Metody aktywizujące w szkolnej i pozaszkolnej edukacji muzycznej. Poradnik dla nauczycieli i animatorów

Spis treści:

Wstęp

Część I. KRÓTKI NIEZBĘDNIK TEORETYCZNY

Edukacja muzyczna dzieci i młodzieży
Edukacja muzyczna w systemie szkolnym i pozaszkolnym
Standardy dydaktyczne w edukacji muzycznej
Standardy psychopedagogiczne w kształceniu muzycznym
Standardy animacyjne – aktywizujące w edukacji muzycznej
Praca nauczyciela i animatora w edukacji muzycznej
Kompetencje zawodowe nauczycieli i animatorów
Psychologiczne aspekty praktyki pedagogicznej
Zasady metodyki aktywizującej w pracy nauczyciela/animatora

Część II. SZEROKI WYBÓR PSYCHOPEDAGOGICZNYCH METOD AKTYWIZUJĄCYCH W EDUKACJI MUZYCZNEJ

Metody na początek zajęć – zajęcia indywidualne
Wizytówki
Imię i marzenie
Imię i nastrój
Imię i przydomki
Krzyżówka z imieniem
Herb
Dokończ zdanie – Kostka
Powitanie z nutką
Emonuty
Muzyczna rozmowa
Kontrakt indywidualny z uczniem/uczestnikiem
Metody wstępne – zajęcia grupowe
Dokończ zdania – Plakat
Wizytówki
Mozaika z imieniem
Imię i cechy charakteru
Harmonijka z imieniem
Portret imienia
Megawizytówka
Dobre informacje
Przedstaw mnie
Taniec „Cześć! Hej!”
Kontrakt z grupą

Ćwiczenia rozwijające ekspresję wokalną – zajęcia grupowe
Śpiewająca kostka
Śpiewająca plotka
Muzyczna dynamika grupowa
Słyszane w kręgu
Chór
Piosenka ortofoniczna
Diminuendo-crescendo
Gama z piłk
Żywy ksylofon
Piosenki na temat

Muzyczne improwizacje ruchowe – zajęcia indywidualne
Marionetka
Gimnastyka
Taniec
Idź za mną
Pstryczki
Pozy

Muzyczne improwizacje ruchowe i układy taneczne – zajęcia grupowe
Improwizacja w trójkach
Malarz
Improwizacja kontrolowana
Iskierka
Kontredans
Walc
Annen polka

Techniki aktywnego rozwijania muzycznej wyobraźni twórczej – zajęcia indywidualne
Muzyczny obraz
Muzyczny kolaż
Tańczące dłonie
Malowanie symetryczne
Malowanie dźwięków
Zwierzęta w muzyce

Techniki aktywnego rozwijania muzycznej wyobraźni twórczej  – zajęcia grupowe
Rzeźby utworów
Portret kompozytora – Fryderyk Chopin
Dożynki w Szafarni
Peer Gynt
Obrazki z wystawy
Piotruś i wilk

Metody relaksacyjno-odprężające – zajęcia indywidualne
Balonik
Piórko
Szklana kula
Trening autogenny Schultza
Kolorowa wizualizacja

Metody relaksacyjno-odprężające – zajęcia grupowe
Wewnętrzna przestrzeń dźwięków
Zewnętrzna przestrzeń dźwięków
Bezpieczna dłoń
Wiązanie koła
Improwizacja w kole
Falujące łoże
Masaż dotykiem

Ćwiczenia aktywizujące z wykorzystaniem instrumentarium Orffa – zajęcia grupowe
Akcent – poza
Droga dźwięków
Znajdź instrument
Tutti
Muzyczne historyjki
Echo za kocem
Mazurek z dzwonkami
Instrumentacja marsza

Zabawy ożywiające naukę o instrumentach muzycznych – zajęcia grupowe
Znajdź swój instrument
Instrumentalne memory
Orkiestra
Jakim jestem instrumentem?
Koncert

