Praca socjalna z więźniami i ich rodzinami

Spis treści:

O serii
Wstęp

Rozdział 1. Problematyka więźnia w ujęciu społecznym

1.1. Wpływ uwięzienia na postawy i funkcjonowanie społeczne
1.2. Rodziny więźniów
1.3. Edukacja i praca więźniów
1.4. Powrotność do przestępstwa
1.5. Problemy i potrzeby więźniów

Rozdział 2. System pomocy więźniom odbywającym karę

2.1. Edukacja więźniów
2.2. Zdrowie więźniów
2.3. Praca więźniów
2.4. Problemy psychologiczne oraz uzależnienia więźniów
2.5. Pomoc duchowa

Rozdział 3. Specyfika pracy ze skazanymi w różnych sytuacjach osobistych i prawnych

3.1. Relacje między resocjalizacją a pracą socjalną
3.2. Przygotowanie do opuszczenia więzienia
3.3. Skazany w dozorze kuratorskim
3.4. Skazany w systemie dozoru elektronicznego
3.5. Instytucje rynku pracy wobec byłych więźniów
3.6. Pomoc w sytuacjach kryzysowych

Rozdział 4. Rodzina i środowisko więźniów w kontekście pracy socjalnej

4.1. Obszary pracy z rodziną skazanego
4.2. Kształtowanie środowiska byłych więźniów
4.3. Współpraca z instytucjami środowiska lokalnego
4.4. Dobre praktyki i przykłady sukcesów pracowników socjalnych

Zakończenie
Spis tabel i wykresów
Bibliografia

Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997, Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483.
Ustawa z 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, Dz.U. 2010 nr 79, poz. 523.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy Dz.U. 2019, poz. 676.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny Dz.U. 1997 nr 88, poz. 553.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej Dz.U. 2004 nr 64, poz. 593.
Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
Dz.U. 2004 nr 99, poz. 1001.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowych zasad zatrudniania ska-
zanych z dnia 9 lutego 2004 r., Dz.U. nr 27, poz. 242.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie udzielania
świadczeń zdrowotnych przez podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności.
Dz.U. 2012, poz. 738.
Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 maja 2014 r. w sprawie
szczegółowych warunków realizacji oraz trybu i sposobów prowadzenia usług rynku
pracy, Dz.U. 2014, poz. 667.
Literatura
Adamczyk, M. (2016). System Dozoru Elektronicznego w świetle zmian i nowelizacji.
Horyzonty Bezpieczeństwa, nr 2(1) 2016. Opole: Wydział Prawa i Administracji Uni-
wersytet Opolski.
Adamowska,  O.,  Kowalczyk,  M.  (2014).  Rola  związków  partnerskich  w  resocjalizacji
i  wykonywaniu  kary  wobec  skazanych  długoterminowych.  Rocznik  Andragogiczny,
2014, s. 237–248.
Barczykowska,  A.  (2008).  Sytuacja  życiowa  rodzin  osób  pozbawionych  wolności  
(s. 341–352). W: L. Golińska, B. Dudek (red.), Rodzina i praca z perspektywy wyzwań
i zagrożeń. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.Bibliografia 143
Biel,  K.  (2018).  Determinanty  readaptacji  społecznej  w  narracjach  byłych  skazanych
z Centrum Integracji „Pro Domo” w Krakowie. Studia Paedagogica Ignatiana, 21(1),
159–174.
Błędowski, P., Kubicki, P. (2014). Kalkulator Społeczny jako element projektu „Kalku-
lator Kosztów Zaniechania” w lokalnej polityce społecznej. Polityka Społeczna, nr 3
tematyczny:  Kalkulator  Społeczny  –  narzędzie  Kalkulatora  Kosztów  Zaniechania
w polityce społecznej, s. 2–5.
Bojarski, M., Giezek, J., Sienkiewicz, Z. (2017). Prawo karne materialne. Część ogólna i szcze-
gólna. Warszawa: Wolters Kluwer.
