Personalistyczna koncepcja osobowości. Podstawy teoretyczne. Mechanizmy rozwoju i jego zakłóceń

Spis treści:

Wstęp

Rozdział I. Personalizm propozycją interpretacji człowieka i jego osobowości w psychologii

1. Uwagi wprowadzające – korzenie i formy personalizmu
2. Podstawowe przesłanki psychologii personalistycznej
3. Psychologia personalistyczna w interpretacji wybranych nurtów i teorii osobowości
3.1. Psychologia personalistyczna W. Sterna
3.2. Psychologia personalistyczna jako psychologia self − podejście M.W. Calkins
3.3. Personalistyczne podejście egzystencjalistów
3.4. Stawanie się osobą w świetle analiz wybranych autorów
3.5. Możliwości interpretacji personalistycznej z perspektywy innych nurtów interpretacji osobowości

Rozdział II. Wybrane sposoby interpretacji pojęcia osoby we współczesnej psychologii

1. Orientacja na zmienne czy orientacja na osobę
2. Intencjonalność jako podstawa wnioskowania o osobie
3. Podejście dyskursywne do interpretacji osoby
3.1. Kondycja współczesnej psychologii – analizy R. Harré
3.2. Teoria pozycjonowania R. Harré
3.3. Teoria wymienności pozycji J. Martina i A. Gillespiego
3.4. Teoria dialogowego self  H. Hermansa
3.5. Uwagi autorskie
4. Współczesne sposoby interpretacji pojęcia osoby – osoba jako wyłaniający się podmiot
4.1. Perspektywa pierwszej osoby vs trzeciej osoby – osoba efektem zdolności przyjmowania różnych perspektyw
4.2. Teoria intencjonalnych relacji – propozycja powiązania w wymiarze rozwojowym perspektywy pierwszej i trzeciej osoby
4.3. Zasady i wybrane interpretacje podejścia emergentystycznego
4.4. Społeczne uporządkowanie oraz relacja z innymi jako podstawa kreacji osoby

Rozdział III. Autorska propozycja dojścia do osoby i jej atrybutów jako podstawy analizy rozwoju osobowości oraz jego zakłóceń

1. O niezbędności odwoływania się do pojęcia osoby
2. Motywacja sposobnością analizy rozwoju osobowości i odkrycia jej podmiotu
3. Działania oraz intencjonalność jako wyjściowe kategorie do poszukiwania specyfiki bytu ludzkiego
4. Motywy Ja uzasadnieniem określenia specyfiki bytu ludzkiego mianem osoby

Rozdział IV. Rozwój sekwencją zdarzeń „przywiązanie–oderwanie–indywiduacja”

1. Wprowadzenie
2. Przywiązanie jako szczególna forma wyjaśnienia fundamentu rozwojowego – interpretacje oparte na teorii przywiązania J. Bowlby’ego
3. Przywiązanie–dystansowanie–indywiduacja w autorskiej interpretacji
4. Miłość a przywiązanie
5. Podsumowanie – uwagi dodatkowe

Rozdział V. Relacja pomiędzy perspektywą subiektywną i obiektywną jako zasada wyjaśnienia mechanizmów rozwoju osoby oraz osobowości

1. Perspektywa subiektywna i perspektywa obiektywna oraz ich relacja – wprowadzenie do sposobu interpretacji
2. Relacja „perspektywa subiektywna–perspektywa obiektywna” sposobnością do testowania rzeczywistości
3. Warunki umożliwiające odniesienie do perspektywy obiektywnej
4. Relacja międzyosobowa kluczowa w rozwoju i dążeniu do obiektywizacji
4.1. Religijność personalna – spojrzenie z perspektywy relacji pomiędzy perspektywą obiektywną i subiektywną
5. Wartości jako forma perspektywy obiektywnej
6. Wnioski i refleksje podsumowujące

Rozdział VI. Zasada rozwoju od zewnątrzoparcia – ku wewnątrzoparciu

1. Ogólne ramy rozumienia pojęć „zewnątrzoparcie–wewnątrzoparcie”
2. Kryteria oceny zewnątrzoparcia lub wewnętrznooparcia
3. „Nasycenie stanem zewnątrzoparcia” jako podstawa promocji rozwoju
4. Kwestia odpowiedniości dyspozycji podmiotu i obiektu interakcji
5. O właściwościach i sposobach zachowań człowieka określanego mianem „zewnątrzoparty”

Rozdział VII. Spełnianie się atrybutów osobowych podstawą rozwoju osobowości

1. Realizacja atrybutów osobowych ścieżką dążenia do bycia podmiotem osobowym
2. Defekty i naturalne słabości człowieka a możność realizacji atrybutów osobowych
3. Dyspozycje osobowościowe a realizacja dynamizmów osobowych
4. Sposób organizacji motywów Ja podstawą oceny poziomu stawania się i bycia podmiotem osobowym

Rozdział VIII. Rozwój osobowości i jego zakłócenia jako efekt sposobu realizacji atrybutów tożsamości i godności

1. Tożsamość jako szczególny atrybut osobowy – sposoby jej analizy
2. Znaczenie ciała i wymiarów fizycznych w kształtowaniu się tożsamości
3. Korzenie tożsamości osobistej – tożsamość narodowa i społeczno-kulturowa
4. Przyczyny i konsekwencje zakłóceń w zakresie tożsamości i godności
5. Teorie relacji z obiektem jako propozycja interpretacji mechanizmów zakłócenia rozwoju osobowości

Rozdział IX. Interpretacja zakłóceń rozwoju osobowości w perspektywie personalistycznej – efekt spotkania różnych perspektyw

1. Wprowadzenie do sposobu interpretacji zakłóceń rozwoju osobowości z perspektywy personalistycznej
2. Próba wskazania związków pomiędzy atrybutami osobowymi, motywami Ja i rodzajami zaburzeń osobowości

Zakończenie
Bibliografia
Spis tabel i rysunków

Przeczytaj fragment

www.psychologia.net.pl

Prof. Ryszard Stachowski:

(…) Personalizm jako podstawa interpretacji człowieka i jego osobowości w psychologii (…) w polskiej myśli psychologicznej i filozoficznej ma długą tradycję. Henryk Gasiul włącza się w nią twórczo, poszukując  zakorzenienia konstrukcji osobowościowej w wymiarach motywacyjnych swoistych dla człowieka. Skłania go do tego trafne spostrzeżenie, że we współczesnej psychologii osobowości, która ma być przecież z założenia naukowym studium całej osoby, sama ta osoba jest traktowana marginesowo. To właśnie psychologia personalistyczna (…) umożliwia dostęp do osoby i jej atrybutów jako podstawy analizy rozwoju osobowości oraz jej zakłóceń. (…) Książka Henryka Gasiula skłania do porzucenia odwiecznej i prostej dychotomii (natura czy kultura) i spojrzenia na człowieka jako na istotę, która nie jest tylko warunkowana, ale która, będąc podmiotem, sama warunkuje i odpowiada na te warunkowania.

Prof. dr hab. Włodzisław Zeidler:

(…) Nawiązanie do praktycznych problemów psychologicznego poradnictwa lub psychoterapii jest silnym wzmocnieniem prezentowanych tez. (…) ta książka (…) to kolejny krok w kierunku badań niezbędnych dla modernizacji polskiej psychologii, ale na wzór własny, który mógłby stać się przykładem dla innych nacji europejskich.

