Przemoc instytucjonalna wobec dzieci. Kulturowe uzasadnienie przemocy instytucjonalnej

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1. Przemoc instytucjonalna – zagadnienia podstawowe

1. Pojęcie przemocy instytucjonalnej
2. Przemoc a kultura
3. Przemoc instytucjonalna na tle innych form przemocy
3.1. Przemoc a agresja
3.2. Definiowanie przemocy
3.3. Formy przemocy
4. Koncepcje wyjaśniające zjawisko przemocy
5. Determinanty przemocy wobec dziecka
5.1. Koncepcje przyczyn eskalacji przemocy wobec dziecka
5.1.1. Koncepcja psychiatryczna
5.1.2. Koncepcja socjologiczna
5.1.3. Koncepcja społeczno-sytuacyjna
5.1.4. Koncepcja integracyjna
5.2. Makroskopowe źródła przemocy wobec dzieci
5.3. Środki masowego przekazu a przemoc
5.4. Tradycja wychowawcza a przemoc wobec dzieci

Rozdział 2. Przemoc instytucjonalna w podmiotach leczniczych

1. Funkcjonowanie placówek zdrowia publicznego – regulacje prawne
2. Dziecko w szpitalu a ryzyko przemocy instytucjonalnej
2.1. Dziecko jako specyficzny pacjent podmiotów leczniczych
2.2. Prawa dziecka w podmiotach leczniczych
2.3. Sytuacja psychologiczna dziecka w szpitalu
3. Przemoc instytucjonalna w podmiotach leczniczych
3.1. Formy krzywdzenia instytucjonalnego dziecka hospitalizowanego
3.2. Przeciwdziałanie przemocy instytucjonalnej wobec dzieci w podmiotach leczniczych

Rozdział 3. Przemoc instytucjonalna w systemie szkolnym

1. Szkoła – pojęcie i podstawowe regulacje prawne
2. Prawa ucznia
3. Przemoc w szkole
3.1. Szkoła totalitarna
3.2. Przemoc symboliczna/strukturalna w systemie edukacji
3.3. Obowiązek szkolny jako przejaw przemocy instytucjonalnej
3.4. Agresja szkolna
3.5. Edukacja w czasach COVID-19 – o przemocy w nowej odsłonie

Rozdział 4. Przemoc instytucjonalna w socjalizacyjnych placówkach opiekuńczo-wychowawczych (domach dziecka)

1. Instytucjonalne formy pieczy zastępczej
2. Dom dziecka – pojęcie
3. Dom dziecka jako instytucja totalna
4. Funkcjonowanie domów dziecka – regulacje prawne
5. Przemoc w domach dziecka
5.1. „Specyficzne” potrzeby wychowanków domów dziecka
5.2. O traumie w warunkach instytucjonalnych, czyli od traumy do przemocy
5.3. Wpływ COVID-19 na sytuację dzieci w domach dziecka

Zamiast zakończenia
Bibliografia

Abramowicz M., Strzałkowska A., Tobis T., Badania ewaluacyjno-diagnostyczne. Sytuacja psychospołeczna i materialna usamodzielnionych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, Gdańsk 2012.
Ackerman J.R., Pickering S., Zanim będzie za późno: przemoc i kontrola w rodzinie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.
Adamczewski R., Sieroctwo społeczne jako źródło poczucia Inności w dzieciństwie i życiu dorosłym, [w:] L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska-Simon (red.), Społeczeństwo wobec Innego. Kategoria Innego w naukach społecznych i życiu publicznym, Adam Marszałek, Toruń 2010.
Ambrozik W., Totalny, stygmatyzujący i wykluczający charakter oddziaływań resocjalizacyjnych, „Resocjalizacja Polska” 2013, nr 5.
Andrzejewski M. (red.), K. Jadach, Prawna ochrona rodziny – skrypt dla studentów pedagogiki i innych nauk społecznych, C.H. Beck, Warszawa 2018.
Andrzejewski M., Ewolucja pieczy zastępczej przez pryzmat nowych regulacji prawnych, „Teologia i Moralność” 2012, tom 11.
Babicka-Wirkus A., Miejsce praw dziecka w prawie szkolnym. Studium przypadku, [w:]
I. Surina, A. Babicka-Wirkus (red.), Prawa dziecka w przestrzeni edukacyjno-społecznej, Impuls, Kraków 2016.
Baranowska A., Proces kształtowania się tożsamości w instytucji totalnej na przykładzie żołnierzy – mieszkańców obozu Babilon w Iraku, Acta Universitatis Wratislaviensis No. 3096 Socjologia XLV, Wrocław 2009.
Bartnikowska U., Ćwirynkało K., Rodziny adopcyjne i zastępcze dziecka z niepełnosprawnością, Impuls, Kraków 2013.
Bauer J., Pamięć komórkowa naszego ciała. Jak uzdrowić geny i uwolnić się od dziedzicznych chorób, złych doświadczeń oraz wspomnień, Vital, Białystok 2019.
Baureis H., Wagenmann C., Pomóż dziecku w nauce przez ćwiczenia ruchowe. Porady kinezjologiczne dla rodziców, tłum. U. Szymanderska, wyd. 1, Wydawnictwo JK, Łódź 2007.
Behr J., Blicharz J., Ochrona prawna przed wykluczeniem społecznym, Prace Naukowe WPAiE UWr nr 120, E-monografie, Wrocław 2018.
Biała J., Z historii „naszych” domów dziecka w latach 1944–1984, „Kieleckie Studia Pedagogiczne i Psychologiczne” 1996, tom 11.
Bielawska-Batorowicz E., O formach złego traktowania dzieci, „Przegląd Psychologiczny” 1993, t. XXXVI, nr 3.
Bielecka E., Kompensacyjna funkcja domu dziecka jako placówki opiekuńczo-wychowawczej (wybrane zagadnienia), „Test” 1996, nr 2.
Bieniek K., Dysfunkcje rodziny a piecza zastępcza, „Studenckie Zeszyty Naukowe” 2019, vol. XXII, nr 42.
Bieńkowska I., Kitlińska-Król M., Placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego z perspektywy aspiracji planów życiowych i usamodzielnienia wychowanków, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej” 2018, Seria: Organizacja i Zarządzanie z. 131, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Arche s.c., Gdańsk 2006.
Bojarski Ł., Płatek M., Z prawem na ty, Zakamycze, Kraków 1999.
Borowski M., Przemoc w rodzinie, http://www.korzan.edu.pl/konferencja/referaty/borowski.pdf (dostęp: 7.01.2017).
