Rozwód jako proces. Perspektywa dorosłych i dzieci

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1.  Czy małżeństwo ma szanse na przetrwanie?

Modele powodzenia związku
Czynniki związane z powodzeniem i niepowodzeniem związku, modele wyjaśniające

Rozdział 2. W co grają małżonkowie? Relacja jako gra

W co grają małżonkowie?
Dlaczego małżeństwa prowadzą gry i o co grają?
Czy dzieci biorą udział w grze?
Czy warto grać dalej?

Rozdział 3. Dlaczego się rozstajemy? Socjodemograficzne i psychologiczne uwarunkowania rozwodu

Rozwód w perspektywie psychologicznej
Rozwód a zdrowie psychiczne i fizyczne
Czynniki indywidualne jako predyktory rozstania

Rozdział 4. Jak nieporozumienia w rodzinie wpływają na dorosłych i dzieci? Typy i konsekwencje konfliktów

Typy konfliktów
Konflikt konstruktywny
Konflikt destrukcyjny
Konflikt cichy
Reagowanie dziecka na konflikt rodziców
Konsekwencje konfliktu rodzicielskiego dla funkcjonowania dziecka
Problemy internalizacyjne i eksternalizacyjne
Umiejętności społeczne i funkcjonowanie szkolne
Przyszłe relacje dziecka

Rozdział 5. Czy istnieje klątwa rozwodu? Międzypokoleniowy przekaz wzorca związku

Transmisja umiejętności interpersonalnych
Transmisja wzorca umowy małżeńskiej
Nieświadome umowy małżeńskie
Rodzina pochodzenia jako źródło przekonań o relacjach
Czy musimy poddawać się „klątwie”?

Rozdział 6. Jak się rozstajemy? Fazy rozpadu relacji małżeńskiej

Fazy rozpadu związku
Narracja w rozwodzie

Rozdział 7. Co przeżywają dzieci? Konsekwencje rozstania rodziców

Sytuacja psychologiczna dziecka w sytuacji rozwodu
Objawy występujące u dziecka
Co dalej z dziećmi?

Rozdział 8. Co pomaga dzieciom przetrwać kryzys rodzinny?
 
Czynniki wspomagające rozwój dziecka
Czynniki indywidualne a adaptacja do rozwodu
Płeć
Wiek
Temperament i osobowość dziecka
Inne zmienne osobowościowe
Czynniki rodzinne
Czynniki społeczne
Zjawisko rezyliencji u dzieci po rozwodzie
Stadia przystosowania dziecka do sytuacji rozwodu

Rozdział 9. Konflikt małżeński czy rodzicielski?  

Przejście od więzi w parze do więzi w parze rodziców
Współpraca jako wyzwanie dla rodziców po rozwodzie
Trudności wychowawcze – przed czy po rozwodzie?
Formy wsparcia dla rodziców

Rozdział 10. Co jest ekstremalnie trudne dla dzieci?

Konsekwencje oddzielenia dziecka od rodzica

Rozdział 11. Co myśli i jak odczuwa rozstanie rodziców dziecko? Plan rodzicielski jako wyzwanie

Plan rodzicielski a rozumienie przez dzieci upływu czasu i rytmu kontaktów  
oraz przeżywanie rozłąki z rodzicem
Czas
Rytm noclegów i opieki nad małymi dziećmi
Opór wobec kontaktu z drugim rodzicem

Rozdział 12. Jaki model opieki wybrać? Droga do współrodzicielstwa

Rozdział 13. Kim jest rodzic–stróż? Sytuacje trudne dla rodziców

Rozdział 14. Jakie znaczenie mają dziadkowie i rodzeństwo? Więzi, w których tkwi siła

Rodzeństwo
Dziadkowie

Rozdział 15. Jak przeżyć utraty i przygotować się na zmiany? Gdy koniec ma szanse stać się początkiem nowego

Rozwód jako strata
Czy kobiety i mężczyźni tak samo radzą sobie z utratami?
Jak dzieci przeżywają utraty?
Czas na nowe relacje

Zakończenie
Bibliografia
Spis rysunków
Spis ramek

Prof. dr hab. Mieczysław Plopa, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie, Wydział Psychologii:

Recenzowana praca jest wartościowa, istotnie wpisuje się w nurt współczesnych rozważań dotyczących dezintegracji rodziny, jako całość dobrze wpisuje się w zapotrzebowanie społeczne w tym obszarze tematycznym i w istotnym stopniu wzbogaca naszą wiedzę.(...)Jej adresatami mogą być nie tylko osoby profesjonalnie zajmujące się problemami bliskich związków, ale także bardziej refleksyjne osoby, poszukujący wiedzy opartej na rzetelnych badaniach na temat uwarunkowań oraz sposobów radzenia sobie z różnymi wyzwaniami życia małżeńskiego i rodzinnego.
 