Acevedo, A. (2018). A personalistic appraisal of Maslow’s needs theory of motivation:
From  „humanistic”  psychology  to  integral  humanism.  Journal  of  Business  Ethics,
148, 741–763.
Adler, A. (1986). Sens życia. Warszawa: PWN.
Alicke, M.D., Sedikides, C. (2009). Self-enhancement and self-protection: What they are
and what they do. European Review of Social Psychology, 20, 1–48.
Alicke, M.D., Sedikides, C. (red.) (2011). Handbook of self-enhancement and self-protec-
tion. New York: Guilford Press.
Allen,  B.P.  (2000).  Personality  theories.  Development,  growth,  and  diversity.  Boston:  
Allyn and Bacon.
Allport, G.W. (1946). Personalistic psychology as a science: a reply. Psychological Re-
view, 53 (2), 132–135.
Allport, G.W. (1960). Personality and social encounter (selected papers). Boston: Bacon
Press .
Allport. G.W. (1988). Osobowość i religia. Warszawa: IW PAX.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental
Disorders (5th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Association.
Angyal, A. (1965). Neurosis and treatment: a holistic theory. New York: J. Wiley and
Sons, Inc.
Apiecionek, M. (2016). Idea personalizmu Emmanuela Mouniera. Filozofia Chrześcijań-
ska, tom 13, 147–156 .
Arkin, R.M., Oleson, K.C., Carroll, P.J. (red.) (2010). Handbook of Uncertain Self. New
York and Hove: Psychology Press. Taylor & Francis Group.
Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: WN PWN.
Bandura, A. (2008a). Social foundations of thought and action: a social- cognitive the-
ory. W: M.W. Schustack, H.S. Friedman (red.), The Personality Reader (185–189).
Boston: Pearson Education, Inc. (Second Edition).
Bandura, A. (2008b). Exercise of human agency through collective efficacy. W: M.W.
Schustack, H.S. Friedman (red.), The Personality Reader (190–194). Boston: Pear-
son Education, Inc. (Second Edition). 290 |    Bibliografia
Bańka, A. (2009). Tożsamość jednostki w obliczu wyboru: Między przystosowaniem  
a ucieczką od rzeczywistości. Czasopismo Psychologiczne, 15 (2), 333–360.
Bargh, J.A., Shalev, I. (2012). The substitutability of physical and social warmth and
daily life. Emotion, 12 (1), 154–162.
Barresi, J. (1999). On becoming a person. Philosophical Psychology, 12 (1), 79–98.
Barresi, J., Moore, C. (1996). Intentional relations and social understanding. Behavioral
and Brain Sciences, 19, 1, 107–154 .
Barresi,  J.,  Moore,  Ch.,  Martin,  R.  (2013).  Conceiving  of  self  and  others  as  persons:
evolution and development. W: Martin, J., Bickhard, M.H. (red.), The psychology of
personhood. Philosophical, historical, self- developmental, and narrative perspectives
(127–146). Cambridge: Cambridge University Press.
Barth, G. (2012). Czym jest personalizm? W: K. Guzowski, G. Barth, J. Storoniak (red.),
Osoba po obu stronach krat (11–20). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Barth, G. (2013). Hermeneutyka osoby. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bartnik, S.C. (2006). Szkice do systemu personalizmu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bartnik, S.C. (2008). Personalizm. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Batory,  A.  (2018).  Motywy  tożsamościowe  –  sposób  pomiaru  w  ujęciu  teorii  moty-
wowanego konstruowania tożsamości. W: H. Gasiul (red.), Metody badania emocji  
i motywacji (335–348). Warszawa: Difin.
Baumeister, R. (1986). Identity: cultural change and the struggle for self. New York:
Oxford University Press.
Baumeister, R.F. (1989). The problem of life’s meaning. W: D.M. Buss, N. Cantor (red.),
Personality  Psychology.  Recent  trends  and  emerging  directions  (138–148).  New
York: Springer-Verlag.
Baumeister, R.F., Leary, M.R. (1995). The Need to Belong: Desire for Interpersonal At-
tachments as a Fundamental Human Motivation. Psychological Bulletin, 117 (3),
497–529 .
Baumeister, R.F., Tice, D.M. (1986). Four selves, two motives, and a substitute process
self-regulation model. W: R.F. Baumeister (red.), Public self and private self (63–74).
New York: Springer-Verlag.
Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Bergman, L.R., Andersson, H. (2010). The person and the variable in developmental
psychology. Zeitschrift für Psychologie/Journal of Psychology, 218 (3), 155–165.
Bergman, L.R., Magnusson, D. (1997). A person-oriented approach in research on de-
velopmental psychopathology. Development and Psychopathology, 9, 291–319.
Bergner, R.M. (2017). What is a person? What is the self? Formulations for a science
of psychology. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, 37 (2), 77–90.
Bertocci, P.A. (1965). Foundations of personalistic psychology. W: Wolman, B.B. (red.),
Scientific Psychology. Principles and approaches (293–315). New York: Basic Books,
Inc., Publishers. Bibliografia    | 291
Berzonsky,  M.D.  (1988). Self-theorists,  identity  status,  and  social  cognition.  W:  D.K.
Lapsley, F.C. Power (red.), Self, ego, and identity: Integrative approaches (243–262).
New York: Springer.
Berzonsky, M.D. (2011). A social- cognitive perspective on identity construction. W:  
S.J. Schwartz, K. Luyckx, V.L. Vignoles (red.), Handbook of identity theory and rese-
arch (55– 76). Tom 1, New York: Springer.
Biblia Tysiąclecia (1965). Poznań: Wydawnictwo Pallotinum.
Bickhard, M.H. (2013). The emergent ontology of persons. W: J. Martin, M.H. Bickhard
(red.), The psychology of personhood. Philosophical, historical, self- developmental,
and narrative perspectives (165–180). Cambridge: Cambridge University Press.
Blasi, A. (1988). Identity and the development of the self. W: D.K. Lapsley, F.C. Power
(red.), Self, ego and identity (226–242). New York: Springer-Verlag.
Bogaerts, A., Luyckx, K., Bastiaens, T., Kaufman, E.A., Claes, L. (2021). Identity Impair-
ment as a Central Dimension. Personality Pathology Journal of Psychopathology and
Behavioral Assessment, 43, 33–42.
Borofsky,  G.L.  (1979).  Diagnoza  zdrowia  i  rozwoju  psychicznego.  W:  K.  Dąbrowski  
(red.), Zdrowie psychiczne (129- 151). Warszawa: PWN.
Bouchard,  T.J.  Jr.,  Loehlin,  J.C.  (2001).  Genes,  evolution,  and  personality.  Behavior  
Genetics, 31, 3, May, 243–273 .
Bowlby, J. (1969). Attachment and loss. New York: Basic Books, vol. 1.
Bowlby, J. (1988). A secure base. Parent- child attachment and healthy human develop-
ment. New York: Basic Books.
Brandtstädter, J. (1999). The self in action and development: Cultural, biosocial, and
ontogenetic bases of intentional self-development. W: J. Brandtstädter, R.M. Lerner
(red.), Action & Self-development. Theory and research through the life span (37–65).
Thousand Oaks: Sage Publications, Inc.
Bremer, J. (2014). Osoba – fikcja czy rzeczywistość? Tożsamość i jedność Ja w świetle
badań neurologicznych. Kraków: Wydawnictwo Aureus. Wydanie drugie.
Brentano, F. (1999). Psychologia z punktu widzenia empirycznego. Warszawa: WN PWN.
Brockmeier, J. (2019). What is it to be a human being? Rom Harré on self and identity.
W: B.A. Christensen (red.), The Second Cognitive Revolution, Theory and History in
the Human and Social Sciences (43–49). Springer Nature Switzerland AG.
Brodie, R. (1997). Wirus umysłu. Łódź: TeTa Publishing.
Brown, J.W. (1991). Self and process. Brain states and the conscious present. New York:
Springer-Verlag.
Brown, J.W. (1996). Time, will, and mental process. New York & London: Plenum Press.
Brzeziński, J. (1978). Metodologiczne i psychologiczne wyznaczniki procesu badawcze-
go w psychologii. Poznań: UAM.
Buber, M. (1992). Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych. Wybrał, przełożył i wstęp napisał
