Nauczyciel w obliczu szans i zagrożeń współczesnego świata w perspektywie kształcenia i pracy zawodowej

Spis treści:

Wstęp

1. Osobowość i autorytet nauczyciela
Aneta Jegier, Beata Szurowska

2. Aspekty prawne w zawodzie nauczyciela
Aneta Jegier, Beata Szurowska

3. Komunikacja i motywowanie wychowanków do nauki
Aneta Jegier, Beata Szurowska

4. Dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w placówce oświatowej
Aneta Jegier, Beata Szurowska

4.1. Nieprawidłowości w rozwoju dzieci
4.2. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
4.3. Wybrane metody wspomagania rozwoju dzieci
4.4. Edukacja włączająca oraz kształtowanie postawy prointegracyjnej

5. Nowoczesne technologie i cyberprzestrzeń w zawodzie nauczyciela
Stefan T. Kwiatkowski

5.1. Nauczyciel w świecie mediów
5.2. Kompetencje medialne, informacyjne i cyfrowe nauczycieli jako warunek skutecznej edukacji dzieci i młodzieży
5.3. Edukacja medialna małego dziecka
Beata Szurowska

6. Kształcenie społeczno-emocjonalne nauczycieli i uczniów
Stefan T. Kwiatkowski

6.1. Kompetencje społeczne i emocjonalne – wybrane aspekty
6.1.1. Kompetencje społeczno-emocjonalne jako brakujący element „szkolnego scenariusza”
6.1.2. Istota kompetencji społeczno-emocjonalnych oraz procesu ukierunkowanego na ich rozwijanie
6.1.3. Znaczenie kompetencji społecznych i emocjonalnych w zawodzie nauczyciela
6.2. Wspomaganie rozwoju społeczno-emocjonalnego nauczycieli
6.3. Wspomaganie rozwoju społeczno-emocjonalnego dzieci i młodzieży
6.4. Wspomaganie rozwoju społeczno-emocjonalnego małego dziecka w oparciu o założenia Koncepcji Stymulacji Emocjonalnej
Beata Szurowska
6.4.1. Nauczyciel w idei edukacji w oparciu o założenia Koncepcji Stymulacji Emocjonalnej
6.4.2. Wspomaganie rozwoju społeczno-emocjonalnego małych dzieci z wykorzystaniem utworów literackich i zabaw w grupie

7. Praktyczne kształcenie nauczycieli w perspektywie przyszłości
Aneta Jegier, Beata Szurowska

7.1. Praktyki pedagogiczne jako ważny element przygotowania do zawodu nauczyciela
7.2. Modelowe ujęcie kształcenia praktycznego studentów studiów pedagogicznych (na podstawie realizacji zadań projektu „Dobre praktyki – dobrzy nauczyciele – skuteczna szkoła”)
7.2.1. Praktyczne kształcenie nauczycieli według modelu wypracowanego w ramach projektu „Dobre praktyki – dobrzy nauczyciele – skuteczna szkoła” – działania w poszczególnych etapach realizacji praktyk
7.2.1.a. Przygotowanie do realizacji praktyk
7.2.1.b. Realizacja praktyk na każdym roku studiów
7.2.1.c. Realizacja zadań w ramach praktyk hospitacyjnych
7.2.1.d. Realizacja zadań w ramach monitorowania i ewaluacji
7.2.1.e. Zaliczenie zrealizowanych praktyk
7.2.2. Realizacja projektu „Dobre praktyki – dobrzy nauczyciele – skuteczna szkoła” – refleksje  opiekunów merytorycznych specjalności objętych projektem
7.2.3. Wnioski, zalecenia i propozycje do wykorzystania w praktyce pedagogicznej

