Przyszłość edukacji. Szkoła przyszłości

Spis treści:

Przedmowa
Wstęp

Rozdział I. Znaczenie przyszłości

Wymiary czasu
Funkcjonowanie człowieka i społeczeństwa w przestrzeni temporalnej

Rozdział II. Zmiana społeczna jako wyznacznik przyszłości

Trwałość tradycyjnego społeczeństwa
Zmiana społeczna
Gwałtowna zmiana cechą współczesnego społeczeństwa

Rozdział III. Zmiana edukacyjna i jej podłoże społeczne

Kontekst społeczny zmiany edukacyjnej
Szkoła współczesna w ogniu krytyki
Inercja szkoły a potrzeba zmian

Rozdział IV. Jaka edukacja jest potrzebna w przyszłości?

Główne zadania i strategie rozwoju edukacji
Polska szkoła wobec wyzwań przyszłości
Edukacja jutra
Kierunki zmian

Rozdział V. Kompetencje XXI wieku

Kompetencje niezbędne w przyszłości
Kreatywność
Komunikacja
Podejście krytyczne
Kooperacja
Odpowiedzialność
Indywidualizm
Aktywne uczenie się
Elastyczność działania
Wykorzystanie nowych technologii

Rozdział VI. O przyszłości szkoły

Czy szkoła współczesna ma przyszłość?
Zmiana społeczna jako wyznacznik przyszłości szkoły
Szkoła jako kreator zmiany
Funkcje edukacji szkolnej
Kształtowanie kapitału społecznego

Rozdział VII. Nauczyciel w szkole przyszłości

Szkoła i nauczyciel w szkole przyszłości
Jak można poprawić sytuację kadrową szkolnictwa?

Rozdział VIII. Jak urzeczywistnić edukację dla przyszłości?

Summary. The Future of Education – the School of the Future
Indeks rzeczowy
Bibliografia