Bounaoui S., „(R)ewolucja w oświacie”. O szkole w czasie epidemii, https://www.rmf-
24.pl/raporty/raport-koronawirus-z-chin/komentarze-ekspertow/news-r-ewolucja-w-oswiacie-o-szkole-w-czasie-epidemii,nId,4445428 (dostęp: 7.06.2020).
Brągiel J., Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Adam Marszałek, Toruń 2005.
Brzytwa A., Proces usamodzielnienia a poczucie wsparcia społecznego wychowanków domu dziecka (na przykładzie wychowanków Domu Dziecka w Kożuchowie), praca magisterska napisana w Instytucie Pedagogiki i Psychologii pod kierunkiem dr Grażyny Gajewskiej, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2005.
Buława-Halasz J., Władza symboliczna terapeutów osób autystycznych, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2014, nr 6.
Chanek G., Kultura bezpieczeństwa w perspektywie kryminologicznej: zagrożenia agresją
i przemocą, „Security, Economy & Law” 2018, nr 2.
Chodkowski Z., Wyznaczniki agresji i metody jej przeciwdziałania, „Kultura – Przemiany
– Edukacja” 2018, t. VI.
Chomczyński P., Pyżalski J., Kacprzak A., Zawodowe rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka w województwie łódzkim, Wydawnictwo Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi, Łódź 2018.
Chmura-Rutkowska I., Przemoc rówieśnicza w gimnazjum a płeć. Kontekst społeczno-kulturowy, „Forum Oświatowe. Ku perspektywie społeczno-kulturowej w edukacji” 2012, nr 1(46).
Chromiec E., Obywatelska edukacja formalna i nieformalna wobec zjawiska różnorodności kulturowej Unii Europejskiej, [w:] W. Bokajło, A. Wiktorska-Święcka, Europa obywateli. Polskie społeczeństwo obywatelskie IN ACTU, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2007.
Chudnicki A., Reforma systemu pieczy zastępczej. Założenia, Rzeczywistość, Perspektywy, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2016, t. XXXV, z. 2.
Ciołkiewicz P., Przemoc symboliczna i telewizja. Kilka uwag na marginesie rozważań Pierre’a Bourdieu o panowaniu dziennikarstwa, „Media, Kultura, Społeczeństwo” 2000, nr 1.
Ćwiek J., Cylka T., W domach dziecka wrzaski i bicie zastępują wychowanie, https://polskatimes.pl>Fakty>kraj (dostęp: 8.02.2020).
Czeredrecka B., Dom dziecka, [w:] J. Brągiel, S. Badora (red.), Formy pracy opiekuńczo-wychowawczej, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 1997.
Czyż E., Prawa i obowiązki ucznia w statutach szkolnych, „Dziecko Skrzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2017, vol. 16, nr 2.
Czyż E., Stan przestrzegania praw wychowanków domów dziecka, Wydawnictwo IEG ACALTA, Kraków 2000.
Dąbrowska-Bąk M., Przemoc w szkole, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1987, z. 124.
Damme-Ostapowicz van K., Krajewska-Kułak E., Wrońska I., Łukaszuk C., Kowalewska B., Lewko J., Sierakowska M., Krajewska K., Klimaszewska K., Kowalczuk K., Szydło-Perłowska A., Kułak W., Szczepański M., Dom Dziecka w systemie opieki nad dzieckiem, „Probl Hig Epidemiol” 2007, nr 88(4).
Depesza PAP, Karta Praw Dziecka-Pacjenta – wkrótce w każdym dziecięcym szpitalu, „Gazeta Wyborcza” 2016.
Dercz M., Konstytucyjne prawa dziecka do szczególnej opieki zdrowotnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Dercz M., Rek T., Prawa dziecka jako pacjenta, [w:] Ochrona prawna dziecka, tom III, Warszawa 2003.
Dobrowolska B., Transmisja i reprodukcja wartości kulturowych w szkole na przykładzie wybranych mniejszości narodowych i etnicznych a kontekst społeczny. Elementy założeń teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina, „Edukacja Kulturowa” 2018, nr 1(8).
Dobson J., Rozmowy z rodzicami, Towarzystwo Krzewienia Estetyki Chrześcijańskiej, Kraków 1990.
Dojwa K., Przemoc wśród nieletnich, [w:] R. Szczepanik, J. Wawrzyniak (red.), Różne spojrzenia na przemoc, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej
w Łodzi, Łódź 2008.
Domachowski W., Społeczne i kulturowe uwarunkowania patologii, [w:] H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna, PWN, Warszawa 1993.
Domańska J., Przemiany organizacyjne domów dziecka w latach 1945–1989, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2009, rok XLX nr 3(178).
Domy dziecka w czasach zarazy. „Wszyscy o nas zapomnieli”, https://www.wojskone-
ws.pl/article,domy_dziecka_w_czasach_zarazy_wszyscy_o_nas_zapomnieli.html (dostęp: 12.06.2020).
Drozdowski L., Weigl B., Wstęp, [w:] L. Drozdowski, B. Weigl (red.), Rodzinne domy dziecka – opieka, wychowanie, terapia, Fundacja Orlen – DAR SERCA, Warszawa 2011.
Drozdowski L., Terapia dzieci z posttraumatycznymi zaburzeniami rozwojowymi, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2014, tom 1, nr 10.
Duda M., Martynowicz B., Bęben J., Wychowankowie domów dziecka o agresji i przemocy, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2004, nr 10.
Dybel P., Wróbel S., Granice polityczności. Od polityki emancypacji do polityki życia, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Fundacja Aletheia, Warszawa 2008.
Dzieduszyński P., Sytuacja odrzucenia jako dominujący problem wychowanków domów dziecka, [w:] P. Dzieduszyński (red.), Naznaczeni, odrzucani i dyskryminowani w badaniach naukowych i praktyce wychowawczej. Ujęcie interdyscyplinarne, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Biznesu i Nauk o Zdrowiu, Łódź 2017.
Eco U., Rakiem. Gorąca wojna i populizm mediów, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2007.
Filek J., Dopytywanie się o przemoc, „Psychoterapia” 2010, nr 2.
Filek J., Filozofia jako etyka. Eseje filozoficzno-etyczne, Znak, Kraków 2001.
Filek J., Rozważania wokół fenomenu pomocy, [w:] J. Hausner (red.), Ekonomia społeczna, nr 2, Wydawnictwo Ekonomiczne w Krakowie, Kraków 2011.
Foucault M., Nadzorować i karać, przeł. T. Komendant, Warszawa 1998.
Frączek A., Agresja interpersonalna: opis i analiza z perspektywy psychologii społecznej, [w:] Ł. Jurasz‐Dudzik (red.), Człowiek i agresja. Głosy o nienawiści i przemocy. Ujęcie interdyscyplinarne, Wydawnictwo Sic! Warszawa 2002.