dr hab. Danuta Rode, prof. SWPS, Uniwersytet Humanistycznospołeczny:

Problematyka pracy odnosi się do interesujących poznawczo oraz ważnych społecznie zagadnień teoretycznych i praktycznych występujących na styku psychologii (psychologii rodziny, psychologii osobowości, psychologii rozwoju) i prawa, zarówno w odniesieniu do jednostki, jak i rodziny. Dotyczy bowiem różnych obszarów funkcjonowania członków rodzinny w sytuacji dla każdego z nich niezmiernie trudnej, traumatycznej, w sytuacji rozpadu związku i rodziny. Autorki przedstawiły rozwód w aspekcie psychologicznym, jako proces trwający wiele lat i angażujący wszystkich członków rodziny, mający różne etapy i fazy zmian. Proces ten ujęto zarówno z perspektywy osób dorosłych, jak i nade wszystko dzieci, zarówno w aspekcie interpersonalnym- jako zaburzenie relacji w rodzinie, jak i intrapersonalnym- ukazanie właściwości indywidualnych członków rodziny, które umożliwiają radzenie sobie z utratą ciągłości funkcjonowania rodziny i powrotem do równowagi i prawidłowego funkcjonowania.
Z zagadnieniami tymi spotykają się na co dzień psychologowie, terapeuci, me-diatorzy, kuratorzy - w procesie diagnozowania dezintegracji rodziny, poradnictwie rodzinnym, terapii, prawnicy- w sprawach rozstrzyganych przez instytucje wymiaru sprawiedliwości. W ostatnim okresie obserwuje się wzrost zapotrzebowania na nowe propozycje teoretyczne i metodologiczne, które pozwoliłyby na doskonalenie warsztatu pracy psychologów pracujących z ludźmi pozostających w kryzysie życiowym i rodzinnym, mającym niejednokrotnie wymiar kliniczny. Z tego punktu widzenia recenzowana praca wychodzi naprzeciw oczekiwaniom obszaru badawczo-aplikacyjnego, środowiska zawodowego, jest także mocnym źródłem informacji dla Osób, które same poszukują wyjaśnienia i interpretacji własnych doznań związanych z uczestniczeniem w procesie rozstania i straty. Zawiera doniesienia w zakresie różnic w zasobach indywidualnych, sytuacyjnych i innych, warunkujących proces adaptacji do sytuacji rozwodu, przy czym podejście do licznych, omawianych zagadnień jest nowatorskie a przedstawione stanowiska i uzyskane wyniki badań, stanowią punkt wyjścia do dalszej eksploracji obszaru i weryfikowania uzyskanych danych.
Autorki publikacji przedstawiają rozwód, jako proces: fazę przed rozwodem, fazę rozwodu formalnego oraz fazę życia rodziny po rozwodzie. Niezwykle cennym merytorycznie i aplikacyjnie jest zaproponowały przez Magdalenę Błażek i Aleksandrę Lewandowską- Walter model adaptacji do rozwodu zgodnie z którym konieczne jest zrealizowanie zadań na kolejnych etapach procesu, przy czym Autorki konsekwentnie starają się utrzymać w przebiegu, okolicznościach i skutkach procesu rozpadu rodziny- perspektywę osób dorosłych i dzieci. I tak pozytywnym efektem rozwiązania zadań z pierwszej fazy-przed rozwodem, jest według Autorek osiągnięcie gotowości do podjęcia decyzji o rozstaniu, temu zagadnieniu jest poświęconych pierwszych sześć rozdziałów w których omówiono: czynniki sprzyjające powodzeniu związków (rozdział I), dynamikę relacji (rozdział II), przyczyny rozwodów (rozdział III), przebieg konfliktów małżeńskich (rozdział IV) i ich konsekwencje dla dziecka (rozdział V) oraz proces rozstawania się małżonków. Kolejna faza nazwana gotowość do współpracy rodzicielskiej, rozumiana, jako konieczność porozumienia się z drugim rodzicem dla szeroko rozumianego dobra dziecka w tym jego emocjonalnego, poznawczego i społecznego rozwoju, została omówiona w następujących treściach: konsekwencje rozstania rodziców dla dziecka (rozdział VII), czynniki chroniące dziecko w sytuacji rozpadu rodziny (rozdział VIII), uwarunkowania współpracy rodzicielskiej (rozdział IX), konsekwencje rozłąki dziecka z rodzicem (rozdział X) oraz znaczenie porozumienia rodzicielskiego dla dziecka (rozdział XI).
Podstawowym celem fazy po rozwodzie rodziny jest wypracowanie gotowości do wejścia w nowe relacje i kontynuowanie dotychczasowych. Problematyka uporania się z żalem po wielu stratach, umiejętność korzystania ze wsparcia bliskich (w tym dziadków i rodzeństwa) i specjalistów, gotowość do przekształcenia dotychczasowej relacji w wymiarze rodzicielskim do współrodzicielstwa, została bardzo dokładnie zaprezentowana w kolejnych rozdziałach pracy (XII, XIII, XIV i XV). Oceniając bardzo pozytywnie recenzowaną książkę, pragnę zwrócić uwagę na jej aktualność i wysoką wartość poznawczą, która wynika z faktu, że odnosi się do interesującego i ważnego społecznie problemu badawczego jakim jest rozwód, jego uwarunkowania i mechanizmy oraz skutki wpływające na psychologiczne i społeczne funkcjonowanie członków rodziny. Problem ten jest przedmiotem dużego procesu zainteresowania w krajowej i zagranicznej literaturze, co sygnalizują Autorki w bogatej bibliografii. Recenzowana praca przyczynia się w istotny sposób do wzbogacenia naukowej wiedzy dotyczącej doświadczania kryzysu i procesu radzenia sobie z nim przez dorosłych i dzieci w sytuacji rozwodu. Opierając się na wyżej sformułowanych ocenach, z pełnym przekonaniem rekomen-duję publikację książki Magdaleny Błażek i Aleksandry Lewandowskiej- Walter pt. Rozwód jako proces. Perspektywa dorosłych i dzieci, jako pozycji wartościowej z poznawczego i aplikacyjnego punktu widzenia, która wzbogaca wiedzę w zakresie ujętym w jej temacie, jaka aktualnie istnieje w krajowej literaturze psychologicznej.