Podsumowanie
Bibliografia

Wstęp

Abramczuk K., Doświadczane ryzyko i poczucie bezpieczeństwa w internecie, [w:] J. Pyżal-
ski, A. Zdrodowska, Ł. Tomczyk, K. Abramczuk (red.), Polskie badanie EU KIDS
ONLINE 2018, Poznań 2019, s. 79–93.
Akunin B., Świat jest teatrem, Warszawa 2012.
Andrzejewska A., Andrzejewski A., Wyzwania dla szkoły wobec zagrożeń cyberprzestrzeni,
[w:] B. Szurowska (red.), Szkoła w sytuacji trudnej. Zdążyć z pomocą, Warszawa 2020,
s. 198–216.
Appelt K., Jabłoński S., Miejsce kompetencji społeczno-emocjonalnych w edukacji wczesnoszkol-
nej, „Psychologia Wychowawcza” 2017, nr 11, s. 64–82.
Bandura A., Teoria społecznego uczenia się, Warszawa 2007.
Bednarek J., Multimedialne kształcenie ustawiczne nauczycieli. Teoria, badania, praktyka,
Warszawa 2010.
Bee R., Bee F., Feedback, Warszawa 2002.
Bennett N., Lemoine G.J., What a Difference a Word Makes: Understanding Threats to Perfor-
mance in a VUCA World, „Business Horizons” 2014, nr 57, s. 311–317.
Bis D., Wychowanie człowieka do mediów jako zadanie pedagogiki medialnej, „Roczniki
Pedagogiczne” 2018, t. 10 (46), nr 1, s. 97–112.
Blair C., Raver C.C., The  Neuroscience  of  SEL, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domitrovich,
R.P. Weissberg, T.P. Gullotta (red.), Handbook of Social and Emotional Learning.
Research and Practice, New York 2015, s. 65–80.
Bogdanowicz M., Metoda dobrego startu w pracy z dziećmi w wieku od 5 do 10 lat, War-
szawa 1985.
Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1985.
Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspoma-
ganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1994.
Bowlby J., The Making and Breaking of Affectional Bonds, London 1979.
Brackett M.A., Katulak N.A., Emotional Intelligence in the Classroom: Skill-Based Training
for Teachers and Students, [w:] J. Ciarrochi, J.D. Mayer (red.), Applying Emotional Intel-
ligence. A Practitioner’s Guide, New York and Howe 2007, s. 1–27.233 Bibliografia
Brackett M.A., Rivers S.E., Transforming Students’ Lives with Social and Emotional Learning,
[w:] R. Pekrun, L. Linnenbrink-Garcia (red.), International Handbook of Emotions in
Education, New York 2014, s. 368–388.
CASEL Guide: Effective Social and Emotional Learning Programs. Preschool and Elementary
School Edition, Chicago 2012.
CASEL Guide: Effective Social and Emotional Learning Programs, Middle and High School
Edition, Chicago 2015.
Cefai C., Bartolo P.A., Cavioni V., Downes P., Strengthening Social and Emotional Edu-
cation as a Core Curricular Area across the EU. A Review of the International Evidence,
NESET II report, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2018.
Chandler, A., The Flexible SEL Classroom. Practical Ways to Build Social Emotional Learning
in Grades 4–8, New York–Abingdon 2018.
Clark A., Blades J., Practical Ideas for Emotional Intelligence, New York–Abingdon 2017.
Colverd S., Hodgkin B., Developing  Emotional  Intelligence  in  the  Primary  School, New
York–Abingdon 2011.
Conklin T., Social  &  Emotional  Learning.  Essential  Lessons  for  Student  Success, New
York 2014.
Cyran-Prus M., Matych E., Zaburzenia lateralizacji, [w:] E.M. Skorek, Terapia pedagogicz-
na, Kraków 2007.
