Resocjalizacja młodzieży niedostosowanej społecznie jako proces wspierania rozwoju psychospołecznego oraz kształtowania potencjałów

Spis treści:

Wstęp

Rozdział 1. Teoretyczne podstawy rozważań na temat rozwoju człowieka w kontekście jego socjalizacji i indywiduacji

1.1. Podstawowe założenia psychologii rozwoju jako nauki
1.2. Pojęcia: rozwój i zmiana
1.3. Charakterystyka etapu późnego dzieciństwa i adolescencji
1.4. Zadania rozwojowe w okresie dzieciństwa oraz dorastania a dynamika zjawiska niedostosowania społecznego
1.5. Koncepcja zadań rozwojowych według R. J. Havighursta
1.6. Rozwój kompetencji społecznych nieletnich jako cel procesu resocjalizacji
1.7. Charakterystyka środowiska rodzinnego nieletnich na wybranych przykładach

Rozdział 2. Proces formowania tożsamości – zadanie rozwojowe w okresie adolescencji

2.1. Ścieżka rozwoju tożsamości nieletnich
2.2. Założenia koncepcji J. Marcii w odniesieniu do młodzieży niedostosowanej społecznie

Rozdział 3. Twórcza resocjalizacja jako teoretyczna podstawa pracy z młodzieżą niedostosowaną społecznie

3.1. Zmiana w funkcjonowaniu nieletnich w warunkach zamierzonego oddziaływania wychowawczego – paradygmat poznawczy
3.2. Proces wspierania rozwoju tożsamości nieletnich przebywających w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
3.3. Wychowawca jako osoba znacząca w rozwoju psychospołecznym nieletnich

Rozdział 4. Założenia metodologiczne badań własnych

4.1. Prezentacja podstawowych założeń zrealizowanego projektu − badań w działaniu
4.2. Opis placówki, w której zrealizowano projekt badawczy
4.3. Przedmiot i cel badań
4.4. Etapy badania oraz metody zbierania danych
4.5. Charakterystyka uczestników badania
4.6. Działania zrealizowane w ramach prezentowanego projektu badawczego

Rozdział 5. Wyniki zrealizowanego projektu

5.1. Program wychowawczy młodzieżowego ośrodka wychowawczego
5.2. Zmiana zasad opracowywania i wdrażania indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych
5.3. Program adaptacji nowych wychowanek
5.4. Wnioski i podsumowanie zrealizowanych badań

Rozdział 6. Pojęcie efektywności i jej badanie w procesie resocjalizacji nieletnich na podstawie wybranego kryterium
 
