Wstęp do prawoznawstwa

Wykaz skrótów | str. 13

Wstęp do wstępu... | str. 17

Wprowadzenie | str. 21

Rozdział 1
Przepisy prawa | str. 25
1. Rozumienie przepisu prawa | str. 25
2. Sposoby formułowania przepisów prawa | str. 28
2.1. Uwagi o strukturze przepisów prawa | str. 28
2.2. Wartość logiczna przepisów prawa | str. 30
3. Adresaci przepisów prawa | str. 31
4. Rodzaje przepisów prawa | str. 33
4.1. Ius cogens - ius dispositivum | str. 33
4.2. Przepisy nakazujące, zakazujące i uprawniające | str. 35
4.3. Przepisy odsyłające i blankietowe | str. 36
4.4. Lex generalis - lex specialis | str. 39
4.5. Przepisy proste i złożone | str. 40
4.6. Przepisy ogólne i jednostkowe | str. 41
4.7. Przepisy generalne i indywidualne | str. 41
4.8. Przepisy abstrakcyjne i konkretne | str. 41
4.9. Przepisy pierwszego i drugiego stopnia | str. 42

Rozdział 2
Fakty prawne, skutki prawne | str. 45
1. Fakty prawne | str. 45
1.1. Charakterystyka | str. 45
1.2. Rodzaje faktów prawnych | str. 46
1.3. Orzeczenie sądowe jako fakt prawny | str. 48
2. Skutki prawne | str. 49
3. Obowiązek | str. 52
4. Uprawnienie | str. 53
5. Kompetencje | str. 54
6. Stosunek prawny | str. 55
6.1. Uwagi wstępne | str. 55
6.2. Charakterystyka ogólna stosunku prawnego | str. 56
6.3. Elementy stosunku prawnego | str. 57
6.4. Strony stosunku prawnego | str. 58
6.5. Uprawnienie i obowiązek | str. 60
6.6. Przedmiot stosunku prawnego | str. 62
6.7. Uwagi o konstrukcjach stosunku prawnego | str. 65
7. Sankcje | str. 68
7.1. Sankcje represyjne | str. 69
7.2. Sankcja egzekucyjna | str. 70
8. Nieważność | str. 71

Rozdział 3
Przepis prawny a norma prawna | str. 76
1. Stosunek pojęć: "przepis prawa" - "norma prawna" | str. 76
1.1. Zarys problemu | str. 76
1.2. "Przepis prawa" jako pojęcie wyłączne | str. 77
1.3. Równoznaczność określeń "przepis prawa", "norma prawna" | str. 79
1.4. Norma prawna jako znaczenie przepisu prawa | str. 80
1.5. Norma prawna jako wypowiedź konstruowana z przepisów prawa | str. 82
1.6. Norma prawna jako "zjawisko" odrębne od przepisów prawa | str. 86
1.7. Wnioski ogólne | str. 91
2. Konwencje dotyczące struktury norm prawnych | str. 92
2.1. Struktury jednoelementowe | str. 92
2.2. Struktury dwuelementowe | str. 93
2.3. Struktury trójelementowe | str. 95
2.4. Konstrukcja norm sprzężonych (podwójnych) | str. 96
2.5. Wypowiedź normatywna (norma) jako ciąg relacji | str. 97
3. Rekapitulacja rozważań | str. 98

Rozdział 4
Prawo | str. 100
1. Czym jest prawo? | str. 100
1.1. Pozytywizm prawniczy - teorie praw natury | str. 101
1.2. Pozytywizm "miękki" - integralna filozofia prawa | str. 104
1.3. Realizm prawny | str. 108
1.4. Wybrane koncepcje prawa końca XX w. | str. 111
1.5. Zamiast podsumowania. Czy to, co deklarujemy, jest tym samym, co robimy w rzeczywistości? | str. 112

Rozdział 5
System prawa | str. 116
1. Generalne akty prawne | str. 116
2. Hierarchia generalnych aktów prawnych | str. 123
3. Gałęzie prawa | str. 128
4. Pojęcie systemu prawa | str. 134
5. Zasady systemu prawa | str. 138
6. Zasady - reguły | str. 142