Cywińska M., Stres dzieci w młodszym wieku szkolnym. Objawy, przyczyny, możliwości prze-
ciwdziałania, Poznań 2017.
Czerepaniak-Walczak M., Kompetencje nauczyciela w kontekście założeń pedagogiki emancy-
pacyjnej, Białystok 1994.
Czub M., Rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych dziecka, [w:] M. Czub (red.), Diagno-
za funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku od 1,5 do 5,5 lat, Warszawa
2014, s. 11–24.
Czub M., Matejczuk J., Rozwój społeczno-emocjonalny w pierwszych sześciu latach życia.
Perspektywa jednostki, rodziny i społeczeństwa, Warszawa 2015.
Dacey J., Criscitiello G., Devlin M., Integrating SEL Into Your Curriculum. Practical Lesson
Plans for Grades 3–5, New York–Abingdon 2018.
Darling-Hammond L., Social and Emotional Learning. Critical Skills for Building Healthy
Schools, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domitrovich, R.P. Weissberg, T.P. Gullotta (red.),
Handbook of Social and Emotional Learning. Research and Practice, New York 2015,
s. xi–xiii.
Dawid J.W., O duszy nauczycielstwa, [w:] W. Okoń (red.), Osobowość nauczyciela, Warsza-
wa 1959.
Day Ch., Rozwój zawodowy nauczyciela. Uczenie się przez całe życie, Gdańsk 2004.
Dąbrowska A.J., Drzewiecki P., Górecka D., Gruhn A., Hojnacki L., Jasiewicz J., Lip-
szyc J., Majewski W. Murawska-Najmiec E., Stunża G., Śliwowski K., Tafiłowski P.,
Wilkowski M., Woźniak M., Cyfrowa przyszłość. Katalog kompetencji medialnych i infor-
macyjnych, Warszawa 2013.234 Bibliografia
Denek K., Aksjologiczne aspekty edukacji szkolnej, Toruń 1999.
Denek K., Uniwersytet w perspektywie społeczeństwa wiedzy. Przyszłość kształcenia nauczycieli,
t. 3, Poznań 2012.
de Tchorzewski A., Odpowiedzialność jako wartość i problem edukacyjny, Bydgoszcz 1998.
Dobre  praktyki  dotyczące  funkcjonowania  jednostek  systemu  oświaty  w  okresie  zapobiegania,
przeciwdziałania  i  zwalczania  COVID-19, Ministerstwo Edukacji Narodowej, War-
szawa 2020.
Drzażdżewski S., Przestrzeń nowoczesnej edukacji najmłodszych dzieci i uczniów, „Meritum”
2013, nr 1.
Drzewiecki P., Media Aktywni. Dlaczego i jak uczyć edukacji medialnej?, Warszawa–Otwock
2010.
Dzierzgowska I., Nauczanie nauczycieli. Podręcznik dla edukatorów i dyrektorów szkół,
Warszawa 2005.
Dudzikowa M., Autorytet (nauczyciela) jako problem pedagogiczne z perspektywy końca wieku,
[w:] A. Siemak-Tylikowska, H. Kwiatkowski, S.M. Kwiatkowski (red.), Edukacja na-
uczycielska w perspektywie zmieniającego się świata, Warszawa 1998.
Durlak J.A., Weissberg R.P., Dymnicki A.B., Taylor R.D., Schellinger K.B., The Impact of
Enhancing Students’ Social and Emotional Learning: A Meta-Analysis of School-Based
Universal Interventions, „Child Development” 2011, vol. 82, nr 1, s. 405–432.
Dusenbury L., Calin S., Domitrovich C., Weissberg R.P., What Does Evidence-Based Instruc-
tion in Social and Emotional Learning Actually Look Like in Practice?, Chicago 2015.
Dutkiewicz W., Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki,
Kielce 2001,
Edukacja jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do spraw
Edukacji dla XXI wieku pod prze wodnictwem Jacques’a Delorsa, Warszawa 1998.
Elbertson N.A., Brackett M.A., Weissberg R.P., School-Based Social and Emotional Learning