Amsterdamski S . (red .) (2004), Globalizacja i co dalej?, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa .
Apel H .J ., Schulpädagogik. Eine Grundlegung, Böhlau, Köln & Wien 1990 .
Banach C . (1997), Polska szkoła i system edukacji. Przemiany i perspektywy, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń .
Banach C . (2005), Szkoła naszych oczekiwań i marzeń, potrzeb, projekcji i działań od A do Ż,
Wydawnictwo eMPi, Poznań .
Banach C ., Rajkiewicz A . (2004), Najpilniejsze problemy do rozwiązania w systemie edukacji
w latach 2004–2015, „Nowa Szkoła”, nr 1, s . 9–13 .
Bandoch J . (2021), Algorytmy kontra ludzie. Niesocjologiczna analiza wpływu najnowszych tech-
nologii na życie społeczne, „Studia Socjologiczne”, nr 3 .
Bauman Z . (1994), Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Instytut Kultury, Warszawa .
Bauman Z . (2006), Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika?, przeł . E . Klekot, Oficyna Wy -
dawnicza „Impuls”, Kraków .
Bauman Z . (2006), Płynna nowoczesność, przeł . T . Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków .
Bauman Z . (2012), O edukacji. Rozmowy z Riccardo Mazzeo, Wydawnictwo Naukowe Dolno-
śląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław .
Bauman Z ., May T . (2004), Socjologia, Zysk i S-ka, Poznań .
Beare H ., Slaugher R ., (1993), Education for the Twenty-first Century , Routledge, London–New
York .
Beck  U .  (2002),  Społeczeństwo  ryzyka,  przeł .  S .  Cieśla,  Wydawnictwo  Naukowe  Scholar,
Warszawa .
Beck U ., Giddens A ., Lash S . (2009), Modernizacja refleksyjna , przeł . J . Konieczny, Wydawnic-
two Naukowe PWN, Warszawa .
Bednarska N ., Próba diagnozy stanu subdyscypliny pedagogika szkoły/szkolna, „Rocznik  
Pedagogiczny” 2015, nr 38, s . 113–125 .
Bohl T ., Harant M ., Wacker A . (2015), Schulpädagogik und Schultheorie, Klinkhardt/UTB, Bad
Heilbrunn .
Berger P . (1995), Rewolucja kapitalistyczna. Pięćdziesiąt tez o dobrobycie, równości i wolności,
przeł . Z . Simberowicz, Oficyna Naukowa, Warszawa  .Bibliografia 175
Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia. Nauczanie i uczenie się. W drodze do uczącego się
społeczeństwa, Komisja Europejska . Edycja polska: WSP TWP, Warszawa 1997 .
Bliskie i dalekie cele wychowania (1987), przeł . z francuskiego I . Wojnar, PWN, Warszawa .
Bloom S . (1997), Umysł zamknięty. O tym, jak amerykańskie szkolnictwo wyższe zawiodło de-
mokrację i zubożyło dusze dzisiejszych studentów, przeł . T . Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań .
Bogaj A ., Kwiatkowski S .M ., Szymański M .J . (1998), Edukacja w okresie przemian społecznych,
Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa .
Bokszański Z . (1999), Tożsamość aktora społecznego a zmiana społeczna, [w:] J . Kurczewska
(red .), Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa .
Bokszański Z . (2008), Tożsamości zbiorowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa .
Botkin J ., Elmandjra M ., Malitza M . (1982), Uczyć się – bez granic. Jak zewrzeć „lukę ludzką”,
przeł . M . Kukliński, PWN, Warszawa .
Bourdieu P . (2004), The forms of capital, [w:] S . Ball (red .), The Routledge/Falmer reader in
Sociology of Education, Routledge/Falmer, London, s . 15–29 .
Bourdieu P ., Passeron J .-C . (1990), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, PWN,
Warszawa .
Branicki W . (2009), Tożsamość a wirtualność, Nomos, Kraków .
Chahen Y ., Gromada A ., Cuesta J ., Bruckauf Z . (2018), Niesprawiedliwy start. Nierówności
edukacyjne w krajach wysokorozwiniętych, przeł . M . Bil, UNICEF . Office of Research –
Innocenti, Florencja .
Chałasiński  J .  (1964),  Wstęp,  [w:]  Awans  pokolenia,  Ludowa  Spółdzielnia  Wydawnicza,
Warszawa .
Chrzanowska I . (2023), Czynniki ułatwiające i bariery w edukacji włączającej, [w:] A . Cybal-
-Michalska, P . Kostyło (red .), Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami,
Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań, s . 205–213 .
Ciążela H ., Dziarnowska H . (2007), Człowiek i świat – wymiary odpowiedzialności, [w:]  
H . Ciążela, H . Dziarnowska (red .), Człowiek i świat – wymiary odpowiedzialności. Suplement
od półrocznika, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, nr 2, Wydawnictwo
Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Cudowska A . (2019), Pogranicze w dyskursie pedagogii międzykulturowej, [w:] M . Sobecki, D .
Misiejuk, J . Muszyńska, T . Bajkowski (red .), Człowiek pogranicza. Wyzwania humanistycznej
edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok .
Cybal-Michalska A . (2006), Tożsamość młodzieży w perspektywie globalnego świata. Studium
socjopedagogiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Poznań .
Cybal-Michalska A . (2016), Młodzież w relacji do kariery jako „własności” zawodu albo „roli
zawodowej” – perspektywa strukturalno-funkcjonalna, „Studia Edukacyjne”, nr 2, s . 61–70 .
Cybal-Michalska A . (2023), Teoretyczność ustaleń pedagogicznych jako przejaw zaangażowania
się w przeobrażającą się rzeczywistość społeczną, [w:] A . Cybal-Michalska, P . Kostyło (red .),
Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami, Wydawnictwo Uniwersytetu
Adama Mickiewicza, Poznań, s . 21–34 .176 Bibliografia
Czajkowska-Majewska D . (2009), Człowiek globalny, PIW, Warszawa .
Czarnowski S . (1974), Dawność i teraźniejszość w kulturze, [w:] Z . Grzelak (wybór), Socjologowie
o wychowaniu, Iskry, Warszawa .
Czarnowski S . (2019, przedruk z roku 1938), Kultura, Wydawnictwo Akademickie „Żak”,
Warszawa .
Dernowska U . (2014), Kultura szkoły, pojęcia, wymiary, modele, „Ruch Pedagogiczny” nr 4,  
s . 13–24 .
Dróżka W ., Problemy funkcjonowania zawodowego nauczycieli w okresie zmiany społeczno-edu-
kacyjnej w Polsce, „Studia Pedagogiczne” 2010, nr 19, s . 23–45 .
Dudzikowa M . (2001), Mit o szkole jako miejscu wszechstronnego rozwoju ucznia. Eseje etnope-
dagogiczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Durkheim È . (2021), Wychowanie i socjologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wiel-