Metody aktywizujące na lekcji gry na instrumencie i śpiewu  – zajęcia indywidualne
Oddech przy instrumencie
Lalka szmacianka
Znajdź nutkę w utworze
Imiona nutek
Rodzina nutek utworu
Piosenka o Gamie i Pasażu
Z fortepianu spadła Gama
Bajka muzyczno-terapeutyczna

Techniki przygotowujące do występów publicznych – zajęcia indywidualne
Ćwiczenie uważności
Ćwiczenie myślenia
Techniki zakulisowe przed koncertem
Psychofizyczne przygotowanie do występu – broszura

Metody przygotowujące do występów publicznych – zajęcia grupowe
Psychologiczne warsztaty na temat tremy
„Oswoić tremę” – warsztaty przed przesłuchaniami
Koncert treningowy

Animacja muzycznych występów – zajęcia grupowe
Koncertozabawa karnawałowa
Koncertozabawa piracka
Popis fabularyzowany
Konkurs o ptysia

Animacja muzycznych zajęć teoretycznych – zajęcia grupowe
Wizytówki
Formy muzyczne
Kim jestem?
Muzyczne okresy – mapa pamięci
Energetyczne formy muzyczne
Kontrasty muzyczne
Dynamiczne szeregi

Quizy muzyczne – zajęcia indywidualne i grupowe
Witaj, Panie Pichonie
Wprowadzenie do świata muzyki artystycznej
Ciekawostki o instrumentach muzycznych
Quiz o instrumentach strunowych
Quiz z teorii muzyki
Szkic do portretu Chopina

Zakończenie
Bibliografia
Schematy i zdjęcia

Zabawy ożywiające naukę o instrumentach muzycznych – zajęcia grupowe

dr hab. Wiesława A. Sacher, prof. WSP:

(...) wielu nauczycieli/animatorów po lekturze tej publikacji podejmie próbę weryfikacji nie tylko swoich poglądów na proces nauczania muzyki z jej funkcjami kształcącymi, wychowawczymi i terapeutycznymi, ale także zweryfikuje z pełną świadomością swój stosunek do uczniów oraz swój styl pracy z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi.

dr hab. Mirosław Kisiel:

(...) zbiór wartościowych metod, ćwiczeń i zabaw możliwych do wykorzystania przez wrażliwego, twórczego i refleksyjnego pedagoga/animatora, dla którego praca z człowiekiem w obudowie muzycznej stanowi centrum działania. (...) Poradnik zawierający szeroki wachlarz metod psychopedagogicznych, wspierających kształcenie i wychowanie muzyczne.