Frączek A., Psychologiczne i socjoekologiczne uwarunkowania przemocy wobec dzieci, [w:] A. Frączek (red.), Studia nad uwarunkowaniami i regulacją agresji interpersonalnej, PAN, Wrocław 1986.
Frączek A., Z zagadnień psychologii agresji, WSPS, Warszawa 1980.
Frieske K., Socjologia prawa, Wydawnictwo Iuris, Warszawa–Poznań 1991.
Fudali I., Instytucje totalne – jak myślą instytucje w zglobalizowanym społeczeństwie, „Drohiczyński Przegląd Naukowy. Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towa-rzystwa Naukowego” 2017, nr 9.
Funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ich współdziałanie z innymi instytucjami na rzecz powrotu dzieci do wychowania w rodzinie. Informacja o wynikach kontroli NIK, www.nik.gov.pl (dostęp: 4.02.2020).
Gawlicz K., Wzrastanie w nierówność. Edukacja przedszkolna a odtworzenie struktur dominacji i podporządkowania, [w:] A. Męczkowska-Christiansen, P. Mikiewicz (red.), Idee – diagnozy – nadzieje: Szkoła polska a idee równości, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2009.
Gawlik E., Funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych a poziom kompetencji społecznych wychowanków, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika” 2016, nr 12.
Giercarz-Borkowska M., „Dlaczego nie pasuję właśnie tutaj…?” .Dziecko zdolne – Inny
w systemie edukacji, [w:] L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska-Simon (red.), Społe-czeństwo wobec Innego. Kategoria Innego w naukach społecznych i życiu publicznym, Adam Marszałek, Toruń 2010.
Goetz M., Reagowanie na homofobiczne incydenty – proste metody, [w:] M. Pawlęgi (red.), Szkoła bez homofobii. Podręcznik trenerski, Wydawnictwo Stowarzyszenie Lambda Warszawa, 2016.
Goffman E., Charakterystyka instytucji totalnych, [w:] W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, Golus A., Bicie dzieci w imię Boga, „Niebieska Linia” 2018, nr 3/116.
Goffman E., Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych, przeł. O. Waśkiewicz, J. Łaszcz, Sopot 2011.
Golczyńska-Grondas A., Biografie dorosłych wychowanków domów dziecka – próba analizy socjologicznej, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica” 2012, nr 41.
Golczyńska-Grondas A., Chybotliwa łódź. Losy wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych. Analiza socjologiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.
Groenwald M., Szkoła milczących praw dziecka, [w:] I. Surina, A. Babicka-Wirkus (red.), Prawa dziecka w przestrzeni edukacyjno-społecznej, Impuls, Kraków 2016.
Grzejdziak-Przybyłowicz A., Prawo do nauki. Prawa dziecka-ucznia, „Studia Prawa Publicznego” 2017, nr 4 (20).
Gromysz J., Prawo do (nie) bycia innym. Rozważania o wykluczonych w przedszkolnej lekturze (rozdział 3), [w:] K. Pujer (red.), Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna. Wybrane problemy, Exante, Wrocław 2016.
Grzonka D., Metafory i performance przemocy – konflikty społeczne i przemoc w świetle rozważań współczesnych teoretyków nauk społecznych, „Państwo i Społeczeństwo” 2014, nr 2(XIV).
Gulla B., Inny, bo chory, czy chory, bo Inny? Rzeczywistość psychospołeczna chorych somatycznie, [w:] L. Dziewięcka-Bokun, A. Śledzińska-Simon (red.), Kategoria Innego w naukach społecznych i życiu publicznym, Adam Marszałek, Toruń 2010.
Gumienny B., Prawa dziecka w opinii wychowanków domu dziecka, [w:] J. Marczykowska, E. Markowska-Gos, A. Solak, W. Walc (red.), Prawa dziecka. Wybrane aspekty, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.
Haberko J., Sytuacja prawna dziecka jako pacjenta, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2020, vol. 19, nr 1.
Hartkamp P., Zamiast edukacji przymusowej. Apel o przestrzeganie praw dziecka w edukacji, Element, Gliwice 2017.
Hayek von F.A., Konstytucja wolności, tłumaczenie J. Stawiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Helios J., Jedlecka W., Diagnoza i ochrona dziecka z traumą rozwojową w polskim systemie prawa, Difin, Warszawa 2019.
Helios J., Jedlecka W., Przemoc wobec dzieci w rodzinie, E-monografie WPAE, Wrocław 2019.
Herman J., Trauma. Od przemocy domowej do terroru politycznego, Czarna Owca, Warszawa 2020.
Heywood A., Politologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Hinc S., Pierre Bourdieu o edukacji i społeczeństwie oraz reprodukcji kulturowej, „Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla bezpieczeństwa” 2009, nr 3.
https://dorzeczy.pl/kraj/127147/szokujaca-publikacja-o-biciu-dzieci-wydawnictwo-wycofuje-ksiazke.html (dostęp: 21.04.2020).
https://noizz.pl/opinie/jaroslaw-lipszyc-o-inwigilacji-i-nowej-normalnosci-po-koronawirusie-co-dalej/37qf0gd (dostęp: 23.04.2020).
https://samorzad.infor.pl/.../2785693,Zmiany-w-realizacji-obowiazku-szkolnego-juz-1... (dostęp: 16.02.2019).
https://udsk.pl/strefa-pacjenta/prawa-pacjenta-i-inne-regulacje-prawne/ (dostęp: 22.04.2020).
https://www.niebieskalinia.pl/pismo/rocznik-2006/153-czasopismo/artykuly-nl/
4587-dziecko-w-szpitalu-prawa-dziecka-chorego-a-przemoc-instytucjonalna-w-placowkach-zdrowia-publicznego (dostęp: 24.04.2020).
https://www.prawo.pl/oswiata/przemoc-w-rodzinie-wobec-dzieci-a-epidemia-koronawirusa,499234.html (dostęp: 20.04.2020).
https://www.tokfm.pl/Tokfm/1,103454,9660868,Pedagog_z_domu_dziecka__Zasada-
_nr_1___tutaj_dziecko.html (dostęp: 31.03.2020).
https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,66725,25855220,a-co-z-dzieciaka-
mi-z-domow-dziecka-siedzenie-w-zamknieciu.html (dostęp: 13.06.2020).
Iłowiecka-Tańska I., Czas na emocje i chaos, „Psychologia” 2015, nr 2.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w roku 2016 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 697 z późn. zm.), Warszawa, 31 lipca 2017 roku.
Jabłońska-Bonca J., O szkolnictwie wyższym i kształceniu prawników, Wydawnictwo IWS, Warszawa 2020.