Refleksje na zakończenie
Bibliografia
Wykaz tabel i rysunków
Nota o autorce

Przeczytaj fragment

Amad, S.,  Gray, N. S., Snowden, R.  J. (2020).  Self-esteem, narcissism, and aggression:
different  types  of  self-esteem  predict  different  types  of  aggression.  Journal  of
Interpersonal Violence, 0886260520905540.
Babiuch-Hall, M. E. (2010). Specyficzne problemy rozwoju dziecka w młodśzym wieku
śzkolnym  kierunki  i  formy  działań  profilaktycznych.  W:  G.  Katra,  E.  Sokołowśka
(red.), Rola i zadania psychologa we współczesnej szkole (s. 59–73). Oficyna Wolters
Kluwer business.
Bamford, T. (2020). Social work with offenders. W: T. Bamford, K. Bilton (red.) Social
Work: Past, Present and Future (s. 173–189). Policy Press.  
Bardziejewska,  M.  (2005).  Okreś  doraśtania.  Jak  rozpoznać  potencjał  nastolatków?  
W: A. Brzezińśka (red.), Psychologiczne portrety rozwoju człowieka. Praktyczna psy-
chologia rozwojowa (s. 345–378). Gdańśkie Wydawnictwo Pśychologiczne.
Bee,  H.  (2004).  Psychologia  rozwoju  człowieka  (tł.  A.  Wojciechowski).  Wydawnictwo
Zysk i S-ka.  
Berzonsky, M.D., K. Luyckx (2008). Identity styles, self-reflective cognition, and identity
processes: A study of adaptive and maladaptive dimensions of self-analysis. Identity:
An International Journal of Theory and Research, 8(3), 205–219. DOI: 10.1080/1528
3480802181818
Brzezińśka, A. I. (1987). Wprowadzenie. W: A. I. Brzezińśka (red.), Czytanie i pisanie  
– nowy język dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne (s. 7–15).
Brzezińśka, A. I. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Brzezińśka, A. I. (2005). Jak myślimy o rozwoju człowieka. W: A. I. Brzezińśka (red.),
Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa ( 5–19). Gdań-
skie Wydawnictwo Psychologiczne.
Brzezińśka,  A.  I.,  Appelt,  K.,  Ziółkowśka,  B.  (2016).  Psychologia  rozwoju  człowieka  
(s. 274). Gdańśkie Wydawnictwo Pśychologiczne.   
Brzozowska-Brywczyńśka, M. (2019). Badania partycypacyjne w działaniu (PAR): mię-
dzy produkcją wiedzy a śpołecznym zaangażowaniem. Rozwój Regionalny i Polityka
Regionalna, 46, 91–101. https://doi.org/10.14746/rrpr.2019.46.06 Bibliografia      147
Case, S., Hazel, N. (2020). Child first, offender second – A progressive model for educa-
tion in custody. International Journal of Educational Development, 77, 102244.
Creswell (2013). Projektowanie badań naukowych, metody jakościowe, ilościowe i mie-
szane. Wydawnictwo UJ.  
Crocetti, E. (2017). Identity formation in adolescence: The dynamic of forming and con-
solidating identity commitments. Child Development Perspectives, 11(2), 145–150.
Cross, S. E., Markus, H. R. (1994). Self-schemas, possible selves, and competent perfor-
mance. Journal of Educational Psychology, 86(3), 423–438. https://doi.org/10.1037/
0022-0663.86.3.423
Czerwińśka-Jasiewicz, M. (2011). Samopoznanie i planowanie właśnej przyśzłości przez
młodzież jako śpecyficzne zadania rozwojowe okreśu doraśtania. Polskie Forum Psy-
chologiczne, 16(2), 197–209.
Czerepaniak-Walczak, M. (2014). Badanie w działaniu w kśztałceniu i dośkonaleniu na-
uczycieli, Przegląd Badań Edukacyjnych, 2.
Czub, M. (2003). Znaczenie wcześnych więzi śpołecznych dla rozwoju emocjonalnego
dziecka. Forum Oświatowe, 2(29), 31–49.
Czub, M. (2014). Specyfika relacji dziecka z ojcem w pierwśzych latach życia z perśpek-
tywy teorii przywiązania. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 13(3), 74–93.
Dobijańśki, M. (2018). Socjalizacja dzieci i młodzieży niedośtośowanej śpołecznie me-
todami  opartymi  na  wpływie  ośobiśtym  wychowawcy.  Student  Niepełnosprawny.
Szkice i rozprawy, 18(11), 161–177.
Dhal, A., Bhatia, S., Sharma, V., Gupta, P. (2007). Adolescent self-esteem, attachment and
loneliness. Journal of Indian Association for Child and Adolescent Mental Health, 3(3),
61–63.
Feldman, R.S. (2018). Development across the life span. Pearson Education New Zealand.
Frąckowiak, P. (2017). Kapitał resocjalizacyjny zakładu poprawczego. Oficyna Wydaw-
nicza „Impulś”.
Fullwood, C., James, B. M. Chen-Wilson, C.-H. (2016). Self-concept clarity and online self-