Jan Doktór. Warszawa: IW PAX. Bühler, Ch. (1962). Values in psychotherapy. New York: The Free Press of Glencoe.
Butcher, J.N., Hooley, J.M., Mineka, S. (2020). Psychologia zaburzeń. Sopot: GWP.
Calkins, M.W. (1900). Psychology as a science of selves. Philosophical Review, 9, 490–501.
Calkins, M.W. (1917). The case of self against soul. Psychological Review, 24 (4), 278–300.
Calkins, M.W. (1919). The self in recent psychology: a critical summary. The Psycholo-
gical Bulletin, 16 (4), April, 111–119.
Calkins, M.W. (1930). Autobiography. W: C. Murchison (red.), History of Psychology in
Autobiography (31–62). Vol. 1. Worcester: Clark University Press.
Carr, A. (2011). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań:
Zysk i S-ka.
Celińska- Miszczuk, A. (2003). Williama Sterna koncepcja krytycznego personalizmu.
W: T. Rzepa (red.), Na ścieżkach historii psychologii (131– 139). Szczecin: AMP.
Celińska-Miszczuk,  A.  (2012).  Współdziałanie  warunkiem  wolności?  Ujęcie  W.  Ster-
na (Od modelu interakcyjnego do modelu ludzkiego działania). W: Z.B. Gaś (red.),
Człowiek w obliczu zniewolenia. Od zagrożeń do nadziei (215- 234). Lublin: Wydaw-
nictwo Naukowe Innovatio Press.
Chen, S., Chen, K.Y., Shaw, L. (2004). Self-verification motives in the collective level of
self-definition. Journal of Personality and Social Psychology, 86 (1), 77–94.
Chrost, S. (2020). Antropologia personalistyczna w perspektywie personalizmu teistycz-
nego. Warszawa: Difin.
Cierpiałkowska, L., Górska, D. (2016). Psychologia zaburzeń osobowości. W: L. Cier-
piałkowska, H. Sęk (redakcja naukowa), Psychologia kliniczna (283- 303). Warsza-
wa: WN PWN.
Cloninger, C.R. (2004). Feeling good: The science of well-being. New York: Oxford Uni-
versity Press.
Cooley, C.H. (1964). Human nature and the social order. New York: Schocken Books, Inc.
Cramer, P. (2010). Defense mechanisms and self- doubt. W: R.M. Arkin, K.C. Oleson,  
P.J.  Carroll  (red.),  Handbook  of  Uncertain  Self  (338–  359).  New  York  and  Hove:  
Psychology Press. Taylor & Francis Group.
Critcher, C.R., Dunning, D. (2009). Egocentric pattern projection: How implicit perso-
nality theories recapitulate the geography of the self. Journal of Personality and So-
cial Psychology, 97 (1), 1–16.
Crosby, J.F. (2007). Zarys filozofii osoby. Bycie sobą. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Czapiński,  J.  (2006)  (red.).  Psychologia  pozytywna.  Nauka  o  szczęściu,  zdrowiu,  sile  
i cnotach człowieka. Warszawa: WN PWN.
Czerwińska-Jasiewicz, M. (2015). Psychologia rozwoju młodzieży w kontekście biegu
ludzkiego życia. Warszawa: Difin.
Damasio, A. (2011). Jak umysł zyskał jaźń. Konstruowanie świadomego mózgu. Poznań:
DW REBIS.
292 |    BibliografiaBibliografia    | 293
Dancak, P. (2017). Personalism – philosophical movement for human development.
Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 124, 51–55.
Dannefer, D. (1999). Freedom isn’t free. Power, alienation, and consequences of action.
W: J. Brandtstädter, R.M. Lerner (red.), Action & self-development. Theory and rese-
arch through the life span (105–131). Thousand Oaks: Sage Publications, Inc.
Davison, G.C., Neale, J.M. (1998). Abnormal psychology. New York: John Wiley & Sons, Inc.
Dąbrowski, K. (1979) (red.). Zdrowie psychiczne. Warszawa: PWN.
Dąbrowski, K. (1984). Funkcje i struktura emocjonalna osobowości. Lublin: Ośrodek Hi-
gieny Psychicznej dla Ludzi Zdrowych w Lublinie.
Dec, I. (2007). Personalizm. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii, tom 8 (123). Lublin:
Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
Dec, I. (2008). Personalizm w filozofii (próba systematyzacji). Biblioteka Teologii Fun-
damentalnej, 3, 301–313. Wydawca: Muzeum Historii Polskiej.
Dehart, T., Tennen, H. (2006). Self-esteem in therapeutic settings and emotional disor-
ders. W: M.H. Kernis, (red.), Self-esteem issues and answers. A sourcebook of current
perspectives (316–325). New York and Hove: Psychology Press.
Dennett, D.C. (1998). Brainstorms. Philosophical essays on mind and psychology . Cam-
bridge/MA: MIT Press.
Dennett, D.C. (2015). Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia. Kraków: Coper-
nicus Center Press.
Denzin, N. (1984). On understanding emotion. San Francisco: Jossey-Bass.
DeRobertis, E., Iuculano, J. (2005). Metaphysics and Psychology: A problem of the Per-
sonal. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, 25 (2), 238–256 .
De Young, C.G. (2010). Toward a Theory of the Big Five. Psychological Inquiry, 21, 26–33 .
DeYoung, C.G. (2015). Cybernetic Big Five Theory. Journal of Research in Personality,
56, 33–58 .
Diamond,  D.,  Blatt,  S.J.  (1994).  Internal  working  models  and  the  representational
world in attachment and psychoanalytic theories. W: M.S. Sperling, W.H. Berman
(red.), Attachment in adults. Clinical and developmental perspectives (72–97). New
York: The Guilford Press.
Draguns, J.G. (1984). Why microgenesis? An inquiry on the motivational sources of
going beyond the information given. W: G.J.W. Smith, W.D. Fröhlich, U. Hentschel
(red.), From private to public reality. Meaning and adaption in perceptual processing
(5–16). Bonn: Bouvier Verlag Herbert Grundmann.
Drigotas, S.M. (2002). The Michelangelo phenomenon and personal well-being, Journal
of Personality, 70, 1, 59–77 .
DuBois, J.M. (1995). Are human beings innately defective? W: J.M. DuBois (red.), The
nature and tasks of a personalist psychology (3–22). Lanham: University Press of
America, Inc. DuBois, J.M. (1995) (red.). The nature and tasks of a personalist psychology . Lanham:
University Press of America, Inc.
Duus, R.E. (2017). Personhood and first- personal experience. Journal of Theoretical
and Philosophical Psychology, 37 (2), 109–127.
Dweck. C.S. (1999). Self-theories: Their role in motivation, personality, and development .
Philadelphia, PA: Psychology Press.
Edinger, E.F. (1992). Ego and archetype. Individuation and the religious function of the
psyche. Boston: Shambhala.
Erikson, E.H. (1963). Young Man Luther. A Study in Psychoanalysis and History. New
York: Norton.
Erikson, E.H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: DW REBIS.
Erikson, E.H. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: DW REBIS.
Erikson, E.H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Eysenck, H.J. (1960). The structure of human personality. London: Methuen and J. Wiley.
Eysenck,  H.J.  (1967).  The  dynamics  of  anxiety  and  hysteria.  London:  Routledge  and  
Kegan Paul.
Feeney, J., Noller, P. (1996). Adult attachment. Thousand Oaks: Sage Publications.
Fenigstein, A., Scheier, M.F., Buss, A.H. (1975). Public and private self- consciousness:
assessment and theory. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 43, 522–527.
Fodor, J. (2011). Język myśli LOT 2. Warszawa: WN PWN.
Fowler J.W. (1981). Stages of faith. The Psychology of human development and the quest
for meaning. San Francisco: Harper & Row, Publishers.
Frankl, V. (1984). Homo Patiens. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Frankl, V. (2010). Wola sensu. Założenia i zastosowanie logoterapii. Warszawa: Wydaw-
nictwo Czarna Owca.
Freud, S. (1994). Poza zasadą przyjemności. Warszawa: PWN.
Fromm, E. (1996). Zdrowe społeczeństwo. Warszawa: PIW.
Fromm, E. (1998). Anatomia ludzkiej destrukcyjności. Poznań: DW REBIS.
Gacka, B. (1996). Personalizm amerykański. Lublin: RW KUL.
Gagne, M., Deci, E.L. (2014). History of self-determination theory in psychology and
management. W: M. Gagne (red.), The Oxford Handbook of work engagement, moti-
