  of  Marriage  and  the Family”, nr 39, s. 461–477.
Gottman J.M. (1994), What predicts divorce? The relationship between marital outcomes, Lawrence Erlbaum, Hilsdale.
Górniak L. (1995), Alvina Pama – krytyka teorii systemów rodzinnych, „Gestalt”, nr 17.
Griffin E. (2003), Podstawy komunikacji społecznej, GWP, Gdańsk.
Grzesiuk L. (1987), Strukturalna terapia rodzin w ujęciu Minuchina, „Nowiny Psychologiczne”, nr 1.
Gurycka A. (1990), Błąd w wychowaniu, WSiP, Warszawa.
Haley J. (1995), Niezwykła terapia. Techniki terapeutyczne Miltona H. Ericsona. Strategiczna terapia krótkoterminowa, GWP, Gdańsk.
Hall E.T. (2005), Ukryty wymiar, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
Heinl P. (1985), The image and visual analysis of the genogram, „Journal of Family Therapy”, nr 7, s. 213–229.
Hill R. (1970), Family development in three generations, Schenkman, Cambridge.
Hines  P.M.  (1988),  The  family  life  cycle  of  poor  black  families,  [w:]  B.  Carter, M. McGoldrick (red.), The changing family life cycle: a framework for family therapy, Gardner Press, New York.
Hines  P.M.,  Preto  N.G.,  McGoldrick  M.,  Almeida  R.,  Weltman  S.  (1999),  Culture and the family life cycle, [w:] B. Carter, M. McGoldrick (red.), The expanded family life cycle: Individual, family, and social perspectives, Allyn and Bacon, Needham Heights.
Honess T.M., Charman E.A., Zani B., Cicognani E., Xerri M.L., Jackson A.E., Bosam A.H. (1997), Conflict between parents and adolescents: Variation by family constitution, „British Journal of Developmental Psychology”, nr 15, s. 367–385.
Hoffman L. (1988), A constructivist position for family therapy, „The Irish Journal of Psychology”, vol. 9, „Radical Constructivism Autopoiesis and Psychotherapy”,  s. 110–129.
Huang L. (1999), Family communication patterns and personality characteristics, „Communication Quarterly”, nr 47, s. 230–243.
Jarosz E. (2008), Zaniedbywanie dzieci, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 7, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Jaworski R. (2000), Konflikt pokoleń w okresie adolescencji. Psychologiczne aspekty radzenia sobie ze stresem, [w:] R. Jaworski, A. Wielgus, J. Łukjaniuk (red.), Problemy człowieka w świecie psychologii, Wydawnictwo Naukowe NOVUM, Płock.
Józefik B. (1999), Strategie rodzinne, [w:] B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Józefik B., Pietruszewski K. (1988), Zastosowanie genogramu w praktyce klinicznej, „Psychoterapia”, nr 4, s. 48–58.
Józefik B., Pilecki M. (1995), Zasady sporządzania oraz interpretacja genogramu, „Psychoterapia”, nr 3, s. 31–42.
Knapp  M.L.,  Hall  J.A.  (2000),  Komunikacja  niewerbalna  w  interakcjach  międzyludzkich, Astrum, Wrocław.
Koerner A.F., Fitzpatrick M.A. 2002, Toward a theory of family comunication, „Communication Theory”, nr 12, s. 70-91.
Kołbik I. (1999), Procesy emocjonalne w rodzinie, [w:] B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Kratochvil S. (2003), Podstawy psychoterapii, Zysk i S-ka, Poznań.
Krokoff L.J. (1990), Hidden agendas in marriage: Affective and longitudinal dimensions, „Comunication Research”, 17, s. 483–499.
Krzyśko M. (1999), Styl atrybucyjny a sposoby radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, [w:] W. Kojs, R. Mrózek, R. Studenski(red.), Młodzież w sytuacjach zmian gospodarczych, edukacyjnych, społecznych i kulturowych, Wydawnictwo UŚ Filia w Cieszynie, Cieszyn.
Lamb S.P. (1980), Hemispheric specialization and storytelling, University of California, Los Angeles.
Leathers D.G. (2007), Komunikacja niewerbalna. Zasady i zastosowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Lewis R.J., Derlega V.J., Nichols B., Shankar A., Drury K.K., Hawkins L. (1995), Sex differences in observers’ reactions to a nurse is use of touch, „Journal of Nonverbal Behavior”, nr 19, s. 101–113.
Łapińska R. (1966), Psychologia wieku dorastania. Lata 12–18, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
Madanes C. (1991), Strategic family therapy, [w:] A.S. Gurman, D.P. Kniskern (red.), Handbook of family therapy, t. 2, Brunner and Mazel, New York.
Markman H.J., Floyd F., Stanley S., Lewis H. (1986), Prevention, [w:] N. Jacobson, A. Gurman (red.), Clinical handbook of marital therapy, Guilford Press, New York 1986.
Matusewicz  Cz.  (1997),  Konflikty  w  zespołach  uczniowskich ,  [w:]  W.  Pomykało (red.), Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa.