(SEL) Programming: Current Perspectives, [w:] A. Hargreaves, A. Lieberman, M. Ful-
lan, S. Hopkins (red.), Second  International  Handbook  of  Educational  Change, New
York 2010, s. 1017–1032.
Elias M.J., The Missing Piece: Making the Case for Greater Attention to Social and Emotional
Learning, „Education Week” 1997, vol. 17, nr 15, s. 36–38.
Erikson E., Dzieciństwo i społeczeństwo, Poznań 1997.
Eurydice, Kompetencje kluczowe. Realizacja koncepcji na poziomie szkolnictwa Obowiązkowe-
go, Warszawa 2002.
Frenzel A.C., Teacher Emotions, [w:] R. Pekrun, L. Linnenbrink-Garcia (red.), International
Handbook of Emotions in Education, New York 2014, s. 494–519.
Frostig M., Horne D., Wzory i obrazki, Warszawa 1987.
Garbacz S.A., Swanger-Gagne M.S., Sheridan S.M., The Role of School-Family Partnership
Programs for Promoting Student SEL, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domitrovich, R.P. Weiss-
berg, T.P. Gullotta (red.), Handbook of Social and Emotional Learning. Research and
Practice, New York 2015, s. 244–259.235 Bibliografia
Gardner H., Frames of Mind. The Theory of Multiple Intelligences, New York 2011.
Gasik H., Kazimierczak M. Przewodnik po praktykach pedagogicznych. Poradnik dla studen-
tów APS i nauczycieli-opiekunów w placówkach, Warszawa 2011.
Gawroński K., Kwiatkowski M. (red.), Dyrektor szkoły w procesie zarządzania oświatą,
Warszawa 2018.
Gąstoł A., Czym jest odpowiedzialność? Zarys teoretyczny, [w:] A. Jegier (red.), Rodzice, na-
uczyciele, media. Kto ponosi odpowiedzialność za wychowanie i edukację dzieci?, Warsza-
wa 2013.
Gąstoł A., Jegier A., Mój złośnik, czyli jak nauczyć dzieci mądrego radzenia sobie ze złością,
Warszawa 2012.
Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Poznań 2012.
Gordon T., Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa 2004.
Gresham F.M., Effective Interventions for Social-Emotional Learning, New York–London 2018.
Gruhn A., Brzózka-Złotnicka I. (red.), Katalog kompetencji medialnych, informacyjnych i cy-
frowych 2014, Warszawa 2014.
Gruszczyk-Kolczyńska E. i in., Program wychowania i kształcenia sześciolatków, Warsza-
wa 2003.
Grzegorzewska M., Znaczenie wychowawcze osobowości nauczyciela, Warszawa 1938.
Gurycka A., Błąd w wychowaniu, Warszawa 1990
Hojnacki L. (red.), Mobilna edukacja. (R)ewolucja w nauczaniu – poradnik dla edukatorów,
Warszawa 2013.
Hutmacher W., Key Competencies for Europe. Report of the Symposium (Berne, Switzerland,
March 27–30, 1996). A Secondary Education for Europe Project, Strasbourg 1997.
Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza psychopedagogiczna, podstawowe problemy i rozwiązania, 2006.
Jegier A., Mądrze się bawię, dobrze się uczę. Przygotowanie dzieci niepełnosprawnych ruchowo
do szkoły, Gdańsk 2007.
Jennings P.A., Frank J.L., Inservice Preparation for Educators, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domi-
trovich, R.P. Weissberg, T.P. Gullotta (red.), Handbook of Social and Emotional Lear-
ning. Research and Practice, New York 2015, s. 422–437.
Jensen E., Super Teaching, San Diego 1998.
Juszczyk S., Cele i zadania technologii informacyjnej i edukacji medialnej, [w:] B. Siemieniecki
(red.), Pedagogika medialna. Podręcznik akademicki, t. 2, Warszawa 2007.