Prof. dr hab. Mikołaj Majkowicz, Gdański Uniwersytet Medyczny, Akademia Pomorska w Słupsku:

Recenzowana praca jest napisana przez Autorów, dla których to złożone zjawisko jakim jest rozwód, jest dobrze znane z wieloletniego doświadczenia zawodowego – pracy w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno – Konsultacyjnym. Ponadto Autorzy są też uniwersyteckimi pracownikami naukowymi znającymi teoretyczne modele zjawisk, o których piszą, posiadają znajomość teorii wyjaśniających psychologiczne mechanizmy konfliktu w rodzinie, a także jej rozpadu. Sami zresztą wnieśli spory wkład naukowy poświęcony tym zagadnieniom. Dowodem są liczne oryginalne prace cytowane w bibliografii recenzowanej książki, których są pierwszymi bądź jedynymi autorami. Te dwa filary, znajomość teorii i modeli wyjaśniających mechanizmy kształtujące życie w rodzinie, a także rozpadu rodziny, z jednej strony i wieloletnia praktyka diagnostyczno – opiniodawcza z drugiej, przyczyniły się do powstania dzieła o wysokiej jakości.
Książka została napisana językiem i stylem przyjemnym w czytaniu, zrozumiałym dla szerokiego kręgu czytelników a jednocześnie nie upraszczającym zbytnio, zachowującym wartości naukowe. Przeplatane treści o naukowym charakterze przykładami z własnej praktyki przyczyniają się znakomicie do lepszego zrozumienia treści przez czytelników, którzy nie koniecznie są z wykształcenia psychologami bądź socjologami.
Oryginalnym podejściem w recenzowanej książce jest podejście do tego samego zagadnienia jakim jest rozwód, z dwóch perspektyw, mianowicie z perspektywy dorosłego i z perspektywy dziecka. Wartość doświadczeń wyniesionych z pracy w placówkach, wiąże się także z tym, że mamy tam rzadko spotykaną sposobność spojrzenia na zjawisko rozwodu jednocześnie z różnych źródeł „tu i teraz”. Mamy bowiem spojrzenie na rozwód, a także na jego konsekwencje, z punktu widzenia wszystkich uczestników tego zjawiska jakim jest rozwód (spojrzenie ojca, matki, dzieci) a także danych z akt sprawy np. zeznania świadków. To doświadczenie jest odczuwalne w treści książki, jej lekturze towarzyszy bowiem przekonanie o wiarygodności zawartych tam tez, sugestii itp. Po prostu, ma się wrażenie, że Autorzy wiedzą o czym piszą.
To wszechstronne opracowanie tematu rozwodu i jego konsekwencji jest doskonałym źródłem wiedzy na ten temat, ale także inspiracją do refleksji, przemyśleń i działań mających na celu zapobieganie tym dramatycznym i szkodliwym z perspektywy indywidualnej i społecznej, zjawiskom.
Lekturę książki polecam zarówno specjalistom zajmującym się tą problematyką zawodowo (m. in. psychologom, pedagogom, socjologom, terapeutom, mediatorom, prawnikom, duchownym) ale także dla osób nie będących profesjonalistami w tej dziedzinie mianowicie dla rodziców. Rodzice bowiem mogą tam znaleźć wyjaśnienie swych czasem trudnych sytuacji rodzinnych, a także wskazówki do radzenia sobie z nimi.
Bardzo dobra pozycja, zachęcam do lektury.