vation, and self-determination theory (1–9). Oxford: Oxford University Press.
Gałdowa, A. (1990). Rozwój i kryteria dojrzałości osobowej. Przegląd Psychologiczny,
XXXIII, 1, 13–27 .
Gałdowa, A. (1995). Powszechność i wyjątek. Rozwój osobowości człowieka dorosłego .
Kraków: Księgarnia Akademicka.
Gałdowa, A. (2000) (red.). Tożsamość człowieka. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Gasiul, H. (1988). Podstawowe założenia metody konfrontacji H.J.M. Hermansa. Zdro-
wie Psychiczne, 3–4, 169–179.
Gasiul, H. (1993). Oblicza „ja” w świetle wybranych koncepcji psychologicznych. Pojęcie
rozwój, patologia. Bydgoszcz: WSP.
294 |    BibliografiaBibliografia    | 295
Gasiul, H. (1998a). Perspektywa osoby jako istoty emocjonalnie uwikłanej. Studia nad
Rodziną, 2, 47–63.
Gasiul,  H.  (1998b).  „Zewnątrz–wewnątrzoparcie”  jako  podstawa  interpretacji  róż-
nic w rozwoju psychospołecznym. Studia z Psychologii w KUL. Zespół redakcyjny:  
P. Francuz, P. Oleś, W. Otrębski. Tom 9, 11–36.
Gasiul,  H.  (2001a).  Relacja  pomiędzy  obiektywną  a  subiektywną  perspektywą  jako
podstawa rozwoju osobowego. Studia z Psychologii w KUL, 2001, t. 10, 159–206.
Gasiul,  H.  (2001b).  W  poszukiwaniu  podstaw  rozwoju  Ja  emocjonalnego.  Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Gasiul, H. (2005). Monolog czy dialog? Refleksje nad kryteriami oceny jakości rozwoju
„ja”. W: E. Chmielnicka- Kuter, M. Puchalska-Wasyl przy współpracy P. Olesia (red),
Polifonia osobowości. Aktualne problemy psychologii narracji (33–50). Lublin: Wy-
dawnictwo KUL,
Gasiul, H. (2007). Teorie emocji i motywacji. Warszawa: UKSW.
Gasiul, H. (2012). Czy możliwy i dlaczego uzasadniony jest powrót do psychologii per-
sonalistycznej? Czasopismo Psychologiczne, 18 (2), 347–360 .
Gasiul, H. (2013). Poczucie szczęścia a dojrzałość człowieka. Horyzonty Psychologii,  
t. III, 53–70.
Gasiul, H. (2016). Podmiotowość z perspektywy wybranych teorii psychologicznych.
Psychologia Rozwojowa, 21 (3), 9–24 .
Gasiul, H. (2018). Wybrane sposoby pomiaru motywacji osiągnięć. W: H. Gasiul (red.),
Metody badania emocji i motywacji (250–276). Warszawa: Difin.
Gasiul, H. (2020a). Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje. Warszawa: Difin.
wyd. 3.
Gasiul, H. (2020b). Tendencja do zachowań ryzykownych a jakość relacji. W: Z.B. Gaś
(red.),  Mistrzowie  psychologii  wobec  wyzwań  współczesności  (125–144).  Lublin:
Wydawnictwo Naukowe WSEI Innovatio Press.
Gasiul,  H.,  Strus,  W.  (2018).  Wybrane  sposoby  pomiaru  motywów  Ja.  W:  H.  Gasiul,  
(red.), Metody badania emocji i motywacji (349–388). Warszawa 2018: Difin.
Giorgi, A. (2002). Psychologia jako nauka empiryczna uprawiana z ludzkiej perspekty-
wy. Podejście fenomenologiczne. Białystok: Trans Humana.
Głaz, S. (1998). Doświadczenie religijne. Kraków: WAM.
Głaz, S. (2006) (red.). Podstawowe zagadnienia psychologii religii. Kraków: WAM.
Głaz, S. (2009). Doświadczenie religijne i jego rola w życiu człowieka. W: H. Gasiul,  
E. Wrocławska-Warchala (red.), Osobowość i religia (60–75). Warszawa: Wydaw-
nictwo UKSW.
Gollwitzer, P.M., Bayer, U., Scherer, M., Seifert, A.E. (1999). A motivational- volitional
perspective on identity development. W: J. Brandtstädter, R.M. Lerner (red.) Action
& Self- Development. Theory and research through the life span (283–314). Tho-
usand Oaks: Sage Publications, Inc. Gonnella, M.W. (2014). Authentic sexual freedom: John Paul II’s personalism as a re-
sponse to humanistic psychology. The Catholic Social Science Review, 19, 61–86.
Granat, W. (1961). Osoba ludzka. Próba definicji. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
Granat, W. (2006). Osoba ludzka. Próba definicji. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Greenwald, A.G. (1985). Personaliza versus zasada wewnętrznej jedności osoby. Prze-
gląd Psychologiczny, 4, 887–923.
Greenwald, A.G. (1988). A social-cognitive account of the self’s development. W: D.K.
Lapsley, F.C. Power (red.), Self, ego and identity. Integrative approaches (30–42).
New York: Springer-Verlag.
Gregg, A.P., Hepper, E.G., Sedikides, C. (2011). Quantifying of self-motives: functional
links  between  dispositional  desires.  European  Journal  of  Social  Psychology,  41,
840–852 .
Gudaniec, A. (2016). U podstaw jedności bytowej człowieka. Studium z metafizyki osoby.
Lublin: Wydawnictwo KUL.
Guignon, Ch. (2013). Achieving personhood: the perspective of hermeneutic phenome-
nology. W: J. Martin, M.H. Bickhard (red.), The psychology of personhood. Philosophi-
cal, historical, self-developmental, and narrative perspectives (40–56). Cambridge:
Cambridge University Press.
Guzowski, K. (2011). Co jest personalizmem? W: K. Guzowski, G. Barth (red.), Współ-
czesny fenomen osoby. W kręgu myśli personalistycznej Wincentego Granata (13–26).
Lublin: Wydawnictwo KUL.
Guzowski, K., Barth, G. (red.) (2016). Świat osoby. Personalizm Czesława S. Bartnika .
Lublin: Wydawnictwo KUL.
Hacker,  P.M.S.  (2010).  Human  nature:  the  categorial  framework.  Chichester:  Wiley-
Blackwell.
Hacking, I. (1995). The looping effects of human kinds. W: D. Sperber, D. Premack, A.J.
Premack (red.), Causal cognition: A multi- disciplinary debate (351–383). New York:
Oxford University.
Hacking, I. (1999). The social construction of what? Cambridge , MA: Harvard Univer-
sity Press.
Hall, C.S., Lindzey, G. (1990). Teorie osobowości. Warszawa: PWN.
Harré, R. (1978). The augmentation of psychology. Zygon (Journal of Religion and Scien-
ce), 13 (1), 34–52.
Harré, R. (1991). Physical being. A theory for a corporeal psychology. Oxford: Blackwell.
Harré, R. (1998). The singular self . An introduction to the psychology of personhood .
London: Sage Publications Ltd.
Harré,  R.  (2015).  Positioning  theory.  W:  J.  Martin,  J.  Sugarman,  K.L.  Slaney  (red.)
(2015). The Wiley Handbook of Theoretical and Philosophical Psychology. Methods,
approaches,  and  new  directions  for  social  sciences  (263–276).  Chichester:  Wiley
Blackwell.
296 |    BibliografiaBibliografia    | 297
Harre, R., Gillet, G. (1994). The discursive mind. London: Sage.
Hart, D., Damon, W. (1985). Contrasts between understanding self and understanding
others. W: R.L. Leahy (red.), The development of the self (151–178). Orlando: Aca-
demic Press.
Harter, S. (1985). Competence as a dimension of self – evaluation: toward a compre-
hensive model of self-worth. W: R.L. Leahy (red.), The development of the self (55–
121). Orlando: Academic Press, Inc.
Harwood, J.H. (1987). The evolution of the self: An integration of Winnicott’s and Ko-
hut’s concepts. W: T. Honess, K. Yardley (red.), Self and identity. Perspective across
the life span (55–76). New York: Routledge and Kegan Paul.
Hazan, C., Shaver, P. (1987) Romantic love conceptualized as an attachment process.
Journal of Personality and Social Psychology, 52 (3), 511–524.
Heidegger, M. (1994). Bycie i czas. Warszawa: WN PWN.
Hermans, H.J.M. (1976). Value areas and their development: Theory and method of self-
confrontation. Amsterdam: Swets & Zeitlinger.
Hermans, H.J.M. (1987a). The dream in the process of valuation: a method of interpre-
tation . Journal of Personality and Social Psychology, 53 (1), 163–175.
Hermans, H.J.M. (1987b). Self as organized system of valuations: toward a dialogue
with the person . Journal of Counseling Psychology, 34 (1), 10–19.
Hermans, H.J.M. (1993). Moving opposites in the self. A Heraclitean approach. Journal
of Analytical Psychology, 38, 437–462.
Hermans, H.J.M. (2003). The construction and reconstruction of a dialogical self. Jour-
nal of Constructivist Psychology, 16, 89–130.
