Metody przesłuchań stosowane przez FBI. Rzecz o tryumfie nauki i rozumu

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1. Federalne Biuro Śledcze  – historia i współczesność

Rozdział 2. Prawo amerykańskie

2.1. Wybrane zagadnienia procesu karnego
2.2. Wybrane zagadnienia prawa policyjnego
2.3. Wybrane zagadnienia prawa dowodowego

Rozdział 3. Metody przesłuchań stosowane przez FBI

3.1. Przesłuchanie świadka (interview)
3.1.1. Przesłuchanie świadka (interview, pre-interrogation interview)
3.1.2. Przesłuchanie poznawcze (cognitive interview – CI)
3.1.3. Rozszerzone przesłuchanie poznawcze (enhanced cognitive interview – ECI)
3.2. Przesłuchanie podejrzanego (interrogation)
3.2.1. Metoda bezpośredniej konfrontacji (direct accusation approach – DAA)
3.2.2. Przesłuchanie podejrzanego w sprawach przestępstw seksualnych
3.2.3. Przesłuchanie podejrzanego w sprawach terrorystycznych

Rozdział 4. Ocena prawdomówności i wykrywanie kłamstw

4.1. Społeczna psychologia kłamania i wykrywania oszukiwania
4.2. Komunikacja niewerbalna a wiarygodność
4.3. Analiza zachowań niewerbalnych
4.3.1. Badania nad obiektywnymi niewerbalnymi wskaźnikami oszukiwania – Aldert Vrij
4.3.2. Badania nad mikroekspresjami i wskazówkami kłamstwa – Paul Ekman
4.3.3. Badania nad oceną prawdomówności – John C. Yuille
4.3.4. Śledcza analiza zachowań niewerbalnych (NVB) – metoda wykrywcza FBI
4.3.5. Wywiad behawioralny (BAI)
4.3.6. Badania poligraficzne
4.4. Analiza wypowiedzi
4.4.1. Analiza informacji
4.4.2. Analiza wypowiedzi (SCAN)
4.4.3. Ocena prawdziwości zeznań (SVA/CBCA)
4.4.4. Monitorowanie rzeczywistości (RM)
4.4.5. Śledcza analiza wypowiedzi (SA) – metoda wykrywcza FBI
4.5. Śledcza analiza behawioralna – zintegrowane podejście FBI

Rozdział 5. Akademia FBI w Quantico, VA – utrwalone w kadrze

Bibliografia
Wykaz rysunków i tabel

Pozycje zwarte, artykuły
Adams S.H., Statement Analysis What Do Suspects’ Words Really Reveal?, „FBI Law Enfor-
cement Bulletin”, October, 1996.
Aleksandrowicz T.R., Analiza informacji w administracji a biznesie, WSHiP, Warszawa 1999.
Alison L.J., Alison E., Noone G., Elntib S., Christiansen P., The  efficacy  of rapport-based tech-
niques for minimizing counter-interrogation tactics amongst a field  sample of terrorists.
„Psychology, Public Policy and Law”, 20, 2014.
Alison L.J., Humann M., Waring S., Building good rapport in interviews, „Crest Security
Review” 2016.
Argyle T., Bodily communication, Londyn 1975.
Arntzen M., Psychologia zeznań świadków, PWN, Warszawa 1989.
Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M., Psychologia społeczna. Serce i umysł, Warszawa 1997.
Ask K., Granhag P.A., Motivational Sources of Confirmation  Bias in Criminal Investigations:
The  Need for Cognitive Closure, „Journal of Investigative Psychology and Offender
Profiling”, 2, 2005.
Bashore T.R., Rapp P.E., Are there alternatives to traditional polygraph procedures?, „Psycho-
logical Bulletin”, 113, 1993.
Blair P., What do we know about interrogation in the US, „Journal of Police and Criminal
Psychology” 2005, t. 20, nr 2.
Bojek C., Bojek E., Wykrywanie kłamstw na podstawie niewerbalnych wskaźników oszustwa.
Studium z pogranicza antropologii i prawa, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 2008, nr. 1.
Bok S., Lying: Moral choice in Public and Private Life, Pantheon Books 1978.
Bond C.F., Fahey W.E., False suspicion and the misperception of deceit, „British Journal
of Social Psychology” 1987, Vol. 26.
Bond C.F., DePaulo B.M., Accuracy of deception judgments, „Personality and Social Psy-
chology Review” 2006.
Bond F., Omar A., Mahmoud A., Bonser R.N., Lies detection across cultures, „Journal of No-
nverbal Behavior” 1990.