McGoldrick  M.  (1998),  Becoming  a  couple,  [w:]  B.  Carter,  M.  McGoldrick  (red.),  The  expanded  family  life  cycle:  Individual,  family  and  social  perspectives,  Allyn & Bacon, Boston.
McGoldrick M. (1988), Ethnicity and the family life cycle, [w:] B. Carter, M. McGoldrick (red.), The changing life cycle: A framework for family therapy, Gardner Press, New York.
McGoldrick M., Gerson R., Shellenberger S. (2007), Genogramy. Rozpoznanie i interwencja, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.
McGoldrick M., Gerson R. (1985), Genograms in family assessment, W.W. Norton and Campany, New York.
McKay M., Davis M., Fanning P. (2009), Messages: The communication skills book, New Harbinger Publications, Inc., California.
McKay M., Davis M., Fanning P. (2001), Sztuka skutecznego porozumiewania się, GWP, Gdańsk.
Melka-Roszczyk M. (2021), Toksyczne oblicze miłości, „Charaktery”, nr 2, s. 44–49.
Mietzel G. (2009a), Psychologia dla nauczycieli. Jak wykorzystać teorie psychologiczne w praktyce dydaktycznej, GWP, Gdańsk.
Mietzel G. (2009b), Wprowadzenie do psychologii, GWP, Gdańsk.
Minuchin S. (1974), Families and family therapy, Harvard University Press, Cambridge.
Moghaddam F.M., Taylor D.M., Wright S.C.  (1993),  Social psychology in cross-cultural perspective, W.H. Freeman, New York. 313 Bibliografia
Molcho S. (2008), Język ciała dzieci, Wydawnictwo KOS, Katowice.
Molcho S. (1998), Mowa ciała, Diogenes, Warszawa.
Montemayor R. (1983), Parents and adolescents in conflict: All families some of the time and some families most of the time, „Journal of Elary Adolescence”, nr 3, s. 83–103.
Myers S.A. (2003), Sibling use of relational maintenance behaviors, [w:] K.M. Galvin, P.J. Cooper (red.), Making connections: Readings in relational communication, Roxbury, Los Angeles.
Namysłowska I. (1992), Proces terapii rodzinnej, [w:] A. Pohorecka (red.), Rodzina w terapii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa.
Namysłowska I. (1997), Terapia rodzin, Springer PWN, Warszawa.
Neugarten  B.  (1976),  Adaptation  and  life  cycle,  „The  Counseling  Psychologist”, nr 6(1), s. 16–20.
Nęcki Z. (1996), Komunikacja międzyludzka, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków.
Nęcki Z. (1994), Komunikowanie a terapia rodzin i profilaktyka , „Gestalt”, nr 16, s. 7–8.
Noller P., Fitzpatrick M.A. (1993), Parent-adolescent relationships, [w:] M.A. Fitzpatrick, A.L. Vangelisti (red.), Explaining family interactions, Sage, Thousand Oaks.
Okun B.F. (2002), Skuteczna pomoc psychologiczna, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa.
Olson L.N. (2002), As ugly and painful as it was, it was effective. Individuals’ unique assessment of communication competence during aggressive conflict episo des, „Communication Studies”, 53, s. 171–188.
Olson D.H. (1986), Circumplex model VII: Validation studies and faces III, „Family Processes”, nr 25, s. 337–351.
Olson D.H. (2000), Circumplex model of marital and family systems, „Journal of Family Therapy”, nr 2, s. 144–167.
Olson D.H., Lavee Y. (1989), Family systems and family stress: A family life cycle perspective, [w:] K. Kreppner, R.M. Lerner (red.), Family systems and life-span development, Lawrence Erlbaum, Hillsdale.
Ornstein G. (1978), The split brain and whole, „Human Nature”, nr 1.
Ostoja-Zawadzka K. (1999), Cykl życia rodzinnego, [w:] B. de Barbaro (red.), Wprowadzenie  do  systemowego  rozumienia  rodziny,  Wydawnictwo  Uniwersytetu  Jagiellońskiego, Kraków.
Ostwald P.F., Peltzman P. (1974), The cry the human infant, „Scientific American”, nr 230, s. 84–90.
Papp P. (1977), The family who had all the answers, [w:] P. Papp (red.), Family the-rapy. Full length case studies, Gardner Press, New York.
Pease A., Pease B. (2007), Mowa ciała, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
Plopa  M.  (2004),  Psychologia  rodziny.  Teoria  i  badania,  Wydawnictwo  Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej, Elbląg.
Plopa M. (1983), Funkcjonowanie społeczno-emocjonalne młodzieży a percepcja postaw matek i ojców, „Psychologia Wychowawcza”, nr 2, s. 129–142.
Pohorecka A. (red.) (1992), Rodzina w terapii, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa.
Pospiszyl I. (1994), Przemoc w rodzinie, WSiP, Warszawa.
Prather H., Prather G. (2000), Rozwiązać spór i zapomnieć?, [w:] J. Stewart (red.), Mosty zamiast murów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Pufal-Struzik I. (1997), Niektóre cechy osobowości młodzieży agresywnej, „Psychologia Wychowawcza”, nr 2, s. 151–156.
Quilliam S. (2007), Mowa ciała, Bellona, Warszawa.