Rozdział 6
Sposoby powstawania prawa | str. 147
1. O tzw. źródłach prawa | str. 147
2. Stanowienie | str. 150
2.1. Uwagi wstępne | str. 150
2.2. Konstytucja | str. 150
2.3. Ustawa | str. 153
2.3.1. Pojęcie ustawy | str. 153
2.3.2. Ustawa w rozumieniu formalnym i materialnym | str. 157
2.3.3. Procedura ustawodawcza | str. 159
2.4. Inne akty prawne "z mocą ustawy" | str. 162
2.5. Rozporządzenie | str. 164
2.6. Akty wewnętrzne | str. 165
2.7. Inkorporacja i kodyfikacja | str. 166
2.8. Uwagi o działalności prawotwórczej | str. 168
3. Prawo Unii Europejskiej | str. 168
3.1. Zasady prawa UE | str. 169
3.2. Zasady wynikające z prawa międzynarodowego | str. 169
3.3. Zasady ogólne wspólne dla porządków prawnych państw członkowskich UE | str. 170
3.3.1. Pewność prawa | str. 171
3.3.2. Subsydiarność | str. 171
3.3.3. Proporcjonalność | str. 172
3.4. Zasady prawa unijnego wynikające z orzecznictwa TSUE | str. 172
3.4.1. Pierwszeństwo prawa UE | str. 173
3.4.2. Efektywność | str. 174
3.4.3. Jednolite stosowanie | str. 174
3.4.4. Bezpośredni skutek i bezpośrednia stosowalność | str. 174
3.4.5. Niezależność proceduralna | str. 175
3.5. Źródła prawa UE | str. 176
3.5.1. Prawo pierwotne | str. 176
3.5.2. Prawo wtórne | str. 176
3.5.2.1. Rozporządzenia | str. 176
3.5.2.2. Dyrektywy | str. 177
3.5.2.3. Decyzje | str. 177
3.5.2.4. Zalecenia i opinie | str. 178
3.6. Konstytucja RP wobec prawa międzynarodowego i prawa UE | str. 178
3.7. Orzeczenie do samodzielnej analizy w sprawie Doliny Rospudy, C-193/07 R | str. 180
4. Prawo zwyczajowe | str. 181
5. Prawo precedensowe | str. 183
6. Umowa | str. 185
7. Religia | str. 186

Rozdział 7
Dostęp do informacji prawnej | str. 191
1. Wstęp | str. 191
2. Publiczne bazy aktów prawnych | str. 195
2.1. Dzienniki urzędowe | str. 195
2.2. ISAP - Internetowy System Aktów Prawnych | str. 196
2.3. Baza aktów UE (EUR-Lex) | str. 198
3. Bazy orzeczeń | str. 200
3.1. Baza orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego | str. 201
3.2. Baza orzeczeń Sądu Najwyższego | str. 202
3.3. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych | str. 204
3.4. Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych | str. 205
3.5. Archiwum interpretacji podatkowych | str. 207
3.6. Baza orzecznictwa sądów europejskich INFOCURIA | str. 208
4. Biuletyn Informacji Publicznej | str. 210
5. Bazy materiałów legislacyjnych | str. 212
5.1. Strona Sejmu | str. 213
5.1.1. "Druki sejmowe" | str. 214
5.1.2. "Proces legislacyjny" | str. 214
5.1.3. Zakładka "Posiedzenia Sejmu" | str. 215
5.1.4. Zakładka "Telewizja sejmowa" | str. 215
5.1.5. Zakładka "Archiwum" | str. 216
6. Baza Rządowy Proces Legislacyjny | str. 216
7. BIP na wybranym przykładzie | str. 218
8. Bazy literatury prawniczej | str. 219
8.1. Polska Bibliografia Prawnicza 1965-2015 | str. 219
8.2. Westlaw i HeinOnLine | str. 219
9. Komercyjne bazy informacji prawnej | str. 220

Rozdział 8
Obowiązywanie prawa | str. 224
1. Pojęcie obowiązywania | str. 224
2. Kontrowersje związane z obowiązywaniem norm prawa stanowionego | str. 229
3. Zakresy obowiązywania | str. 230
3.1. Terytorialny zakres obowiązywania | str. 230
3.2. Personalny zakres obowiązywania | str. 232
3.3. Temporalny zakres obowiązywania | str. 234
3.3.1. Nabycie mocy obowiązującej | str. 234
3.3.2. Utrata mocy obowiązującej | str. 240

Rozdział 9
Stosowanie prawa, decyzje w procesie stosowania prawa | str. 245
1. Co w istocie oznacza termin "stosowanie prawa"? | str. 245
1.1. Rozumienie "stosowania prawa" | str. 245
1.2. Modele stosowania prawa | str. 246
1.3. Typy stosowania prawa | str. 248
1.4. Ideologie stosowania prawa | str. 249
2. Jaki charakter mają czynności przeprowadzane w procesie stosowania prawa? | str. 252
2.1. Decyzje w procesie stosowania prawa | str. 252
2.2. Przykład z orzecznictwa do samodzielnej analizy (rola ocen w toku kwalifikacji stanu faktycznego) | str. 256
2.3. Luzy decyzyjne w procesie stosowania prawa | str. 257