Bull R., What is the lie detection test?, (w:) A. Gale (red.), The  polygraph test: lies, truth and
science, Sage Publications, London1988.Bibliografia 353
Bull R., Obtaining evidence expertly: the reliability of interviews with child witnesses, „Expert
Evidence: The International Digest of Human Behaviour Science and Law”, 1, 1992.
Buller D.B, Strzyzewski K.D., Hunsaker F.G., Interpersonal deception. II. The  inferiority of
conversational participants as deception detectors, „Communication Monographs”
1991, Vol. 58.
Chudy W., Filozofia  kłamstwa. Kłamstwo jako fenomen zła w świecie osób i społeczeństw,
Volumen, Warszawa 2003.
Chudy W., Kłamstwo jako metoda. Esej o społeczeństwie a kłamstwie, Warszawa 2007.
Czeczot Z., Kryminalistyczna problematyka osobowych środków dowodowych, UW, Warszawa
1976.
Czeczot P.Z., Tomaszewski T., Kryminalistyka ogólna, Comer, Toruń 1996.
Damasio A., W poszukiwaniu Spinozy. Radość, smutek a czujący mózg, Rebis, Poznań 2005.
DePaulo B.M., Kirkendol S.E., The  motivational impairment effect in the comminucation 
of deception, [w:] Yuille J.C. (red.), Credibility Assessment, Dordrecht, The Netherlands:
Kluwer, 1989.
Doliński D., Psychologia wpływu społecznego, Ossolineum, Wrocław 2000.
Driskell T., Blickensderfer E.L. & Salas E., Is three a crowd? Examining rapport in investigative
interviews, Group Dynamics: Theory, Research and Practice, 17, 2013.
Driscoll L.N., A validity assessment of written statements from suspects in criminal investiga-
tions using the SCAN technique, Police Studies, 17, 1994.
Dyson W., Terrorism. An Investigator’s Handbook, Fourth Edition, Anderson Publishing, 2012.
Eck M. Lies and truth, NY, The Macmillan Company 1970.
Ede R., Shepherd E., Active defence: A solicitor’s guide to police and defence investigation and
prosecution and defence disclosure in criminal cases, Londyn 1997.
Ekman P., Friesen W.V., Hand movements, „Journal of Communication” 1972.
Ekman P., Mistakes when deceiving, „Annals of the New York Academy of Sciences” 1981,
Vol. 364.
Ekman P., Friesen W.V., Scherer K.R., Body movements and voice pitch in deceptive interac-
tion, „Semiotica” 1976.
Ekman P., Fran M.G., Lies that fail, [w:] M. Lewis, C. Saarni (red.), Lying and deception in
everyday life, New York 1983.
Ekman P., Why don’t we catch liers? „Social Research” 1993.
Ekman P., Davidson R.J., Friesen W.V., The  Duchenne smile: emotional expression and brain
psychology, II. „Journal of Personality and Social Psychology”, 58, 1990.
Ekman P., Lying and nonverbal behawior: theoretical issues and new findings, „Journal 
of Nonverbal Behavior”, 12, 1988.
Ekman P., Telling Lies: clues to deceit in the marketplace, politics and marriage, New York:
W.W. Norton 1992.Bibliografia 354
Ekman P., Kłamstwo a jego wykrywanie w biznesie, polityce a małżeństwie, Warszawa 2008.
Ekman P., O’Sullivan M., Friesen W.V., Scherer K.R., Face, voice and body in detecting deceit,
„Journal of nonverbal behavior”, 15, 1991.
Fahsing I., Rachlew A., Investigative interviewing in the Nordic region, [w:] T. Williamson,
B. Milne, S. P. Savage, International Developments in Investigative Interviewing, Willan
Publishing 2009.
Fein R.A., Introduction: Intelligence Science Board Study. Educing Information. Phase 1
Report, 2006.
Festinger L., A theory of cognitive dissonance, Palo Alto, CA, Stanford University Press 1957.
Fisher R.P., Geiselman R.W., & Raymond D.S., Critical analysis of police interviewing tech-
niques, „Journal of Police Science and Administration”, 15, 1987.
Garratt G.A., Baxter J.C., Rozelle R.M., Training university police in black-American nonverbal
behavior, „Journal of Social Psychology” 1981, Vol. 113.
Frank M.G., Ekman P., The  ability to detect deceit generalizes across different types of high-
-stakes lies, „Journal of Personality and Social Psychology”, 72, 1997.
Frank M.G., Matsumoto D., Ekman P., Kang S., Kurylo A., Improving the ability to recognize
micro-expressions of edmotion, Manuscript currently submitted for publication, 2010.
Furedy J.J., On the validity of the polygraph, „Integrative Phisiological and Behavioral Scien-
ce”, 26, 1991.