Hermans, H.J.M., Kempen, H.J.G. (1993). The dialogical self: meaning as movement. San
Diego: Academic Press.
Hermans, H.J.M., Hermans-Jansen, E. (2000). Autonarracje. Tworzenie znaczeń w psy-
choterapii. Warszawa: PTP.
Hermans, H.J.M, Hermans-Konopka, A. (2010). Dialogical Self Theory. Positioning and
counter-positioning  in  a  globalizing  society.  Cambridge:  Cambridge  University
Press .
Higgins, T.E. (1987). Self-discrepancy: A theory relating self and affect. Psychological
Review, 94 (3), 319–340.
Hindy, C.G., Schwarz, J. C. (1994). Anxious romantic attachment in adult relationships.
W: M.B. Sperling, W.H. Berman (red.), Attachment in adults. Clinical and develop-
mental perspectives (179–203). New York: The Guilford Press.
Hoare, C. (2013). Three Missing Dimensions in Contemporary Studies of Identity: The
Unconscious, Negative Attributes, and Society. Journal of Theoretical and Philoso-
phical Psychology, 33 (1), 51–67.
Hogan, R. (1998). Reinventing personality. Journal of Social and Clinical Psychology, 17
(1), 1–10 . Hormuth, S.E. (1990). The ecology of the self. Relocation and self-concept change. Cam-
bridge: Cambridge University Press.
Horney, K. (1976). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Warszawa: PWN.
Horney, K. (1994). Nowe drogi w psychoanalizie. Warszawa: PWN.
Horowitz, M.J. (1972). Modes of representation of thought. Journal of the American Psy-
choanalytic Association, 20, 793–819.
House, D.V., McDonald, M.J. (2014). Realist brains and virtual conversations: Morals,
molecules, and the meaning in social constructionism. W: W.E. Smythe (red.), To-
ward a psychology of persons (179–219). London and New York: Routledge Taylor
& Francis Group.
Ingarden, R. (1987). Książeczka o człowieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Insel, T.R. (2000). Toward a neurobiology of attachment. Review of General Psychology,
4, 176–185.
Inyang-Etoh, P. (1981). Gordon Williard Allport’s metapsychology of the person. Towards
a dialogue between psychological and philosophical personalism. A dissertation for
doctorate in Philosophy, Rome, Pontificia Universitas Urbaniana.
Jakubik, A. (1989). Podstawowe kierunki psychiatrii dynamicznej. Warszawa: PZWL.
Jakubik, A. (2003). Zaburzenia osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
wyd. 3.
James, W. (1954). A selection from his writing on psychology. London: Penguin Books.
Ed. with a comment Margaret Knight.
James, W. (2002). Psychologia. Kurs skrócony. Warszawa: WN PWN.
Jarymowicz,  M.  (1984).  Spostrzeganie  własnej  indywidualności.  Percepcja  i  atrakcyj-
ność odrębności własnej osoby od innych ludzi. Wrocław: Ossolineum.
Jarymowicz, M. (1988) (red.). Studia nad spostrzeganiem relacji „ja- inni”: Tożsamość,
indywiduacja, przynależność. Wrocław: ZN im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN.
Jarymowicz,  M.  (2008).  Psychologiczne  podstawy  podmiotowości .  Szkice  teoretyczne,
studia empiryczne. Warszawa: PWN.
Jaworski, R. (1989). Psychologiczne korelaty religijności personalnej. Lublin: RW KUL.
Jaworski, R. (2002). Psychologiczna analiza religijności w perspektywie komunikacji
interpersonalnej. Studia Psychologica UKSW, 4, 143–166 .
Jaworski, R. (2020). Religijny rozwój osoby ludzkiej. Interpretacja psychologiczna. Płock:
Płocki Instytut Wydawniczy.
Jodelet, D. (1998). Ciało, osoba i inni. W: S. Moscovici (red.), Psychologia społeczna  
w relacji ja – inni (38–61). Warszawa: WSiP.
Jordan, J., Leliveld, M.C., Tenbrunsel, A.E. (2015). The Moral Self-Image Scale: measuring
and  understanding  the  malleability  of  the  moral  self.  Frontiers  in  Psychology,  6,
1878, 1–16.
Jung, C.G. (1997a). Typy psychologiczne. Warszawa: WROTA.
298 |    BibliografiaBibliografia    | 299
Jung, C.G. (1997b). Aion. Przyczynki do symboliki jaźni. Warszawa: WROTA.
Karbowski, M. (2021). W poszukiwaniu korelatów osobowości u adeptów teologii. War-
szawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
Kernberg, O.F. (1976). Object relations theory and clinical psychoanalysis. New York:  
J. Aronson.
Kernis, M.H. (2006) (red.). Self- esteem issues and answers. A sourcebook of current per-
spectives. New York and Hove: Psychology Press.
Kernis, M.H., Lakey, Ch.D. (2010). Fragile versus secure high self- esteem; Implications
for defensiveness and insecurity. W: R.M. Arkin, K.C. Oleson, P.J. Carroll (red.), Han-
dbook of Uncertain Self (360–378). New York and Hove: Psychology Press. Taylor &
Francis Group.
Kmiecik, K. (1983). Informacje oceniające, samoocena i poczucie kontroli a myślenie
twórcze. Wrocław: ZN imienia Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Kmiecik, K. (1984). Regulacyjne funkcje umiejscowienia poczucia kontroli. Zeszyty Na-
ukowe Wydziału Humanistycznego UG, Psychologia, 6, 47–65.
Kobierzycki, T. (2001). Filozofia osobowości. Od antycznej teorii duszy do współczesnej
teorii osoby. Warszawa: ENETEIA.
Koczanowicz-  Dehnel,  I.  (2011).  William  Stern  –  między  filozofią  a  psychologią.  W:  
W. Zeidler, H. Lueck (red.), Psychologia europejska w okresie międzywojennym. Syl-
wetki, osiągnięcia, problemy (65–73). Warszawa: Vizja Press & IT.
Koczanowicz- Dehnel. I. (2017). William Stern w perspektywie nowej historii psycholo-
gii. Warszawa: WN SCHOLAR.
Koegler, H.H. (2012). Agency and the other: on the intersubjective roots of self-identity.
New Ideas in Psychology, 30 (1), 47–64.
Kohut, H. (1977). The restoration of the self. New York: International Universities Press.
Kohut, H. (1984). How does analysis cure? Chicago: University of Chicago Press.
Kowalczyk,  S.  (1990).  Personalizm  społeczny  Emmanuela  Mouniera.  Roczniki  Nauk
Społecznych, Tom XVIII, z. 1, 129–149.
Kowalczyk, S. (1995). Z refleksji nad człowiekiem. Człowiek – społeczność – wartość . Lu-
blin: TN KUL.
Kowalczyk, S. (2010). Nurty personalizmu . Od Augustyna do Wojtyły. Lublin: Wydaw-
nictwo KUL .
Kozielecki, J. (1981). Psychologiczna teoria samowiedzy. Warszawa: PWN.
Kozielecki, J. (1987). Koncepcja transgresyjna człowieka. Warszawa: PWN.
Kozielecki, J. (1991). Z Bogiem albo bez Boga. Warszawa: PWN.
Kozielecki, J. (1996). Człowiek wielowymiarowy. Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.
Krąpiec, M. (1974). Ja – człowiek. Zarys antropologii filozoficznej. Lublin: TN KUL.
Krokos, J. (2013). Odsłanianie intencjonalności. Wydawnictwo Liber Libri.
Krovetz, M.L. (1974). Explaining success or failure as a function of one’s locus of con-
trol. Journal of Personality, 42, 2, 175–189. Kwiatkowska, A. (1986). Obrazowe formy poczucia własnej tożsamości. W: H. Gasiul
(red.), Problem osobowości we współczesnej psychologii (29–42). Toruń: UMK.
Lambie, J.A., Marcel, A.J. (2002). Consciousness and the varieties of emotion experience:
a theoretical framework. Psychological Review, 109 (2), 219–259 .
Lamiell, J.T. (2010a). Psychology and personalism by William Stern. New Ideas in Psy-
chology, 28 (2), 110–134. Tłumaczenie z oryginału niemieckiego W. Stern (1917),
Die Psychologie und der Personalismus.
Lamiell, J.T. (2010b). Why was there no place for personalistic thinking in 20th century
psychology? New Ideas in Psychology, 28 (2), 135–142 .
Lamiell, J.T., Laux L. (2010). Reintroducing critical personalism: An introduction to the
special issue. New Ideas in Psychology, 28 (2), 105–109.
Lapsley, D.K., Power, F.C. (1988) (red.). Self, ego, and identity. New York: Springer-Verlag.
Leary, M.R. (2007). How the self- became involved in affective experience: three so-
urces of self-reflective emotions. W: J.L. Tracy, R.W. Robins, J.P. Tangney (red.), The