Rozdział 10
Argumentacja w procesie stosowania prawa | str. 264
1. Jakie znaczenie w procesie stosowania prawa ma argumentacja prawnicza | str. 264
1.1. Kompetencja argumentacyjna prawnika | str. 264
2. Narzędzia argumentacyjne | str. 265
2.1. Reguły inferencyjne (reguły wnioskowań prawniczych) | str. 266
2.1.1. "Zupełność" prawa i problem "luk w prawie" | str. 267
2.1.2. Argumentum a simili - Argumentum a contrario | str. 268
2.1.3. Relacja argumentum a simili (wnioskowanie per analogiam) - argumentum a contrario | str. 272
2.1.4. Wskazówki dotyczące wyboru argumentacji w przypadkach nieunormowanych | str. 274
2.1.5. Argumentum a fortiori | str. 275
2.1.6. Wnioskowanie "z celu na środki" (dyrektywy instrumentalnego nakazu i zakazu) | str. 276
2.2. Toposy prawnicze (topiki prawnicze) | str. 279
2.3. Reguły kolizyjne | str. 281
2.3.1. Reguła hierarchiczności (lex superior derogat legi inferiori) | str. 282
2.3.2. Reguły rozstrzygające kolizje przepisów zajmujących to samo miejsce w hierarchii | str. 283
2.3.2.1. Reguła szczególności (lex specialis derogat legi generali) | str. 283
2.3.2.2. Reguła chronologiczności (lex posterior derogat legi priori) | str. 284
2.3.3. Kolejność wyboru reguł kolizyjnych | str. 284
3. Przedstawione orzeczenia raz jeszcze (kompetencja argumentacyjna prawnika) | str. 289

Rozdział 11
Wykładnia prawa | str. 293
1. Orzeczenie | str. 293
2. Różne rozumienia pojęcia "interpretacja" | str. 295
3. Tradycyjne ujęcie wykładni | str. 296
3.1. Wykładnia językowa | str. 296
3.2. Wykładnia systemowa | str. 301
3.3. Wykładnia celowościowa | str. 302
4. Krytyka ujęcia tradycyjnego | str. 303
5. Sytuacje interpretacyjne | str. 305
5.1. Wieloznaczność | str. 305
5.2. Nieostrość | str. 306
5.3. Znaczenie literalne czy jakieś inne? | str. 307
6. Sposoby ustalania intencji | str. 308
7. Rodzaje wykładni | str. 309
7.1. Wykładnia językowa i pozajęzykowa | str. 309
7.2. Wykładnia rozszerzająca i zwężająca | str. 310
7.3. Moc wiążąca wykładni | str. 310
8. Orzeczenie raz jeszcze | str. 312

Rozdział 12
Sposoby posługiwania się terminem "prawo". Prawo a wartości | str. 314
1. Prawo pozytywne | str. 315
2. Prawo przedmiotowe - prawo podmiotowe | str. 317
2.1. Prawo przedmiotowe | str. 317
2.2. Prawo podmiotowe | str. 317
2.2.1. Prawo podmiotowe a uprawnienie | str. 317
2.2.2. Teorie praw podmiotowych | str. 319
2.3. Stosunek prawa podmiotowego do prawa przedmiotowego | str. 321
2.3.1. Koncepcje pierwotności praw podmiotowych | str. 321
2.3.2. Koncepcje pierwotności prawa przedmiotowego | str. 322
2.3.3. Teorie negujące istnienie praw podmiotowych | str. 322
3. Prawo a wartości | str. 324
3.1. Czy pomiędzy prawem a wartościami istnieją powiązania? | str. 324
3.2. Wartości wyrażone przez prawo (wybrane przykłady) | str. 326
3.2.1. Godność | str. 326
3.2.2. Dobro | str. 327
3.2.3. Sprawiedliwość | str. 329
3.2.4. Pewność prawa | str. 332
3.2.5. Wartości państwa prawnego | str. 333
3.2.6. Prawda | str. 338
4. Konflikty wartości - proporcjonalność | str. 339

Rozdział 13
Socjologia prawa | str. 344
1. Źródła, historia rozwoju socjologii prawa oraz przedmiot badań i definicja | str. 345
2. Definicja socjologii prawa, przedmiot badań | str. 346
3. Socjologiczne koncepcje prawa | str. 348
3.1. Prawo jako fakt społeczny - prawo żywe (living law) | str. 350
3.2. Law in action: norma prawa pozytywnego + instytucjonalny kontekst organizacyjny | str. 353
3.2.1. Realizm prawniczy | str. 354
3.2.2. Instytucjonalno-organizacyjny wymiar prawa | str. 355
3.3. Prawo pozytywne + kultura prawna (postawy wyrażające wartości) | str. 356
3.4. Prawo jako przeżycie psychologiczne (L. Petrażycki) | str. 359
3.5. Prawo jako suma reguł prawa oficjalnego i nieoficjalnego (A. Podgórecki) | str. 361
3.5.1. Prawo oficjalne i prawo nieoficjalne | str. 361
3.5.2. Relacja prawa oficjalnego i nieoficjalnego | str. 362
4. Podsumowanie | str. 363

Rozdział 14
Etyka zawodowa | str. 366
1. Etyka prawnicza | str. 367
2. Problem odrębności etyki zawodowej | str. 368
3. Problem formalizacji etyki zawodowej | str. 372
4. Etyka zawodów prawniczych | str. 374
4.1. Etyka adwokacka i etyka radców prawnych | str. 374
4.2. Etyka notarialna | str. 380
4.3. Etyka komornicza | str. 382
4.4. Etyka prokuratorska | str. 383
4.5. Etyka sędziowska | str. 385
5. Etyka administracji publicznej | str. 387

Dla zainteresowanych i nie tylko... Pozycje polecane do samodzielnej lektury | str. 391