George R.C., & Clifford B.R., The  cognitive interview – Does it work? [w:] S. Lloyd-Bostock,
& G. Davies (red.), Psychology, Law and Criminal Justice: International developments
in research and practice; Oxford: de Gruyter 1996.
German M., Thinking  like a terrorist. Insights of a former FBI Undercover Agent, Washington,
2007.
Goldman-Eisler F., Psycholinguistics: experiments in spontaneous speech, New York 1968.
Granhag P.A., The  Strategic use of Evidence (SUE) technique: A scientific  perspective, High
Value Detainee Interrogation Group, HIG Research Symposium: Interrogation in the
European Union, Washington, DC 2010.
Granhag P.A., Strömwall L.A., Willén R. & Hartwig M., Eliciting cues to deception by tactical
disclosure of evidence: The  first test of the Evidence Framing Matrix, „Legal and Crimi-
nological Psychology”, 18 (2013), Washington, DC 2010.
Granhag P.A., Hartwig M., The  Strategic Use of Evidence (SUE) technique: A conceptual
overview [w:] P. A. Granhag, A. Vrij, & B. Verschuere (red.), Deception detection: Current
challenges and cognitive approaches, Chichester, UK: Wiley 2015.
Granhag P.A., Stromwal L.A., Let’s go over this again: effects of repeated interrogations on
deception detection performance, Artykuł przedstawiony na 8 Europejskiej Konferencji
Psychologii i Prawa, Kraków, Polska, wrzesień 1998.
Gruza E., Ocena wiarygodności zeznań świadków w procesie karnym – problematyka krymi-
nalistyczna, Zakamycze, Kraków 2003.Bibliografia 355
Gudjonsson G.H., The  psychology of interrogations, confessions and testimony, Chichester:
John Wiley, 1992.
Gutekunst W., Programowanie przesłuchania, „Problemy Kryminalistyki” 1964, nr 52.
Gutekunst W., Kryminalistyka. Zarys systematycznego wykładu, Warszawa 1965.
Hall E.T., The  hidden dimension, New York 1966.
Hanausek T., Kryminalistyka. Poradnik detektywa, Polbod, Katowice 1993.
Hanausek T., Kryminalistyka. Zarys wykładu, Kraków 2005.
Hanausek T., Zarys taktyki kryminalistycznej, Warszawa 1994.
Hartwig M., Interrogating to Detect Deception and Truth: Effects od Strategic Use of Evidence.
Unpublished PhD thesis. Department of Psychology, Goteborg University 2005.
Hazelwood R.R., Burgess A.W., Practical Aspects of Rape Investigation: A Multidisciplinary
Approach, New York, NY: Elsvier Science Publishing Co.,Inc.,1987.
Hess J.E., Interviewing and Interrogation for law enforcement, Cincinatti, OH: Anderson
Publishing Co. 1997.
Hertica M.A., Interviewing Sex Offenders, The Police Chief, February 1991.
Hocking J.E., Leathers D.G., Nonverbal indicators of deception: a new theoretical perspective,
„Communication Monographs” 1980.
Hofer E., Kohnken G., Hanewinkel R., Bruhn C., Diagnostik and Atribution von Glaubwur-
digkeit, Kolonia 1993, finalny raport Deutsche Forschungsgemeinschaft, KO 882/4–2
Kolonia.
Holmberg U., Christianson S.A., Murderers and Sexual Offenders. Experiences of Police
Interviews and Their Inclination to Admit or Deny Crimes, „Behavioural Sciences and
the Law”, 20, 2002.
Honts C.R., Perry M.V., Polygraph admissibility: changes and challenges, „Law and Human
Behavior”, 16, 1992.
Honts C.R., Raskin D.C., Kirche J.C, Mental and physical countermeasures reduce the accuracy
of polygraph tests, „Journal of Applied Psychology”, 79, 1994.
Honts C.R., Raskin D.C., Kircher J.C., Effects of physical countermeasures and their electro-
myographic detection during polygraph test for deception, „Journal of Psychophysiology”,
1, 1987.
Horgan J., Psychologia terroryzmu, PWN, Warszawa 2008.
Horvath F., Verbal and nonverbal cues to truth and deception during polygraphs examinations,
„Journal of Police Science and Administration” 1973, Vol. 1.
Ickes W., Compositions in black and white: determinants of interaction in interracial dyads,
„Journal of Personality and Social Psychology” 1984, Vol. 47.
Inbau E.F., Reid J.E., Criminal Interrogation and Confessions, The Williams and Wilkins
Company, Baltimore 1962.