presentation in adolescents. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 19,
716–720.
Garofalo,  C.,  Holden,  C.  J.,  Zeigler-Hill,  V.,  Velotti,  P.  (2016).  Understanding  the
connection  between  śelf-eśteem  and  aggreśśion:  The  mediating  role  of  emotion
dysregulation. Aggressive Behavior, 42, 3–15.
Gawinecka, M., Radko, M., Łucka, I. (2010). Sport jako aktywny styl życia-w poszukiwa-
niu właśnej tożśamości, Psychiatria, 7(3), 117–122.
Greenwood D. J. (2012). Action research, czyli o badaniach w działaniu. W: D. Jemielniak,
Badania  jakościowe.  Podejścia  i  teorie  (t.  1,  s.  115–140).  Wydawnictwo  Naukowe
PWN. 148      Bibliografia
Henschel, S., Nandrino, J.L., Doba, K. (2020). Emotion regulation and empathic abilities
in young adults: The role of attachment styles. Personality and Individual Differences,
156, 109763.
Hornowska, E., Brzezińśka, A.I., Appelt, K., Kaliszewska-Czeremska, K. (2014). Rola środo-
wiska w rozwoju małego dziecka – metody badania. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Ingevaldson, S., Goulding, A., Tidefors, I. (2017). Self-views in twenty young men who
were identified as sexual offenders in adolescence: a mixed-method study. Sexual
Ofender Treatment, 12.
Jacobs, J.E., Bleeker, M.M., Constantino, M.J. (2003). The self-system during childhood
and adolescence: Development, influences, and implications. Journal of Psychotherapy
Integration, 13(1), 33.
Kalinowski, M. (2007). Struktura procesu resocjalizacji, [w:] B. Urban, J.M. Stanik (red.),
Resocjalizacja (t. 1, s. 234-236). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kemmis, S., McTaggart, R. (2000). Participatory action research. W: N. K. Denzin, Y. S.
Linkoln  (red.),  Handbook  of  qualitative  research  (s.  567–606).  Sage  Publications
Thousand Oaks -London-New Delhi.
Kemmis, S. (2009). Action reśearch aś a practice-baśed practice, Educational Action Re-
search, 17(3), 463–474. DOI: 10.1080/09650790903093284
Kielar-Turska, M. (2011). Kśztałtowanie śię naukowej pśychologii rozwoju człowieka.
W: J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 3-27).
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kofta, M., Dolińśki, D. (2002). Poznawcze podejście do ośobowości. W: J. Strelau (red.).
Psychologia (t. 2, s. 561–600). Gdańśkie Wydawnictwo Pśychologiczne.
Konaśzewśki, K. (2014). Kśztałtowanie tożśamości młodzieży nieprzyśtośowanej w śro-
dowiśku otwartym (na przykładzie ośrodka kuratorśkiego w Białymśtoku). Środo-
wiskowy Wymiar Niedostosowania. Teorie – Badania – Praktyka.
Konopczyńśki, M. (2007). Wśpółcześne śyśtemy reśocjalizacyjne. W: B. Urban, J. M. Sta-
nik (red.), Resocjalizacja (t. 1, s. 203–212). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Konopczyńśki, M. (2006). Metody twórczej resocjalizacji. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Konopczyńśki, M. (2014). Pedagogika resocjalizacyjna: w stronę działań kreujących. Ofi-
cyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Konopczyńśki, M. (2016). Ośobowe prześłanki śkutecznej reśocjalizacji. Resocjalizacja
Polska, 11, 5–8.
Kowalczyk, M.H. (2020). Wśpółcześne koncepcje oddziaływań reśocjalizacyjnych wo-
bec ośób z zaawanśowanymi przejawami zaburzeń w zachowaniu i niedośtośowa-
nia śpołecznego. Polska Myśl Pedagogiczna, 6, 113–130.
Knapik, D. (1986). Pedagogiczne problemy adaptacji młodzieży do życia w internacie.
Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, Prace Pedagogiczne, 8(106), 123–136. Bibliografia      149
Kranc, M. (2018). Metodyka procesu resocjalizacji w Młodzieżowych Ośrodkach Wycho-
wawczych. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Krupa, B. (2011). Doświadczenia życiowe młodzieży z okresu wczesnego dzieciństwa i ich
związek z niedostosowaniem społecznym. Wydawictwo WSEZiNS.
Kubacka-Jasiecka, D. (2020). Doraśtanie we wśpółcześności: problemy i niepokoje po-
kolenia „czaśu online”. W: T. M. Ostrowski (red.). Blaski i cienie życia. Perspektywa
psychologiczna (s. 11–52). Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza AFM.
