Dysleksja z perspektywy dorosłości

Spis treści:

Wstęp

Rozdział 1. Rozwojowe zaburzenia w czytaniu i pisaniu a dorosłość – ujęcie teoretyczne

1.1. Wprowadzenie w problematykę dysleksji rozwojowej
1.2. Dysleksja – aspekty terminologiczno-diagnostyczne
1.3. Przyczyny i mechanizmy dysleksji – w poszukiwaniu teorii
1.4. Aspekty funkcjonalne rozwojowych zaburzeń w czytaniu i pisaniu a specyfika dysleksji w okresie dorosłości
1.4.1. Charakterystyczne objawy dysleksji
1.4.2. Symptomy i diagnoza dysleksji u dorosłych
1.5. Pomoc terapeutyczna osobom dorosłym z dysleksją, z uwzględnieniem perspektyw wybranych teorii naukowych
1.6. Podsumowanie: główne problemy i wnioski dla praktyki edukacyjnej i badawczej

Rozdział 2. Doświadczanie dysleksji i adaptacja do wynikających z niej trudności w retrospektywie osób dorosłych w świetle badań własnych

2.1. Problematyka badawcza a wybór paradygmatu
2.2. Założenia badawcze w świetle fenomenologii
2.3. Metoda badawcza, czyli narracje biograficzne w odniesieniu do dysleksji jako problemu indywidualnego i społecznego
2.4. Uczestnicy i organizacja badań

Rozdział 3. Doświadczenia związane z dysleksją w okresie edukacji w retrospekcyjnych narracjach osób dorosłych

3.1. Ogólne założenia dotyczące pozyskanego materiału badawczego i jego prezentacji
3.2. Pierwsze problemy szkolne
3.2.1. Problemy z nauką płynnego czytania i czytania ze zrozumieniem
3.2.2. Problemy z niepoprawną pisownią i nieczytelnym pismem
3.2.3. Problemy w czytaniu i pisaniu powiązane z innymi trudnościami szkolnymi
3.3. Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna
3.4. Ocena procesu terapeutycznego
3.5. Doświadczenia na poszczególnych etapach edukacyjnych
3.6. Środowisko rodzinne wobec problemu dysleksji
3.7. Tożsamość „dyslektyka”

Rozdział 4. Dysleksja w dorosłym życiu

4.1. Uczenie się życia z dysleksją
4.2. Problemy z dysleksją w życiu codziennym
4.2.1. Kompensacja trudności z poprawną pisownią i czytelnym charakterem pisma w życiu dorosłym – rola edytorów tekstu i innych sposobów radzenia sobie z trudnościami
4.3. Wypracowane strategie zachowań
4.4. Znaczenie uzdolnień i świadomości mocnych stron
4.5. Oczekiwania i plany życiowe uczestników badań

Rozdział 5. Gruntowanie wybranych teorii hipotetycznego modelu radzenia sobie z dysleksją w dorosłym życiu we fragmentach narracji biograficznych uczestników badań

5.1. Gruntowanie teorii pola Kurta Lewina
5.2. Gruntowanie teorii zachowania zasobów osobistych Stevana E. Hobfolla
5.3. Gruntowanie koncepcji zasobów odpornościowych w teorii salutogenicznej Aarona Antonovsky’ego

Podsumowanie i wnioski z badań
Bibliografia

Wprowadzenie

prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz:

Autorka podjęła bardzo interesujący temat o szerokim spektrum zagadnień. Publikacja nie tylko wyczerpuje problematykę dysleksji z perspektywy dorosłości, ale także przedstawia nowe perspektywy jej opisu i analizy. Badania na ten temat wśród dorosłych były rzadko podejmowane, zarówno w literaturze polskiej, jak i anglojęzycznej. Jest to ważne zagadnienie, bowiem sprawne funkcjonowanie w sferze czytania i pisania ma niebagatelne znaczenie dla uczenia się i zdobywania wiedzy, co za tym idzie rozwoju intelektualnego, a następnie urzeczywistniania celów życiowych w aspekcie życia osobistego i zawodowego (samorealizacji).