Inbau F.E., Reid J.E., Buckley J.P., Jayne B.C., Criminal Interrogation and Confession, Fourth
Edition, 2004.Bibliografia 356
Inbau F.E., Reid J.E., Buckley J.P., Jayne B.C., Criminal Interrogation and Confessions – Fifth 
Edition, Jones, Bartlett Learning 2013.
Jasiński W., Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karnym, Wolters Kluwer 2019.
Jayne B.C., The  Reid control ąuestion techniąues, [w:] S. Abrams (red.), The  Complete Poly-
graph Handbook, Lexington 1989.
Johnson M.K., Raye C.L., Reality monitoring, „Psychological Review”, 88, 1981.
Juergensmeyer M., Terror in the Mind of God, Berkeley 2000.
Kaczor R., Nielegalne sposoby przesłuchań, „Prokuratura i Prawo”, 3, 2009.
Kassin S.M., McNall K., Police interrogations and confessions, „Law Human Behavior” 1991
nr 15.
Kassin S.M., The  psychology of confession evidence, „American Psychologist”, 52, 1997.
Kline P., The  Handbook of psychological testing, New York: Routledge 1993.
Klopf G., Tooke M.A., „Statement Analysis Field Examination Technique A Useful Investigative
Tool”, „FBI Law Enforcement Bulletin”, April 2003.
Knapp M.L., Hall J., Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wydawnictwo
Astrum, Wrocław 2000.
Kohnken G., Social psychology and the law, [w:] G.R. Semin, K. Fiedler (red.), Applied Social
Psychology, Sage Publications, London 1996.
Kołakowska W., Lach B., Psychologiczne determinanty zeznań świadków a osób składających
wyjaśnienia, Szczytno 2000.
Konieczny J. (red.), Analiza informacji w służbach policyjnych a specjalnych, C.H. Beck,
Warszawa 2012.
Kotarbiński T., Drogi dociekań własnych, Warszawa 1986.
Kotarbiński T., Kurs logiki dla prawników, PWN, Warszawa 1963.
Kotarbiński T., Traktat o dobrej robocie, Wrocław 1973.
Kozlowski S.W.J., Ilgen D.R., Enhancing the effectiveness of work groups and teams, Psycho-
logical Science in the Public Interest, 7, 2006.
Krauss R.M, Impression formation, impression management and nonverbal behaviors, [w:]
E.T. Higgins, C.P. Herman, M.P. Zanna (red.), Social cognition: the Ontario Symposium,
Vol. 1, Hillsdale, NJ: Erlbaum 1981.
Kwasiński R., Językowo-psychologiczna analiza wypowiedzi w sprawach dotyczących zagroże-
nia bezpieczeństwa osób ustawowo podlegających ochronie wobec zagrożeń w XXI wieku,
[w:] P. Bogdalski, J. Cymerski, K. Jałoszyński (red.), Bezpieczeństwo osób podlegających
ustawowo ochronie wobec zagrożeń XXI wieku, Szczytno 2014.
Kwasiński R., Możliwości zastosowania metody Reida do przesłuchania podejrzanych w spra-
wach dotyczących przestępstw o charakterze terrorystycznym. Część pierwsza: budowanie
a wykorzystywanie tematów, [w:] W. Zubrzycki (red.), Przez PZ do terroryzmu, Tom 2,
Szczytno 2015.Bibliografia 357
Kwasiński R., Możliwości zastosowania metody Reida do przesłuchania podejrzanych w spra-
wach dotyczących przestępstw o charakterze terrorystycznym. Część druga: zarządzanie
zaprzeczeniami, protestami a uzyskiwanie przyznania się do winy, [w:] W. Zubrzycki
(red.), Przez PZ do terroryzmu, Tom 2, Szczytno 2015.
Kwasiński R., Problemy prawno-organizacyjne zwalczania terroryzmu w Polsce, (red.) J. Sza-
frański, K. Liedel, [w:] Przesłuchania terrorystów przy zastosowaniu „Podejścia 9 kroków”
Freda E. Inbaua, Johna E. Reida a Josepha P. Buckleya, Szczytno 2011.
Kwasiński R., Wrzosek P., Educing information a analiza wypowiedzi w sprawach zagrożeń
terrorystycznych o charakterze bio lub cyberterrorystycznym – w kierunku synergii wiedzy,
[w:] Współczesne zagrożenia bioterrorystyczne a cyberterrorystyczne a bezpieczeństwo
narodowe Polski, red. P. Bogdalski, Z. Nowakowski, T. Płusa, J. Rajchel, K. Rajchel,
Warszawa 2013.
Kwasiński R., Wrzosek P., Model zarządzania przesłuchaniem (Conversation Management,
CM) w sprawach przestępstw o charakterze terrorystycznym na przykładzie doświadczeń
policji brytyjskiej, [w:] Ocena poziomu zagrożenia terroryzmem a organizacji systemu
antyterrorystycznego w Polsce, (red.) P. Bogdalski, Z. Nowakowski, K. Rajchel, War-
szawa 2012.