Kacprzak L., Pedeutologiczne rozważania o nauczycielu, Piła 2006.
Kaja B., Zarys terapii dziecka, Bydgoszcz 1995.
Korczak J., Wybór pism, t. 1, Warszawa 1957–1958.
Korczyński S., Satysfakcja zawodowa nauczycieli jako stan świadomości wyznaczony stopniem
zaspokajania potrzeb związanych z pracą pedagogiczną, [w:] S. Korczyński (red.), Na-
uczyciel i uczeń w zreformowanej szkole, Opole 2006.
Korczyński S., Stres w środowisku edukacyjnym młodzieży, Warszawa 2015.
Kowalczuk P., Pokój rodzicielski zaprasza, [w:] Między lekcjami. Jak rozmawiać z dzieckiem
o przemocy w szkole (i nie tylko), Warszawa 2010.236 Bibliografia
Kress J.S., Elias M.J., Nurturing Student’s Character. Everyday Teaching Activities for Social-
-Emotional Learning, New York–Abingdon 2020.
Kress J.S., Elias M.J., School-Based Social and Emotional Learning Programs, [w:] K.A. Renni-
ger, I.E. Sigel, W. Damon, R.M. Lerner (red.), Handbook of Child Psychology. Volume Four:
Child Psychology in Practice, New York 2006, s. 592–618.
Kwaśnica  R.,  Wprowadzenie  do  myślenia  o  nauczycielu,  [w:]  Z.  Kwieciński,  B.  Śliwerski
(red.), Pedagogika, t. 2, Warszawa 2003.
Kwiatkowska H., Pedeutologia, Warszawa 2008.
Kwiatkowski M., Pokolenie Y na współczesnym rynku pracy. Psychospołeczne uwarunkowania
startu zawodowego, Warszawa 2019.
Kwiatkowski S.M., Zadania zawodowe dyrektora szkoły w kontekście przywództwa edukacyj-
nego, [w:] S.M. Kwiatkowski, J. Madalińska-Michalak (red.), Przywództwo edukacyjne.
Współczesne wyzwania, Warszawa 2014, s. 187–208.
Kwiatkowski S.T., Stopień dopasowania zawodowego studentów pedagogiki w kontekście psy-
chopedagogicznego paradygmatu przystosowania człowieka do pracy, „Ruch Pedagogicz-
ny” 2013, nr 4, s. 101–118.
Kwiatkowski S.T., Uwarunkowania skuteczności zawodowej kandydatów na nauczycieli wcze-
snej edukacji. Studium teoretyczno-empiryczne, Warszawa 2018.
Kwiatkowski S.T., Właściwa rekrutacja do zawodu nauczyciela jako przejaw odpowiedzialno-
ści za losy przyszłych pokoleń, [w:] R. Nowakowska-Siuta, T.J. Zieliński (red.), Odwaga
odpowiedzialności. Demokratyczne przemiany życia społecznego w refleksji pedagogicz -
nej, Warszawa 2019, s. 169–201.
Kwiatkowski  S.T.,  Znaczenie  kształcenia  społeczno-emocjonalnego  w  rozwijaniu  kluczo-
wych  kompetencji  współczesnych  nauczycieli,  [w:]  S.T.  Kwiatkowski,  D.  Walczak
(red.),  Kompetencje  interpersonalne  w  pracy  współczesnego  nauczyciela,  Warszawa
2017, s. 125–158.
Lewowicki T., O jakości kształcenia nauczycieli – uwagi niemodne, „Ruch Pedagogiczny”
2010, nr 5–6, s. 5–22.
Lizut J. (red.), Zagrożenia cyberprzestrzeni. Kompleksowy program dla pracowników służb
społecznych, Warszawa 2014.
Łaguna M., Trzebiński J., Zięba M., Kwestionariusz Nadziei na Sukces. Podręcznik, War-
szawa 2005.
Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2003.
Łuc I., Edukacja medialna w szkole podstawowej pomiędzy teorią a koniecznością edukacyjną,
„Studia z Teorii Wychowania” 2018, nr 3 (24), s. 179–200.
Łukasik J.M., Słabe punkty w kształceniu pedagogicznym nauczycieli: umiejętności interperso-
nalne. Próba przełamania impasui, [w:] W. Jakubaszek, D. Topa (red.), (Kontro)wersje
wielowymiarowości współczesnej edukacji, Kraków 2012, s. 82–98.