Reiman T. (2010), Potęga mowy ciała. Jak odnieść zawodowy i towarzyski sukces, Helion, Gliwice.
Retter H. (2005), Komunikacja codzienna w pedagogice, Gdańsk GWP.
Reykowski J. (2002), Psychologia polityczna, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik Akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk.
Richardson R.W., Richardson L.A. (1999), Najstarsze, średnie, najmłodsze. Jak kolejność narodzin wpływa na twój charakter, GWP, Gdańsk.
Ridley  C.A.,  Wilhelm  M.S.,  Surra  C.A.  (2001),  Married  couples”  conflict  respon ses and marital quality, „Journal of Social and Personal Relationship”, nr 18, s. 517–534.
Rosenberg M.B. (2006), Edukacja wzbogacająca życie, Wydawnictwo Jacek Santorski, Warszawa.
Rosenberg M.B. (2003), Porozumienie Bez Przemocy. Język serca, Wydawnictwo Jacek Santorski, Warszawa.
Russel Crane D. (2002), Podstawy terapii małżeństw, GWP, Gdańsk.
Satir V. (2000a), Terapia rodziny, GWP, Gdańsk.
Satir V. (2000b), Rodzina. Tu powstaje człowiek, GWP, Gdańsk.
Satir V. (1983), Conjoint Family Therapy, Science and Behavior Book, Palo Alto.
Satir V. (1972), People making, Science and Behavior Book, Palo Alto.
Schumacher J.A., Feldbau-Kohn S., Slep A.M.S., Heyman R.E. (2001), Risk factors for male-to-female partner physical abuse, „Aggression and Violent Behaviot”, nr 6, s. 281-352.
Shook N.J., Gerrity D.A., Jurich J., Segrist A.E. (2000), Courtship violence among college students: A comparison of verbally and physical abusive couples, „Journal of Family Violence”, nr 25(1), s. 1-22.
Siuta J. (2005), Słownik psychologii, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków.
Skorny Z. (1992), Rodzina a zburzenia rozwoju psychospołecznego dzieci i młodzieży, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 3, s. 34–41. Skorupska-Sobańska J. (1967), Młodzież i dorośli, Państwowy Zakład Wydawnictw
Szkolnych, Warszawa.
Stanton  M.D.  (1981),  Strategic  approaches  to  family  therapy,  [w:]  A.S.  Gurman, D.P.  Kniskern  (red.),  Handbook  of  family  therapy,  t.  1,  Brunner  and  Mazel, New York.
Steede K. (2007), 10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców, GWP, Gdańsk.
Stewart  J.  (2000),  Komunikacja  interpersonalna:  kontakt  między  osobami,  [w:] T. Stewart (red.), Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Stierlin H., Rucker-Embden I., Wetzel N., Wirsching M. (1999), Pierwszy wywiad z rodziną, GWP, Gdańsk.
Strojnowski J. (1998), Psychoterapia. Poradnik dla osób, które chcą się odnaleźć oraz dla ich terapeutów, Arboretum, Wrocław.
Tajima E.A. (2002), Risk factors for violence against children: Comparing home with and without wife abuse, „Journal of Interpersonal Violence”, nr 17, s. 122-149.
Thaler  R.H.,  Sunstein  C.R.  (2008),  Jak  podejmować  właściwe  decyzje  dotyczące zdrowia, dobrobytu i szczęścia, Zysk i S-ka, Poznań.
Tryjarska B. (2000), Terapia rodzinna, [w:] L. Grzesiuk (red.), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
VanLear C.A. (1992), Marital communication across the generations: Learning and rebellion, continuity and change, „Journal of Social and Personal Relationships”, nr 9, s. 103–123.
Vasta R., Haith M.M., Miller S.A. (1995), Psychologia dziecka, WSiP, Warszawa.
Wachtel E.F. (1982), The family psyche over three generations: The genogram revisited, „Journal of Marital and Family Therapy”, nr 8(3), s. 335–345.
Wainwright G.R. (2006), Mowa ciała. Praktyczne wprowadzenie, Helion, Gliwice.
Walker W. (2001), Przygoda z komunikacją, GWP, Gdańsk.
Walsh  E.,  McGoldrick  M.  (1998),  Death  and  the  family  life  cycle,  [w:]  B.  Carter, M. McGoldrick (red.), The expanded family life cycle: Individual, family and social perspectives, Allyn & Bacon, Boston.
Watzlawick P. (1978), The Language of Change, Basic Books, New York.
Weider-Hatfield D. (1981), A unit in conflict management skills, „Communication Education”, 30, s. 265–273.
Whitaker C., Bumbery W. (1988), Duncing with the family: A symbolic – experimental approach, Brunner/Mazel, New York.
Wilmot W.W., Hocker J.L. (2001), Interpersonal conflict, McGraw, New York.
Ziemska M. (1979), Postawy rodzicielskie, WP, Warszawa.
Zięba A., Horbulewicz-Mokrzycka I., Dudek D. (2001), Komunikacja z chorymi na chorobę Alzheimera, „Psychoterapia”, nr 4 (119), s. 62-71.