Kwasiński R., Przesłuchanie sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym. Pozytywny
wymiar kooperacji negatywnej, Difin 2019.
Lassiter G.D., Psychological science and sound public policy: Video recording of custodial
interrogations, American Psychologist, 65, 2010.
Leins D., Zimmerman L.A. & Cheng K., Field observations of DOD videos: exploring inter-
rogator tactics, methods and outcomes, Report submitted to the High-Value Detainee
Interrogation Group, Washington DC 2014.
Leo R.A., Inside the interrogation room, Northwestern University School of Law, „The Journal
at Criminal Law & Criminology” 1996, t. 86, nr 2.
Lewicka B., Wojciszke B., Wiedza jednostki a sądy o świecie społecznym [w:] Psychologia,
t. 3, pod red. J. Strelau, Gdańsk 2000.
Levine T.R., McCornack S.A., Park H.S., Accuracy in detecting truths and lies: documenting
the „veracity effect”, „Communication Monographs” 1999, Vol. 66.
Liedel K., Piasecka P., Aleksandrowicz T. R., Analiza informacji. Teoria a praktyka, 2012.
Lykken D.T., Why (some) Americans believe in the lie detector while others believe in the
Guilty Knowledge Test, „Integrative Phisiological and Behavioral Science”, 126, 1991.
Lykken D.T., A tremor in the blood: uses and abuses of the lie detector, New York: Plenum
Press, 1998.
Lykken D.T., The  case against polygraph testing, [w:] A. Gale (red.), The  polygraph test: lies,
truth and science, London: Sage, 1998.
Macdonald J.M., Michaud D.L., Criminal interrogation, Apache Press, Denver 1992.Bibliografia 358
Matsumoto D., Hwang H.S., Skinner L., Frank M.G., Evaluating Truthfulness and Detecting
Deception. New Tools to Aid Investigators, FBI Law Enforcement Bulletin, 2011.
Matsumoto D., Hwang H-S., Training the ability to read microexpressions of emotion improves
emotional competence on the job. Manuscript currently submitted for publication, 2009.
Matsumoto D., Hwang H.C., Sandoval V.A., The  funnel approach to questioning and eliciting
information, FBI Bulletin, styczeń 2015.
McConville M., Morrell P., Recording the interrogations: have the police got it taped!, „Criminal
Law Review” 1983.
Mello E.W., Fisher R.P., Enhancing older adult eyewitness memory with the cognitive interview,
Applied Cognitive Psychology, 10, 1996.
Meloy J.R., The  violent true believer: functional types, needs/sensitivities, and interview appro-
aches, Behavioral Analysis Program, Counterintelligence Division, FBI, 2002.
Meloy J.R., Mohandie K., Hempel A., Shiva A. (not published), The  violent true believer:
homicidal and suicidal states of mind (HASSOM). FBI Report 2002.
Memon A., Vrij A., Bull R., Prawo a psychologia, Gdańskie Wydawnictwo Prawnicze 2003.
Memon A., Meissner C.A., Fraser J., The  cognitive interview: A meta-analytic review and
study space analysis of the past 25 years, „Psychology, Public Policy and Law”, 16, 2010.
Miller W.R., Rollnick S., Motivational interviewing: Preparing people to change addictive
behavior. New York: Guilford Press 2001.
Milne B, Savage S.P. (red.), International Developments in Investigative Interviewing, Willan
Publishing 2009.
Milne R., Bull R., Investigative Interviewing: Psychology and Practice, Wiley 1999.
Mitchell R.W., A framework for discussing deception, [w:] R.W. Mitchell, N.S. Mogdil (red.),
Deception: perspectives on human and nonhuman deceit, Albany: State University 
of New York Press, 1986.
Mortimer A., Cognitive processes underlying police investigative interviewing behavior. Unpu-
blished PhD thesis, University of Portsmouth 1994.
Mortimer R., Asking the right questions, „Policing”, nr 10 z 1994.
Mullenix A., Interrogation Strategies for an Unconventional Extremist Enemy, The Journal 
of the American Polygraph Association, „Polygraph”, October, 2007, Volume 36, No. 3.
Nietzsche C., Jutrzenka, Kraków 2006.
O’Sullivan M., Ekman P., Friesen W.V., The  effect of comparisions on detecting deceit, „Journal
of Nonverbal Behavior” 1988, Vol. 12.
Otłowski K., Podejrzany w postępowaniu karnym. Studium kryminalistyczne, PWN War-
szawa 1979.