Borda,  M.,  Kaczmarek,  R.  (2017).  Pedagogiczny  wymiar  przygotowania  osadzonych
do bierzmowania w kontekście procesu resocjalizacji. Rocznik Komisji Nauk Pedago-
gicznych, t. LXX, s. 141–159.
Ciosek, M. (2003). Psychologia sądowa i penitencjarna. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis.
Chmielewska-Hampel, A., Trzebiński, J. (2010). Aleksytymia jako mechanizm obrony
w sytuacji uwięziennienia. Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 67–68, s. 201–214.
Daniel, K. (2019). System dozoru elektronicznego w Polsce – praktyka stosowania. Secu-
rity, Economy & Law, nr 1/2019 (XXII), s. 16–34.
Deka, R. (2018). Starzenie się populacji osadzonych nowym wyzwaniem dla Służby Wię-
ziennej w Polsce. Studia Paedagogica Ignatiana, 21(1).
Doliwa, U. (2011). Radio inne niż wszystkie: oferta programowa radiowęzłów więzien-
nych w Polsce. Media – Kultura – Komunikacja Społeczna, 7, s. 74–88.
Domżalska,  A.  (2011).  Dzieci  rodziców  pozbawionych  wolności.  Forum  Pedagogiczne
UKSW, 2(1), s. 215–224.
Felczak, J. (2014). Polski system penitencjarny. Racjonalizacja kosztów. Warszawa: Difin.
Fidelus, A. (2017). Praca ze skazanymi z perspektywy modelu społeczno-przestrzennego,
Forum Pedagogiczne UKSW, 7(1).
Gronowska, B. (2013). Prawo do ochrony zdrowia więźniów w Polsce – refleksje na tle
europejskich standardów praw człowieka. Prokuratura i Prawo, nr 10/2013, s. 5–18.
Grzesiak,  S.  (2014).  Starość  i  starzenie  się  w  izolacji  penitencjarnej  (s.  361–386).  
W: A. Zych (red.), Starość darem zadaniem i wyzwaniem. Wybór materiałów konferen-
cyjnych. Sosnowiec–Dąbrowa Górnicza.
Jabłońska, E. (2016). Alkohol jako czynnik kryminogenny i wiktymogenny w przestęp-
stwach zabójstwa na przykładzie spraw rozpoznawanych przez Sąd Okręgowy w Kro-
śnie. Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały, 2(19), s. 89–100.
Jamroży, K. (2018). Praca socjalna z osadzonymi w więzieniach – realne założenie czy
mglisty postulat? Journal of Humanities and Social Sciences, 1(6), s. 58–74.
Jankowski, M., Momot, S., Siemaszko, A. (2014). Efektywność warunkowego zawieszenia
kary pozbawienia wolności mierzona powrotnością do przestępstwa. Prawo w działa-
niu. Sprawy karne, nr 18, s. 7–35.
Jankowski, M., Momot, S. (2012). Warunkowe przedterminowe zwolnienie – wybrane aspekty
praktyki. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.Bibliografia 144
Joachimiak, S. (2016). Warunkowe zawieszenie wykonania kary w polskim prawie kar-
nym. Rozprawa doktorska. Poznań: UAM.
Juszczak, D., Korzeniewski, K. (2016). Analiza wybranych czynników psychospołecz-
nych i psychopatologicznych u sprawców przestępstw seksualnych działających pod
i bez wpływu alkoholu. Seksuologia Polska, 14(1), s. 1–6.
Juza, S. (2012). Charakterystyka osobowościowa więźniów w kontekście ich zdrowienia
z uzależnienia od alkoholu. Młoda Psychologia, t. 1, s. 173–198.
Kacprzak, A. (2018). Wybrane aspekty pracy socjalnej z osobami opuszczającymi zakłady
karne. W: Polityka społeczna w regionie łódzkim. Łódź: Regionalne Centrum Polityki
Społecznej w Łodzi.