kiego, Bydgoszcz .
Edukacja jest w niej ukryty skarb (1998), Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do
spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa . Stowarzyszenie
Oświatowców Polskich, Wydawnictwa UNESCO, Warszawa .
Gerlach R . (2017), Wstęp, [w:] R . Gerlach (red .), Edukacja dla przyszłości w świetle wyzwań
XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz .
Giroux H .A ., McLaren P ., America 2000 i polityka wymazywania. Demokracja i róznice kultu-
rowe w oblężeniu [w:] Z . Kwieciński (red .), Nieobecne dyskursy, cz . I, UMK, Toruń .
Gromkowska-Melosik A . (2017), Testy edukacyjne. Studium dynamiki selekcji i socjalizacji,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań .
Edukacja narodowym priorytetem. Raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji narodowej
w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1989), PWN, Warszawa .
Edukacja  wobec  wyzwania  demokracji  (2010),  Rozmowa  Lecha  Witkowskiego  z  Henrym  
A. Giroux, [w:] H .A . Giroux, L . Witkowski, Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia
pedagogiki radykalnej, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010  .
Edukacja – jest w niej ukryty skarb (1998), przeł . W . Rabczuk, Raport dla UNESCO Międzyna-
rodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa,
Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Warszawa .
Elias N . (2008), Społeczeństwo jednostek, przeł . J . Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa .
Falski  M .  (1937),  Środowisko  społeczne  młodzieży  a  jej  wykształcenie,  Nasza  Księgarnia,
Warszawa .
Flis A . (red .) (2006), Stawanie się społeczeństwa, Universitas, Kraków .
Gerlach R . (2017), Wstęp, [w:] R . Gerlach (red .), Edukacja dla przyszłości w świetle wyzwań
XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz .
Giddens A . (2002), Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności,
Wydawnictwo Naukowa PWN, Warszawa .Bibliografia 177
Giddens A . (2006), Socjologia, przeł . A . Sulżycka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa .
Giddens A . (2009), Życie codzienne w społeczeństwie posttradycyjnym, [w:] U . Beck, A . Gid-
dens, S . Lash, Modernizacja refleksyjna. Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym
nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa .
Giddens A ., Sutton P .H . (2014), Socjologia. Kluczowe pojęcia, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa .
Giroux H .A . (1988), Schooling and the Struggle for Public Life, University of Minnesota Press,
Minneapolis .
Giroux H .A ., McLaren P . (2010), America 2000 i polityka wymazywania: demokracja i różnice
kulturowe w oblężeniu, przeł . L . Witkowski, [w:] H .A . Giroux, L . Witkowski, Edukacja i sfera
publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej, przeł . M . Jaworska-Witkowska i in .,
Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, s . 243–264 .
Goldberg E . (2018), Kreatywność. Mózg w dobie innowacji, przeł . A . i M . Binderowie, Wydaw-
nictwo Naukowe PWN, Warszawa .
Gołębniak B .D ., Zamorska B . (2014), Nowy profesjonalizm nauczycieli. Podejścia – praktyka –
przestrzeń rozwoju, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław .
Górniewicz J . (2001), Kategorie pedagogiczne – odpowiedzialność, podmiotowość, samorealizacja,
tolerancja, twórczość, wyobraźnia, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego,
Olsztyn .
Gralewski J . (2022), Niedostrzegana kreatywność. Trafność ocen kreatywności uczniów dokony-
wanych przez nauczycieli liceów i jej uwarunkowania, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki
Specjalnej, Warszawa .
Gromkowska-Melosik A ., Szymański M .J . (red .) (2014), Edukacja i nierówność Trajektorie suk-
cesu i marginalizacji, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań .
Gruszczyk-Kolczyńska E . (2020), O zdalnym kształceniu dzieci w czasach epidemii. Co się złego
zdarzyło, na przykładzie edukacji matematycznej, [w:] M . Tanaś (red .), Technologie informa-
cyjno-komunikacyjne w edukacji. 10 pytań do ludzi nauki, Wydawnictwo DiG, Warszawa,
s . 7–9 .
Grzegorzewska M . (2002), Listy do Młodego Nauczyciela. Cykl I–III, Wydawnictwo Akademii
Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Harari Y .N . (2018), 21 lekcji na XXI wiek, przeł . M . Romanek, Wydawnictwo Literackie, Kraków .
Harris P ., Smith B .M ., Harris J . (2011), The Myth of Standardized Tests, Why They Don’t Tell You
What You Think They Do , Lanham–Boudler–New York–Toronto–Plymouth .
Hessen S . (1997), Struktura i treść szkoły współczesnej. Zarys dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo
„Żak”, Warszawa .
Honneth A . (2012), Walka o uznanie. Moralna gramatyka konfliktów społecznych , Zakład  
Wydawniczy Nomos, Kraków .
Huk T . (2019), Uczniowskie korzyści z funkcjonowania w rzeczywistości szkolnego pogranicza.
Między światami mediów online i offline , Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .178 Bibliografia
Ingarden R . (1998), Książeczka o człowieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków .
Janion M . (2001), Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, Sic!, Warszawa .
Jasińska-Kania A . (2000), Europejskie systemy wartości a tożsamość narodowa Polaków, referat
wygłoszony na XI Zjeździe Socjologicznym, Rzeszów, maszynopis .
Jenkins H ., Pourushotma R ., Weigel M ., Clinton K ., Robinson A . (2009), Confronting the chal-
lenges of participatory culture: Media education for the 21 st , MIT Press, Cambridge, MA .
Jurewicz M . (2018), Oblicza indywidualności w perspektywie pedagogicznej, Wydawnictwo  
SGGW, Warszawa .
Juul J . (2014), Kryzys szkoły. Co możemy zrobić dla uczniów, nauczycieli i rodziców, Wydawnic-
two MIND, Podkowa Leśna .
Kampylis P ., Valtanen J . (2010), Redefining creativity – analyzing definitions, collocations and
consequences, „The Journal of Creative Bahavior” 44(3), s . 93–97 .