Pasko-Porys W., Przesłuchiwanie a wywiad. Psychologia kryminalistyczna, Oficyna Wydaw -
nicza 2007.
Pease A., Pease B., Mowa Ciała, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2013.Bibliografia 359
Perkins D.F., Fogarty K., Active Listening: A Communication Tool, University of Florida,
IFAS Extension, FCS2151,1999.
Pratkanis A.R., Aronson E., Age of propaganda, W.H. Freeman, Nowy York 1992.
Program Analizy Behawioralnej (Behavioral Analysis Program), Wydział Kontrwywiadu
(Counterintelligence Division), FBI Federal Bureau of Investigation), 20 września
2002. Puckett K.M., The  Lone Terrorist. A Study for the Counterterrorism Division 
of the FBI, Washington 2001.
Rabon D., Investigative Discourse Analysis, Durham, NC: Carolina Academic Press, 1994.
Bond C.F., DePaulo B.M., Accuracy of deception judgments, „Personality and Social Psycho-
logy Review” 2006, 10.
Raskin D.C., The  polygraph in 1986: scientific , professional and legal issues surrounding ac-
ceptance of polygraph evidence, „Utah Law Review”, 29, 1986.
Raskin D.C., The  scientific  basis of polygraph techniques and their uses in the judicial process,
w: A. Trankell (red.), Reconstructing the past, Norsted and Soners, Stockholm 1982.
Raskin D.C., Polygraph techniques for the detection of deception, [w:] D.C. Raskin (red.),
Psychological methods in criminal investigation and evidence, New York: Springer-Ver-
lag, 1989.
Raskin D.C., Esplin P.W., Statement Validity Assessment: interview procedures and content
analysis of children’s statements of sexual abuse, „Behavioral Assessment”, 13, 1991.
Reid J.E., A revised questioning technique in lie detection tests, „Journal of Criminal Law,
Criminology and Police Science”, 37, 1947.
Riggio R.E., Friedman H.S., Individual differences and cues to deception, „Journal of Perso-
nality and Social Psychology” 1983.
Robins R., Post J.M., Political Paranoia: The  Psychopolitics of Hatred, New Haven: Yale
University Press, 1997.
Rosenthal R., Rubin D.B., Interpersonal expectancy effects: the first 345 studies, „Behavioral
and Brain Sciences”, 3, 1978.
Ruby C.L., Brigham J.C., The  usefulness of the criteria-based content analysis technique in
distinguishing between truthful and fabricated allegations, „Psychology, Public Policy
and Law” 1997, Vol. 3.
Russano M.B., Narchet F., & Kleinman, S.M., Analysts, interpreters, and intelligence interro-
gations: Perceptions and insights, „Applied Cognitive Psychology”, 28, 2014.
Sandoval V.A., Strategies to avoid interview contamination, „FBI Law Enforcement Bulletin”,
1–12, October 2003.
Sapir A., Scientific Content Analysis (SCAN), Laboratory of Scientific  Interrogation, Pho-
enix,1978.
Sapir A., The  LSI course on scientific  content analysis (SCAN), Phoenix, Laboratory for
Scientific Interrogation, 1987/2000.Bibliografia 360
Saxe L., Science and the GKT polygraph: a theoritical critique, „Integrative Phisiological and
Behavioral Science”, 1991.
Schlesinnger L.B., Rivitch R., Sexual Dynamics of Anti-Social Behavior, Springfield, Thomas
Books, 1983.
Scully D., Understanding Sexual Violence: A Study of Convicted Rapists, Cambridge, MA:
Unwin Hyman, Ltd.,1990.
Shaw G., Asking the right questions, „International Police Review”, nr 6/1998.
Shepherd E., Conversational core of policing, Policing nr 2/1986.
Shepherd E., Ethical interviewing, [w:] E. Shepherd (red.), Aspects of police interviewing,
Issues in Criminological and Legal Psychology, nr 18/1993b, Leicester, British Psy-
chological Society.
Shepherd E., Kite F., Training to interview, „Policing”, nr 4 z 1988.
Shepherd E., Milne R., Full and faithful: Ensuring quality practice and integrity of outcome
in fitness interview, [w:] A. Heaton-Armstrong, D. Wolchover, E. Shepherd (red.),
Analysing witness testimony, London: Blackstone Press 1999.
Shepherd E., Representing and analyzing the interviewee’s account, „Medicine, Science and
the Law”, nr 35 z 1995.
Shepherd E., Resistance in interviews: The  contribution of police perceptions and behaviour,
[w:] E. Shepherd (red.) Aspects of police interviewing, „Issues in Criminological and
Legal Psychology”, nr 18/1993, Leicester: British Psychological Society.