Kudlak, G. (2016). Instytucjonalna resocjalizacja nieletnich. Wyzwania i perspektywy roz-
woju. Difin.
Kupiec, H. (2014). Płeć jako moderator śamooceny młodzieży dośtośowanej i niedośto-
śowanej śpołecznie. Resocjalizacja Polska, 7(1), 117–134.
Liberska, H., Suwalska, D. (2011). Styl przywiązania a relacje partnerśkie we wcześnej
dorośłości. Psychologia Rozwojowa, 16(1).
Marcia, J. E. (1980). Identity in adolescence. W: J. Andelson (red.). Handbook of adoles-
cent psychology. Wiley.
Martowska, K. (2012). Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Liberi
Libri.  
Matczak, A. (2007). Kweśtionariuśz kompetencji śpołecznych. KKS, Pracownia Teśtów
Psychologicznych PTP.
Mathys, C. (2017). Effective components of interventions in juvenile justice facilities: How
to take care of delinquent youths? Children and Youth Services Review, 73, 319–327.  
McAdams, D. P., Zapata-Gietl, C. (2015). Three strands of identity development across
the human life course: Reading Erik Erikson in full (s. 81–94). The Oxford Handbook
of Identity Development.
McAteer, M. (2013). Action research in education. Sage Publication Ltd.
Miluska, J. (1996). Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia. Wydawnictwo Naukowe
UAM.
Nowak, B. M. (2012). Rodzina w kryzysie: stadium resocjalizacyjne. Wydawnictwo Nau-
kowe PWN.
Oleszkowicz, A., Senejko, A. (2011). Dorastanie. W: J. Trempała (red.). Psychologia roz-
woju człowieka (s. 259−286). Wydawnictwo Naukowe PWN.  
Opora, R. (2009). Ewolucja niedostosowania społecznego jako rezultat zmian w zakresie
odporności  psychicznej  i  zniekształceń  poznawczych.  Wydawnictwo  Uniwersytetu
Gdańśkiego.
Opora, R. (2010). Resocjalizacja. Wychowanie i psychokorekcja nieletnich niedostosowa-
nych społecznie. Wydawnictwo Impuls.
Pakdaman, S., Saadat, S. H., Shahyad, S., Ahmadi, K., Hosseinialhashemi, M. (2016). The
role of attachment styles and resilience on loneliness. International Journal of Medi-
cal Research & Health Sciences, 5(9), 268–274. 150      Bibliografia
Paszkiewicz, A. (2015). Warunki skutecznej pracy z dziećmi i młodzieżą niedostosowaną
społecznie. Difin.
Pawliczuk, W. (2015). Poradnictwo psychologiczne w okresie adolescencji. W: C. Cza-
bała, S. Kluczyńśka (red.), Poradnictwo psychologiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN.  
Peterson, C. C. (2013). Looking forward through the lifespan: developmental psychology.
Pearson Higher Education AU.
Pervin L. A. (2002). Psychologia osobowości, przekł. M. Orski. Gdańśkie Wydawnictwo
Psychologiczne.
Pilch, T., Bauman, T. (2010). Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jako-
ściowe. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Przetacznik-Gierowska, M., Tyszkowa, M. (1996). Psychologia rozwoju człowieka, t. 1.
Reber A. S. (2000). Słownik psychologii. I. Kurcz, K. Skarżyńśka (red. nauk. wyd. pol., tł.
B. Janasiewicz-Kruśzyńśka i.in.). Wydawnictwo Scholar.
Riquelme, M., Garcia, O. F., Serra, E. (2018). Psychosocial maladjustment in adolescence:
Parental socialization, self-esteem, and substance use, Anales de Psicología, 34(3), 536.
Rośtowśki, J. (2005). Rodzinne uwarunkowania kśztałtowania śię tożśamości ośobowej
człowieka. Psychologia Rozwojowa, 10(2), 13–21.
Rzeźnik, G., Ignatowicz-Nikiel, J. (2020). Syśtem ekonomii punktowej w Młodzieżowym
Ośrodku  Wychowawczym  dla  Chłopców  w  Krakowie  –  implikacje  pedagogiczne  
i przykłady dobrej praktyki. Przegląd Pedagogiczny, (1), 335–350.
Sally, C. (red.). (2010). Transforming behaviour. Pro-social modelling in practice (2 nd  
ed.), Willan. https://doi.org/10.4324/9781315084633
Sękowśki, A. E., Płudowśka, M., Smykowski, B., Appelt, K., Cieciuch, J., Strus, W. (2020).
Różnice indywidualne. W: H. Liberśka, J. Trempała (red. nauk.), Psychologia wycho-
wania – wybrane problemy (s. 163–213). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Schaffer, H. R. (2010). Psychologia rozwojowa, podstawowe pojęcia, przekł. R. Andruszko.
Wydawnictwo Uniwerśytetu Jagiellońśkiego.
Schaffer, H. R. (2018). Psychologia dziecka. A. Brzezińśka (red. nauk.), A. Wojciechowski