Kacprzak, A., Kudlińska, I. (2014). Praca socjalna z osobami opuszczającymi placówki resocja-
lizacyjne i ich rodzinami. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
Kaczmarek, M. (2010). Zakład karny jako system społeczny. Przegląd Więziennictwa Pol-
skiego, nr 67–68, s. 95–130.
Kamiński, T. (2012). Praca socjalna i pracownicy socjalni w kościelnych organizacjach
pozarządowych (s. 299–312). W: M. Rymsza (red.), Pracownicy socjalni i praca socjalna
w Polsce. Między służbą a urzędem. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Karpuszenko, E. (2017). Praca a readaptacja społeczna osadzonych. Prace Naukowe Akade-
mii im. Jana Długosza w Częstochowie, 26(1), s. 185–197.
Krawczyńska, A. (2019). Tu nie ma cel. 10 lat dozoru elektronicznego. Forum Służby Wię-
ziennej, nr 256, wrzesień.
Kozera, Ł. (2009). Pomoc postpenitencjarna jako forma pracy socjalnej. Prace Naukowe
Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, t. XVIII, s. 215–226.
Krupa, B. (2011). Doświadczenia życiowe młodzieży z okresu wczesnego dzieciństwa i ich zwią-
zek  z  niedostosowaniem  społecznym.  Łódź:  Wydawnictwo  Wyższej.  Szkoły  Edukacji
Zdrowotnej i Nauk Społecznych.
Ksel, M., Strzelecka, H., Rudalski, W. (2007). Zdrowie w więzieniu – badanie postaw, zacho-
wań  i  wiedzy  personelu  więziennego  oraz  ludzi  pozbawionych  wolności  na  temat  chorób
zakaźnych w wytypowanych polskich jednostkach penitencjarnych. Warszawa: Europejska
Sieć Współpracy na rzecz Przeciwdziałania Narkomanii i Infekcjom w Więzieniach
(ENDIPP).
Kudlak,  G.  (2014).  Terapia  uzależnień  od  środków  odurzających  i  psychotropowych
w  warunkach  więziennych,  w  kontekście  przeciwdziałania  prizonizacji.  Archiwum
Kryminologii, t. XXXVI, 259–278.
Kurlak, I. (2016). Więzienna służba zdrowia w trosce o stan osób przewlekle chorych,
zaburzonych i niepełnosprawnych. Forum Pedagogiczne, 6(1).
Kuzior, P. (2017). System dozoru elektronicznego jako alternatywa dla kary pozbawienia
wolności. Systemy wspomagania w inżynierii produkcji, 6(5), s. 90–101.
Leszczyńska, A. (2017). Powrotność skazanych do zakładów karnych. Przegląd Więzien-
nictwa Polskiego, nr 96, s. 53–68.
Majcherczyk, A. (2007). Specyfika terapii uzależnienia od środków psychoaktywnych
w zakładach karnych. Alkoholizm i Narkomania, 20(3), s. 321–342.Bibliografia 145
Mamak, K. (2017). Dozór elektroniczny – rozważania na tle kary pozbawienia wolności,
kary ograniczenia wolności oraz przestępstwa samouwolnienia (art. 242 § 1 k.k.). Cza-
sopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, 21(3), s. 7–39.
Marshall, G. (red.). (2008). Słownik socjologii i nauk społecznych. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN, s. 252–253.
Mendel, M., Rymsza, M. (2012). Po co nam pracownicy socjalni – organizatorzy spo-
łeczności?  Solidarność,  partnerstwo,  przymierze  w  środowiskowej  pracy  socjalnej
(s. 313–330). W: M. Rymsza (red.), Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce. Między
służbą a urzędem. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Moczydłowski, P. (1991). Drugie życie więzienia. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Mrozek, K., Sitnik, K. (2011). Przesłanki wykonywania kary pozbawienia wolności w sys-
temie dozoru elektronicznego. Kwartalnik Naukowy Prawo Mediów Elektronicznych,
nr 4, s. 3–8.