Simons A.B., Boetig B.P., The  structured investigative interview, „FBI Law Enforcement
Bulletin”, 76, 2007.
Smith D.L., Natural-born liars, elektroniczna wersja Scientific American Mind, June 2005.
Smith N., Reading between the lines: An evaluation of scientific  content analysis technique
(SCAN), Police research series paper 135, London: UK Home Office, Research, Deve -
lopment and Statistics Directorate 2001.
Sobol E. (red.), Słownik wyrazów obcych, Warszawa 2000.
Sporer S.L., Het verhoren van kinderen in zedenzaken, [w:] P.J. Van Knoppen, D.J. Hessing,
H.F.M. Crombag (red.), Het hart van de zaak: Psychologie van het recht, Kluwer, De-
venter 1997.
Stanik J.M., Przesłuchanie poznawcze (ogniwie interview): Założenia, procedura, wyniki, [w:]
J.M. Stanik, Z. Majchrzak (red.), Psychologiczne a psychiatryczne opiniodawstwo sądowe
w ramach nowych uregulowań prawnych, Katowice 2001.
Stawnicka J., Lingwistyka kryminalistyczna. Co autor miał na myśli, „Policja 997”, nr 12
(117), 2014.
Steller M., Kohnken G., Criteria-Based Content Analysis, [w:] D.C. Raskin (red.), Psycholo-
gical methods in criminal investigation and evidence, Springer-Verlag, New York 1989.
Steller M., Recent developments in statement analysis, [w:] J.C. Yuille (red.), Credibility as-
sessment, Deventer: Kluwer, 1989.Bibliografia 361
Taylor P.J., A cylindrical model of communication behavior in crisis negotiations, „Human
Communication Research, 28, 2002.
Taylor P.J. Donohue W.A., Hostage negotiation opens up. [w:] P.J. Taylor, W.A. Donohue
(red.), The  negotiator’s handbook, American Bar Association, Chicago 2006.
Tschiassny K., Eight Syndromes of Facial Paralysis and their Significance  in Locating the Lesion,
„Annals of Otology, Rhinology and Laryngology”, 62, 1953.
Tokarczyk R., Prawo amerykańskie, Zakamycze 2005.
Tokarz M., Argumentacja Perswazja Manipulacja, Wykłady z teorii komunikacji, Gdańsk 2006.
Trovillo P.V., History of lie detection, „Journal of Criminal Law, Criminology and Police
Science”, no 29, 1939.
Tulving E., Thompson D.M., Encoding specificity  and retrieval processes in episodic memory,
„Psychological Review”, 80, 1973.
Undeutsch U., Beurteilung der Glaubhaftigkeit von Aussagen, [w:] U. Undeutsch (red.),
Handbuch der Psychologie, Vol. 11, Forensiche Psychologie, Gottingen: Hogrefe, 1967.
Undeutsch U., The  development of statement reality analysis, [w:] J.C. Yuille (red), Credibility
assessment, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1989.
Vessel D., Conducting successful interrogations, FBI Enforcement Bulletins, October 1998.
Vrij A., Misverstanden tussen politie en allochtonen: Sociaal-psychologische aspecten van
verdacht zijn, Amsterdam 1991.
Vrij A., Criteria-Based Content Analysis. a Qualitative Review of the First 37 Studies, „Psy-
chology, Public Policy and Law” 2005, Vol. 11, No 1.
Vrij A., Detecting Lies and Deceit: Pitfalls and Opportunities, Second Edition, Wiley 2008.
Vrij A., Edward K., Roberts K.P., Bull R., Detecting Deceit via Analysis of Verbal and Nonverbal
Behavior, „Journal of Nonverbal Behavior” 2000, vol. 24 (4).
Vrij A., Mann S., Fischer R., Empirical test of the BAI, „Law and Human Behavior”, on-line,
20 czerwca 2013.
Vrij A., Prowadzenie wywiadów z podejrzanymi, [w:] Memon A., Vrij A., Bull R., Prawo
a psychologia. Wiarygodność zeznań a materiału dowodowego, Gdańsk 2003.
Vrij A., Wykrywanie kłamstw a oszukiwania. Psychologia kłamania a konsekwencje dla
praktyki zawodowej, Kraków 2009.
Vrij A., Edward K., Roberts K.P., Bull R., Detecting deceit via Criteria-Based Content Analysis,
Reality Monitoring and analyses of nonverbal behavior, artykuł przedstawiony na Ninth
European Conference on Psychology and Law, Dublin, Irlandia, lipiec 1999.
Vrij A, Winke F.W., Cultural patterns in Dutch and Surinam nonverbal behawior: an analysis
of simulated police/citizen encounters, „Journal of Nonverbal Behavior” 1991.