Karczewska A . (2012), Manipulacja językowa w polityce jako forma przemocy w komunikacji,
[w:] Z . Nęcki, W .J . Maliszewski, K . Czerwiński (red .), Komunikacja społeczna – negocjacje –
edukacja. Perspektywa wielu kultur, Adam Marszałek, Gnieźnieńska Szkoła Wyższa, Toruń .
Karwowski M . (2009a), Klimat dla kreatywności. Koncepcje, metody, badania, Difin, Warszawa  .
Karwowski M . (2009b), Zgłębianie kreatywności. Studia nad poziomu i stylu twórczości, Wy-
dawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Kaufmann J .C (2004), Ego. Socjologia jednostki. Inna wizja konstrukcji podmiotu człowieka,
Oficyna Naukowa, Warszawa  .
Kawula S . (2004), Globalność i lokalność pracy społeczno-kulturalnej i socjalnej w środowisku
życia, [w:] C . Lewicki (red .), Edukacyjne aspekty współpracy i partnerstwa w środowiskach
lokalnych, Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli, Rzeszów .
Kirenko J ., Zubrzycka T . (2011), Współczesny nauczyciel: studium wypalenia zawodowego,  
Wydawnictwo UMCS, Lublin .
Kleiber J . (2011), Jaka Polska w połowie stulecia?, [w:] J . Kleer, P . Wierzbicki, Z . Strzelecki,  
L . Kuźnicki, Wizja przyszłości Polski. Studia i analizy, PAN, Komitet Prognoz „Polska 2000
Plus”, Warszawa .
Kohlberg L ., Meyer R . (1993), Rozwój jako cel wychowania, [w:] Z . Kwieciński, L . Witkowski
(red .), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, IBE, Edy-
tor, Toruń .
Kołakowski L . (2022), O przeszłości i o przyszłości, [w:] tenże, Mini wykłady o maxi sprawach,
Wydawnictwo Znak, Kraków .
Kołodko G .W . (red .) (2003), Globalizacja, marginalizacja, rozwój, Wyższa Szkoła Przedsię-
biorczości, Warszawa .
Korzeniewski B . (2008), Przeszłość jako podłoże konfliktów czy most do pojednania?, „Kultura
Współczesna”, nr 2 .
Kozielecki J . (1997), Transgresja i kultura, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa .
Krasoń K . (2013), Cielesność aktu tworzenia w teatrze ruchu, Universitas, Kraków .
Kreft J ., Władza platform. Za fasadą Google, Facebooka i Spotify, Universitas, Kraków .Bibliografia 179
Kremień W . (2023a), Edukacja w wyznaniach przemian cywilizacyjnych: droga do człowieka, [w:]
A . Cybal-Michalska, P . Kostyło (red .), Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy
nami, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań (w druku) .
Kremień W .G . (2023), Filozofia antropocentryzmu w systemie współczesnych wartości, przeł.  
F . Szlosek, [w:] Doktor honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzew-
skiej Wasyl Grygorowicz Kremień, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Kremień W .G ., Iljin W .W . (2022), Człowiek wobec wyzwań cywilizacji. Od przeszłości do przyszło-
ści, przeł . F . Szlosek, Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technologii Eksploatacji, Radom .
Krzychała S . (2007), Ryzyko własnego życia. Indywidualizacja w późnej nowoczesności, Wydaw-
nictwo Naukowe DWSE TWP, Wrocław .
Kupiec-Mądry M . (2011), Komunikacja werbalna nauczyciela i ucznia na lekcji, Oficyna Wy -
dawnicza „Impuls”, Kraków .
Kupisiewicz C . (1985), Paradygmaty i wizje reform oświatowych, PWN, Warszawa .
Kupisiewicz C . (2003), Wybrane problemy teorii i praktyki pedagogicznej u progu XXI wieku,
IBE, Warszawa .
Kupisiewicz C . (2010), O wybitnych myślicielach, dydaktyce i szkole, Oficyna Wydawnicza  
„Humanitas”, Sosnowiec .
Kwatera A ., Łukasik J .M ., Kowal S . (2018), Odpowiedzialność, wspólnotowość, współpraca
w szkole, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Kwiatkowska H . (2008), Pedeutologia, Wydawnictwa Akademickie i Pedagogiczne, Warszawa .
Kwiatkowska H ., Kwieciński Z . (red .) (1996), Demokracja a oświata, kształcenie i wychowanie,
Edytor, Toruń .
Kwiatkowski S .M . (1998), Edukacja zawodowa w sytuacji zmiany społecznej, [w:] K . Pacław-
ska (red .), Tradycja i wyzwania. Edukacja – niepodległość – rozwój, Universitas, Kraków,  
s . 223–231 .
Kwiatkowski S .M . (2018), Kompetencje przyszłości, [w:] S .M . Kwiatkowski (red .), Kompetencje
przyszłości, Wydawnictwo FRSE, Warszawa .
Kwiatkowski S .M . (2023), Kompetencyjny model edukacji. Kompetencje jako cel edukacji / efekt
uczenia się, [w:] I . Nowosad, M .J . Szymański (red .), Szkoła i nauczyciel. Rozwój nauczyciela
i rozwój szkoły, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Kwiatkowski S .M . (2023), Zarys koncepcji transferu kapitału edukacyjnego, [w:] A . Cybal-
-Michalska, P . Kostyło (red .), Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami,
Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań, s . 77–86 .
Kwiatkowski S .T . (2018), Uwarunkowania skuteczności zawodowej kandydatów na nauczycieli
wczesnej edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne, Wydawnictwo ChAT, Warszawa .
Kwieciński Z . (1996), Edukacja do globalnego przetrwania i rozwoju, [w:] K . Pacławska, Tradycja
i wyzwania. Księga pamiątkowa na 75-lecie założenia Studium Pedagogicznego Uniwersytetu
Jagiellońskiego 1921–1996, Universitas, Kraków .
Kwieciński Z . (1999), Edukacja wobec nadziei i zagrożeń współczesności, [w:] J . Kozielecki (red .),
Humanistyka przełomu wieków, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa .180 Bibliografia
Kwieciński Z . (2002), Wykluczenie, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Kwieciński Z . (2009), Szkoła jako uczestnik zmiany społecznej, [w:] K . Chałas (red .), Konstru-
owanie tożsamości szkoły, t . 1: Konteksty teoretyczne i wyniki badań, Wydawnictwo KUL,
Lublin .
Kwieciński Z . (2011), Dylematy – inicjatywy – przebudzenia. Nad przesłankami odrodzenia
edukacji w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław .
Kwieciński Z . (2021), Edukacja wobec koniecznej zmiany, [w:] S .M . Kwiatkowski (red .), Współ-
czesne problemy pedagogiki. W kierunku integracji teorii z praktyką, Wydawnictwo Akademii
Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Kwieciński Z . (2021), Nauczyciel na gruzach starego świata, [w:] J . Łukasik, I . Nowosad,  