Jabłoński J., Kusek J., Hanuszewicz W., Przemoc i jej różnorodne formy, http://trijar.republika.pl/przem_form.html (dostęp: 26.01.2016).
Jak bezpiecznie prowadzić lekcje online? Poradnik dla nauczycieli i dyrektorów, Wydawnictwo Rzecznik Praw Obywatelskich, Warszawa 2020.
Jakubik A., Zaburzenia osobowości, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.
Jakubowska J., Nowak D., Prawa ucznia w szkole. Przestrzeganie wybranych praw ucznia na podstawie badań przeprowadzonych w szkołach województwa dolnośląskiego, Wydawnictwo Kuratorium Oświaty we Wrocławiu, Wrocław 2006.
Januszewska E., Kulesza M., Kwiatkowski M., Odrowąż-Coates A., Perkowska-Klejman A., Wiatr M., W poszukiwaniu teorii szkoły, „Pedagogika Społeczna” 2015, rok XIV, nr 3 (57).
Jonczy-Adamska M., Dyskryminacja i edukacja antydyskryminacyjna w społecznościach szkolnych na podstawie wywiadów indywidualnych z nauczycielami i nauczycielkami dużych miast, [w:] K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski (red.), Dyskryminacja
w szkole – obecność nieusprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce: raport z badań, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2015.
Jundziłł E., Formy kompensacji sieroctwa społecznego na przykładzie państwowych i rodzinnych domów dziecka, [w:] T. Sołtysik (red.), Sieroctwo społeczne. Przyczyny, skutki, objawy i sposoby jego zapobiegania w aktualnej rzeczywistości kraju, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, Włocławek 1998.
Juźwik A., Placówki opieki całkowitej i otwartej Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci i Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w latach 1945–1952, „Polska 1944/45 – 1989. Studia i Materiały” 2016, nr XIV.
Kaczyńska L., Rola instytucji pomocowych w systemie opieki nad rodziną i dzieckiem, [w:] B. Balicka-Błagitka, J. Dzierżanowski, P. Landwójtowicz, B. Słomian, K. Włodarczyk (red.), W stronę rodzinnej opieki środowiskowej. Materiały z konferencji Turawa, 19–20 października 2009, Opole 2009.
Kalinowska K., Interakcje pedagogiczne w szkole gimnazjalnej, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2012, tom XVIII, nr 3.
Kamińska U., Zranione dzieciństwo. Wychowankowie Domu Dziecka mówią, Śląsk, Katowice 2000.
Kampania Biała Wstążka, Wyłącz przemoc włącz myślenie, Wrocławska Kampania Przeciwko Przemocy, Wrocław 2016.
Karpiński J., Nauczyciele nękani podczas lekcji online. Martyna Różycka: „To już nie jest tylko cyberprzemoc, to coś więcej”, https://glos.pl/nauczyciele-nekani-w-sieci-podczas-prowadzenia-lekcji-online-to-juz-nie-jest-tylko-cyberprzemoc-mamy-do-czynienia-z-czyms-wiecej (dostęp: 8.06.2020).
Kenny A., Krótka historia filozofii zachodniej, przełożył W.J. Popowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.
Kiwer K, Przemoc seksualna wśród wychowanków domów dziecka, „Niebieska Linia” 2009, nr 4/63.
Kiwer K., Jestem nikim. Doświadczenia przemocy domowej wychowanków domów dziecka, „Niebieska Linia” 2009, nr 2, https://www.niebieskalinia.pl>pismo (dostęp: 6.02.2020).
Klus-Stańska D., Wiedza, która zniewala – transmisyjne tradycje w szkolnej edukacji, „Forum Oświatowe” 2012, nr 1(46).
Klus-Stańska D., Od niechęci wobec dziecięcej samodzielności myślenia do przekazu fikcji społecznej, czyli edukacja dla niekompetencji, „Studia Pedagogiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego” Kielce 2009, tom 18.
Klus-Stańska D., Wiedza osobista uczniów jako punkt zwrotny w teorii i praktyce dydaktycznej, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2019, nr 1(251).
Kmieciak B., Prawa dziecka jako pacjenta, C.H. Beck, Warszawa 2016.
Laskowska D., Lipińska H., Nowicka M., Szafrański T., Szostek H., Żuchowska J, (zespół redakcyjny), Prawa człowieka w szpitalach psychiatrycznych i domach pomocy społecznej, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1996.
Leszczyńska E., Mediacje rówieśnicze jako forma rozwiązywania konfliktów w szkole
i przeciwdziałanie zachowaniom agresywnym uczniów, [w:] W. Heller (red.), Czy polska szkoła ceni dobrą rozmowę? Komunikacja interpersonalna w edukacji, Wydawnictwo UAM, Poznań–Kalisz 2011.
Kmiecik-Baran K., Przemoc wobec dzieci – diagnoza i interwencja, [w:] J. Papież, A. Płukis (red.), Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej, Adam Marszałek, Toruń 1998.
Kochan J., Życie codzienne w matriksie. Filozofia społeczna w ponowoczesności, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007.
Kolankiewicz M. (red.), Zagrożone dzieciństwo. Rodzinne i instytucjonalne formy opieki, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 1998.
Kołodziejczyk J., Przywództwo edukacyjne a przemoc rówieśnicza, Monografie i Studia Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydawnictwo Uniwer-sytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019.
Kołodziejczyk M., Ewa mieszka w domu dziecka. Mówi, jak wygląda życie w placówce
w trakcie epidemii koronawirusa, https://kobieta.wp.pl/ewa-mieszka-w-domu-dziec-
ka-mowi-jak-wyglada-zycie-w-placowce-w-trakcie-epidemii-koronawirusa-650231-
2366675585a (dostęp: 9.06.2020).
Komorowski T., Prawo w praktyce oświatowej. Poradnik dla nauczycieli i rady kierowniczej oświaty, Oficyna Ekonomiczna Wydawnictwa eMPis.c., Poznań 2004.
Konarska-Wrzosek V., Prawny zakaz stosowania kar fizycznych wobec dzieci – regulacje krajów europejskich i stan prawny obowiązujący w Polsce, „Dziecko Krzywdzone” 2009, nr 3(28).
Konczal M., Tak uczniowie „rozrabiają” na e-lekcjach. W kilku przypadkach interweniowała…policja!, https://mamadu.pl/146687,przemoc-wobec-nauczyciela-w-dobie-nau-
cznia-zdalnego# (dostęp: 6.06.2020).
Kondziela J., Badania nad pokojem, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1974.
Konieczna E., Obraz szkoły w kinie współczesnym: konteksty społeczno-kulturowe, [w:]
J. Gazda, S. Ruchała (red.), Filozoficzna refleksja nad kulturą jako próba odpowiedzi na problemy współczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz. 483).