Baron P., Kompetencje nauczyciela muzyki w Polsce, [w:] A. Białkowski (red.), Nowe obszary i drogi rozwoju edukacji muzycznej w Polsce, Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012.
Białkowski A., Edukacja muzyczna w poszukiwaniu nowych znaczeń i obszarów działań, [w:] A. Białkowski (red.), Nowe obszary i drogi rozwoju edukacji muzycznej w Polsce, Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012.
Bissinger-Ćwierz  U.,  Wykonawstwo  muzyczne  bez  lęku  według  Geralda  Klicksteina, [w:] U. Bissinger-Ćwierz, A.A. Nogaj (red.), Strategie radzenia sobie z tremą w kształceniu muzycznym oraz w zawodzie muzyka, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2018.
Bissinger-Ćwierz U., Model pracy psychologa i pedagoga szkolnego w szkolnictwie artystycznym, „Zeszyty Psychologiczno-Pedagogiczne Centrum Edukacji Artystycznej”, nr 4, 2017.
Bissinger-Ćwierz  U.,  Psychopedagogiczne  metody  pracy  z  uczniem  najmłodszym oraz uczniem ryzyka dysleksji w szkole muzycznej, Wydawnictwo Centrum Edukacji Artystycznej, Warszawa 2016.
Bissinger-Ćwierz U., Emocjonalne funkcjonowanie uczniów szkół muzycznych, [w:] M. Manturzewska, B. Kamińska, A.A. Gluska (red.), Poradnictwo psychologicz-ne w polskich szkołach muzycznych, Centrum Edukacji Artystycznej, Państwowy Zespół Szkół Muzycznych im. Artura Rubinsteina, Regionalne Centrum Psychologii Muzyki „Fermata”, Warszawa-Bydgoszcz 2010.
Bissinger-Ćwierz U., Emocje towarzyszące nauce gry na instrumencie a osiągnięcia artystyczne uczniów szkół muzycznych, Niepublikowana rozprawa doktorska pod kierunkiem dr hab. Wiesławy A. Sacher, prof. UŚ, Warszawa 2009.
Bissinger-Ćwierz U., Kompetencje zawodowe nauczyciela szkoły muzycznej w aspekcie psychologicznym, [w:] W. Limont, B. Didkowska (red.), Edukacja artystyczna a metafora, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.
Bissinger-Ćwierz U., Muzyczna pedagogika zabawy w pracy z grupą, Wydawnictwo
KLANZA, Lublin 2007.
Bissinger-Ćwierz U., Koncert-Zabawa, czyli jak zorganizować popis szkolny z przymrużeniem oka, [w:] E. Kędzior-Niczyporuk (red.), Wprowadzenie do pedagogiki zabawy, Wydawnictwo KLANZA, Lublin 2001.
Bissinger-Ćwierz U., Quizy muzyczne, Wydawnictwo KLANZA, Lublin 2000.
Bissinger-Ćwierz U., Hofman Z., Aktywne działania przez sztukę. Chopinowskie in-
spiracje muzyczne, Wydawnictwo KLANZA, Lublin 1999.
Bonna B., Powszechna edukacja muzyczna wobec konieczności zmian, [w:] A. Michalski (red.), Tożsamość pedagogiki muzyki, Wydawnictwo Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.
Bruhlmeier A., Edukacja humanistyczna, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2000.
Brzezińska A.I., Psychologiczne portrety człowieka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2013.
Brzezińska  A.  (red.),  Psychologia  rozwoju  człowieka,  [w:]  J.  Strelau  (red.),  Psychologia. Podręcznik akademicki, T. 1, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
Chałas  K.,  Wartości  w  programie  wychowawczym  szkoły  służące  integralnemu rozwojowi wychowaniu ucznia, [w:] M. Konopczyński i współ. (red.), Program wychowawczo-profilaktyczny szkoły i placówki oświatowej, MEN, ORE, Warszawa 2017.
Chomiński J.M., Chopin, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1978.
Chotomska W., Muzyka Pana Chopina, Wydawnictwo Literatura i Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa 1984.
Chylińska T., Harascin S., Schaffer B., Przewodnik koncertowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1973.
Delecka-Bury  A.,  Kształcenie  animatorów  kultury  muzycznej  jako  organizatorów edukacji pozaformalnej, [w:] A. Michalski (red.), Tożsamość pedagogiki muzyki. Cechy – aksjologia – systematyka, Tom I, Wydawnictwo Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.
Ferenz K., Wstęp, [w:] A. Białkowski (red.), Standardy edukacji kulturalnej, Fundacja Polskiej Rady Muzycznej, Warszawa 2008.
Gliniecka-Rękawik  M.,  Przyszłość  edukacji  muzycznej  w  Polsce,  [w:]  A.  Michalski (red.), Tożsamość pedagogiki muzyki. Cechy – aksjologia – systematyka, Tom I, Wydawnictwo Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.
Gluska A.A., Psychologiczna sytuacja ucznia, [w:] W. Jankowski (red.), Raport o stanie szkolnictwa muzycznego I stopnia. Diagnozy, problemy, wnioski modelowe, Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012.