M .J . Szymański (red .), Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edukacyjnych,
Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Lamri J . (2018), Les Competénces du 21 e  siècle – Comment faire la difference? Créativité, Com -
munication, Esprit Critique, Cooperation, Dunod, Paris .
Lamri J . (2021), Kompetencje XXI wieku. Kreatywność, Komunikacja, Krytyczne myślenie,  
Kooperacja, przeł . A . Zręda, Wolters Kluwer, Warszawa .
Lamri J ., Barabel M ., Olivier O . (2018), Les compétences du 21e siècle, Dunod 2018, Malcoff .
Lem S . (2006), Doktryna i polityka, „Przegląd”, nr 14 .
Lewowicki T . (1994), Przemiany oświaty, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa .
Lewowicki T . (2021), Edukacja wobec wyzwań współczesności i trudnej do przewidzenia przy-
szłości – esej wieloznacznie utopijny, [w:] J . Szempruch, J . Smyła, M . Kwaśniewska (red .),
Edukacja wobec wyzwań zmieniającego się świata. Diagnozy i projekcje rozwiązań, Kieleckie
Towarzystwo Naukowe, Kielce .
Lewowicki T . (2023), Ku przesileniu społecznemu – jako cyklicznej zmianie czy efektowi zamie-
rzonych działań? Esej realistyczny z akcentami optymistycznymi, [w:] A . Cybal-Michalska,
P . Kostyło (red .), Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami, Wydawnictwo
Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań, s . 137–150 .
Lisowski G . (2023), Nierówności społeczne i ekonomiczne. Wybrane miary, Wydawnictwo  
Naukowe Scholar, Warszawa .
Łaszczyk J . (1997), Relacja uczeń – mistrz jako podstawa dla pedagogiki twórczości, Wydawnic-
two Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Łaszczyk J . (2015), Przemiany edukacyjne a zmiana człowieka, [w:] W . Kremień i in . (red .),
Oswita dlja suczasnosti – Edukacja dla współczesności, Wydawnictwo NPU im . M .P . Dra-
gomanowa, Kijów .
Madalińska-Michalak J . (2023), Przyszłość – nadzieje i zobowiązania, [w:] A . Cybal-Michalska,
P . Kostyło (red .), Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami, Wydawnictwo
Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań, s . 105–115 .
Mayor F . (2001), Przyszłość świata, przeł . W . Rabczuk i in ., Fundacja Studiów Edukacyjnych,
Warszawa .Bibliografia 181
McLaren P . (2015), Życie w szkołach. Wprowadzenie do pedagogiki krytycznej, Wydawnictwo
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław .
Meadows D .H . (1973), Granice wzrostu, przeł . K . Secomski, PWE, Warszawa .
Mead M . (2000), Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa .
Meighan R . (b .r .w .), Edukacja elastyczna. Jutro twojego dziecka decyduje się dzisiaj, Stowarzy-
szenie Nasza Szkoła, Toruń .
Melosik Z . (2010), Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant, Oficyna Wydawnicza „Impuls”,
Kraków .
Melosik Z . (2013), Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności,
Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Melosik Z . (2016), Technologizacja życia i tożsamości w kulturze współczesnej, „Studia Eduka-
cyjne”, nr 38, s . 43–59 .
Melosik Z ., M .J . Szymański (2016), Tożsamość w warunkach zmiany społecznej, Wydawnictwo
Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Mendel M . (2001), Edukacja społeczna. Partnerstwo rodziny, szkoły i gminy w perspektywie
amerykańskiej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń .
Mendel M . (2007), Rodzice i nauczyciele jako sprzymierzeńcy, Harmonia, Gdańsk .
Mendel M . (2018), Koniec szkoły? Oświatowi liderzy ku dobru publicznemu w czasach prywaty-
zacji, [w:] J . Madalińska-Michalak, N .G . Pikuła (red .), Edukacyjne konteksty współczesności.
Z myślą o przyszłości, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Mendel M ., Theiss W  . (2019), Pamięć i miejsce. Perspektywa społeczno-edukacyjna, Wydawnic-
two Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk .
Mialaret G . (1968), Wprowadzenie do pedagogiki, PWN, Warszawa .
Mialaret G . (1981), Éducation, Presses Universitaires de France, Paris .
Michalak M . (2017), O odpowiedzialności wobec dzieci, [w:] Marta Santos Pais. Doktor Honoris
Causa, Rzecznik Praw Dziecka, Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Michnowski L . (2006), Społeczeństwo przyszłości a trwały rozwój, Komitet Prognoz „Polska
2000 Plus”, Warszawa .
Mikiewicz P . (2016), Socjologia edukacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa .
Minczanowska A ., Szafrańska-Gajdzica A ., Szymański M .J . (2016), Szkoła. Wspólnota dążeń,
Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń .
Morańska D . (2015), Kilka słów na wstępie, [w:] tejże, Edukacja w cyberprzestrzeni. Nowe wy-
zwania i problemy badawcze, Wyższa Szkoła Biznesu, Dąbrowa Górnicza .
Morańska D . (2015), Edukacja w cyberprzestrzeni. Nowe wyzwania i problemy badawcze, [w:]
tejże, Edukacja w cyberprzestrzeni. Nowe wyzwania i problemy badawcze, Wyższa Szkoła
Biznesu, Dąbrowa Górnicza .
Morańska D . (red .) (2015), Edukacja w cyberprzestrzeni. Nowe wyzwania i problemy badawcze,
Wyższa Szkoła Biznesu, Dąbrowa Górnicza .182 Bibliografia
Morbitzer J . (2007), Edukacja wspierana komputerowo a humanistyczne wartości pedagogiki,
Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków .
Muszyńska M . (1999), Szkoła według Franza Kafki, „Amicus”, nr 2 .
Muszyński H . (2014), Przeszłość i przyszłość edukacji z perspektywy ewolucji rodzaju ludzkiego,  
[w:] J . Góral-Półrola, M . Wojciechowska, B . Walasek-Jarosz (red .), Trwałość i zmiana.  
Pytania o edukację, Staropolska Szkoła Wyższa, Kielce .
Mydłowska B . (2021), Hejt wśród młodzieży jako współczesne wyzwanie pedagogiczne – zarys
problematyki, [w:] J . Szempruch, J . Smyła, M . Kwaśniewska (red .), Edukacja wobec wyzwań
zmieniającego się świata, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce .
Mysłakowski Z . (1964), Wychowanie człowieka w zmiennej społeczności. Szkice z filozofii
wychowania, Książka i Wiedza, Warszawa .
Naisbitt J ., Aburdene P . (1997), Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze
życie, przeł . P . Kwiatkowski, Zysk i S-ka, Poznań .