Bibliografia
Amitay, S., Ben-Yehudah, G., Banai, K., Ahissar, M. (2002). Disabled readers suffer from visual and auditory impairments but not from a specific magnocellular deficit, Brain Research, 125, 2272–2285.
APA (1994). American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.), Washington.
Baddeley A. (1986). Working memory, Oxford: Calrendon Press.
Baddeley A.D. (2003). Working memory: looking back and looking forward. Nature Reviews Neuroscience, 4 (10), 829–839.
Bakke D.J., Vinke J. (1985). Edyslexics. Effekts of hemisphere-specifics stimulation brain activity and reading in dyslexic. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 7.
Balejko A. (2003). Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu. Białystok.
BDA, British Dyslexia Association (1999). Reading together [broszura wydana przez BDA].
Bednarek D. (2011). Podstawy diagnozy i terapii specyficznych zaburzeń czytania (SZC)
w perspektywie neurokognitywistycznej. W: M.B. Pecyna (red.), Dysleksja rozwojowa. Fakt i tajemnica w diagnostyce psychologiczno-pedagogicznej, Opole: Wyd. Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji.
Bednarek D., Grabowska A. (2002). Luminance and chromatic contrast sensitivity in dyslexia: The magnocellular deficit hypothesis revisited, Neuroreport, 18, 2521–2525.
Bogdanowicz M. (1983). Trudności w pisaniu u dzieci. Gdańsk: Uniwersytet Gdański.
Bogdanowicz M. (1994). O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu – odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lubin: Linea.
Bogdanowicz M. (2000), Integracja percepcyjno-motoryczna. Teoria ‒ diagnoza ‒ terapia. Warszawa: Centrum Metodologiczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.
Bogdanowicz M. (2002). Ryzyko dysleksji – problem i diagnozowanie, Gdańsk: Harmonia.
Bogdanowicz M. (2003). Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie, Gdańsk: Harmonia.
Bogdanowicz M. (2003). Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu. W: T. Gałkowski,
G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi, Opole: Uniwersytet Opolski, 815–863.
Bogdanowicz M. (2008). Portrety nie tylko sławnych osób z dysleksją, Gdańsk: Harmonia.
Bogdanowicz M. (2012). Dysleksja w wieku dorosłym, Gdańsk: Harmonia.
Bogdanowicz M. (2017). Zaburzenie komunikacji pisemnej. W: A. Domagała, U. Mirecka, Zaburzenia komunikacji pisemnej, Gdańsk: Harmonia Universalis.
Bogdanowicz M., Adryjanek A. (2004). Uczeń z dysleksją w szkole, Gdańsk: OPERON.
Bogdanowicz M., Bogdanowicz K.M., Łockiewicz M., Pąchalska M., Karasiewicz K. (2012). Deficyty i mocne strony dorosłych osób z problemem dysleksji. W: M. Bogdanowicz (red.). Dysleksja w wieku dorosłym. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Bogdanowicz M., Jaworowska A., Krasowicz-Kupis G., Matczak A., Pelc-Pękala O., Pietras I., Stańczak J., Szczerbiński M. (2008). Diagnoza dysleksji u uczniów kl. III szkoły podstawowej. Przewodnik diagnostyczny, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Bogdanowicz M., Łockiewicz M., Bogdanowicz K.M., Karasiewicz K., Pąchalska M. (2012). Memory impairments in adults with dyslexia. Acta Neuropsychologica, 10, 2.
Bogdanowicz, M. (1987). Integracja percepcyjno-motoryczna a specjalne trudności w czytaniu u dzieci. Gdańsk: Uniwersytet Gdański. Praca habilitacyjna.
Bogdanowicz, M. (1990). Integracja percepcyjno-motoryczna. Metody diagnozy i terapii. Warszawa: COM PW-Z.
Bogdanowicz, M. (2000). Integracja percepcyjno-motoryczna. Teoria – Diagnoza – Terapia. Warszawa: COM P-P.