Gozdecka R., Profesjonalizm nauczycieli muzyki w kontekście tradycyjnych i nowoczesnych metod nauczania, [w:] R. Gozdecka, M. Grusiewicz (red.), Współczesne oblicza edukacji muzycznej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008.215 Bibliografia
Grusiewicz M., Stałe dyskursy pedagogiki muzycznej, [w:] A. Michalski (red.), Tożsamość pedagogiki muzyki. Cechy – aksjologia – systematyka, Tom I, Wydawnictwo Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.
Habela J., Słowniczek muzyczny, PWM, Warszawa 1988.
Hamer H., Klucz do efektywności nauczania, Wydawnictwo Veda, Warszawa 1994.
Hoesic F., Chopin, Tom I, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1962.
Iwaszkiewicz J., Chopin, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1976.
Jacobs A., Słownik muzyczny, Delta, Bydgoszcz 1993.
Jankowski W., Polskie szkolnictwo muzyczne. Geneza i ewolucja systemu, Akademia Muzyczna  im.  Fryderyka  Chopina,  Centrum  Edukacji  Artystycznej,  Warszawa 2002.
Jedlewska B., Animatorzy kultury wobec wyzwań edukacyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1999.
Jeżewska Z., Chopin. Interpress, Warszawa 1985.
Jeżewska  Z.,  Czartkowski  A.,  Fryderyk  Chopin,  Państwowy  Instytut  Wydawniczy, Warszawa 1975.
Konkol G.K., Rodzina i środowisko rodzinne jako wyznacznik powodzenia w działalności muzycznej, [w:] M. Manturzewska, M. Chmurzyńska (red.), Psychologiczne podstawy kształcenia muzycznego, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, Warszawa 2001.
Kotarska H., Czynniki powodzenia w nauce muzyki w świetle badan polskich, [w:]
M. Manturzewska, M. Chmurzyńska (red.), Psychologiczne podstawy kształcenia muzycznego, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina, Warszawa 2001.
Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, T. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Lewandowska K., Muzykoterapia dziecięca, brak wydawnictwa, Gdańsk 1996.
Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2000.
Manturzewska M., Kotarska H., Miklaszewski I., Miklaszewski K., Zdolności, uzdolnienia i talent muzyczny, [w:] M. Manturzewska, H. Kotarska (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki, WSiP, Warszawa 1990.
Nogaj A.A., Rola myślenia w procesie ćwiczenia, [w:] U. Bissinger-Ćwierz, A.A. Nogaj (red.), Strategie radzenia sobie z tremą w kształceniu muzycznym oraz w zawodzie muzyka, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2018.
Nowak B., Kształcenie w muzyce – konieczność czy szansa rozwoju, [w:] B. Muchacka, R. Ławrowska (red.), Kultura, aktywność artystyczna dziecka, Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków 2008.
Olearczyk T., Cisza w edukacji, Oficyna wydawnicza AFM, Kraków 2016.
Pease A., Język ciała, Wydawnictwo Gemini, Kraków 1994.216 Bibliografia
Sacher W.A., Pedagogika muzyki. Teoretyczne podstawy powszechnego kształcenia muzycznego, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012.
Sacher W.A., Słuchanie muzyki i aktywność artystyczne dzieci, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1999.
Sacher W., Wczesnoszkolna edukacja muzyczna, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1997.
Schaeffer B., Dzieje kultury muzycznej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998.
Sękowski  A.E.,  Osobowość  a  osiągnięcia  artystyczne  uczniów  szkół  muzycznych, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa i in., 1989.
Sobczak-Matysiak J., Psychologia kontaktu z klientem, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1998.
Storms G., Gry przy muzyce, Akademos, Poznań 1991.
Suświłło  M.,  Wielowymiarowość  edukacji  artystycznej  –  konteksty  teoretyczne i praktyczne, [w:] B. Muchacka, R. Ławrowska (red.), Kultura, aktywność artystyczna dziecka, Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków 2008.
Szmidt K.J., Pedagogika twórczości, GWP, Sopot 2005.
Uchyła-Zroski  J.,  Cechy  pedagogiki  muzyki  jako  nauki.  Zarys  problematyki,  [w:] A. Michalski (red.), Tożsamość pedagogiki muzyki. Cechy – aksjologia – systematyka, Tom I, Wydawnictwo Athenae Gedanenses, Gdańsk 2012.
Waldorff J., Sekrety Polihymnii, Iskry, Warszawa 1963.
Zamojski A., Chopin, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Warszawa 1997.
Żebrowski J., Zawód i osobowość animatorów kultury, Wojewódzki Ośrodek Kultury, Gdańsk 1987.
Żylińska M., Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie przyjazne mózgowi, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.

Akty prawa oświatowego

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U.  z  2017 r.,  poz. 59 z późn. zm.).