Konwencja o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 roku (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 z późn. zm.).
Korcz I., Agresja – wyzwaniem cywilizacyjnym, [w:] D. Kowalski, M. Kwiatkowski, A. Zduniak (red.), Edukacja dla bezpieczeństwa: wybrane perspektywy, Wydawnictwo O’CHIKARA, Lublin 2004.
Kościółek F., Strategie prewencyjne wobec rodziny naturalnej a problem instytucjonalnej opieki nad dzieckiem, [w:] B. Balicka-Błagitka, J. Dzierżanowski, P. Landwójtowicz,
B. Słomian, K. Włodarczyk (red.), W stronę rodzinnej opieki środowiskowej. Materiały z konferencji Turawa, 19–20 października 2009, Opole 2009.
Kosewski M., Agresywni przestępcy, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.
Kosiorek M., Przemoc symboliczna w edukacji, [w:] R. Szczepanik, J. Wawrzyniak (red.), Różne spojrzenia na przemoc, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź 2008.
Kowolik P., Szkoła jako miejsce edukacji uczniów, „Nauczyciel i Szkoła” 2003, nr 1–2(18–19).
Kozak M., Prawo dziecka do edukacji. Założenia pedagogiczno-prawne i bariery realizacyjne, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2013.
Krakowiak R., Dzieci regresji. Uzdrawianie dzieciństwa, wyd. III, Duchowa Wiedza, 2011.
Kreisman J.J., Straus H., Nienawidzę cię! Nie odchodź! Zrozumieć osobowość borderline, tłumaczenie M. Szymańska-Błotnicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
Kuciński J., Nauka o państwie i prawie, Almamer Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2008.
Kudanowska O., Olszewska A., Prawa dzieci – ofiar przemocy w rodzinie – analiza, www.socialwatch.org.pl (dostęp: 15.04.2020).
Kujawiński J., Ewolucja szkoły i jej współczesna wizja, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2010.
Kulińska L., Bieda w czasach globalnej obfitości, [w:] R. Borkowski (red.), Globalopolis. Kosmiczna wioska. Szanse i zagrożenia, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2003.
Kusztal J., Dobro dziecka w procesie resocjalizacji. Aspekty pedagogiczne i prawne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
Lach I., Dziecko jako podmiot wolności sumienia i wyznania, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2016.
Landwójtowicz P., Deinstytucjonalizacja wyzwaniem dla reformy systemu opieki nad dzieckiem i rodziną. Zagadnienia wstępne, [w:] B. Balicka-Błagitka, J. Dzierżanowski, P. Landwójtowicz, B. Słomian, K. Włodarczyk (red.), W stronę rodzinnej opieki środowiskowej. Materiały z konferencji Turawa, 19–20 października 2009, Opole 2009.
Lasch Ch., Bunt elit, Wydawnictwo Platan, Kraków 1997.
Lisowska E., Przemoc ekonomiczna – geneza, definicje, wyniki badań, „Niebieska Linia” 2014, nr 3/92.
Łuba M., Przemoc – definicja, rodzaje, gdzie szukać pomocy, www.ptsr.nazwa.pl/files/
0%20przemocy%Psycholog.pdf (dostęp: 7.02.2016).
Luboń M., Miłość rodzicielska a przemoc wobec dzieci, „Niebieska Linia” 2000, nr 4.
Machaj Ł., FOUCAULT Michel (1926–1984), [w:] R. Antonów, E. Kozerska, E. Kundera, Ł. Machaj, M. Maciejewski, M. Marszał, M. Sadowski, T. Scheffler, Leksykon myślicieli politycznych i prawnych, wyd. 4, C.H. Beck, Warszawa 2020.
Maciejewski J., Agresja w środowisku szkolnym. Kontekst socjologiczny, [w:] R. Szczepanik, J. Wawrzyniak (red.), Różne spojrzenia na przemoc, Wydawnictwo WSHS, Łódź 2009.
Majchrowska A., Wrastanie wychowanków rodzinnego domu dziecka w środowisko z perspektywy wychowawców, https://docplayer.pl/4484278-Wrastanie-wychowankow-rodzinnego-domu-dziecka-w-srodowisko-z-perspektywy-wychowawcow.html (dostęp: 20.02.2020).
Marcela M., Jak nie spieprzyć życia swojemu dziecku. Wszystko, co możesz zrobić, żeby edukacja miała sens, Muza, Warszawa 2020.
Marczykowska I., Markowska-Gos E., Solak A., Walc W., Prawa dziecka. Wybrane aspekty, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.
Mariański J., Godność ludzka jako wartość społeczno-moralna: mit czy rzeczywistość? Studium interdyscyplinarne, Adam Marszałek, Toruń 2016.
Matuchniak-Krasuska a., Koncepcja habitusu u Pierre’a Bourdieu, „Hybris” 2015, nr 31.
Matusz- Rżewska A.J., Ku wyzwaniom ambiwalencji w edukacji, [w:] K. Dziurzyński (red.), Dylematy współczesnej edukacji, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki Euroregionalnej, Józefów 2012.
Mazur J., Przemoc w rodzinie. Teoria i rzeczywistość, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2002.
Mendel M., Przekraczanie progu szkoły jako rite the passage, [w:] M. Mendel (red.), Pedagogika miejsca, Wydawnictwo Naukowe DSWE TWP, Wrocław 2006.
Michalak M. (red.), Standardy ochrony praw dziecka, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2018.
Michalik-Jeżowska M., Psychoanaliza i neopsychoanaliza, [w:] L. Gawor, Z. Stachowski (red.), Filozofia współczesna, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz, Warszawa, Lublin 2006.
Mielczarek M., Przygotowanie do samodzielności życiowej usamodzielnianych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, „Civitas Hominibus” 2018, nr 13.
Milewska B., Losy wychowanków domu małego dziecka, Adam Marszałek, Toruń 2014.
Miłoń m., Funkcjonowanie rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, „Kontrola Państwowa” wrzesień – październik 2017, nr 5.
Młyński J., Przemoc w rodzinie – skala zjawiska, ofiary przemocy i formy pomocy pracowników socjalnych, „Studia Socialia Cracoviensia” 2012, 4, nr 2(7).
Mokrzycka A., Prawo do ochrony zdrowia. Konstytucyjny priorytet, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
Moniuszko Ł., Maria Osowska i Zygmunt Ziembiński o roli sprawiedliwości w etosie walki, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych”, kwartalnik 3/2014.
Mossakowska B., Dziecko w szpitalu. Prawa dziecka chorego a przemoc instytucjonalna
w placówkach zdrowia publicznego,
Niedobecka K., Przemoc symboliczna – mit czy rzeczywistość?, http://wiecjestem.us.-
edu.pl/przemoc-symboliczna-mit-czy-rzeczywistosc (dostęp: 20.02.2020).