Madalińska-Michalak J., Góralska R., Kompetencje emocjonalne nauczyciela, Warszawa 2012.
Mahfouz J., Greenberg M.T., Rodriguez A., Principal’s Social and Emotional Competence:
A Key Factor for Creating Caring Schools, Pennsylvania State University 2019.237 Bibliografia
Maslach Ch., Jackson S.E., Leiter M.P., MBI: The Maslach Burnout Inventory: Manual, Palo
Alto 1996.
Matczak A., Knopp K.A., Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka,
Warszawa 2013.
Matusiak R., Kompetencje medialne, informacyjne i cyfrowe a kształcenie w społeczeństwie infor-
macyjnym, „Szkoła – Zawód – Praca” 2020, nr 19, s. 64–80.
Mikołejko A., Społeczeństwo polskie w sytuacji anomii, Warszawa 1991.
Mortiboys A., Teaching with Emotional Intelligence. A Step by Step Guide for Higher and
Further Education Professionals, New York–Abingdon 2012.
Nisbett R.E., Inteligencja. Sposoby oddziaływania na IQ, Sopot 2010.
Nowosad I., Kultura szkoły w rozwoju szkoły, Kraków 2019.
Obuchowski K., Psychologia dążeń ludzkich, Warszawa 1983.
OECD, Skills for Social Progress: The Power of Social and Emotional Skills, Paris 2015.
OECD, Students, Computers and Learning: Making the Connection, Paris 2015.
Ogonowska A., Współczesna edukacja medialna: teoria i rzeczywistość, Kraków 2013.
Okoń W., Rzecz o edukacji nauczycieli, Warszawa 1991.
Pacewicz A., Ptaszek G., Model edukacji medialnej, informacyjnej i cyfrowej, Kraków–War-
szawa 2019.
Parker M.N., The Confident Minds Curriculum. Creating a  Culture of Personal Growth and
Social Awareness, New York–Abingdon 2020.
Parzęcki R., „Q” praktyce kształcenia nauczycieli. Wstęp do dyskusji, [w:] M. Krzemiński,
B. Moraczewska (red.), Praktyki pedagogiczne ważnym ogniwem w procesie kształ-
cenia  nauczycieli  edukacji  wczesnoszkolnej  i  przedszkolnej.  Teoretyczne  i  praktyczne
aspekty kształcenia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej, Włocławek
2012.
Patterson A., Więcej niż słowa. Potęga komunikacji niewerbalnej, Gdańsk 2011.
Patti, J., Adressing Social-Emotional Education in Teacher Education, [w:] M.J. Elias, H. Arnold
(red.), The Educator’s Guide to Emotional Intelligence and Academic Achievement. Social-
-Emotional Learning in the Classroom, Thousand Oaks 2006, s. 67–75.
Patti J., Senge P., Madrazo C., Stern R.S., Developing Socially, Emotionally, and Cognitively
Competent School Leaders and Learning Communities, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domitro-
vich, R.P. Weissberg, T.P. Gullotta (red.), Handbook of Social and Emotional Learning.
Research and Practice, New York 2015, s. 438–452.
Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1995.
Przetacznik-Gierowska,  M.,  Tyszkowa,  M.,  Psychologia  rozwoju  człowieka.  Zagadnienia
ogólne, Warszawa 2006.
Pyżalski J., Cyfrowa pedagogika medialna, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogi-
ka. Podręcznik akademicki, Warszawa 2019, s. 406–418.
Pyżalski J., Dzieci i młodzież jako użytkownicy internetu – podstawowe informacje, [w:] J. Py-
żalski, A. Zdrodowska, Ł. Tomczyk, K. Abramczuk (red.), Polskie badanie EU KIDS
ONLINE 2018, Poznań 2019, s. 17–29.238 Bibliografia
Pyżalski J., Elektroniczna przemoc rówieśnicza (cyberprzemoc), [w:] J. Pyżalski, A. Zdrodow-