Najwyższa Izba Kontroli (2010). Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania szkół publicz-
nych działających przy zakładach karnych w latach 2005–2009 (I półrocze). Warszawa.
Najwyższa Izba Kontroli (2012). Sprawowanie opieki medycznej wobec osób pozbawionych
wolności. Informacja o wynikach kontroli. Warszawa.
Najwyższa Izba Kontroli (2014). Wdrożenie i eksploatacja Systemu Dozoru Elektronicznego
oraz realizacja zadań przez sądowych kuratorów zawodowych w procesie wykonywania kary
pozbawienia wolności w tym systemie. Informacja o wynikach kontroli. Warszawa.
Najwyższa Izba Kontroli (2015). Readaptacja społeczna skazanych na wieloletnie kary pozba-
wienia wolności. Informacja o wynikach kontroli. Warszawa.
Najwyższa  Izba  Kontroli  (2017).  Zatrudnianie  osób  pozbawionych  wolności.  Informacja
o wynikach kontroli. Warszawa.
Najwyższa Izba Kontroli (2019). Pomoc społeczna świadczona osobom opuszczającym
zakłady karne. Informacja o wynikach kontroli. Warszawa.
Nawój-Śleszyński,  A.  (2016).  Systemy  wykonywania  kary  pozbawienia  wolności  i  ich
potencjał reedukacyjny. Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 92.
Nikołajew, J. (2009). Specyfika duszpasterstwa więziennego w  Polsce. Prezentacja badań
własnych. Teologia w Polsce, 3(1), s. 153–163.
Nowacki, Z. (2015). System dozoru elektronicznego w ocenie osadzonych w zakładach
karnych. Resocjalizacja Polska, nr 10, s. 229–244.
Olech, A. (2012). Praca socjalna a inne profesje: punkty styczne i rozłączne. W: M. Rym-
sza (red.), Pracownicy socjalni i praca socjalna w Polsce. Między służbą a urzędem. War-
szawa: Instytut Spraw Publicznych.
Pelewicz,  R.  (2018).  Odpowiednie  stosowanie  przez  kuratorów  sądowych  przepisów
o dozorze i kuratorze w systemie dozoru elektronicznego. Krajowa Szkoła Sądownic-
twa i Prokuratury, t 1(29)/2018, s. 63–74.
Piątek, K., Zielińska, E. (2016). Polityka społeczna jako sposób realizacji sprawiedliwości
naprawczej w Polsce. Przegląd Socjologiczny, 65(2), s. 143–161.
Poklek,  R.  (2010).  Instytucjonalne  i  psychospołeczne  aspekty  więzienia.  Kalisz:  Centralny
Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej.Bibliografia 146
Pol, J. (2017). Duszpasterstwo więzienne w Polsce w perspektywie 25 lat doświadczeń
pastoralno-resocjalizacyjnych. Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 96, s. 103–128.
Pol,  J.  (2011).  Praca  socjalna  w  polityce  i  resocjalizacji  penitencjarnej  (s.  137–151).
W: T. Kamiński (red.), Politologia, polityka społeczna, praca socjalna. Warszawa: Wydaw-
nictwo UKSW.
Pomoc osobom opuszczającym zakłady karne i ich rodzinom. Wybrane zagadnienia. (2005).
Kraków: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie.
Pstrąg,  D.  (2009).  Obawy  skazanych  związane  z  readaptacją  do  życia  na  wolności.
W: F. Kozaczuk (red.), Zagadnienia readaptacji społecznej skazanych. Rzeszów: Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Racław, M. (2012). Zmiany w pracy socjalnej z rodziną – w stronę kontroli stylu życia
i zarządzania marginalizacją (s. 227–244). W: M. Rymsza (red.), Pracownicy socjalni
i praca socjalna w Polsce. Między służbą a urzędem. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Rogala, D., Banach, A., Jachimowicz-Gaweł, D., Skinder, Ż., Leźnicka, M. (2013). System
opieki zdrowotnej nad osobami osadzonymi w zakładach penitencjarnych w Polsce.