Nalaskowski A . (b .r .w .), Edukacja elastyczna. Jutro twojego dziecka decyduje się dzisiaj, Stowa-
rzyszenie Nasza Szkoła, Toruń .
Nęcki Z . (2012), Trudności negocjacyjne w środowisku międzykulturowym, [w:] Z . Nęcki, W .J .
Maliszewski, K . Czerwiński (red .), Komunikacja społeczna – negocjacje – edukacja. Perspek-
tywa wielu kultur, Wydawnictwo Adam Marszałek, Gnieźnieńska Szkoła Wyższa, Toruń .
Niezgoda M . (1998), Kształcenie dla przyszłości, [w:] K . Pacławska, Tradycja i wyzwania. Edu-
kacja – niepodległość – rozwój, Universitas, Kraków, s . 177–186 .
Nikitorowicz J . (2023), Odpowiedzialność nauczycieli za kształtowanie się zakresu tożsamości
indywidualnej, [w:] I . Nowosad, M . Szymański (red .), Szkoła i nauczyciel. Rozwój nauczy-
ciela i rozwój szkoły, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków, s  . 151–162 .
Nobis A . i in . (2013), Historia, kultura, globalizacja, Wydawnictwo Gajt, Wrocław .
Nowak-Dziemianowicz M . (2020), Szkoła jako przestrzeń uznania, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa .
Nowicka-Kozioł M . (1997), Odpowiedzialność w świetle alternatyw współczesnego humanizmu,
Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im . Marii Grzegorzewskiej, Warszawa .
Nowosad I . (2003), Edukacja i zmiana – konteksty i zależności, „Edukacja”, nr 4, s . 5–12 .
Nowosad I . (2018), Uwarunkowania rozwoju szkoły, [w:] I . Madalińska-Michalak, N .G . Pikuła
(red .), Edukacyjne konteksty współczesności. Z myślą o przyszłości, Oficyna Wydawnicza
„Impuls”, Kraków .
Nowosad I . (2019), Kultura szkoły w rozwoju szkoły, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków  .
Nowosad I . (2022), Singapur – azjatycki tygrys edukacyjnych reform: fenomen makropolityki
oświatowej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Nowosad I ., Pietrań K ., Szymański M .J . (2016), Szkoła. Konflikt podmiotów , Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń .
Nowotniak J . (2019), Ewaluacja edukacyjna. Społeczne światy ewaluatorów, Impuls, Kraków .
Okoń W . (1996), Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo „Żak”, Warszawa .
Okoń W . (1999), Dziesięć szkół alternatywnych, WSiP, Warszawa .Bibliografia 183
Olech A . (2007), Wprowadzanie zmian: wybór teorii do wykorzystania w animacji społecznej,
[w:] T . Kaźmierczak (red .), Zmiana w społeczności lokalnej. Szkice o kapitale społecznym
w praktyce społecznej i nie tylko, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa .
Orliński W . (2013), Internet. Czas się bać, Agora, Warszawa .
Osińska K . (1983), Twórcza obecność chorych, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa .
Peccei A . (1987), Przyszłość jest w naszych rękach, przeł . I . Wojnar, PWN, Warszawa .
Piketty T . (2015), Kapitał XXI wieku, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa .
Piorunek M . (2016), Kariera według młodych, czyli nowy paradygmat kariery na dysonansowym
rynku pracy, „Studia Edukacyjne”, s . 83–95 .
Plichta P . (2019), Przemoc rówieśnicza – wprowadzenie w problematykę, [w:] P . Kostyło (red .),
Szkoła równych szans. Namysł krytyczny i rozwiązania praktyczne, Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz .
Potulicka E . (2001), Szkice z teorii i praktyki oświatowej, „Eruditus”, Poznań .
Potworowski J . (2001), Pierwiastek angielski w transformacji polskiej oświaty, [w:] K . Kruszewski
(red .), Pedagogika w pokoju nauczycielskim, WSiP, Warszawa .
Potyrała K . (2017), iEdukacja. Synergia nowych mediów i edukacji, ewolucja – antynomie –
konteksty, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków .
Potyrała K ., Czerwiec K ., Kowal S . (2018), Kompetencje kulturowe młodzieży. Uwarunkowania
edukacyjne, Wydawnictwo Libron – Filip Lohner, Kraków .
Pyżalski J . (2011), Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży, Gdańskie Wydawnictwo Psy-
chologiczne, Sopot .
Radziewicz J . (1989), Szkoła uspołeczniona i uspołeczniająca, Wydawnictwo Społeczne KOS,
Warszawa .
Radziewicz-Winnicki A . (1995), Modernizacja niedostrzeganych obszarów rodzimej edukacji,
„Śląsk”, Katowice .
Radziwiłł A . (1992), O szkole, wychowaniu i polityce, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa .
Reimagining our future together (2021), UNESCO, Paris .
Reykowski J . (1999), Kolektywizm i indywidualizm jako kategorie opisu zmiany społecznej i men-
talności, [w:] K . Galikowski i in . (red .), Indywidualizm a kolektywizm, IFiS PAN, Warszawa .
Robinson K ., Aronica L . (2015), Kreatywne szkoły – oddolna rewolucja, która zmienia edukację,
przeł . A . Baj, Wydawnictwo Element, Kraków .
Robinson K . (2015), Kreatywne szkoły. Oddolna rewolucja, która zmienia edukację, Wydaw-
nictwo Element, Kraków .
Rubacha K . (2000), Pełnienie roli nauczyciela a realizacja zadań rozwojowych w okresie wczesnej
dojrzałości, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń .
Ruka-Marek M . (2017), Kreatywność w edukacji dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością inte-
lektualną w ujęciu Profesor Marii Grzegorzewskiej, „Szkoła Specjalna”, nr 4 .
Rymarczyk J . (2010), Regionalizm i globalizacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego,
Wrocław .184 Bibliografia
Sadowski A ., Wyszkowski A . (2011), Globalizacja – szansa i zagrożenia, Wydawnictwo Uni-
wersytetu w Białymstoku, Białystok .
Schleicher A . (2019), Edukacja światowej klasy. Jak kształtować systemy szkolne na miarę  
XXI wieku, Evidence Institute – Związek Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa .
Schulz R . (1992), Szkoła – instytucja – system – rozwój, Edytor, Toruń .
Schulz R . (1996), Studia z innowatyki pedagogicznej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń .
Schulz R . (1997), Jak bronić się przed innowacjami?, [w:] Otwarte tematy innowacji pedagogicz-
nych, CODN, Warszawa .
Segiet K . (2022), Odpowiedzialność jako wartość uniwersalna w życiu człowieka i twórczości
pedagogów społecznych, [w:] J . Modrzewski i in . (red .), Pedagogika społeczna w służbie