Wakefield S.J., Kebbell M.R., Moston S. & Westera N., Perceptions and profiles of interviews
with interpreters: A police survey. „Australian and New Zealand Journal of Crimino-
logy”, 48, 2015.
Walkley J., Police Interrogation, London: Police Review Publishing, 1987.Bibliografia 362
Walters S. B., Kłamstwo: Cała prawda o…, tłum. E. Jusewicz-Kalter, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, 2002.
Walters S. B., Principles of Kinesic Intewiew and Interrogation, CRC Press 2002.
Waltoś S., Hofmański P., Proces karny. Zarys system, Wolters Kluwer 2018.
Warren, E. Schertler, P. Bull, Detecting deception from emotional and unemotional cues,
„Journal of Nonverbal Behavior” 2009.
Weintrab W., Verbal Behavior in Everyday Life, New York, Springer Publishing Co., 1989.
West D.J., Sexual Crimes and Confrontations: A Study of Victims and Offenders, Brookfield,
Gower Publishing Co., 1987.
Whiten A., Machiavellian Intelligence Hypothesis, [w:] The  MIT Encyclopedia of the Cognitive
Sciences, R.A. Wilson, F.C. Keil (red.), The MIT Press, Massachusetts 1999.
Widacki J., Kryminalistyka, Warszawa 2008.
Widacki J. (red.), Kryminalistyka, 4 wydanie, Warszawa 2018.
Wrzosek P., Kwasiński R., Analiza wypowiedzi i analiza tekstu. Wykorzystanie w rozpo-
znawaniu symptomów terroryzmu, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki,
Zarządzania i Administracji”, Warszawa, Zeszyt 1 (22) 2013.
Zuckerman M., Driver R.E., Telling lies: verbal and nonverbal correlates of deception, [w:]
A.W. Siegman, S. Feldstein (red.), Multichannel integrations of nonverbal behaviors,
Hillsdale 1985.
Yuille J.C., The  systematic assessment of children’s testimony, „Canadian Psychology”, 29, 1988.
Yuille J.C., Credibility assessment, Dordrecht: Kluwer Academic 1989; P. Ekman, Telling Lies:
Clues do deceit in the marketplace, politics, and marriage, New York: W. W. Norton 1991.
Yuille J.C., Cooper B.S., Herve H., Evaluating Truthfulness: Detecting Truths and Lies in Fo-
rensic Contexts, [w:] R. Bull, T. Valentine, T. Williamson (red), Handbook of Psychology
of Investigative Interviewing: Current Developments and Future Directions, John Wiley
and Sons 2009.
Źródła internetowe
https://abcnews.go.com/Politics/story?id=7577631&page=1; dostęp: 6 maja 2019 r.
https://edition.cnn.com/specials/politics/trump-russia-ties; dostęp: 6 lutego 2020 r.
https://www.fbi.gov/investigate; dostęp: 20 grudnia 2019 r.
https://www.fbi.gov/history; dostęp: 20 grudnia 2019 r.
https://www.fbi.gov/contact-us/field-offices/phoenix/news/press-releases/fbi-cbp--partner -
s-launch-campaign-to-address-corruption-at-americas-borders; dostęp: 12 grudnia
2019 r.
https://www.fbijobs.gov/; dostęp: 20 grudnia 2019 r.
https://www.fbi.gov/about/mission; dostęp: 2 stycznia 2020 r.Bibliografia 363
https://andersoninvestigative.com/effective-interviewing-interview-room-set/;dostęp:10
grudnia 2019 r.
https://www.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/19059-jakie-mozg-plata-nam-figle-o-ble -
dach-poznawczych>dostęp: 10 stycznia 2020 r.
https://www.fbi.gov/about/leadership-and-structure/national-security-branch/high-valu -
e-detainee-interrogation-group; dostęp: 10 stycznia 2019 r.
http://wa.amu.edu.pl/wa/files/ifa/pigulka/7.2.htm; dostęp: 14 stycznia 2020 r.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/ncmr.12142; dostęp: 14 stycznia 2020 r.
file:///C:/Users/RAFAŁ/Desktop/juliusz_cezar_Mowa%20Marka%20Antoniusza.pdf; dostęp:
8 stycznia 2020 r.
https://eprints.qut.edu.au/20501/1/Colette_Roos_Thesis.pdf; dostęp: 12 stycznia 2020 r.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Prawa_Mirandy dostęp 12.12.2019 r.
http://dinolt.com/news/philip-becnel-lecture-about-cognitive-dissonance-in-investigati-
ve-interviews/; dostęp: 10 lutego 2020 r.
nlpschedule.com/random/policeinterrogation, dostęp: 10 listopada 2019 r.