Hygeia Public Health, 48(4), s. 441–448.
Sitarz, O., Jaworska-Wieloch, A., (2017). Prawo do praktyk religijnych osób osadzonych
w areszcie śledczym i odbywających karę pozbawienia wolności w teorii i praktyce
penitencjarnej. Archiwum Kryminologii, nr 39, s. 117–148.
Sitnik, K., Mrozek, K. (2011). Prawo skazanych do korzystania z wolności religijnej. Prze-
gląd Prawa Konstytucyjnego, nr 4, s. 205–223.
Sobas, M. (2018). Zasada równego dostępu do opieki zdrowotnej w przypadku osadzonych
chorych  na  wirusowe  zapalenie  wątroby  –  zarys  problematyki.  Roczniki  Administracji
i Prawa, 18(1), s. 201–218.
Poradnik  dotyczący  realizacji  wsparcia  dla  osób  wykluczonych  społecznie  oraz  zagrożonych
wykluczeniem społecznym w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. (2009). War-
szawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Stankiewicz, J. (2016). Recydywa wśród młodocianych sprawców przestępstw w świe-
tle teorii społecznego uczenia się. Zeszyt Studenckich Kół Naukowych Wydziału Prawa
i Administracji UAM, nr 6, s. 223–239.
Stawicki, R. (2018). Zatrudnianie pozbawionych wolności w Polsce. Zarys regulacji w uję-
ciu prawno-historycznym. Opracowania tematyczne, O T– 664. Warszawa: Kancelaria
Senatu. Biuro Analiz, Dokumentacji i Korespondencji.
Stępniak, P. (2004). Kryzys resocjalizacji penitencjarnej a praca socjalna. Przegląd Wię-
ziennictwa Polskiego, nr 44–45.
Stępniak, P. (2008). Praca socjalna czy socjalna resocjalizacja. W poszukiwaniu nowego
modelu (s. 89–98). W: A. Szecówka, B. Koukola, P. Kwiatkowski (red.), Teoria i prak-
tyka resocjalizacyjna wobec współczesnych zachowań dewiacyjnych w Polsce i Republice Cze-
skiej. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2.
Stępniak, P. (2007). Praca socjalna w postępowaniu ze skazanymi. Ruch Prawniczy, Ekono-
miczny i Socjologiczny, 69(4).Bibliografia 147
Suska, E. (2015). Zagrożenia powodowane przez tzw. dopalacze. Problemy Higieny i  Epi-
demiologii, 96(3), s. 559–564.
Szczepanik, R., Miszewski, K. (2016). Wpływ długoterminowego uwięzienia na rodziny
więźniów – stan wiedzy i zaniedbane kierunki badań. Profilaktyka Społeczna i Resocja-
lizacja, nr 30, s. 53–95.
Szymanowska,  A.  (2006).  Czynniki  sprzyjające  i  utrudniające  readaptację  społeczną
recydywistów. W: H. Machel (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce
– w poszukiwaniu skuteczności. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Szczepanik, R. (2015). Stawanie się recydywistą. Kariery instytucjonalne osób powracających do
przestępczości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Surzykiewicz,  J.  (2010).  Przestrzenno-społeczne  zorientowanie  pedagogiki  społecznej
i pracy socjalnej (s. 201–227). W: J. Piekarski, T. Pilch, W. Theiss, D. Urbaniak-Zając,
(red.), Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa. Łódź:
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szarzała, D. (2016). Resocjalizacyjny wymiar dozoru elektronicznego jako nieizolacyj-
nego  modelu  wykonywania  kary  pozbawienia  wolności.  Lubelski  Rocznik  Pedago-
giczny, t. XXXV, z. 2, s. 159–175.