(tłum.). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Smolińśka-Theiss, B. (red.). (1988). Badanie i działanie: w poszukiwaniu metod organi-
zowania  środowiska  wychowawczego.  Uniwerśytet  Warśzawśki,  Wydział  Pedago-
giczny.
Smolińśka-Theiss, B., Theiśś, W. (2013). Badanie i działanie w pedagogice śpołecznej  
– między tradycją a wśpółcześnymi zadaniami. W: Cervinkova, H., Gołębniak, B. D.
(2013). Edukacyjne badania w działaniu (s. 13–50). Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Skibska, J. (2012). Model kształcenia dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
(SPE) w placówkach oświatowych ogólnodostępnych, 157–175. https://depot.ceon.
pl/handle/123456789/6722 Bibliografia      151
Sławecki,  B.  (2015).  Znaczenie  paradygmatów  w  badaniach  jakościowych.  W:  D.  Je-
mielniak (red.), Badania jakościowe. Podejścia i teorie ( t. 1, s. 57–88). Wydawnictwo
Naukowe PWN.  
Sobczak, S. (2007). Reśocjalizacja w ujęciu pedagogicznym. W: B. Urban, J. M. Stanik
(red.), Resocjalizacja (t. 1 s. 225–233). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stańkowśki, B. (2018). Efektywność resocjalizacji w salezjańskich Młodzieżowych Ośrod-
kach Wychowawczych w Polsce. Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Stańkowśki, B. (2020). Efektywność reśocjalizacji w duchu śyśtemu prewencyjnego: ba-
dania właśne w śalezjańśkich MOW w Polśce. Społeczeństwo. Edukacja. Język, 11.
Stanik,  J.  M.  (2007).  Diagnozowanie  niedośtośowania  śpołecznego  i  aśocjalności.  W:  
B. Urban, J.M. Stanik (red.), Resocjalizacja (t. 1 s. 170−197). Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Stringer, E. T. (1999). Action Research. Second Edition. Sage, Thousand Oaks, CA.
Szczurek-Boruta, A. (2007). Zadania rozwojowe młodzieży i edukacyjne warunki ich wy-
pełniania w środowiskach zróżnicowanych kulturowo i gospodarczo: studium pedago-
giczne. Wydawnictwo Uniwerśytetu Śląśkiego.
Sztuka, J. (2018). Perśpektywa efektywności w reśocjalizacji. Studia Paedagogica Igna-
tiana, 21(1), 85–105.
Śliwa, S. (2013). Wybrane problemy resocjalizacji nieletnich w młodzieżowych ośrodkach
wychowawczych. Wydawnictwa Wyżśzej Szkoły Zarządzania i Adminiśtracji w Opolu.
Urban, B. (2000). Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży. Wydawnictwo
Uniwerśytetu Jagiellońśkiego.
Urban B. (2005). Zachowania dewiacyjne młodzieży w interakcjach rówieśniczych. Wy-
dawnictwo Uniwerśytetu Jagiellońśkiego.
Urban,  B. (2010). Wśpółcześne teorie w  naukach śpołecznych wobec prześtępczości  
i resocjalizacji. W: T. Sołtyśiak, A. Latoś (red.). Działalność resocjalizacyjna i profilak-
tyczna, w środowisku otwartym, instytucjach wychowawczych, poprawczych oraz kar-
nych (s. 11–19). Wydawnictwo UKW.
Urban, B. (2012). Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze. Wydawnictwo Naukowe
PWN.  
Urbaniak-Zając, D. (2019). Empiryczne badania jakościowe w pedagogice. W: Z. Kwie-
cińśki, B. Śliwerśki (red. nauk.), Pedagogika, podręcznik akademicki (s. 453–471).
Wydawnictwo Naukowe PWN.  
Withagen, C., Smulders, S. (2012). Green Growth: Lessons from growth theory. VU Univer-
sity Amsterdam and Tinbergen Institute.
Wojciszke, B. (1986). Struktura ja wartosci osobiste i zachowanie. Wydawnictwo Zakład
im. Ośśolińśkich: Wydawnictwo Polśkiej Akademii Nauk. 152      Bibliografia
Wysocka, E., Ośtafińśka-Molik, B. (2016a). „Podobnie niedośtośowani, a mimo to różni”:
polaryzacje śamooceny w grupie wychowanków Młodzieżowych Ośrodków Wycho-
wawczych i Socjoterapeutycznych. Studia Edukacyjne, 39, 307-329, DOI: 10.14746/
se.2016.38.18  
Wysocka,  E., Ośtafińśka-Molik, B. (2016b). Wybrane determinanty polaryzacji samo-
oceny w grupie wychowanków Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych i Socjo-
terapeutycznych. Resocjalizacja Polska = Polish Journal of Social Rehabilitation, 12.
Ziółkowśka,  B.  (2005).  Okreś  wcześnej  dorośłości.  Jak  rozpoznać  potencjał  młodych
dorośłych? W: A. Brzezińśka (red.), Psychologiczne portrety rozwoju człowieka. Prak-
tyczna psychologia rozwojowa (s. 553–590), Gdańśkie Wydawnictwo Pśychologiczne.
Znaniecki, F. (2008). Metoda socjologii. Wydawnictwo Naukowe PWN.