Niewińska A., Raport o gender w Polsce, Fronda, Warszawa 2014.
Ogińska-Bulik N., M. Kobylarczyk, Rola zasobów osobistych i społecznych w kształtowaniu poczucia jakości życia u nastolatków – wychowanków domów dziecka, „Psychologia Społeczna” 2017, tom 12, nr 2(41).
Okulicz-Kozaryn K., Klimat i kultura szkoły a zdrowie psychiczne uczniów i nauczycieli, Ośrodek Rozwoju Edukacji, bezpiecznaszkola.men.gov.pl › projekty › klimat-i-kultura-szkoy-a-zd... (dostęp: 20.05.2020).
Olubiński A., Przemoc jako norma stosunków społeczno-wychowawczych, „Wychowanie na co dzień” 1996, nr 4–5.
Orwid M., Trauma, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009.
Osowicz P., Ciężka sytuacja w rodzinnych domach dziecka, https://www.radioram.pl/articles/view/38743/Ciezka-sytuacja-w-rodzinnych-domach-dziecka (dostęp: 8.06.2020).
Otto P., Klinger K., Koronawirus w edukacji: biurokracja ważniejsza od uczniów, https:/
/edukacja.dziennik.pl/aktualnosci/artykuly/7682007,edukacja-koronawirus-covid-
-19-epidemia-uczen.html (dostęp: 7.06.2020).
Perek M., Cepuch G., Dziecko w szpitalu a ryzyko krzywdzenia instytucjonalnego, „Studia Medyczne” 2008, nr 11.
Perkowska-Klejman A., Górka-Strzałkowska A., Szkoła jako instytucja, system społeczny
i organizacja, https://www.researchgate.net/publication/315759731 (dostęp: 6.05.2020).
Piekarska A., Przemoc w rodzinie: socjopsychologiczne uwarunkowania i zakres zjawiska, „Psychologia Wychowawcza” 1984, nr 1.
Pietkiewicz B., Wilk E., Zamknijmy domy dziecka, „Polityka” 1998, nr 1.
Pietrzak H., Agresja indywidualna i zbiorowa w sytuacji napięć i konfliktów społecznych, Wydawnictwo WSP, Rzeszów 1992.
Piotrowski P., Krzywdziciele i skrzywdzeni, https://charaktery.eu/artykul/krzywdziciele-i-skrzywdzeni (dostęp: 3.03.2020).
Podkowski M., Kilka uwag o opiece w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, [w:] J. Rominkiewicz (red.), Rodzina i jej prawa, Kolonia Limited, Wrocław 2012.
Podoska-Filipowicz E., Wychowanie przez pracę w domach dziecka, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1981, z. 8.
Półtorak M., Prawa dziecka w opiniach wychowawców placówek opiekuńczo-wychowawczych, [w:] P. Bała (red.), Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Wydawnictwo von Borowiecky, Warszawa 2009.
Poleszak W., Pyżalski J., Relacje przede wszystkim – nawet jeśli obecnie jedynie zapośredniczone, [w:] J. Pyżalski (red.), Edukacja w czasach pandemii wirusa covid-19. Z dystansem o tym, co robimy obecnie jako nauczyciele, EduAkcja, Warszawa 2020.
Pomykało W., Encyklopedia Pedagogiczna, wyd. 1, Wydawnictwo Fundacji Innowacja, Warszawa 1997.
Popławska A., Dziecko w szpitalu, Prawo i dokumentacja, 7 czerwca 2018, nr 14 (kwieceiń 2017), https://forumpediatrii.pl/artykul/dziecko-w-szpitalu (dostęp: 16.04.2020).
Posłuszny Ł., Instytucje totalne dzisiaj: stan badań, krytyka, rekonfiguracje, Studia Socjologiczne 2017, nr 4.
Pospiszyl I., Maltretowanie dziecka – zarys problemu, „Problemy Rodziny” 1984, nr 3.
Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, WSiP, Warszawa 1994.
Prz. 13, 24. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 2003.
Przemoc domowa rośnie w izolacji. Dzieci cierpią, telefon zaufania jest przeciążony, https://gp24.pl/przemoc-domowa-rosnie-w-izolacji-dzieci-cierpia-telefon-zaufania-jest-przeciazony/ar/c1-14921632 (dostęp: 20.04.2020).
Przybylska N., Nauczanie w dobie koronawirusa – „to się nie może udać”. Eksperci przygotowują projekt zmian, https://businessinsider.com.pl/technologie/digital-poland/
nauczanie-w-czasie-koronawirusa-to-sie-nie-moze-udac-eksperci-przygotowuja-projekt/4yjshn5 (dostęp: 7.06.2020).
Przyczyny umieszczania dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego SIEMACHA Spot 24/7, www.siemachaspot24.pl (dostęp: 10.02.2020).
Pustułka A., Przemoc w bidulach, https://bytom.naszemiasto.pl/przemoc-w-bidulach/
ar/c1-6410311 (dostęp: 31.03.2020).
Pytka L., Pedagogika wobec przymusu i przemocy, „Kwartalnik Policyjny” 2008, nr 1, http://kwartalnik.csp.edu.pl/kp/archiwum-1/2008/nr-12008/1073,PEDAGOGIKA-WOBEC-PRZYMUSU-I-PRZEMOCY.html (dostęp: 9.04.2020).
Raport z badań jakościowych: diagnoza problemów, z którymi borykają się dzieci opuszczające placówki wychowawcze i rodziny zastępcze na terenie Gliwic, Korporacja Badawcza Pretendent, Wrocław–Gliwice 2010.
Raszewska-Skałecka R., Szkoła publiczna jako zdecentralizowany podmiot administracji publicznej. Studium administracyjnoprawne, Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, seria e-Monografie, nr 132, Wrocław 2019.
Rawłuszko M., Dyskryminacja, przemoc i mowa nienawiści w społecznościach szkolnych
– charakterystyka zjawiska oraz strategie przeciwdziałania na podstawie wywiadów
z nauczycielami i nauczycielkami ze wsi oraz małych i średnich miast, [w:] K. Gawlicz, P. Rudnicki, M. Starnawski (red.), Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej
w Polsce, Wydawnictwo Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2015.
Regulska A., Odejście od instytucjonalnych form opieki zastępczej nad dzieckiem? Zmiany w funkcjonowaniu placówek opiekuńczo-wychowawczych w latach 2000–2014, „Społeczeństwo i Rodzina” 2016, nr 49(4).
Respond E., Prawne aspekty ochrony zdrowia dzieci w Polsce, „Roczniki Nauk Prawnych” 2014, tom XXIV, nr 3.