Szymanowski, T. (2016). System dozoru elektronicznego w wykonywaniu kary pozbawie-
nia wolności. Palestra, nr 6, s. 14–19.
Szymanowski, T. (2006). Opinia o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny
wykonawczy, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks wykroczeń oraz ustawy
Kodeks karny. Druk sejmowy nr 338 z dnia 31 maja 2006 r.
Szymanowska, A. (2003). Więzienie i co dalej? Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Szymanowska, A. (2009). Czynniki utrudniające readaptację społeczną w świetle badań
katamnestycznych. W: F. Kozaczuk (red.), Prawne i socjokulturowe uwarunkowania pro-
filaktyki społecznej i resocjalizacji. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Szymanowska, A., Korwin-Szymanowski, G. (2009). Stosunek instytucji świadczących
pomoc do by łych skazanych. W: F. Kozaczuk (red.), Zagadnienia readaptacji społecznej
skazanych. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Szczygieł, G. (2002). Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym. Bia-
łystok: Temida.
Szczepanik, R., Miszewski, K. (2016). Wpływ długoterminowego uwięzienia na rodziny
więźniów – stan wiedzy i zaniedbane kierunki badań. Profilaktyka Społeczna i Resocja-
lizacja, nr 30.
Woronowicz, S. (2015). Resocjalizacja – zarys problematyki. Opracowania tematyczne. War-
szawa: Kancelaria Senatu. Biuro Analiz i Dokumentacji.
Woźniak, W. (2015). Relacje między resocjalizacją a pracą socjalną. Człowiek wobec ota-
czającego świata. Fides et ratio 22(2), s. 265–276.
Woźniak, W. (2002). Duszpasterstwo więzienne a resocjalizacja. Studia Teologiczne, nr 20,
s. 225–242.
Woźniakowska, D. (2006). Skazani i byli skazani na rynku pracy – ocena problemu z punktu
widzenia organizacji pozarządowych. Warszawa: Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności.Bibliografia 148
Zajęcka, B. (2008). Terapia osób uzależnionych od alkoholu w jednostkach penitencjar-
nych. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, t. XVII, s. 125–140.
Zygmunt, J. (2008). Prawne modele zwalczania powrotności do przestępstwa w polskim
prawie karnym. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, vol. XII, z. 2, s. 223–241.
Strony internetowe [dostęp: 1.04.2020]
https://www.sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna
http://www.ozzip.pl/publicystyka/spoleczenstwo/item/2156-wyzysk-wiezniow-pra-
cownikow
http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/63-terapia-uzalenienia-i-wspouzalenienia/
335-wiezniowie-sie-lecza.html
https://www.rp.pl/Plus-Minus/302219934-Mariusz-Snopek-Terapia-w-wiezieniu-to-
koniecznosc.html
https://www.tygodnikprzeglad.pl/jeden-dzien-zycia-wieznia/
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/kiedy-czlowiek-umiera-w-wiezieniu-rpo-do-sluzby-
wieziennej
https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1068603,seniorzy-w-wiezieniach.html)
https://www.rp.pl/Prawo-karne/307189954-Jakie-prawa-ma-wiezien---RPO-o-
standardach-praw-czlowieka-w-miejscach-pozbawienia-wolnosci.html
https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-funkcjonowaniu-szkol-w-wiezieniach.html
https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2020-01-28/skazani-na-czytanie-wiezienna-
srednia-to-50-ksiazek-na-rok/