człowiekowi, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań .
Shapiro S . (1993), O publicznym dyskursie edukacyjnym w USA (1970–1990), [w:] Z . Kwieciński
(red .), Nieobecne dyskursy, cz . III, Wydawnictwo UMK, Toruń .
Shively W .P . (2001), Sztuka prowadzenia badań politycznych, przeł . E . Hornowska, Wydawnic-
two Zysk i S-ka, Poznań .
Siemieniecka D . (2015), Od konsumentów do twórców informacji, [w:] D . Siemieniecka (red .),
Edukacja a nowe technologie w kulturze, informacji i komunikacji, Wydawnictwo Naukowe
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń .
Smolińska-Theiss (2014), Dzieciństwo jako status społeczny, Edukacyjne przywileje dzieci klasy
średniej, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Smyła J . (2022), Wzory przyszłości osobistej i zawodowej młodzieży licealnej. Między tradycją
a ponowoczesnością, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Smyła J . (2022), Wzory przyszłości osobistej i zawodowej młodzieży licealnej. Między tradycją
a ponowoczesnością, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Stępniewska-Gębik H . (1998), Estetyka i logika komunikatu w wychowaniu (trop Lacanowski),
[w:] K . Pacławska (red .), Tradycja i wyzwania. Edukacja – niepodległość – rozwój, Univer-
sitas, Kraków, s . 209–222 .
Stiglitz J .E . (2006), Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa .
Suchodolski B . (1959), Wychowanie dla przyszłości, PWN, Warszawa .
Suchodolski B . (1967), Świat człowieka a wychowanie, Książka i Wiedza, Warszawa .
Suchodolski B . (1968), Wychowanie dla przyszłości, PWN, Warszawa .
Suchodolski B . (1970), Edukacja narodu 1918 –1968, Wiedza Powszechna, Warszawa .
Suchodolski  B .  (1974),  O  wychowaniu  nowego  człowieka,  „Rocznik  Pedagogiczny”,  t .  2,  
s . 5–17 .
Suchodolski B . (1987), Wstęp, [w:] A . Peccei, Przyszłość jest w naszych rękach, PWN, Warszawa .
Suchodolski B . (1988), Rola edukacji we współczesnej cywilizacji, „Edukacja”, nr 3 .
Szacka B . (2003), Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa  .
Szczepański J . (1973), Refleksje nad oświatą , Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa .
Szczepański J . (1986), Pamięć, „Odra”, nr 3, s . 8–10 .Bibliografia 185
Szczepański J . (1999), Fantazje na temat czasu, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin .
Szczurek-Boruta A . (2012), Indywidualizm warunkiem uczestnictwa we wspólnocie – perspek-
tywa edukacji międzykulturowej, „Studia z Teorii Wychowania”, nr 2, s . 19–30 .
Szempruch J . (2002), [w:] R . Kwiecińska, J .M . Łukasik, Zmiana społeczna. Edukacja – polity-
ka oświatowa – kultura, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków,  
s . 155–170 .
Szempruch J . (2012), Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej, Oficyna Wy -
dawnicza „Impuls”, Kraków .
Szempruch J . (2021), Pytania do nauczyciela w czasach zmian społecznych, [w:] J .M . Łukasik,
I . Nowosad, M .J . Szymański (red .), Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edu-
kacyjnych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Sztompka P . (2007), Zaufanie fundament społeczeństwa, Znak, Kraków .
Sztompka P . (2021), Socjologia. Wykłady o społeczeństwie, Znak, Kraków .
Szomburg J . (2010), Przez dialog do wspólnoty i rozwoju, Instytut Badań nad Gospodarką Ryn-
kową, Gdańsk .
Sztompka P . (1991), Society in Action. The Theory of Social Becoming , Polity Press, Cambridge .
Sztompka P . (2002), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków .
Sztompka P . (2007), Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków .
Sztompka P . (2016), Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Wydawnictwo Znak,
Kraków .
Sztompka P . (2021), Socjologia. Wykłady o społeczeństwie, Znak Horyzont, Kraków .
Szymański M .J . (1973), Środowiskowe uwarunkowania selekcji szkolnej, PWN, Warszawa .
Szymański M .J . (1978), Modernizacja systemu szkolnego na wsi, PWN, Warszawa .
Szymański M .J . (1993), Educational Trends in Central and Eastern Europe, „Bulletin of the
International Bureau of Education”,   nr 268/69 .
Szymański M .J . (1996), Selekcyjne funkcje szkolnictwa a struktura społeczna, IBE, Warszawa .
Szymański M .J . (2002), Kryzys i zmiana. Studia nad przemianami edukacyjnymi w Polsce w la-
tach dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków .
Szymański M .J . (2007), Krok w przód, dwa kroki wstecz, [w:] T . Lewowicki (red .), „Gorące pro-
blemy” edukacji w Polsce, Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, Wyższa Szkoła Pedagogiczna
ZNP, Warszawa, s . 125–128 .
Szymański M .J . (2011), Dylematy demokratycznej polityki oświatowej, [w:] J . Szempruch,  
M . Wojciechowska, J . Karczewska, Kultura – edukacja i tendencje zmian, Wydawnictwo
LIBRON – Filip Lohner, Kraków .
Szymański M .J . (2015), Studia i szkice z socjologii edukacji, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki
Specjalnej, Warszawa .
Szymański M .J . (2016), Wspólnota dążeń czy konflikt podmiotów , [w:] A . Minczanowska,  
A . Szafrańska-Gajdzica, M .J . Szymański (red .), Szkoła. Wspólnota dążeń, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń, s . 21–34 .186 Bibliografia
Szymański M .J . (2019), Obcy jako szczególna kategoria Innego, [w:] M . Sobecki i in . (red .),
Człowiek pogranicza. Wyzwania humanistycznej edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu
w Białymstoku, Białystok .
Szymański M .J . (2021a), Edukacja w zmieniającym się społeczeństwie, Difin, Warszawa  .
Szymański M .J . (2021b), Nierówności społeczne w polskim szkolnictwie, [w:] S . Kwiatkowski
(red .), Współczesne problemy pedagogiki, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej,
Warszawa, s . 235–246 .
Szymański M .J . (2021bc), Socjologia edukacji, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Szymański M .J . (red .) (1994), Rodzice o przyszłości edukacyjnej swoich dzieci, IBE, Warszawa .
Szymański M .J ., Piwowarski R . red . (1992), Education under Circumstances of Social and Political