Rode D., Przemoc w szkole: rozmiary i charakter zjawiska, „Chowanna” 1998, nr 1.
Rode D., Psychologiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie. Charakterystyka sprawców, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2010.
Rogowska B., Koronawirus zamyka w domu dziecka. „Jesteśmy gorsi niż inne dzieci?”, https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,25878525,koronawirus-a-domu-dziecka-jestesmy-gorsi-niz-inne-dzieci.html (dostęp: 5.06.2020).
Rogulska A., Rodzinna opieka zastępcza i działania wspierające rodzinę naturalną, https://www.researchgate.net/.../258047902_Rodzinna_opieka_zastepcza_i_działania_ (dostęp: 14.12.2018).
Rokicki J., Szkoła jako instytucja totalna, http://serwer1423016.home.pl/autoinstalator/wordpress1/wp-content/uploads/2013/05/Rokicki-Szkoła-totalna.pdf (dostęp: 20.06.2020).
Roszak J., Przemoc w białych rękawiczkach, „Niebieska Linia” 2010, nr 1/66.
Rudak O., Prawo do nauki, [w:] B. Banaszak, A. Preisner (red.), Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, C.H. Beck, Warszawa 2002.
Rudniański J., Klasyfikacja, źródła i ocena przemocy w stosunkach międzyludzkich. Zarys ogólny, [w:] B. Hołyst (red.), Przemoc w życiu codziennym, Cinderella Books, Warszawa 1997.
Ruppert F., Metoda ustawień intencji w terapii wczesnej traumy, [w:] F. Ruppert (red.), Wczesna trauma. Rozpoznawanie i uwalnianie, tłum. A. Białobrzeska, Virgo, Warszawa 2016.
Sagan E., Cannibalism: Human Aggression and Cultural Form, Englewood, NJ:FishDrum Press, 1993 wyd. II, Harper & Row, Nowy Jork 1974.
Sajkowska M., Wiktymizacja wychowanków domów dziecka – raport z badań, „Dziecko Skrzywdzone” 2006, vol. 5, nr 4.
Sarkowicz R., Stelmach J., Teoria prawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.
Sarnacki A., Kolumbia i jej kultura przemocy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,
Katowice 2018.
Sarnek M., U źródeł agresji: Eli Sagana psycho-antropologiczne spojrzenie na przemoc
w kulturze, „Teoria – Literatura – Kultura” 2003, nr 2(7).
Schneider H. J., Przemoc w instytucjach, [w:] B. Hołyst (red.), Przemoc w życiu codziennym, Cinderella Books, Warszawa 1997.
Schulte-Markwort M., Wypalone dzieci. O presji osiągnięć i pogoni za sukcesem, tłumacz
M. Guzowska, Dobra Literatura, Słupsk 2015.
Serafinowicz M., Europejska Karta Praw Dziecka w Szpitalu, http://www.czd.pl/index.-
php?option=com_content&view=article&id=607&Itemid=387 (dostęp: 17.04.2020).
Sewastianowicz M., Zasady bezpieczeństwa wz. Covid-19 także w domach dziecka, https://www.prawo.pl/oswiata/domy-dziecka-a-epidemia-koronawirusa-odpowiedz-mpips,499832.html (dostęp: 9.06.2020).
Sierankiewicz E., Opieka, wychowanie, terapia w domach dziecka, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1999.
Sierpowska I., Pomoc społeczna jako administracja świadcząca. Studium administracyjnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa 2012.
Skowrońska-Pućka A., „Dziecko z dzieckiem z domu dziecka” – stygmatyzacja i autostygmatyzacja a szanse życiowe małoletnich matek, byłych wychowanek placówek opiekuńczo-wychowawczych, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2018, nr 20.
Słapińska A., Przemoc rówieśnicza przejawem łamania praw dziecka, P. Bała (red.), Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Wydawnictwo von Borowiecky, Warszawa 2009.
Słomian B., W trosce o dobro dziecka, [w:] B. Balicka-Błagitka, J. Dzierżanowski, P. Landwójtowicz, B. Słomian, K. Włodarczyk (red.), W stronę rodzinnej opieki środowiskowej. Materiały z konferencji Turawa, 19–20 października 2009, Opole 2009.
Śniegulska A., Środowiskowe uwarunkowania przemocy w Pogotowiu Opiekuńczym, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2004.
Sobkowiak M., Przemoc instytucjonalna w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, Publikatornia Self-publishing platform, Szczecin 2012.
Socha E., Prawa ucznia w szkole, „Nauczyciel i Szkoła” 2007, nr 1–2.
Socha E., Prawa ucznia we współczesnej szkole, [w:] P. Bała (red.), Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Wydawnictwo von Borowiecky, Warszawa 2009.
Sofsky W., Traktat o przemocy, przeł. M. Adamski, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999.
Sojak R., Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa, Monografie FNP. Seria Humanistyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004.
Sójka-Zielińska K., Drogi i bezdroża prawa, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 2000.
Stadniczenko S.L., Zamelski P., Pedagogika prawa. Vade mecum! Pójdź za mną!, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, Warszawa 2016.
Starnawska K., Nauczyciel na celowniku (Małgorzata Zalewska-Bujak: Nauczyciel w polu szkolnym…), Art. PAPIER 2018, 1 marca 5(341).
Stasiuk-Krajewska K., Szpital jako instytucja totalna — dyskursywne i instytucjonalne uwarunkowania komunikacji, „Dziennikarstwo i Media” 2014, nr 5.
Stebnicki W., Edukacja domowa, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna Adam, Warszawa 2014.
Strauchmann K., Wszystkie DPS-y to twierdze zamknięte przed koronawirusem. Zamknięci w placówkach opiekuńczych i wychowawczych czekają na koniec epidemii, https:/
/nto.pl/wszystkie-dpsy-to-twierdze-zamkniete-przed-koronawirusem-zamknieci-w-placowkach-oiekunczych-i-wychowawczych-czekaja-na-koniec/ar/c1-14900293 (dostęp: 12.06.2020).
Studenckie Koło Naukowe Badań Marketingowych „Chi Kwadrat” Uniwersytet War-szawski, Sytuacja życiowa dzieci przebywających w warszawskich placówkach opiekuńczo-wychowawczych, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 2012.
Suchocka A., Przemoc symboliczna jako element ukrytego programu kształcenia polskiej szkoły, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej” 2011, rok LII nr 4(187).
Surzykiewicz, Agresja i przemoc w szkole. Uwarunkowania socjoekologiczne, Centrum
Metodyczne Pomocy Psychologiczno‐Pedagogicznej, Warszawa 2000.
Sut P., Relacje prawo – intymność jako przedmiot prawniczej refleksji, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2019.