self- conscious emotions: theory and research (38–52). New York: Guilford.
Leary, M.R., Tangney, J.P. (red.) (2012). Handbook of self and identity. New York and
London: Guilford Press. Second Edition.
Lecky. P. (1951). Self-consistency. A theory of personality. New York: Island Press.
Lee, J.A. (1973). The colors of love: An exploration of the ways of loving. Ontario: New
Press .
Leonardelli, G.J., Lakin, J.L. (2010). The new adventures of regulatory focus: Self-uncer-
tainty and the quest for a diagnostic self-evaluation. W: R.M. Arkin, K.C. Oleson, P.J.
Carroll (red.), Handbook of Uncertain Self (249–265). New York and Hove: Psycho-
logy Press. Taylor & Francis Group.
Leontjew, A.N. (1985). Działalność a osobowość. W: J. Reykowski, O.W. Owczynnikowa,
K. Obuchowski (red.), Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowości (7–57).
Wrocław: ZN im. Ossolińskich.
Levy, M., Davis, K. (1988). Love styles and attachment styles compared: Their relations
to each other and to various relationship characteristics. Journal of Social and Per-
sonal Relationships, 5, 439–471 .
Lewicka, M. (2012). Psychologia miejsca. Warszawa: WN SCHOLAR.
Lind, M., Vanwoerden, S., Penner, F., Sharp, C. (2019). Inpatient adolescents with Bor-
derline Personality Disorder features: Identity diffusion and narrative incoherence.
Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 10 (4), 389–393.
Lundh, L.G. (2021). Persons and Genes. Is a Gene-Centered Evolutionary Psychology
Compatible with a Person-Oriented Approach to Psychological Science? Integrative
Psychological & Behavioral Science, 55, 189– 197 .
Lupton, D. (1998). The emotional self. A sociocultural exploration. London: Sage Publi-
cations .
Macmurray, J. (1961). Persons in Relation. New York: Harper and Brothers.
300 |    BibliografiaBibliografia    | 301
Magnusson, D. (1988). Individual development from an interactional perspective: A lon-
gitudinal study. Vol. 1 of Paths through life (D. Magnusson, Series Ed.). Hillsdale, NJ:
Erlbaum.
Magnusson. D. (1999). On the individual: A person-oriented approach to developmen-
tal research. European Psychologist. 4, 205-218.
Magnusson. D., Torestad, B. (1993). A holistic view of personality: A model revisited.
Annual Review of Psychology, 44. 427–452 .
Mahler, M., Pine, F., Bergman, A. (1975). The psychological birth of the human infant .
New York: Basic Books, Inc., Publishers.
Marcia, J.E. (1988). Common Processes Underlying Ego Identity, Cognitive/Moral De-
velopment, and Individuation. W: D.K. Lapsley, F.C. Power (red.), Self, ego and iden-
tity. Integrative approaches (211–225). New York: Springer-Verlag.
Marcia, J.E. (2006). Ego identity and personality disorders. Journal of Personality Di-
sorders, 20, 577–596.
Martin, J. (2015). Life positioning analysis. W: J. Martin, J. Sugarman, K.L. Slaney (red.)
(2015). The Wiley Handbook of Theoretical and Philosophical Psychology. Methods,
approaches,  and  new  directions  for  social  sciences  (248–262).  Chichester:  Wiley
Blackwell.
Martin, J., Sugarman, J.H, Hickinbottom, S. (2010). Persons. Understanding psychologi-
cal selfhood and agency. New York: Springer.
Martin, J., Bickhard, M.H. (red.) (2013). The psychology of personhood. Philosophical,
historical,  self-developmental,  and  narrative  perspectives.  Cambridge:  Cambridge
University Press.
Martin, J., Gillespie, A. (2013). Position exchange theory and personhood: moving be-
tween positions and perspectives within physical, socio-cultural, and psychological
space and time. W: J. Martin, M.H. Bickhard (red.), The psychology of personhood.
Philosophical, historical, self- developmental, and narrative perspectives (147–164).
Cambridge: Cambridge University Press.
Martin, J., Sugarman, J., Slaney, K.L. (red.) (2015). The Wiley Handbook of Theoretical
and Philosophical Psychology. Methods, approaches, and new directions for  social
sciences. Chichester: Wiley Blackwell.
Mascolo, M.F., Fischer, K.W., Neimeyer, R.A. (1999). The dynamic codevelopment of in-
tentionality, self, and social relations. W: J. Brandtstädter, R.M. Lerner (red.), Action
& self-development. Theory and research through the life span (133–166). Thousand
Oaks: Sage Publications, Inc.
Maslow, A.H. (red.) (1959). New knowledge in human values. New York: Harper.
Maslow, A.H. (1986). W stronę psychologii istnienia. Warszawa: IW PAX.
Maslow, A.H. (1990). Motywacja i osobowość. Warszawa: IW PAX.
May, R. (1989). Psychologia i dylemat ludzki. Warszawa: IW PAX. May, R. (1995). O istocie człowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej. Poznań: DW
REBIS.
McAdams, D.P. (2006a). The redemptive self: Generativity and the stories of Americans
live by. Research in Human Development, 3 (2–3), 81– 100 .
McAdams, D.P. (2006b). The person. A new introduction to personality psychology. NJ:
John Wiley and Sons, Inc.
McAdams, D.P. (2008). American identity: The redemptive self. General Psychologist,
43 (1), 20–27 .
McAdams, D.P. (2011). Narrative identity. W: S.J. Schwartz, K. Luyckx, V.L. Vignoles (red.),
Handbook of identity theory and research (99- 115). Tom 1, New York: Springer.
McAlister, A.L., Bandura, A., Owen, S.V. (2006). Mechanisms of moral disengagement
in support of military force: the impact of Sept. 11. Journal of Social and Clinical
Psychology, 25, 2, 141–165.
McClelland, D.C. (1987). Human motivation. Cambridge: Cambridge University Press.
McCrae, R.R., Costa, P.T. (2005). Osobowość dorosłego człowieka. Kraków: Wydawnic-
two WAM.
McDonald, D.N. (2007). Differing Conceptions of Personhood within the Psychology
and Philosophy of Mary Whiton Calkins. Transactions of the Charles S. Peirce Society,
43 (4), 753–768 .
Mead, G.H. (1975). Umysł osobowość i społeczeństwo. Warszawa: PWN.
Melosik, Z. (1996). Tożsamość, ciało i władza. Teksty kulturowe jako (kon)teksty peda-
gogiczne. Poznań–Toruń: Wydawnictwo Edytor s.c.
Miller, P., Rose, N. (2008). Governing the present. Administering economic, social and
personal life. Cambridge: Polity Press.
Mirski, A. (2000). Stadialny model rozwoju perspektywy społecznej w ujęciu Rober-
ta L. Selmana. W: P. Socha (red.), Duchowy rozwój człowieka. Fazy życia osobowość
wiara religijność (61–67). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Moskowitz, G.B. (2009). Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego .
Gdańsk: GWP.
Mounier, E. (1960). Co to jest personalizm? Kraków: Wydawnictwo Znak.
Mruk, Ch.J. (1995). Self-esteem. Research, theory, and practice. New York: Springer Pu-
blishing Company.
Mruk, Ch.J. (2006). Defining self-esteem: An Often overlooked issue with critical im-
plications. W: M.H. Kernis (red.), Self-esteem issues and answers. A sourcebook of
current perspectives (10–15). New York and Hove: Psychology Press.
Müller, M., Halder, A. (1969). Person: concept. Sacramentum Mundi. An Encyclopedia of
Theology, vol. 4. New York: Herder& Herder.
Narvaez, D., Lapsley, D.K. (red.) (2009). Personality, identity, and character. Explora-
tions in moral psychology. Cambridge: Cambridge University Press.
302 |    BibliografiaBibliografia    | 303
Nelicki, A. (1999). „Metakliniczna” koncepcja osoby V.E. Frankla. W: A. Gałdowa (red.),
Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości (177– 194). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Niemczyński, A. (1980). Modele indywidualnego rozwoju człowieka . Kraków: UJ .
Noam, G.G. (1985). Stage, phase, and style: The developmental dynamics of the self. W:
M.W. Berkowitz, F. Oser (red.), Moral education; theory and application (321–346).
Hillsdale, New Jersey: Erlbaum.
Noam, G.G. (1988). The self, adult development, and the theory of biography and trans-
formation. W: D.K. Lapsley, F.C. Power (red.), Self, ego and identity. Integrative ap-
proaches (3–29). New York: Springer – Verlag.
O’Brien, E.J., Bartoletti, M., Leitzel, J.D. (2006). Self- esteem, psychopathology, and psy-
chotherapy. W: M.H. Kernis (red.), Self- esteem issues and answers. A sourcebook of
current perspectives (306–315). New York and Hove: Psychology Press.
Obuchowski, K. (1985). Adaptacja twórcza. Warszawa: KiW.
Obuchowski, K. (1993). Człowiek intencjonalny. Warszawa: PWN.
Offit, A.K. (1995). The sexual self . How character shapes sexual experience. New Jersey:
J. Aronson, Inc.
Oleś, P. (1992). Metoda Konfrontacji z Sobą Huberta J.M. Hermansa. Podręcznik. Warsza-
wa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Oleś, P. (2011a). Dialogowe Ja: zarys teorii, inspiracje badawcze, ciekawsze wyniki. W:
P. Oleś, M. Puchalska-Wasyl, E. Brygoła (red.), Dialog z samym sobą (143–171). War-
szawa: WN PWN.
Oleś, P. (2011b). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość- zmiana- integracja. War-
szawa: WN PWN.
Oleś, P. (2018). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Wydanie nowe. Warszawa:
WN Scholar.
Oyserman, D., Elmore, K., Smith, G. (2012). Self, self-concept, and identity. W: M.R. Le-
ary, J.P. Tangney (red.), Handbook of self and identity (69–104). New York i London:
Guilford Press. Second Edition.
Pacherie, E. (2008). The phenomenology of action: a conceptual framework. Cognition,
107, 179–217.
Papadopoulos, D. (2008). In the ruins of representation: identity, individuality, subjec-
tification. British Journal of Social Psychology, 47, 139–165.
Paranjpe, A.C. (2014). Style over substance: The loss of personhood in theories of per-
sonality. W: W.E. Smythe (red.), Toward a psychology of persons (49–71). London
and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Park, L.E., Maner, J.K. (2009). Does self-threat promoted social connection? The role
of self- esteem and contingencies of self- worth. Journal of Personality and Social
Psychology, 96 (1), 203–217.
Pietromonaco, P.R., & Feldman Barrett, L. (2000). Attachment Theory as an Organizing
Framework: A View from Different Levels of Analysis. Review of General Psychology,
4 (2), 107–110 .Pinker, S. (2002). Jak działa umysł. Warszawa: Książka i Wiedza.
Piotrowski, J. (2018). Transcendencja duchowa Perspektywa psychologiczna. Wydaw-
nictwo Liber Libri.
Popielski, K. (red.) (1987). Człowiek – pytanie otwarte. Lublin: RW KUL.
Popielski, K. (1994). Noetyczny wymiar osobowości. Lublin: RW KUL.
Popielski, K. (red.) (1996). Człowiek – wartości – sens. Studia z psychologii egzystencji .
Lublin: RW KUL.
Prohansky, H.M., Fabian, A.K., Kaminoff, R. (1983). Place-identity: physical world socia-
lization of the self. Journal of Environmental Psychology, 3, 57–83 .
Pszczołowski, T. (1978). Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji. Wrocław:
ZN im. Ossolińskich.
Puchalska- Wasyl, M. (2006). Nasze wewnętrzne dialogi: O dialogowości jako sposobie
funkcjonowania człowieka. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Read, S.J., Monroe, B.M., Brownstein, A.L., Yang, Y., Chopra, G., Miller, L.C. (2010). A neu-
ral network model of the structure and dynamics of human personality. Psycholo-
gical Review, 117, 1, 61–92.
Reeve, J. (2005). Understanding motivation and emotion. NJ: J. Wiley & Sons, Inc.
Ricoeur, P. (2003). O sobie samym jako innym. Warszawa: WN PWN.
Riva, G., Waterworth, J.A., Waterworth, E.L., Mantovani, F. (2011). From intention to
action: the role of presence. New Ideas in Psychology, 29, 1, 24–37 .
Rocha, H.O., Ghoshal, S. (2006). Beyond self-interest revisited. Journal of Management
Studies, 43(3), 585–619.
Rogers, C.R. (1961). On becoming a person. A therapist’s view of psychotherapy. Boston:
Houghton Mifflin Company.
Rogers,  C.R.  (1967).  Some  observations  on  the  organization  of  personality.  W:  R.S.
Lazarus,  E.M.  Opton  (red.),  Personality.  Selected  readings  (103–122).  Harmond-
sworth: Penguin Books Ltd.
Rogers, C.R. (2002). Sposób bycia. Poznań: DW REBIS.
Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press. University
Press .
Rosenberg, M. (1985). Self-concept and psychological well-being. W: R.L. Leahy (red.),
The development of the self (205–246). Orlando: Academic Press, Inc.
Rosenhan, D.L., Seligman, M.E.P. (1994). Psychopatologia. Warszawa: PTP, tom 2.
Rotter, J. B. (2008). External and internal control. W: M.W. Schustack, H.S. Friedman (red.),
The Personality Reader, (179–184). Boston: Pearson Education, Inc. (Second Edition).
Rourke, T., Rourke, R.A.Ch. (2005). A theory of personalism. Lanham: Lexington Books.
Sachdeva, S., Iliev, R., Medin, D.L. (2009). Sinning saints and saintly sinners. The para-
dox of moral self-regulation. Psychological Science, 20 (4), 523–528.
Sajjadi, S.F., Gross, J., Sellbom, M., Hayne, H. (2021). Narrative identity in Borderline
Personality Disorder. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, Onli-
ne First Publication, January 7, 1–12 .
304 |    BibliografiaBibliografia    | 305
Scheffer, D., Heckhausen, H. (2012). Trait theories of motivation. W: J. Heckhausen,  
H. Heckhausen (red.), Motivation and action (42–70). Cambridge: Cambridge Uni-
versity Press.
Schwartz, S.J., Luyckx, K., Vignoles, V.L. (2011) (red.). Handbook of identity theory and
research. New York: Springer-Verlag. Vol. 1.
Searle, J.R. (1995). Umysł, mózg i nauka. Warszawa: PWN.
Searle, J.R. (2000a). Consciousness. Annual Review of Neuroscience, 23, 557–578.
Searle, J.R. (2000b). Mental Causation, Conscious and Unconscious: A Reply to Antho-
nie Meijers. International Journal of Philosophical Studies, 8(2), 171–177.
Searle, J.R. (2010). Umysł. Krótkie wprowadzenie. Poznań: DW REBIS.
Sedikides, C., Skowroński, J.J. (2004). O ewolucyjnych funkcjach Ja symbolicznego: mo-
tyw samowartościowania. W: A. Tesser, R.B. Felson, J.M. Suls (red.), Ja i tożsamość
(90–113). Gdańsk: GWP.
Sedikides, C., Strube, M.J. (1997). Self-evaluation: to thine own self begood, to thine
own self be sure, to thine own self be true, and to thine own self be better. Advances
in Experimental Social Psychology, 29, 209–269.
See, A.Y., Klimstra, T.A., Shiner, R.L., Denisse, J.J.A. (2021). Linking identity with Schizo-
typal Personality Disorder features in adolescents. Personality Disorders: Theory,
Research, and Treatment, 12 (2), 182–192 .
Seiffge-Krenke, I., Overbeek, G., Vermulst, A. (2010). Parent–child relationship trajec-
tories during adolescence: Longitudinal associations with romantic outcomes in
emerging adulthood. Journal of Adolescence, 33, 159–171 .
Seligman, M. (2005). Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnienie
naszych możliwości trwałego spełnienia. Poznań: Media Rodzina.
Seligman,  M.E.P.,  Walker,  E.F.,  Rosenhan,  D.L.  (2017).  Psychopatologia.  Poznań:  Zysk  
i S-ka Wydawnictwo.
Selman, R.L. (1980). The growth of interpersonal understanding: Developmental and
clinical analyses. New York: Academic Press.
Smythe, W.E. (2014). Folk psychology and the concept of person. W: W.E. Smythe (red.),
Toward a psychology of persons (25–47). London – New York: Routledge Taylor &
Francis Group.
Smythe, W.E. (red.) (2014). Toward a psychology of persons. London and New York:
Routledge Taylor & Francis Group.
Snyder, M. (1974). Self-monitoring of expressive behavior. Journal of Personality and
Social Psychology, 30, 526–537 .
Soiński, B. J. (2006). Nawrócenie religijne. W: S. Głaz (red.), Podstawowe zagadnienia
psychologii religii (387–420). Kraków: WAM.
Soiński, B.J. (2015). Funkcjonowanie psychospołeczne a nawrócenie religijne. Fides et
Ratio, 2 (22), 54–79 .
Stachowski, R. (2000). Historia współczesnej myśli psychologicznej. Od Wundta do cza-
sów najnowszych. Warszawa: WN Scholar. Stachowski, R. (2002). Historyczne korzenie idei personalizmu w psychologii. Studia
Psychologica UKSW, nr 3, 69–82 .
Stern, D.N. (1985). The interpersonal world of infant. A view from psychoanalysis and
developmental psychology. New York: Basic Books, Inc., Publishers.
Stern, W. (1938). General Psychology. From the Personalistic Standpoint. New York: The
Macmillan Company. Translated by H.D. Spoerl.
Stojanowska,  E.  (2010)  (red.).  Autoprezentacja  dzieci  i  młodzieży.  Temperamentalne
tożsamościowe oraz środowiskowe uwarunkowania. Warszawa: UKSW.
Stolarski, M. (2021). Empiryczna weryfikacja kołowego modelu motywów ja. Fides et
Ratio, 45 (1), 17–29.
Straś- Romanowska, M. (1992). Los człowieka jako problem psychologiczny. Podstawy
teoretyczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Straś-Romanowska, M. (red.) (2000). Metody jakościowe w psychologii współczesnej.
Wrocław: Wydawnictwo UWr.
Straś-Romanowska, M. (2002). Rozwój człowieka a rozwój osobowy. Studia Psycholo-
gica, 3, 91–104 .
Straś-Romanowska, M. (2017). The subjectivity of older adults in the late works of
eminent creators . Polish Psychological Bulletin, 48(1) 44–50.
Stryker, S. (1987). Identity theory: developments and extensions. W: K. Yardley, T. Ho-
ness (red.), Self and identity: psychosocial perspectives (89–103). Chichester: Wiley.
Sue, D., Sue, D., Sue, S. (1994). Understanding abnormal behavior. Boston Toronto: Ho-
ughton Mifflin Company. Fourth Edition.
Sugerman, J. (2013). Persons and historical ontology. W: J. Martin, M.H. Bickhard (red.),
The psychology of personhood. Philosophical, historical, self-developmental, and nar-
rative perspectives (59–80). Cambridge: Cambridge University Press.
Sugerman, J. (2015). Historical ontology. W: J. Martin, J. Sugarman, K.L. Slaney (red.),
The Wiley Handbook of Theoretical and Philosophical Psychology. Methods, appro-
aches, and new directions for social sciences (166–182). Chichester: Wiley Blackwell.
Sullivan, H.S. (1953). The interpersonal theory of psychiatry. New York: W.W. Norton
and Company, Inc. Ed. by H.S. Perry, M.L. Gavel.
Szwed, R. (2003). Tożsamość a obcość kulturowa. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Śleszyński, D. (1995). Człowiek w działaniu. Analiza empiryczna, fenomenologiczno-eg-
zystencjalna. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
Śleszyński. D. (2007). Interakcja źródłem osobowego rozwoju. Ujęcie fenomenologiczno-
-egzystencjalne. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej.
Tatarkiewicz, W. (1990). O szczęściu. Warszawa: PWN.
Tatarkiewicz, W. (2003). Historia filozofii. Wydanie 17. t. II i t. III. Warszawa: WN PWN.
Teo, Th. (2010). Ontology and scientific explanation: pluralism as an a priori condition
of psychology. New Ideas in Psychology, 28, 2, 235–243 .
306 |    BibliografiaBibliografia    | 307
Tesser, A., Felson, R.B., Suls, J.M. (red.) (2004). Ja i tożsamość. Perspektywa psycholo-
giczna. Gdańsk: GWP.
Tillich, P. (1994). Męstwo bycia. Poznań: REBIS.
Tokarski, S. (2011). Obraz Boga a dojrzałość osobowościowa. Warszawa: Wydawnictwo
UKSW.
Tomkins,  S.S.  (1984).  Affect  theory.  W:  K.R.  Scherer,  P.  Ekman  (red.),  Approaches  to
emotion  (163-  195).  Hillsdale,  New  Jersey:  Lawrence  Erlbaum  Associates,  Pu-
blishers.
Trempała, J. (2011) (red.). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: WN PWN.
Trzebińska, E. (1998). Dwa wizerunki własnej osoby. Studia nad sposobami rozumienia
siebie. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Trzópek, J. (2013). Na tropach podmiotu. Między filozoficznym a empirycznym ujęciem
podmiotowości . Kraków: Wydawnictwo UJ.
Twardochleb, A. (2009). Między Edypem a Abrahamem. Wokół koncepcji ja cielesnego
Józefa Tischnera. W: H. Gasiul, E. Wrocławska- Warchala (red.), Osobowość i religia
(119–140). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Uchnast.  Z.  (1983).  Humanistyczna  orientacja  w  psychologii  osobowości.  Lublin:  
WN KUL.
Uchnast, Z. (1987). Koncepcja człowieka jako osoby w psychologii humanistyczno-eg-
zystencjalnej. W: K. Popielski (red.), Człowiek – pytanie otwarte (77–100). Lublin:
RW KUL.
Uchnast, Z. (1990). Problem podmiotowości w ujęciu psychologicznym. Przegląd Psy-
chologiczny, XXXIII, 1, 41–57.
Uchnast,  Z.  (2002).  Ku  psychologii  personalistycznej.  Studia  Psychologica  UKSW,  3,
83–90 .
Ullman, Ch. (1989). The Transformed Self: The Psychology of Religious Conversion. New
York, London: Plenum Press.
Vignoles, V.L. (2011). Identity motives. W: S.J. Schwartz, K. Luyckx, V.L. Vignoles (red.),
Handbook of identity theory and research (403–432). Tom 1, New York: Springer.
Vignoles, V.L., Chryssochoou, X., Breakwell, G.M. (2002). Evaluating Models of Identity
Motivation: Self-Esteem is Not the Whole Story. Self and Identity, 1, 201–218.
Vitz, P.C. (1995). A Christian theory of personality: Interpersonal and transmodern.  
W: J.M. DuBois (red.). The nature and tasks of a personalist psychology (23–36). Lan-
ham: University Press of America, Inc.
von Eye, A., Bogat, G.A. (2006). Person-oriented and variable-oriented research: Con-
cepts, results, and development . Merrill- Palmer Quarterly, 52 (3), 390–420.
Wakefield,  J.C.  (1989).  Levels  of  explanation  in  personality  theory.  W:  D.M.  Buss,  
N.  Cantor,  (red.),  Personality  psychology.  Recent  trends  and  emerging  directions
(333–346). New York: Springer-Verlag. Weigert, A.J. (1997). Self, interaction, and natural environment: Refocusing our eyesight.
New York: State University of New York Press, Albany.
Westerlundh,  B.  (2004).  Percept-genesis  and  the  study  of  defensive  processes.  W:  
U. Henschel, G. Smith, J.G. Draguns, W. Ehlers (red.), Defense mechanisms. Theoreti-
cal, research and clinical perspectives (91–103). Amsterdam: Elsevier.
White, R.W. (1959). Motivation reconsidered: The concept of competence. Psychologi-
cal Review, 66, 297–333.
Wichman, A.L., Hermann, A.D. (2010). Deconstructing the link between self- doubt and
self- worth: Ideas to reduce maladaptive coping. W: R.M. Arkin, K.C. Oleson, P. J. Car-
roll (red.), Handbook of Uncertain Self (321- 337). New York and Hove: Psychology
Press. Taylor & Francis Group.
Wicklund, R.A., Gollwitzer, P.M. (1982). Symbolic self- completion. Hillsdale, New Jersey:
Erlbaum.
Williams, L.E., Huang, J.Y., Bargh, J.A. (2009). The scaffolded mind: Higher mental pro-
cesses are grounded in early experience of the physical world. European Journal of
Social Psychology, 39, 1257–1267 .
Winnicott, D.W. (1965). The maturational processes and the facilitating environment .
London: Hogarth Press.
Winnicott, D.W. (2011). Zabawa a rzeczywistość. Gdańsk: Wydawnictwo Imago.
Wojtyła, K. (1982). Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Na-
ukowego KUL.
Wojtyła, K. (1994). Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne. Redaktor naukowy
W. Chudy. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.
Woodworth, R.S., Sheehan, M.R. (1964). Contemporary schools of psychology. New York:
The Ronald Press Company, Third Edition.
Young, J.E., Klosko, J.S. (2012). Program zmiany sposobu życia: uwalnianie się z pułapek
psychologicznych. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Young. J.E., Klosko, J.S., Weishaar, M.E. (2014). Terapia schematów. Przewodnik prakty-
ka. Sopot: GWP.