http://booklips.pl/newsy/28-polakow-nie-posiada-w-domu-zadnej-ksiazki-kolejne-7-
ma-tylko-podreczniki-najnowsze-wyniki-stanu-czytelnictwa/
http://fundacjazmiana.pl/wp-content/uploads/2015/06/ksiazki_w_pudle.pdf
http://bbc.uw.edu.pl/Content/2803/p2012_1_01.pdf
https://sw.gov.pl/aktualnosc/centralny-zarzad-sluzby-wieziennej-osiem-lektur-na-
osme-narodowe-czytanie
https://sw.gov.pl/jednostka/biuro-sluzby-zdrowia
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/kiedy-czlowiek-umiera-w-wiezieniu-rpo-do-sluzby-
wieziennej
https://www.prawo.pl/zdrowie/sluzba-wiezienna-opieka-zdrowotna-nad-osadzonymi-
jest-wystarczajaca,238266.html
http://www.hfhrpol.waw.pl/zdrowiewwiezieniu/images/stories/file/OpiekaZdro-
wotna.pdf
Odpowiedź  Podsekretarza  Stanu  w  MS  z  dnia  14.04.2018  r.  na  Raport  z  działalności
KMPT  w  2016  r.pdf  dostęp  na  https://www.rpo.gov.pl/pl/content/raport-rpo-z-
dzia%C5%82alno%C5%9Bci-w-polsce-kmp-w-roku-2016
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-nr-2-w-lodzi-wiezienna-sluzba-zdrowiahttps://holistic.news/co-z-opieka-medyczna-nad-wiezniami-konieczna-jest-zmiana-
modelu/
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/Wynagrodzenie-wiezniow-za-prace
http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/nietrzezwi-sprawcy-prz/50862,
Nietrzezwi-sprawcy-przestepstw.html
http://www.parpa.com.pl/download/rozdzial07.pdf
https://gazetawroclawska.pl/zabojstwa-rozboje-i-bojki-co-czwarte-przestepstwo-
popelniamy-po-alkoholu/ar/3548389
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/wiezniowie-o-umyslowosci-dzieci-chorzy-
psychicznie-rpo-opowiada-o-wynikach-badan-w-wiezieniach
https://www.parpa.pl/index.php/lecznictwo-odwykowe/leczenie-w-wiezieniu.
https://sw.gov.pl/aktualnosc/Wiezienie-jako-miejsce-terapii-mit-czy-rzeczywistosc
http://www.swiatproblemow.pl/terapia-za-murami/
https://sw.gov.pl/jednostka/rada-duszpasterstwa-wieziennego
https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/okregowy-inspektorat-sluzby-wieziennej-w-
krakowie-bylem-w-wiezieniu-a-przyszliscie-do-mnie
https://ekai.pl/opieka-duszpasterska-w-szpitalach-i-wiezieniach/
https://www.zycie-duchowe.pl/art-9291.prosze-ksiedza-wypraszam-sobie.htm
https://stacja7.pl/z-kraju/ksiadz-wsrod-wiezniow-jak-wyglada-praca-kapelana-aresztu-
sledczego
https://opoka.org.pl/biblioteka/P/PR/echo201648_wiezienie.html
http://wiez.com.pl/2016/04/06/9-wiezniow-pocieszac-cuda-za-kratami/
https://deon.pl/wiara/wiara-i-spoleczenstwo/nikogo-nie-naprawiam-kapelan-w-wiezie-
niu,66795
http://franciszkanska3.pl/aktualnosci/pan-bog-w-wiezieniu-jest-taki-sam
https://www.infosecurity24.pl/ogolnopolskie-wiezienie-dla-5-tysiecy-osob
https://www.gup.gdansk.pl/urzad_pracy/Uwagi_negatywne.html
https://www.fundacjaslawek.org/kompas
https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/
http://modelkkz.mcps-efs.pl/kkz/
https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/jak-wyglada-resocjalizacja-wiezniow-w-
-polsce/9pe1v61
http://pu.wsptwp.eu/wp-content/uploads/2011/03/Reintegracja-zawodowa-
os%C3%B3b-warunkowo-przedterminowo-zwolnionych-z-jednostek-
penitencjarnych-i-oddanych-pod-doz%C3%B3r-kuratora-s%C4%85doweg-
o-w-roku-2009-na-przyk%C5%82adzie-powiatu-mi%C5%84skiego..pdf
http://probacja.org