Szacki J. (red.), Elementy teorii socjologicznych, PWN, Warszawa 1975.
Szafran J., Kary fizyczne jako przejaw przemocy wobec dzieci, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2017, nr 4.
Szahaj A., Jakubowski M.N., Filozofia polityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Szczepska-Pustkowska M., Lewartowska-Zychowicz M., Strumska-Cylwik L., O dziecięcej tożsamości (tragicznie) zerwanej – gdy przemoc symboliczna może życie ocalić, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2018, nr 4(43).
Talaga A., Gólska A., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Od Nowa, Bielsko-Biała 2017.
Telka L., Rodzinne domy dziecka – zarys historyczny, „Kieleckie Studia Pedagogiczne i Psychologiczne” 1996, tom 11.
Tokarczyk E., Prawo dziecka do uzyskania wykształcenia, [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Ars boni et aequi, Poznań 1999.
Topolewska M., Zapomniane domy dziecka. Brakuje wytycznych, problemy ze zdalną nauką, https://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/1471015,koronawirus-w-polsce-dom-dziecka-nauczanie-zdalne.html (dostęp: 9.06.2020).
Tracz-Dral J., Agresja i przemoc w szkołach, Kancelaria Senatu Biuro Analiz i Dokumentacji, Opracowania Tematyczne, OT-613, Warszawa 2012.
Tranda L., Państwowe domy dziecka a alternatywne formy wychowania, [w:] M. Kaczmarek, P. Kierenko (red.), Polska dla Dzieci. Ogólnopolski Szczyt w sprawach dzieci Warszawa 23–24 maja 2003 r. Materiały i dokumenty, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2003.
Trybka W., Gwarancje konstytucyjnego prawa do nauki w szkole publicznej, www.repozytorium.uni.wroc.pl>Content>23_W_Trybka (dostęp: 19.04.2020).
Turska M., Percepcja siebie i własnej sytuacji życiowej przez wychowanków domów dziecka, wyd, I, Internetowe Wydawnictwo e-bookowo, 2008, www.e-bookowo.pl (dostęp: 2.02.2020).
Urbanik E.J., Godność jako „tarcza” przeciw przemocy, „Niebieska Linia” 2011, nr 2/73.
Wasilewska K., Dla domów dziecka i placówek wychowawczych Wielkanoc to czas pełen wyzwań, zwłaszcza w dobie koronawirusa, https://bydgoszcz.tvp.pl/47522364/wielkanco-w-domach-dziecka-bez-odwiedzin-bliskich (dostęp: 29.05.2020).
Wejner T., Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniom ze specyficznymi trudnościami
w uczeniu się, [w:] Polska dla dzieci. Ogólnopolski szczyt w sprawach dzieci. Warszawa 23–24 maja 2003 r., Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warszawa 2001.
Wesołowska A., Ukryty program szkoły jako przejaw władzy symbolicznej w koncepcji Pierre’a Bourdieu, http://www.dialogi.umk.pl/ukryty-program-szkoly.html (dostęp: 7.03.2020).
Więcławek D., Rybińska S., Edukacja zdalna podczas epidemii koronawirusa: Jak radzą sobie polscy uczniowie i nauczyciele? https://polskatimes.pl/edukacja-zdalna-podczas-epidemii-koronawirusa-jak-radza-sobie-polscy-uczniowie-i-nauczyciele/ar/c5-14971756 (dostęp: 6.06.2020).
Wiktorska P., Przeciwdziałanie przemocy wobec najbliższych, [w:] J. Utrat-Milecki (red.), Reformy prawa karnego, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 2013.
Winnicott D.W., Dom jest punktem wyjścia. Eseje psychoanalityczne. Jednostka – Rodzina
– Społeczeństwo, Imago, Gdańsk 2011.
Włodarczyk C., Poździoch S., Systemy zdrowotne. Zarys problematyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001.
Wnęk-Joniec K., Pławecka-Stolarska L., Lipowska N., Mały pacjent – poradnik dla rodziców i personelu, Wydawnictwo Narodowego Funduszu Zdrowia, Warszawa 2016.
Wójcik Sz., Przemoc fizyczna wobec dzieci, „Dziecko Krzywdzone” 2012, nr 2.
Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
Wojdyłło E., Bo jesteś człowiekiem. Żyć z depresją, ale nie w depresji, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.
Woźniak K.M., Ochrona dzieci przez instytucje publiczne – na przykład ośrodki pomocy społecznej, domy dziecka, domy samotnej matki, [w:] K.M. Woźniak, A. Jakieła, Ochrona praw dzieci, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
Wrzos M., Izolacja potęguje przemoc. Azyl dzieci staje się piekłem, https://wiadomo-
sci.onet.pl/tylko-w-onecie/koronawirus-w-polsce-izolacja-i-przemoc-domowa-przeciazony-telefon-zaufania/njjpg2k (dostęp: 20.04.2020).
Wycisk J., Homofobia jako źródło zagrożeń dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w szkole, „Dziecko skrzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2018, vol. 17 nr 1.
Wysocka E., W domach dziecka brakuje komputerów, maseczek i rękawiczek, https:/
/fakty.interia.pl/raporty/raport-koronawirus-chiny/polska/news-w-domach-dziec-
ka-brakuje-komputerow-maseczek-rekawiczek,nId,4421547 (dostęp: 9.06.2020).
Zachara R., Wychowanie a prawa dziecka w praktyce szkolnej, [w:] P. Bała (red.), Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty, Wydawnictwo von Borowiecky, Warszawa 2009.
Zalewska-Bujak M., Nauczyciel w polu szkolnym w świetle teorii Pierre’a Bourdieu i nauczycielskich narracji, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2017.
Zbyrad T., W trosce o dziecko – kształtowanie się form opieki od średniowiecznych szpitali do domów pomocy społecznej, „Polska Myśl Pedagogiczna” 2016, nr 2.
Ziembiński Z., Sprawiedliwość społeczna jako pojęcie prawne, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
Wykaz cytowanych aktów normatywnych
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59; t.j. z 2015 r., poz. 2082; z 2016 r., poz. 406, 1177, 1271).
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2019 r., poz. 1438, 1501, 1553, 1579, 1655, 1798, 1901, 2070).
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408).
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego
i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. Nr 6, poz. 69
z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r., poz. 159).
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654
z późn. zm.).
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r., poz. 1148, 1078, 1287, 1680, 1681, 1818, 2197, 2248).
Rozporządzenie MEN z dnia 25 marca 2014 roku zmieniające rozporządzenie w spra-wie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. z 2014 r., poz. 478).

Informacja o dorobku autorek z zakresu badań nad przemocą
Słownik podstawowych pojęć