Borkowska A.R. (2006). Neuropsychologiczne mechanizmy powstawania zaburzeń rozwojowych. W: A.R. Borkowska, Ł. Domańska (red.), Neuropsychologia kliniczna dziecka (s. 13–30). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Borkowska A.R. (2006). Neuropsychologiczne podłoże trudności w czytaniu i pisaniu, W:
G. Krasowicz-Kupis (red.), Dysleksja rozwojowa. Perspektywa psychologiczna, Gdańsk: Harmonia.
Borkowska A.R., Karbowniczek D. (2011). Analiza porównawcza funkcjonowania psychospołecznego młodzieży z dysleksją rozwojową mieszkającej na wsi i w mieście, Opole.
Bowers P.G., Ishaik G. (2003). RAN’s contribution to understanding reading disabilities. W: H.L. Swanson, K.R. Harris, S. Graham (red.), Handbook of learning disabilities (s. 140–157), New York–London: The Guilfor Press.
Bowers P.G., Ishaik G. (2003). RAN’s contribution to understanding reading disabilities. W: H.L. Swanson, K.R. Harris, S. Graham (red.), Handbook of learning disabilities
(s. 345–363), New York: Guilford.
Bowers P.G., Wolf M. (1993). Theoretical links between naming speed, precise timing mechanisms and orthographic skill in dyslexia, Reading and Writing. An Interdisciplinary Journal, 5, 69–85.
Bradley L., Bryant P. (1978). Difficulties in auditory organization as a possible cause of reading backwardness, Nature, 271, 746–747.
Bradley L., Bryant P. (1991). Phonological skills before and after learning to read. W: S.A. Brady, D.P. Shankweiler (red.), Phonological processes in literacy: A tribute to Isabelle Y Liberman (s. 37–45), Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Bronfenbrenner U. (2005). Making Human Beings Human: Bioecological Perspectives on Human Development. Sage Publications, USA.
Brown W.E., Eliez S., Menon V., Rumsey J.M., White C.D., Reiss A.L. (2001). Preliminary evidence of widespread morphological variations of the brain in dyslexia, Neurology, 56 (6), 781–783.
Brzezińska A. (1987). Czytanie i pisanie. Nowy język dziecka, Warszawa: WSiP.
Ceyssens M. (2001). Mijn kind hoeft dyslexie, Janno, Tielt.
Charmaz K. (2009). Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej. Warszawa: PWN.
Charolles L., Cole P., Serniclaes W. (2000). Reading acquisition and developmental dyslexia, Hove: Psychology Press.
Cieszyńska-Rożek J. (2013). Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa, Kraków: Wydawnictwo Metody Krakowskiej.
Collins R., 2000, vol. 18, no. 1.
Cymerma H. (2007). Doświadczanie jakości życia po przeszczepie – perspektywa fenomenologiczno-hermeneutyczna, Olsztyn: Wyd. UWM.
Davis R.D., Braum E,M., (2009). Dar dysleksji, Poznań: Zysk i S-ka. Wyd I.
Demetrio D. (2000). Autobiografia. Terapeutyczny wymiar pisania o sobie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Démonet J.-F., Taylor M.J., Chaix Y. (2004). Developmental dyslexia, The Lancet, 363 (9419), 1451–1460.
Denzin N.K, Lincoln Y.S. (red.), (2009). Metody badań jakościowych, t. 1 i 2, Warszawa: PWN.
Domagała A., Mirecka U. (2014). Postępowanie logopedyczne w przypadku dysleksji rozwojowej, W: S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin: Wyd. UMCS.
Dominice P. (2006). Uczyć się z życia. Biografia edukacyjna w kształceniu dorosłych, Łódź: Wyd. WSH-E.
Dubas, W. Świtalski (red.), (2011). Uczenie się z (własnej) biografii. Łódź: Wyd. UŁ.
Dykcik W. (2005). Pedagogika specjalna wobec aktualnych sytuacji i problemów osób niepełnosprawnych, Poznań: Wyd. Naukowe UAW.
Dyslexia, Annals of the New York Academy of Science, 682, 70–82.
Emerson G., Dickman (2017). Do We Need a New Definition of Dyslexia?
Facoetti A., Lorusso M.L., Cattaneo C., Galli R., Molteni M. (2004). Spowolnienie skupiania uwagi wzrokowej i słuchowej u dzieci z dysleksją rozwojową. W: A. Grabowska,
K. Rymarczyk (red.), Dysleksja: od badań mózgu do praktyki (s. 123–145), Warszawa: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.
Fawcett A.J., Nicolson R.I. (2004). Rola móżdżku w dysleksji. W: A. Grabowska, K. Rymarczyk (red.), Dysleksja: od badań mózgu do praktyki (s. 7–42), Warszawa: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.
Finch A.J., Nicolson R.I., Fawcett A.J. (2002). Evidence for a neuroanatomical difference within the olivocerebellar pathway of adults with dyslexia, Cortex, 38, 529–539.
Fisher S.E., Francks C., Marlow A.J., MacPhie I.L., Newbury D.F., Cardon L.R., Ishikawa-Brush Y., Richardson A.J., Talcott J.B., Gayán J., Olson R.K., Pennington B.F., Smith S.D., DeFries J.C., Stein J.F., Monaco A.P. (2002). Independent genomewide scans identify
a chromosome 18 quantitative-trait locus influencing dyslexia, Nature Genetics, 30 (1), 86–91.
Fletcher J.M., Foorman B.R., Boudousquie A., Barnes M.A., Schatschneider C., Francis D.J. (2002). Assessment of reading and learning disabilities: a research-based intervention-oriented approach, Journal of School Psychology, 40 (1), 27–63.
Flick U. (2010). Projektowanie badan jakościowych, Warszawa: PWN.
Frith U. (2001). Mind blindness and the brain in autism, Neuron, 32 (6), 969–979.
Galaburda A.M., Livingstone M. (1993). Evidence For the Magnocellular Defect in Developmental. Dyslexia. Annals of the New York Academy of Sciences, 682, 70–82.
http://dx.doi.org/10.1111/j.1749-6632.1993.tb22960.x .
Geschwind N., Behan P. (1982). Left-handedness: association with immune disease, migraine and developmental learning disorder, Proceeding of the National Academy of Science, 79, 5097–5100.
Geschwind N., Galaburda A.M. (1985). Cerebral lateralization. Biological mechanisms, associations, and pathology: I. A hypothesis and a program for research, Archives of Neurology, 42, 428–459.
Gilger J.W., Kaplan B.J. (2001). Atypical brain development: a conceptual framework for understanding developmental learning disabilities, Developmental Neuropsychology, 20 (2), 465–481.
Gindrich P. (2003). Funkcjonowanie psychospołeczne uczniów dyslektycznych. Lublin: UMCS.
Grabowska A., Bednarek D. (2004). Różnice płciowe w dysleksji. W: A. Grabowska, K. Rymarczyk (red.), Dysleksja: od badań mózgu do praktyki, Warszawa: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.
Grochociński M. (1979). Kultura pedagogiczna rodziców, W: M. Ziemska (red.), Rodzina
i dziecko, Warszawa: PWN.
Gruszczyk-Kolczyńska E. (1997), Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki, Warszawa: WSiP.
Grzegorek A. (2003). Narracja jako forma strukturyzująca doświadczenie. W: K. Krzyżewski (red.), Doświadczanie indywidualne, Kraków: Wyd. UJ.
Habib M. (2000). The neurological basis of developmental dyslexia. An overview and working hypothesis, Brain Research, 123, 2373–2399.
Hari R., Renvall H. (2001). Impaired processing of rapid stimulus sequences in dyslexia, Trends In Cognitive Science, 5, 525–532.
Heidegger M. (1962). Bycie i czas. Oxford: Blackwell.
Hobfoll S. (2006). Stres, kultura i społeczność, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hulme C., Snowling M.J. (1992). Phonological deficits in dyslexia: a „sound” reappraisal of the verbal deficit hypothesis. W: N.N. Singh, I.L. Beale (red.) Learning Disabilities: Nature, Theory and Treatment (s. 270–301), New York: Springer-Verlag.
Husserl E. (1974). Fenomenologia, Warszawa: PWN.
ICD-10. Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych, Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne.
Izdebska H. (1980). Współżycie pokoleń w rodzinie. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 9.
Jaśkowski P., Rusiak P. (2004). Rola płata ciemieniowego w etiologii dysleksji rozwojowej. W: A. Grabowska, K. Rymarczyk (red.), Dysleksja: od badań mózgu do praktyki (s. 123–144), Warszawa: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.
Jaworowska A., Matczak A., Stańczak J. (2010). Diagnoza Dysleksji, aneks do przewodnika diagnostycznego. Normalizacja dla uczniów klasy V szkoły podstawowej, Warszawa: PTP.
Johannes S., Kussmaul C.L., Munte T.F., Mangun G.R. (1996). Developmental dyslexia: passive visual stimulation provides no evidence for a magnocellular processing defect, Neuropsychologia, 34, 1123–1127.
Kaja B. (2003). Etiologia i diagnoza dysleksji rozwojowej – przegląd badań prowadzo-nych na świecie. W: B. Kaja (red.), Diagnoza dysleksji, Bydgoszcz: Wyd. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
Kipling R. (1900). Księga dżungli, tłumaczył Birkenmajer J., Warszawa: Prószyński i S-ka.
Kmiecik-Baran K. (1992). Osamotnienie a zdrowie psychiczne. Zeszyty naukowe Uniwersytetu Gdańskiego – Psychologia, t. 10, Gdańsk.
Kołakowski L. (1987). Husserl i poszukiwanie pewności, Warszawa: Wydawnictwo In Plus Stan.
Konecki K. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Kossewska J. (2016). Studies on deafness in ecological system contex, Kraków: JAK.
Krasowicz-Kupis G. (1997). Język, czytanie, dysleksja, Lublin: Wyd. UMCS.
Krasowicz-Kupis G. (1997). Podręcznik do Zetotestu, Lublin: Graner s.c.
Krasowicz-Kupis G. (1999). Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6-, 9-letnich, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Krasowicz-Kupis G. (2004). Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka,
Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Krasowicz-Kupis G. (2006). Dysleksja a rozwój mowy i języka. W: G. Krasowicz-Kupis (red.), Dysleksja rozwojowa – perspektywa psychologiczna, Gdańsk: Harmonia.
Krasowicz-Kupis G. (2008). Psychologia dysleksji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krasowicz-Kupis G. (red.) (2009). Diagnoza dysleksji. Najważniejsze problemy, Gdańsk: Harmonia
Krawczyk-Bocian A. (2016). Biograficzne doświadczanie (nie)pełnosprawności w świetle teorii dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego. Bydgoszcz: Wyd. UKW.
Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk reference. American Psychiatric Association, 2013 (wydanie polskie pod red. P. Gałeckiego i Ł. Święcickiego, Edra Urban@Partner, Wrocław, 2015).
Leonard C.M., Eckert M.A., Lombardino L.J. (2001). Anatomical risk factors for phonological dyslexia, Cerebral Cortex, 11, 148–157.
Limont W. (2010). Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Lion G., Reid, S.E. Shaywitz, B.A. Shaywitz (2003). Defining dyslexia, comorbidity, teachers’ knowledge of Language and Reading: A definition of dyslexia, Annals of Dyslexia, 53.
Lipowska M. (2001). Profil rozwoju kompetencji fonologicznej dzieci w wieku przedszkolnym, Kraków: Impuls.
Łałajewa R.I. (1997). Definicje, ujęcie i rozpowszechnienie zaburzeń czytania u dzieci
w wieku szkolnym. W: Ł.S. Wołkowa, W.I. Sieliworstwa (red.), Chrestmatia logopedii, t. II, Moskwa: Włados.
Manis F.R., Seidenberg M.S., Doi L.M., McBride-Chang C, Petersen A. (1996). On the bases of two subtypes of developmental dyslexia, Cognition, 58, 157–195.
Mayring P. (2001). Kombination und Integration qualitativer und quantitativer Analyse, FQS, 2, 1, Art. 6 – Februar.
Mądrzycki T. (2002). Osobowość jako system tworzący i realizujący plany, Gdańsk: Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego.
Mickiewicz J. (1997). Jedynka z ortografii? Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafii w starszym wieku szkolnym, Toruń: TNOiP Dom Organizatora.
Mikołejko Z. (2013). Jak błądzić skutecznie, Warszawa: Wyd Iskry.
Miłobędzka K. (2009). Poetka, w wywiadzie z Jarosławem Borowcem, Szare światło. Rozmowy z Krystyną Miłobędzką i Andrzejem Falkiewiczem, Austeria, Poznań.
Mirecka U. (2009). O błędach w pisowni identyfikowanych jako symptomy zaburzeń funkcji słuchowych. W: G. Krasowicz-Kupis (red.), Diagnoza dysleksji, Gdańsk: Harmonia.
Moffat S.D., Hampson E., Wickett J.C., Vernon P.A., Lee D.H. (1997). Testosterone is correlated with regional morphology of the human corpus callosum, Brain Research, 767 (2), 297–304.
Nicolson R.I., Fawcett A.J. (1990). Automaticity: a new framework for dyslexia research? Cognition, 35, 159–182.
Nicolson R.I., Fawcett A.J., Berry E.L., Jenkins I.H., Dean P., Brooks D.J. (1999). Association of abnormal cerebellar activation with motor learning difficulties in dyslexic adults, Lancet, 353 (9165), 1662–1667.
Nicolson R.I., Fawcett A.J., Dean P. (2001). Developmental dyslexia: the cerebellar deficit hypothesis, Trends in Neuroscience, 24, 508–511.
Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln (red.), (2009). Metody badań jakościowych, t. 1 i. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Nowak-Dziemianowicz M. (2002). Doświadczenia rodzinne w narracjach, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej i TWP.
Padget S.Y., Knight D.F., Sawyer D.J. (1996). Tennessee meets the challenge of dyslexia, Annals of Dyslexia, 6, 51–72.
Palka S. (2006). Metodologia, badania, praktyka pedagogiczna, Gdańsk: GWP.
Pennington B.F. (1991). Diagnosing learning disorders. A neuropsychological framework, New York–London: The Guilford Press.
Pennington B.F., Lefly D.L. (2001). Early reading development in children at family risk for dyslexia, Child Development, 72, 816–833.
Pennington B.F., Lefly D.L., VanOrden G.C., Bookman M.O., Smith S.D. (1987). Is phonology bypassed in normal or dyslexic development? Annals of Dyslexia, 37, 62–89.
Pietras I. (2007). O klasyfikacji błędów w dysortografii. W: M. Kostka-Szymańska, G. Krasowicz-Kupis (red.), Dysleksja – problem znany czy nieznany?, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 81–92.
Pietras I. (2008). Dysortografia – uwarunkowania psychologiczne, Gdańsk: Harmonia.
Pietras I., Stańczak J., Szczerbiński M. (2008). Diagnoza dysleksji u uczniów klasy III szkoły podstawowej, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
Pietrasiński Z. (1976). Podstawy psychologii pracy, Warszawa: WSIP.
Podgórska-Jachnik D. (2014). Praca socjalna z osobami z niepełnosprawnością i ich rodzinami, Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
Pöggeler O. (2002). Droga myślowa Martina Heideggera, Warszawa: Czytelnik.
Potępa M. (2003) Spór o podmiot w filozofii współczesnej, Warszawa: Czytelnik.
Półtawski A. (1973). Świat. Spostrzeżenie. Świadomość, Warszawa: PWN.
Rack J.P., Snowling M.J., Olson R.K. (1992). The nonword reading deficit in developmental dyslexia: a review, Reading Research Quarterly, 27 (1), 28–53.
Rae C., Harasty J.A., Dzendrowskyj T.E. (2002). Cerebellar morphology in developmental dyslexia, Neuropsychologia, 40, 1285–1292.
Regulska A. (2010). Założenia współczesnego systemu opieki zastępczej nad dzieckiem, W: J. Kułaczkowski (red.), Aspekty wychowania dziecka w rodzinie, Warszawa: Rodzina i dziecko.
Riemann G., Schütze (1992). Trajektoria jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, Kultura i Społeczeństwo, 2.
Rusiniak M., Lewandowska M. (2014). Przegląd wybranych koncepcji dysleksji rozwojowej – perspektywa genetyczna, neuropsychologiczna i lingwistyczna, Nowa Audiofonologia, 3 (1).
Sampogna G. (2017). ICD-11 – Projekt wytycznych diagnostycznych dla zaburzeń psychicznych: raport dla członków WPA, Psychiatria Polska, 51 (3), 397–406.
Sattler J.M. (1992). Assessment of Children 3rd Edition. W: Jerome M. Sattler, Publisher, Inc. San Satler, Specific Learning Difficulties.
Schütze F. (1997). Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpreta-tywnej, Studia Socjologiczne, 1.
Shaywitz S.E., Shaywitz B.A. (2003). Neurobiological Indices of dyslexia. W: H.L. Swanson, K.R. Harris, S. Graham (red.), Handbook of Learning Disabilities (s. 514–531), New York–London: The Guilford Press.
Skottun B.C. (2000). The magnocellular deficit theory of dyslexia: the evidence from contrast sensitivity, Vision Research, 40, 111–127.
Snowling M. (2000). Dyslexia, Second Edition, Oxford–Malden: Blackwell Publishers Inc.
Snowling M.J. (1981). Phonemic deficits in developmental dyslexia, Psychological Research, 43, 219–234.
Snowling M.J., Nation K. (1997). Phonology, language and learning to read. W: C. Hulme, M. Snowling (red.), Dyslexia, biology and cognition (s. 153–166), London: Whurr Publishers.
Spec O. (2005). Niepełnosprawni w społeczeństwie. Podstawy ortopedagogiki, Gdańsk: GWP.
Spionek H. (1965). Zaburzenia rozwoju psychoruchowego dziecka, Warszawa: PWN.
Spionek H. (1970, 1985). Psychologiczna analiza trudności i niepowodzeń szkolnych, Warszawa: PZWS.
Spionek H. (1973), Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa: PWN.
Sprenger-Charolles L., Cole P., Lacert P., Serniclaes W. (2000). On subtypes of develop-mental dyslexia: evidence from processing time and accuracy scores, Canadian Journal of Experimental Psychology, 54.
Sprenger-Charolles L., Cole P., Serniclaes W. (2006). Reading acquisition and develop-mental dyslexia, Hove: Psychology Press.
Stanovich K.E. (1986). Matthew Effects in reading: Some consequences of individual differences in the acquisition of literacy, Reading Research Quarterly, 21, 360–406.
Stanovich K.E. (2000). Progress in understanding reading: Scientific Foundations and New Frontiers, New York: Guilford Press.
Stanovich K.E., Siegel L.S. (1994). Phenotypic performance profile of children with reading disabilities: A regression-based test of the phonological-core variable-difference model. Journal of Educational Psychology, no 86, 24–53.
Staroń G., Traczyk. J. (2012). Czy dorosłe osoby zdiagnozowane jako uczniowie z dysleksją nadal mają problem z czytaniem? W: M. Bogdanowicz (red.), Dysleksja w wieku dorosłym, Gdańsk: Harmonia Universalis,.
Stasiak J., (2012), Alalia. Perspektywy opisu. W: S. Grabias, M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Lublin: Wyd. UMCS,.
Stein J. (2001). The Magnocellular Theory of Developmental Dyslexia, Dyslexia, 7, 1.
Stein J. (2004). Wielkokomórkowa teoria dysleksji rozwojowej. W: A. Grabowska, K. Rymarczyk (red.), Dysleksja: od badań mózgu do praktyki psychologicznej, Warszawa:
Instytut Biologii Doświadczalnej PAN.
Szczepański J. (1988). O indywidualności, Warszawa.
Szczerbiński M. (2007). Dysleksja rozwojowa, próba definicji. W: M. Kostka-Szymańska, G. Krasowicz-Kupis (red.), Dysleksja – problem znany czy nieznany?, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 47–70.
Śliwerski B. (2006). Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, tom I.
Tallal P. (1980). Auditory temporal perception, phonics, and reading disabilities in children, Brain and Language, 9, 182–198.
Teicher, M.H., Anderson C.M., Polcari A. (2012). Proceedings of the National Academy of Sciences. Published online before print February 13.
The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders Diagnostic criteria for research World Health Organization (1993). Geneva [http://www.who. int/classifications/icd/en/GRNBOOK.pdf].
Trzebiński J. (2001). Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk: GWP.
Van Ijzendoorn M.H., Bus A.G. (1994). Meta-analytic confirmation of the non-word reading deficit in developmental dyslexia, Reading Research Quarterly, 29, 266–275.
Vellutino F.R. (1979). Dyslexia: Research and Theory, Cambridge: MIT Press.
Wagner R.K., Torgesen J.K., Rashotte C.A. (1994). Development of reading related pho-nological processing abilities: new evidence of bidirectional causality from a latent variable longitudinal study, Developmental Psychology, 30, 73–8.
Wejner T. (2007). Sprawdzian – egzamin zewnętrzny pod koniec szkoły podstawowej, Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Edukacji Zdrowotnej.
Wejner-Jaworska T. (2017). Dyslexia in adults and depression – in the perspective of
a narrative of a participant of pedagogical therapy. Interdisciplinary Contexts Of Special Pedagogy/Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 17, 223‒244.
Wejner-Jaworska T. (2015). Uczniowie z dysleksją rozwojową pod koniec szkoły pod-stawowej w roku 2015, Studia Dydaktyczne, 27.
Wimmer H. (1993). Characteristics of developmental dyslexia in a regular writing system, Applied Psycholinguistics, 14, 1–33.
Wimmer H. (1995). The nonword deficit in developmental dyslexia: Evidence from German children, Journal of Experimental Child Psychology, 61, 80–90.
Wiskirska-Woźnica B., Maciejewska B. (2018), Zaburzenia czytania i pisania w neurologopedii. W: Wprowadzenie do neurologopedii. red. Andrzej Obrębowski, Poznań: Wydaw. Med., 2018.
Wolf M. (1991). Naming speed and reading: the contribution of the cognitive neurosci-ence, Reading Research Quarterly, 26, 123–141.
Wolf M. (1999). What time may tell: towards a new conceptualization of developmental dyslexia, Annals of Dyslexia, 49, 3–28.
Wolf M., Bowers P.G. (1999). The double deficit hypothesis for the developmental dyslexics, Journal of Educational Psychology, 91, 415–438.
Wolf M., Bowers P.G., Biddle K. (2000). Naming – speed processes, timing, and reading: a conceptual review, Journal of Learning Disabilities, 33, 387–407.
Wolf M., Denckla M.B. (2005). RAN/RAS. Rapid Automatized Naming and Rapid Alter-nating Stimulus tests. Ages: 5–18; 11, Austin: PRO-ED.
Wray D. (2008). Metapoznanie oraz procesy czytania i pisania, W: G. Reid, J. Wearmouth (red.), Dysleksja. Teoria i praktyka. Tłum. H. Kostyło, P. Kostyło, GWP, Gdańsk.
Wright B.A., Bowen R.W., Zecker S.G. (2000). Nonlinguistic perceptual deficits associated with reading and language disorders, Current Opinion in Neurobiology, 10, 482–486.
Ziegler J.C., Muneaux M., Grainger J. (2003). Neighborhood effects in auditory word recognition: Phonological competition and orthographic facilitation, Journal of Memory and Language, 48, 779–793.
Ziemska M. (red.) (1986). Rodzina i dziecko, Warszawa: PWN.