ska, Ł. Tomczyk, K. Abramczuk (red.), Polskie badanie EU KIDS ONLINE 2018,
Poznań 2019, s. 101–117.
Pyżalski J., Internet w szkole, [w:] J. Pyżalski, A. Zdrodowska, Ł. Tomczyk, K. Abramczuk
(red.), Polskie badanie EU KIDS ONLINE 2018, Poznań 2019, s. 41–51.
Reczek E., Wczesna interwencja w Krakowie, „Światło i Cienie” 1997, nr 3.
Roguska A., Trębicka-Postrzygacz B., Nauczyciel i uczeń wobec współczesnej rzeczywistości me-
dialnej. W kierunku edukacji medialnej, „Rozprawy Społeczne” 2014, t. 8, nr 4, s. 16–24.
Rozporządzenie  Ministra  Nauki  i  Szkolnictwa  Wyższego  z  dnia  17  stycznia  2012  r.
w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu na-
uczyciela (Dz.U z 2012 r., nr 0, poz. 131).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie
podstawy  programowej  wychowania  przedszkolnego  oraz  kształcenia  ogólnego
w poszczególnych typach szkół (Dz.U. RP 2009, nr 4, poz. 17).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r.
Rudduck J., Day Ch., Wallace G., Student’s perspectives on school improvement, [w:] A. Har-
greaves (ed.), Rethinking Educational Change With Heart and Mind, Alexandria 1997,
s. 73–91.
Saarni C., Kompetencja emocjonalna i samoregulacja w dzieciństwie, [w:] P. Salovey, D.J. Sluy-
ter (red.), Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna, Poznań 1999, s. 75–125.
Sakowska J., Szkoła dla rodziców i wychowawców, Warszawa 1999.
Salovey P., Mayer J.D., Emotional Intelligence, „Imagination, Cognition, and Personality”
1990, nr 9, s. 185–211.
Salovey P., Sluyter D.J. (red.), Rozwój emocjonalny a inteligencja emocjonalna, Poznań 1999.
Sawa B., Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, Warszawa 1987.
Schaffer H.R., Psychologia dziecka, Warszawa 2018.
Schonert-Reichl K.A., Hanson-Peterson J.L., Hymel S., SEL and Preservice Teacher Educ-
tion, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domitrovich, R.P. Weissberg, T.P. Gullotta (red.), Handbo-
ok of Social and Emotional Learning. Research and Practice, New York 2015, s. 406–421.
Schön, D.A., The Reflective Practitioner. How Professionals Think in Action , New York 1983.
Sęk H., Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna w psychologii klinicznej, [w:] H. Sęk (red.),
Psychologia kliniczna, t. 1, Warszawa 2010, s. 39–54.
Sęk H., Wprowadzenie do psychologii klinicznej, Warszawa 2007.
Shulman L.S., The Wisdom of Practice: Essays on Teaching, Learning, and Learning to Teach,
San Francisco 2004.
Siemieniecki B., Wstęp, [w:] T. Lewowicki, B. Siemieniecki (red.), Cyberprzestrzeń i edukacja,
Toruń 2011.
Skrzyński D., Dane osobowe w przedszkolu, „Bliżej Przedszkola” nr 4.127, kwiecień 2012.
Social Emotional Learning: Essential for Learning, Essential for Life, New York State Educa-
tion Department, New York 2018.239 Bibliografia
Spires H.A., Paul C.M., Kerkhoff S.N., Digital Literacy for the 21st Century, [w:] M. Khosrow-
-Pour (red.), Encyclopedia of Information Science and Technology. Fourth Edition, Hershey
2017, s. 2235–2242.
Strykowski W., Kompetencje medialne: pojęcie, obszary, formy kształcenia, [w:] W. Strykowski,
W. Skrzydlewski (red.), Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, Poznań 2004.
Strykowski W., Kąkolewicz M., Ubermanowicz S., Kompetencje nauczycieli edukacji medial-
nej, „Neodidagmata” 2008, nr 29/30, s. 55–75.
Strykowski W., Strykowska-Nowakowska J., Kompetencje medialno-informatyczne przyszłych
nauczycieli, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2017, t. 36, z. 4, s. 33–48.
Szempruch J., Pedeutologia. Studium teoretyczno-pragmatyczne, Kraków 2013.
Tantillo Philibert C., Everyday SEL in Early Childhood. Integrating Social-Emotional
Learning and Mindfulness Into Your Classroom, New York–Abingdon 2018.
Tomczyk  Ł.,  Problematyczne  użytkowanie  internetu,  [w:]  J.  Pyżalski,  A.  Zdrodowska,
Ł. Tomczyk, K. Abramczuk (red.), Polskie badanie EU KIDS ONLINE 2018, Poznań
2019, s. 95–99.
Trochimiak B., Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edu-
kacyjnymi, Warszawa 2010
Tyszkowa M., Przetacznik-Gierowska M., Wybrane koncepcje i teorie rozwoju psychicznego
człowieka, [w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (red.), Psychologia rozwoju
człowieka, t. 1, Zagadnienia ogólne, Warszawa 2014, s. 189–221.
Wagner I., Stałość czy zmienność autorytetów, pedagogiczno-społeczne studium funkcjonowania
i degradacji autorytetu w zmieniającym się społeczeństwie, Kraków 2005.
Weissberg R.P., Durlak J.A., Domitrovich C.E., Gullotta T.P., Social and Emotional Lear-
ning. Past, Present, and Future, [w:] J.A. Durlak, C.E. Domitrovich, R.P. Weissberg,
T.P. Gullotta (red.), Handbook of Social and Emotional Learning. Research and Practice,
New York 2015, s. 3–19.
Williford  A.P.,  Wolcott  C.S.,  SEL  and  Student-Teacher  Relationships,  [w:]  J.A.  Durlak,
C.E. Domitrovich, R.P. Weissberg, T.P. Gullotta (red.), Handbook of Social and Emo-
tional Learning. Research and Practice, New York 2015, s. 229–243.
Wilson C., Grizzle A., Tuazon R., Akyempong K., Cheung C.-K., Media and Information
Literacy. Curriculum for Teachers, Paris 2011.
Wilson R.L., Wilson R., Understanding Emotional Development. Providing Insight into
Human Lives, Hove–New York 2015.
Włoch S., Włoch A., Diagnoza  całościowa  w  edukacji  przedszkolnej  i  wczesnoszkolnej,
Warszawa 2009.
Wood D., Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego, Kraków 2006.
Wygotski L.S., Problem wieku rozwojowego, [w:] A. Brzezińska, M. Marchow (red.), Wybra-
ne prace psychologiczne II, Poznań 2002.
Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne, Warszawa 1971.
Yoder M., Teaching the Whole Child. Instructional Practices that Support Social-Emotional
Learning in Three Teacher Evaluation Frameworks, Washington 2014.240 Bibliografia
Zaborowski Z., Psychologiczne problemy wychowania, Warszawa 1977.
Zaborowski Z., Z pogranicza psychologii społecznej i psychologii osobowości, Warszawa 1980.
Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji
kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, Dziennik Urzędowy Unii Europej-
skiej L 394.
Zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się
przez całe życie, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 189.
Zdrodowska A., Internet w domu, [w:] J. Pyżalski, A. Zdrodowska, Ł. Tomczyk, K. Abram-
czuk (red.), Polskie badanie EU KIDS ONLINE 2018, Poznań 2019, s. 53–72.

Netografia
https://gtlcenter.org – Center on Great Teachers and Leaders (strona główna) (dostęp:
3.10.2020).