Changes, Institute of Educational Research, Warsaw .
Śliwerski B . (2014), Katastrofalna sytuacja procesu uspołecznienia edukacji w szkolnictwie pu-
blicznym w świetle przeprowadzonych badań, „Ruch Pedagogiczny”, nr 4, s . 35–50 .
Śliwerski B . (2017), Edukacja szkolna wobec koniecznych zmian, Łódzkie Centrum Doskona-
lenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego, Łódź .
Śliwerski B . (2020), (Kontr-)rewolucja oświatowa. Studium z prawicowych reform edukacyjnych,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź .
Śliwerski B ., Pedagogika szkolna czy pedagogika szkoły? – debata Zespołu KNP PAN w UAM w Po-
znaniu, wpis z dnia 28 listopada 2014, za: https://sliwerski-pedagog .blogspot .com/2014/11/
[dostęp: 15 .10 .2022] .
Śliwerski B . (2022), Kultura rywalizacji i współpracy w szkole, Wolters Kluwer, Warszawa .
Śniatkowski S . (2013), Pojęcie interakcji w różnych aspektach komunikacji językowej, [w:]  
M . Michalik, A . Siudak, H . Pawłowska-Jaroń, Interakcyjne uwarunkowania rozwoju i za-
burzeń mowy, Collegium Columbinum, Kraków, s . 33-42 .
Śnieżyński M . (1998), Zarys dydaktyki dialogu, Papieska Akademia Teologiczna, Kraków .
Tadeusiewicz R . (2014), Nowe szanse, nowe wyzwania i nowe zagrożenia dla edukacji związanej
z rosnącą imersją uczniów w cyberprzestrzeni, „Studia Edukacyjne”, nr 33 .
Tanaś M . (2015a), Edukacja @ cyberprzestrzeń, Pola badań i refleksji pedagogicznej, [w:]  
D . Morańska (red .), Edukacja w cyberprzestrzeni. Nowe wyzwania i problemy badawcze,
Wyższa Szkoła Biznesu, Dąbrowa Górnicza .
Tanaś M . (2015b), Prolegomena do pedagogiki medialnej, [w:] M . Tanaś, S . Galanciak, Cyber-
przestrzeń – Człowiek – Edukacja. Cyfrowa przestrzeń kształcenia, Oficyna Wydawnicza
„Impuls”, Kraków .
Tanaś M . (2020), O potrzebie pedagogicznych pytań o technologie informacyjno-komunikacyjne,
[w:] M . Tanaś (red .), Technologie informacyjno-komunikacyjne w edukacji, Wydawnictwo
DiG, Warszawa .
Tarkowska E . (1997), Niepewność kulturowa a stosunek do innych, [w:] M . Kempny, A . Kop-
ciak, S . Łodziński (red .), U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego,
Oficyna Naukowa, Warszawa, s . 11–31 .
Tischner J . (1993), Myślenie według wartości, Wydawnictwo Znak, Kraków .Bibliografia 187
Tischner J . (2001), Wprowadzenie, [w:] tegoż, Filozofia dramatu , Wydawnictwo Znak, Kraków .
Tischner J . (2012), Filozofia dramatu , Wydawnictwo Znak, Warszawa .
Tłuściak-Deliowska A . (2021), Problem przemocy, znęcania się i wykluczenia rówieśniczego
z perspektywy uczniów, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Tłuściak-Deliowska A ., Dernowska U . (2023), Kultura szkoły w modelu La Tefy Schoen i Char-
lesa Teddiego, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa .
Tobolska A . (2022), Globalizacja gospodarki, Wydawnictwo Naukowe, Poznań .
Tocquieville, de A . (1994), Dawny ustrój i rewolucja, przeł . A . Wolska, Znak, Kraków .
Toffler A  . (2001), Szok przyszłości, przeł . W . Osiatyński, E . Ryszka, E . Wojdyłło-Osiatyńska,
Zysk i S-ka, Poznań .
Tomczyk Ł ., Potyrała K . (2019), Bezpieczeństwo cyfrowe dzieci i młodzieży, Wydawnictwo  
Naukowe UniwersytetuPedagogicznego, Kraków .
Torończak E . (2011), W drodze do pedagogiki kompetencji kulturowych, „Kwartalnik Pedago-
giczny” 2011, nr 4, s . 65–82 .
Touraine A . (2011), Myśleć inaczej, przeł . M . Byliniak, PIW, Warszawa .
Triandis H .C ., Bontempo R ., Villareal M .J ., Asai M ., Lucca N . (1988), Individualism and collec-
tivism: Cross-cultural perspective on self-ingroup relationships, „Journal of Psychology and
Social Psychology” 1988, nr 54, s . 323–338 .
Urban B . (2015), Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa .
Verblen T . (1998), Teoria klasy próżniaczej, przeł . J . Frentzel-Zagórska, Wydawnictwo Literackie
Muza, Warszawa .
Wallerstein I . (2008), Lampart, Książka i Wiedza, Warszawa .
Wawrzyniak-Beszterda R . (2009), Lekcja jako przejaw kultury organizacyjnej szkoły, Z per-
spektywy uczniowskich doświadczeń, [w:] E . Augustyniak (red .), Kultura organizacyjna
szkoły, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne Akademii Górniczo-Hutniczej,
Kraków .
Wielecki K . (2005), Wychowanie a wspólnotowość. Poza pedagogikę indywidualizmu i kolekty-
wizmu, [w:] J . Danilewska (red .), Fundamenty edukacyjnej wspólnoty, Wydawnictwo Uni-
wersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s . 59-73 .
Wierzba P . (2014), Konstruowanie tożsamości współczesnej młodzieży w kulturze ryzyka, [w:]
D . Hejwosz-Gromkowska (red .), Rekonstrukcje tożsamości w kulturze natychmiastowości,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań .
Wiktorska-Święcka A . (2015), Traktat o rzeczach codziennych: globalizacja, Oficyna Wydaw -
nicza Atut, Wrocław .
Witkowski L . (2010), W kręgu pedagogiki radykalnej (dekonstrukcja – walka – etyczność), [w:]
H .A . Giroux, L . Witkowski, Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki
radykalnej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków  .
Wojnar  I .  (2000),  Humanistyczne  intencje  edukacji,  Wydawnictwo  Akademickie  „Żak”,
Warszawa .188 Bibliografia
Wołoszyn S . (1964), Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, PWN, Warszawa .
Wołoszyn S . (1996), Czy luka edukacyjna i kulturowa jest nieuchronna?, [w:] I . Wojnar, J . Kubin
(red .), Edukacja wobec wyzwań XXI wieku, Elipsa, Warszawa .
Zjazun I .A . (red .) (2005), Mistrzostwo pedagogiczne, przeł . L . Zjazun, F . Szlosek, Wydawnictwo
Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom .
Znaniecki F . (1973 – przedruk z 1928 roku), Socjologia wychowania, t . 1–2, PWN, Warszawa .
Znaniecki F . (2001), Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa .
Żuk M . (2009), Komunikowanie interpersonalne w kontekście kształtowania tożsamości podmio-
towej, [w:] M . Nowak-Dziemianowicz, K . Czerwiński, W .J . Maliszewski (red .), Komunikacja
społeczna w edukacji: inspiracje, analizy, działania, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń .