Postawy nauczycieli wychowania fizycznego wobec edukacji zdrowotnej

Spis treści:

Wstęp

I. Psychologiczna charakterystyka postaw

II. Nauczyciel – profesja, misja, pasja, prestiż

III. Problemy współczesnego ideału

IV. Nauczyciel wychowania fizycznego – specyficzność profesji

V. Potencjał wychowania fizycznego w kreacji zdrowia

VI. Nauczyciel wychowania fizycznego jako promotor zdrowia

VII. O potrzebie intelektualizacji wychowania fizycznego

VIII. O potrzebie szkolnej edukacji zdrowotnej

IX. Edukowanie o zdrowiu w podstawie programowej wychowania fizycznego

X. Strategia badań
X.1. Cel badań
X.2. Metody, techniki i narzędzia badawcze
X.3. Organizacja i przebieg badań
X.4. Charakterystyka badanych

XI. Poczucie misji społecznej realizowanej w nauczycielskiej profesji

XII. Postawy nauczycieli wobec edukacji zdrowotnej
Struktura postawy wobec edukacji zdrowotnej
XII.1. Komponent poznawczy
Sposób rozumienia edukacji zdrowotnej
Edukacja zdrowotna – możliwości realizacji
Stereotypy związane z włączeniem edukacji zdrowotnej w lekcje wychowania fizycznego
XII.2. Komponent emocjonalny
Edukator zdrowia – odczucia związane z przyjęciem roli lidera promocji zdrowia w szkole
Nauczyciel – pomiędzy prosportowym a prozdrowotnym podejściem do wychowania fizycznego
XII.3. Komponent behawioralny
Charakterystyka działań systemowych
Działania bezpośredniego organu sprawującego nadzór pedagogiczny a postawy nauczycieli wobec edukacji zdrowotnej
Indywidualna działalność praktyczna w ramach edukowania  o zdrowiu społeczności szkolnej

XIII. Dyskusja

XIV. Uogólnione wyniki i wnioski

Bibliografia
Wykaz rysunków i tabel
Aneks

Wstęp

Ajam Zibad H., Mohammadi Shahboulaghi F., Foroughan M., Rafiey H ., Rassouli M., What is the meaning of spiritual health among older adults? A concept analysis, „Educational Gerontology” 2016, nr 42.
Banach C., Cechy osobowościowe nauczycieli, „Nowa Szkoła” 1995, nr 3.
Banach C., Orientacje  –  koncepcje  edukacji  nauczycielskiej  (wybór  cytatów), Wydawnictwa Edukacyjne, Kraków 1998.
Białek A., Fila J., Zielonka P., Wychowanie fizyczne w  opiniach dyrektorów i nauczycieli. Organizacja kształcenia, podstawa programowa i ocenianie uczniów w szkołach podstawowych, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2015.
Bielecki J., Wybrane zagadnienia psychologii, ATK, Warszawa 1990.
Bielski J., Nauczyciel doskonały. Kształtowanie się nauczycielskiego zawodu, warunki, kryteria i mierniki efektywności pracy nauczyciela, Impuls, Kraków 2017.
Böhner G., Wänke M., Postawy i zmiana postaw, GWP, Gdańsk 2004.
Bukowiec M., Zwolnienia lekarskie z zajęć wf – porażką pedagogiczną rodziny, szkoły i służby zdrowia, [w:] B. Zawadzka (red.), Uczestnictwo w kulturze fizycznej wyzwaniem naszych czasów, Wszechnica Świętokrzyska, Kielce 2010.
Bulicz E., Murawow I., Wychowanie zdrowotne. Zdrowie człowieka i jego diagnostyka. Efekty zdrowotne aktywności fizycznej, Politechnika Radomska, Radom, 2002.
Cendrowski C., Nigdy jeszcze sprawy edukacji zdrowotnej nie były tak wyraziście i obszernie zapisane w postawie programowej wychowania fizycznego , „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Chalimoniuk-Nowak M., Akcje zdrowotne – skala działań rośnie, „Magazyn Trenera” 2014, nr 35.
Chalimoniuk-Nowak M., Edukować o zdrowiu – tylko z rzetelnych źródeł, „Edukacja Zdrowotna” 2016, nr 2.
Chalimoniuk-Nowak M., Jak edukować o zdrowiu, „Zarządzanie Placówką Medyczną” 2018, nr 109.
Chalimoniuk-Nowak  M.,  Placówka  zaangażowana,  „Ogólnopolski  System  Ochrony Zdrowia” 2013, nr 10.
Chmiel N., Psychologia pracy i organizacji, GWP, Gdańsk 2007.
Chmielewski B., Kształcenie i doskonalenie nauczycieli wobec perspektywy edukacji ustawicznej, Uniwersytet Śląski, Katowice 1983.
Chruściel P., Ciechaniewicz W., Edukacja zdrowotna z elementami teorii wychowania. Przewodnik dydaktyczny, PZWL, Warszawa 2018.
Cianciara D., Trzy dekady promocji zdrowia – czas działać, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2011, nr 92.
Colman A. M., Słownik psychologii, PWN, Warszawa 2009.
Crum B., How to win the battle for survival as a school subject? Reflections on justification , objectives methods and organization of PE in schools of the 21st century, „Retos” 2017, nr 31.
Czajkowska M., Jasińska A., Sitek M., Kształcenie nauczycieli w Polsce. Wyniki międzynarodowego badania TEDS-M 2008, Instytut Filozofii i Socjologii, Warszawa 2010.
Czerepaniak-Walczak M., Badanie w działaniu, [w:] S. Palka (red.), Podstawy metodologii badań w pedagogice, GWP, Gdańsk 2010.
Czerw A., Borkowska A., Praca zawodowa jako obszar realizowania misji społecznej, „Psychologia Społeczna” 2010, 15 (4).
Datko A., Misja wpisana w zawód? Etos i status współczesnych ludzi nauki w Polsce, „Kultura i Edukacja” 2012, nr 88 (2).
Demel M., O wychowaniu zdrowotnym, PZWS, Warszawa 1968.
Demel M., Pedagogika zdrowia, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1980.
Demel M., Repetycje. Wybrane zdania o kulturze fizycznej, o zdrowiu i wychowaniu, AWF, Warszawa 2008.
Demel M., Skład A., Teoria wychowania fizycznego , PWN, Warszawa 1986.
Demel M., Szkice krytyczne o kulturze fizycznej, Sport i Turystyka, Warszawa 1973.
Dingli A., Seychell D., The New Digital Natives. Cutting the Chord, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg 2015.
Dobrowolska B., Postawy nauczycieli wobec edukacji międzykulturowej a kultura szkoły, Impuls, Kraków 2015.
Downie R.S., Fyfe C., Tannahill A., Health promtion. Models and values, Oxford University Press, New York 1994.
Drabik J., Resiak M. (red.), Nauczyciel jako pedagog i promotor zdrowia, Gdańsk 2009.
Dziubiński Z., Geneza prestiżu sportu i sport jako źródło prestiżu, [w:] Z. Dziubiński, M. Lenartowicz (red.), Kultura fizyczna a  prestiż społeczny, AWF, SOSRP, Warszawa 2018.
Eagly A.H., Chaiken S., The psychology of attitudes, Harcourt Brace Jovanovich, Fort Worth 1993.
Edukacja zdrowotna realizowana w polskich szkołach przez organizacje pozarządowe oraz w ramach działań CSR. Raport z badań 2014–2018. Polskie Stowarzyszenie Trenerów Zdrowia, www.pstz.pl [data dostępu: 20.12.2018]
Erikson E., Dopełniony cykl życia, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2002.
Federowicz M., Haman J., Herczyński J., Hernik K., Krawczyk-Radwan M., Malinowska K., Pawłowski M., Strawiński P., Walczak D., Wichrowski A., Czas pracy i warunki pracy w relacjach nauczycieli, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2013.
Fedyn B., Skuteczność szkolnej edukacji zdrowotnej, PWSZ, Racibórz 2009.
Fisher R., Repond R. M., Diniz J., A physically educated pearson, [w:] K. Hardman, K. Green (red.), Contemporary issues in physical education, Meyer & Meyer. Oxford 2011.
Frołowicz T., Edukacyjne  intencje  nauczycieli  wychowania  fizycznego.  Między  deklaracjami a działaniami, AWF, Gdańsk 2002.
Gilbert G.G., Sawyer R.G., McNeill E.B., Health education. Creating strategies for school and community health, Jones and Bartlett Publishers, Sudbury, Massachusetts 2011.
Gilewicz Z., Teoria wychowania fizycznego , SiT, Warszawa 1964.
Global Recommendations on Physical Activity for Health, World Health Organization, Geneva 2010.
Gofron B., Jaka edukacja w rzeczywistości Web 2.0? [w:] A. Gofron, K. Motyl (red.), Podstawy edukacji. Sfera wartości i zasad – konstruowanie podmiotu, Impuls, Kraków 2013.
Górna-Łukasik K., Przekazywanie wiadomości w procesie wychowania fizycznego , Wskazania praktyczne, AWF, Katowice 2010.
Grabowski H., Notatki akademickie, Impuls, Kraków 2010.
Gudkova S., Wywiad w badaniach jakościowych, [w:] D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia. Tom 2, PWN, Warszawa 2012.
Hardman K., Current situation and prospects for physical education in the European Union.
Report for the Directorate General Internal Policies of the Union, Brussels 2007.
Hardman K., Marshall J. J., Worldwide survey of the state of school physical education, Final report, University of Manchester, Manchester 2000.
Hernik K., Polscy nauczyciele i dyrektorzy w Międzynarodowym Badaniu Nauczania i Uczenia się TALIS 2013, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2015.
Higgins C., Lavin T., Metcalfe O., Health impacts of education: a review, The Institute of Public Health in Ireland, Dublin 2008.
Informacja o wynikach rekrutacji na studia na rok akademicki 2018/2019 w uczelniach nadzorowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, MNiSW, Warszawa 2018.
Iwanowicz E., „Health  literacy”  jako  jedno  ze  współczesnych  wyzwań  zdrowia  publicznego, „Medycyna Pracy” 2009, nr 60.
Jakość życia w Polsce w 2015 r. Wyniki badania spójności społecznej, GUS, Warszawa 2017.
Jakubiak K., Główne wartości i ich ewaluowanie w ideologiach wychowania narodowego i państwowego w II Rzeczpospolitej, [w:] U. Ostrowska (red.), Aspekty aksjologiczne w edukacji, Wydawnictwo UW-M, Olsztyn 2000.
Jaworski Z., O krzewieniu kultury zdrowotnej w polskiej szkole – blaski i cienie, „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Jazukiewicz I., Pasja jako istotny wymiar doświadczania pracy, „Studia Paedagogica Ignatiana” 2017, nr 20 (2).
Kargul J., Nauczyciel w świecie ponowoczesnym, [w:] Z. Jasiński, T. Lewowicki (red.), Problemy pedeutologii na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2000.
Karski J. B., Postępy promocji zdrowia. Przegląd międzynarodowy, CeDeWu, Warszawa 2008.
Kazimierowicz M., Nauczyciel współczesnej szkoły. Szanse i zagrożenia, PWSZ im. Witelona w Legnicy, Legnica 2016.
Klepajczuk B., Etos pracy w przededniu transformacji systemu społecznego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1995.
Klichowski M., Narodziny cyborgizacji. Nowa eugenika, transhumanizm i zmierzch edukacji,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2014.
Klichowski M., Przybyła M., Cyborgizacja edukacji – próba konceptualizacji, „Studia Eduka-
cyjne” 2013, nr 24.
Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U.1991.120.526).
Kopciewicz L., Cyborgizacja – emancypacja? Kulturowe wyobrażenia techniki i postępu w czasach posthumanizmu, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2016, nr 74 (2).
Korczyński S., Satysfakcja zawodowa nauczycieli, Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź 2017.
Kosiba G., Madejski E., Postawy nauczycieli wobec swojej roli zawodowej w świetle wybranych koncepcji teoretycznych, „Forum Oświatowe” 2014, nr 52 (4).
Kosiba G., Szalewski J., Intelektualizacja procesu wychowania fizycznego – elementem przygotowania uczniów do uczestnictwa w kulturze fizycznej, [w:] B. Zawadzka (red.), Uczestnictwo w kulturze fizycznej wyzwaniem naszych czasów , Wszechnica Świętokrzyska,
Kielce 2010.
Kowalski M., Gaweł A., Zdrowie – wartość – edukacja, Impuls, Kraków 2007.
Krajewski M., Pasja i formy jej degeneracji, [w:] M. Dudzikowa, M. Nowak (red.), O pasjach cudzych i własnych – profesorowie, KUL, Lublin 2015.
Krawański A., Ciało i zdrowie człowieka w nowoczesnym systemie wychowania fizycznego, AWF, Poznań 2003.
Krawański A., Interaktywne uczenie się i nauczanie w wychowaniu fizycznym i  fizjoterapii, AWF, Poznań 2006.
Krawański A., Nauczyciele wychowania fizycznego w  procesie społecznej edukacji prozdrowotnej, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 1996, nr 2.
Krawański  A.,  Projektowanie  treningu  zdrowotnego  –  metodyka  postępowania,  „Medicina Sportiva” 2001, nr 5 (Supl. 2).
Krawański A., Prozdrowotnie zorientowana edukacja fizyczna elementem kształcenia ogólnego , „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2010, nr 5.
Krawański A., Szkolna edukacja zdrowotna poprzez wychowanie fizyczne – blaski i cienie, [w:] I. Gembalczyk, B. Fedyn (red.), Edukacja zdrowotna. Dokonania, aktualności, perspektywy, PWSZ, Racibórz 2013.
Krawański A., Wychowanie fizyczne w  nowym systemie kształcenia ogólnego MEN – kilka refleksji, „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Kulmatycki  L.,  Edukacja  zdrowotna  w  szkole  polskiej  2009  –  uwagi  krytyczne,  „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Kulmatycki L., Promocja zdrowia w kulturze fizycznej, AWF, Wrocław 2003.
Kunt B., Pasja  jako  kategoria  wartościowego  człowieka  –  analiza  podejść  badawczych, [w:]
K. Czykiera, T. Sosnowski, T. Bajkowski (red.), Wartości – Edukacja – Przemiany. Inspiracje dla teorii i praktyki społecznej, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2017.
Kupisiewicz C., Dydaktyka. Podręcznik akademicki, Impuls, Kraków 2012.197 Bibliografia
Kuśnierz C., Hierarchia celów wychowania fizycznego w  opiniach nauczycieli i uczniów południowo-zachodniej Polski, Politechnika Opolska, Opole 2015.
Kwiatkowska H., Pedeutologia, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
Kwiatkowska H., Tożsamość nauczycieli: między anomią a autonomią, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Laboneté R., Little S., Determinants of health: empowering strategies for nurses, Registered Nurses Association of British Columbia, Vancouver 1992.
Lemon N., Attitudes and their measurement, Wiley, New York, 1973.
Lenik J., Formy aktywności fizycznej w  programach wychowania fizycznego w  szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych na terenie województwa podkarpackie-go, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna” 2018, nr 17 (1).
Lewandowski M., Starościak W., Ocena i jakość wychowania fizycznego w  opinii maturzystów, [w:] R. Bartoszewicz, T. Koszczyc, A. Nowak (red.), Dydaktyka wychowania fizycznego w świetle współczesnych potrzeb edukacyjnych, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 2005.
Liczą się nauczyciele. Raport o stanie edukacji 2013, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.
Life skills education in schools (WHO/MNH/PSF/93. A.Rev.1), World Health Organization, Geneva 1993.
Likert R., A technique for the measurement of attitudes. Archives of Psychology, No. 140, The Science Press, New York 1932.
Łączek T., Sukces w społeczeństwie osiągnięć, [w:] T. Łączek (red.), Sukces edukacyjny. Sukces zawodowy. Sukces życiowy, Difin, Warszawa 2018 .
Łęski Z., Nowe media w rzeczywistości szkolnej – rewolucja, ewolucja czy regresja, [w:] B. Gofron, A. Gofron (red.), Podstawy edukacji. Konteksty dydaktyczne, Impuls, Kraków 2011.
Łomy Z., Pedeutologia i edukacja nowej epoki, [w:] Z. Jasiński, T. Lewowicki (red.), Problemy pedeutologii na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2000.
Madejski E., Edukacja zdrowotna w środowisku szkolnym i rodzinnym, „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Mangrulkar L., Whitman C. V., Posner M., Life skills approach to child and adolescent healthy human development, Pan American Health Organization, Washington 2001.
Marody M., Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Analiza metodologiczna zasad doboru wskaźników w badaniach nad postawami, PWN, Warszawa 1976.
Maszczak T., Od redakcji, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 1992, nr 1.
Mądrzycki T., Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw, WSiP, Warszawa 1977.
Migdał K., Psychologia w praktyce społecznej, WSE, Warszawa 2001.
Mika S., Psychologia społeczna, PWN, Warszawa 1984.
Muszkieta R., Tarnas J., Postawy zawodowe nauczycieli wychowania fizycznego , [w:] R. Muszkieta (red.), Nauczyciel i uczeń wyzwaniem dla przyszłości, Fundacja na Rzecz Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań 2003.
Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli. Wychowanie fizyczne i sport w szkołach publicznych, Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa 2010.
Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004–2012, Polska dla Dzieci, Warszawa 2004.
Nelson T.D., Psychologia uprzedzeń, GWP, Gdańsk 2003.
Nowak P.F., Chalimoniuk-Nowak M., Potencjał mediów społecznościowych w edukacji zdrowotnej, [w:] A. Wolska-Adamczyk (red.), Współczesne kierunki działań prozdrowotnych, Wyższa Szkoła Infrastruktury i Zarządzania w Warszawie, Warszawa 2015.
Nowak P.F., Co może zyskać nauczyciel wychowania fizycznego, wpisując się w  rolę trenera zdrowia, „Magazyn Trenera” 2014, nr 34.
Nowak P.F., Edukacja zdrowotna jako ukryty wymiar wychowania fizycznego , [w:] B. Gofron, A. Gofron (red.), Podstawy edukacji. Konteksty dydaktyczne, Impuls, Kraków 2011.
Nowak P.F., Intelektualizacja w wychowaniu fizycznym – więcej czy mniej? „Magazyn Trenera” 2017, nr 29.
Nowak P.F., Koncepcja holistycznego treningu zdrowotnego jako efektywny model prozdrowotnego stylu życia, [w:] A. Sladek, D. Białas (red.), Kształtowanie stylu życia w kontekście wyzwań współczesności. Wybrane aspekty, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław 2014 .
Nowak P.F., Kuśnierz C., Zdrowie jako cel wychowania fizycznego – między teorią a  praktyką szkolną, „Edukacja” 2014, nr 129 (4).
Nowak P.F., Nauczyciel jako menedżer procesu wychowania fizycznego , „Magazyn Trenera” 2016, nr 45.
Nowak P.F., Rola treningu rekreacyjno-zdrowotnego na tle wzorców zachowań we współczesnej kulturze, [w:] S. Zagórny (red.), Wzory kultury somatycznej a styl życia. Studia i Monografie z. 227, Politechnika Opolska, Opole 2008.
Nowak P.F., Trening zdrowotny w szkolnym procesie wychowania fizycznego , „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2013, nr 94.
Nowak S. (red.), Teorie postaw, PWN, Warszawa 1973.
Nowak S., Pojęcie postawy w teoriach stosowanych w badaniach społecznych, [w:] S. Nowak (red.), Teorie postaw, PWN, Warszawa 1973.
Nowocień J., Sport i olimpizm w systemie dydaktyczno-wychowawczym współczesnej szkoły, AWF, Warszawa 2001.
Nutbeam D., Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into 21st century, „Health Promot. Int.” 2000, nr 15.
Nutbeam D., Health promotion glossary, „Health Promot. Int.” 1998, nr 13.
OECD/European Observatory on Health Systems and Policies. Polska: Profil systemu ochrony zdrowia 2017, State of Health in the EU, OECD Publishing, Paris/European Observatory on Health Systems and Policies, Brussels 2017.
Oppenheim A. N., Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2004.
Osiński W., Zarys teorii wychowania fizycznego , AWF, Poznań 2002.
Pańczyk W., Jestem za wychowaniem fizyczno-zdrowotnym , „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Pawłucki A., Nauki o kulturze fizycznej, Impuls, Kraków 2015.
Pawłucki A., Osoba w pedagogice ciała. Wykłady, OSW, Olsztyn 2002.
Petty R. E., Wegener D. T., Fabrigar L. R., Attitudes and attitude change, „Annual Review of
Psychology” 1997, nr 48.
Pękala J. L., Etos nauczycieli – mit czy rzeczywistość? Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017.
Podstawa programowa kształcenia ogólnego z komentarzem. Szkoła podstawowa. Wychowanie fizyczne, MEN, ORE, Warszawa 2017.
Podstawa programowa z komentarzami. Tom 8. Wychowanie fizyczne i  edukacja dla bezpieczeństwa w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2009.
Portal  Organizacji  Pozarządowych.  Spis  organizacji  https://spis.ngo.pl/  [data  dostępu 01.02.2019].
Pospiszyl I., Patologie społeczne, PWN, Warszawa 2008.
Pośpiech J., Jakość europejskiego wychowania fizycznego w  świetle badań, PTNKF, PWSZ, Racibórz 2006.
Pośpiech J., O reformowaniu wychowania fizycznego – refleksje zamiast polemiki , „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 4.
Prestiż zawodów, Komunikat z badań BS/164/2013, CBOS, Warszawa 2013.
Pühse U., Gerber M. (red.), International Comparison of Physical Education: Concepts – Problems – Prospects, Meyer & Meyer, Aachen 2006.
Pyżalski J., Kołodziejczyk J., Nauczyciel wobec sytuacji trudnych wychowawczo, [w:] J. Pyżalski (red.), Wychowawcze i społeczno-kulturowe kompetencje współczesnych nauczycieli. Wybrane konteksty, The Q studio, Łódź 2015.
Rachubka M., Nauczyciele w roku szkolnym 2014/2015, ORE, Warszawa 2015.
Raport Odpowiedzialny Biznes w Polsce 2017, Dobre Praktyki, Forum Odpowiedzialnego Biznesu (http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/raport-2017/) [dostęp: 20 Grudzień 2018].
Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2011r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (Dz .U. 2011, nr 175, poz. 1042) (treść uzasadnienia http://bip.men.gov.pl/).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. 2002, nr 51, poz. 458).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i  promowania  uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. 2015, poz. 843).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu  umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. 2017, poz. 356).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz.U. 1999, nr 14, poz. 129).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. 2009, nr 4, poz. 17).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020 (Dz.U. 2016, poz. 1492).
Rubacha K., Metodologia badań nad edukacją, WAiP, Warszawa 2008.
Rusiecki M., Etos zawodu nauczyciela, „Kieleckie Studia Teologiczne” 2008, nr 7.
Rynek suplementów diety w Polsce 2018. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2018–2023, PMR Industry Report, Kraków 2018.
Sakłak W., Odpowiedzialność nauczyciela wychowania fizycznego za rozwój i sprawność fizyczną wychowanków, „Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne” 2008, nr 1.
Sas-Nowosielski K., Wychowanie poprzez sport – między nadzieją a zwątpieniem (III), „Sport Wyczynowy” 2004, nr 9–10.
Schwartz N., Bohner G., The construction of attitudes, [w:] A. Tesser, N. Schwarz (red.), Blackwell handbook of social psychology, Blackwell, Oxford 2001.
Sexuality education in Europe and Central Asia. State of the art and recent developments, German Federal Centre for Health Education, International Planned Parenthood Federation – European Network, Cologne 2018.
SHE Factsheet 2, Dec. 2013 (www. Schoolsforhealth.eu).
Shurcke M., de Paz Nievies C., The impact of health and health behaviours on educational outcomes in high-income countries: a review of the evidence, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen.
Sławiński S., Mała encyklopedia Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2017.
Słońska Z., Edukacja zdrowotna a promocja zdrowia, [w:] J.B. Karski (red.), Promocja zdrowia, Wydawnictwo Ingis, Warszawa.
Smak M., Walczak D., Pozycja społeczno-zawodowa nauczycieli. Raport z badania jakościowego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2015.
Smolińska-Theisis B., Theiss W., Badania jakościowe – przewodnik po labiryncie, [w:] S. Palka (red.), Podstawy metodologii badań w pedagogice, GWP, Gdańsk 2010.
Sowa J., Wolański K., Sport nie istnieje. Igrzyska w społeczeństwie spektaklu, WAB, Warszawa 2017.
Stróżewski W., O wielkości. Szkic z filozofii człowieka , Znak, Kraków 2002.
Strzyżewski S., Proces kształcenia i wychowania w kulturze fizycznej, WSiP, Warszawa 1996.
Syrek E., Promocja zdrowia poprzez edukację zdrowotną w systemie kształcenia ogólnego dzieci i młodzieży – współczesna potrzeba i konieczność, „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Szczepański  S., Efekty kształcenia na kierunku wychowanie fizyczne Politechniki Opolskiej w samoocenie studentów, Politechnika Opolska, Opole 2007.
Szczepański S., Jakościowe przeobrażenia w szkolnym wychowaniu fizycznym w opinii nauczycieli, [w:] K. Burtny, S. Szczepański (red.), Wybrane zagadnienia jakości w wychowaniu fizycznym , Politechnika Opolska, Opole 2008.
Szczepański S., Kluczowe zagadnienia dydaktyki wychowania fizycznego , Politechnika Opolska, Opole 2008.
Szczepański S., Wizerunek nauczyciela wychowania fizycznego w  odbiorze innych nauczycieli, Politechnika Opolska, Opole 2011.
Szempruch J., Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej, Impuls, Kraków 2011.
Szempruch J., Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne, Impuls, Kraków 2013.
Szempruch J., Współczesny nauczyciel w przestrzeni technologii informacyjnych, „Rocznik Lubuski” 2017, nr 43 (1).
Szołtysek A. E., Filozofia kształcenia. Wychowanie i nauczanie, Impuls, Kraków 2017.
Szreder M., Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE, Warszawa 2010.
Sztabiński F., Żmijewska-Jędrzejczyk T., Mixed Mode Survey Design: problem efektu techniki, „Przegląd Socjologiczny” 2012, nr 61 (1).
Taraszkiewicz M., Slow life czy życie pod presją – o wypaleniu dzieci, „Edukacja Zdrowotna” 2016, nr 5.
Tarka P., Specyfika i komplementarność badań ilościowych i jakościowych, „Wiadomości Statystyczne” 2017, nr 360 (3).
Tatarkiewicz W., Parerga, PWN, Warszawa 1978.
The Ottawa Charter for Health Promotion, First International Conference on Health Promotion,  Ottawa,  1986.  World  Health  Organization,  https://www.who.int/health-promotion/conferences/previous/ottawa/en/ [data dostępu: 10.01.2019].
Thomas W.I., Znaniecki F., Polish peasant in Europe and America. Monograph of an immigrant group, The Gorham Press, Boston 1918, t. I.
Thurstone L.L., Attitudes can be measured, „American Journal of Sociology” 1928, nr 33 (3).
Tischner J., Jak żyć, TUM, Warszawa 1995, s. 9.
Tones K., Green J., Health promotion. Planning and strategies, SAGE Publications, London 2004.
Umiastowska D., Nauczyciel wychowania fizycznego we współczesnym dyskursie pedeutologicznym, [w:] W. Pańczyk, K. Warchoł (red.), Nowe – bliższe zdrowiu wychowanie fizyczne (poszukiwania), Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2011.
Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o Zdrowiu Publicznym (Dz.U. 2015, poz. 1916).
Vallerand R.J., Mageau G.A., Elliot A.J., Dumais A., Demers M.A., Rousseau F., Passion and performance attainment in sport, „Psychology of Sport and Exercise” 2008, nr 9.
Wagner I., Stałość czy zmienność autorytetów. Pedagogiczno-społeczne studium funkcjonowania i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie, Impuls, Kraków 2005.
WHO 2018 World Health Organization Regional Office For Europe www .euro.who.int
Wilson T.D., Lisle D.J., Kraft D., Effects of self-reflection on attitudes and consumer decisions, „Advances in Consumer Research” 1990, nr 17.
Wiśniewska-Śliwińska H., Marcinkowski J.T., Wiśniewski S.A., Opinie nauczycieli wychwania fizycznego względem propozycji ustanowienia ich głównymi edukatorami zdrowotnymi w szkołach, „Hygeia Public Health” 2010, nr 45.
Witkowska M., Nowak P.F., Edukacja zdrowotna w szkole jako wyzwanie dla ośrodków doskonalenia nauczycieli, [w:] I. Gembalczyk, B. Fedyn (red.), Edukacja zdrowotna. Dokonania, aktualności, perspektywy, PWSZ, Racibórz 2013.
Wojtyniak B, Goryński P. (red.), Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania –  synteza,  Narodowy  Instytut  Zdrowia  Publicznego  –  Państwowy  Zakład  Higieny, Warszawa 2018.
Wolny B., Wychowanie fizyczne w  zreformowanej szkole, KUL, Lublin 2008.
Woynarowska B. (red.), Edukacja zdrowotna. Poradnik dla nauczycieli wychowania fizycznego w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych, ZNP, Kielce 2012.
Woynarowska B. (red.), Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w szkole. Poradnik dla dyrektorów szkół i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych, ORE, Warszawa 2014.
Woynarowska B. (red.), Szkoła Promująca Zdrowie. Poradnik dla szkół i osób wspierających ich działania w zakresie promocji zdrowia, ORE, Warszawa 2016.
Woynarowska B., Edukacja zdrowotna w szkole, [w:] B. Woynarowska (red.), Zdrowie i szkoła, PZWL, Warszawa 2000.
Woynarowska B., Edukacja zdrowotna, PWN, Warszawa 2008.
Woynarowska B., Historia edukacji zdrowotnej w podstawach programowych kształcenia ogólnego 1997–2009, „Zdrowie – Kultura Zdrowotna – Edukacja” 2009, nr 3.
Woynarowska B., Kształtowanie umiejętności życiowych u dzieci i młodzieży – wyzwanie dla szkoły, „Chowanna” 2002, nr 1.
Wrona-Wolny W., Deklarowana przez nauczycieli wiedza oraz umiejętności dotyczące zdrowia w kontekście realizowanej przez nich edukacji zdrowotnej w szkole, [w:] P.F. Nowak, A. Rogowska (red.), Promocja zdrowia w środowisku szkolnym, PWSZ, Racibórz 2014.
Wypadki w szkołach i placówkach w roku szkolnym 2015/2016 wg SIO stan na 30.09.2016 r.  Centrum Informatyczne Edukacji (www.cie..men.gov.pl data dostępu: 18.12.2018).
Zadarko-Domaradzka M., Health education of children and youth as a part of public health strategy the challenge for physical education teachers, „Scientific Review of Physical Culture” 2016, nr 6 (2).
Zadarko-Domaradzka M., Matłosz P., Warchoł K., Edukacja zdrowotna w szkolnej praktyce procesu wychowania fizycznego , „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, nr 95 (3).
Zalewska-Meler A., Codzienność doświadczeń zdrowotnych a tożsamość zawodowa nauczycieli kultury fizycznej, Impuls 2014.
Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 maja 1997 r. w sprawie podstaw programowych obowiązkowych przedmiotów w szkole podstawowej i ponadpodstawowej (Dz.Urz. MEN 1997, nr 5, poz. 23).
Zuchora K., Nauczyciel i wartości. Z filozofii kultury fizycznej i pedagogiki sportu, AWF, Warszawa 2009.
Zuchora K., Z podwórka na Olimpiadę. Przez zabawę do sztuki życia, [w:] Z. Dziubiński, M. Lenartowicz (red.), Kultura fizyczna a  struktura społeczna, AWF, SOSRP, Warszawa 2016.