Kryteria dojrzałości osobowości. Interpretacja z perspektywy personalistycznej

Spis treści:

Wstęp

Rozdział I. Kryteria i sposoby rozumienia dojrzałości osobowości z perspektywy różnych ujęć interpretacyjnych

1. Zdrowie psychiczne jako punkt odniesienia do interpretacji dojrzałości
2. Perspektywa psychoanalityczna
3. Znaczenie podejścia behawioralnego i społeczno-poznawczego
4. Perspektywa podejścia organicystycznego
5. Perspektywa przedstawicieli teorii cech
6. Adaptacyjność jako kryterium dojrzałości
7. Podejście aktywistyczno-regulacyjne
8. Podejście egzystencjalne i personalistyczne
9. Podsumowanie

Rozdział II. Fazowość i etapowość rozwoju jako kryterium dojrzałości osobowości w świetle wybranych propozycji

1. Analiza dojrzałości osobowości w świetle kryteriów etapowości rozwoju Ja – klasyczne propozycje rozwoju ego w ujęciu Eriksona, Loevinger i self w ujęciu Bühler
2. Propozycje analizy rozwoju i oceny dojrzałości na podstawie etapów rozwoju struktury Ja
3. Rozwój i kryteria dojrzałości z perspektywy teorii dezintegracji pozytywnej Dąbrowskiego
4. Propozycje integrujące wielość kryteriów rozwoju dojrzałości

Rozdział III. Dobrostan jako podstawowe kryterium dojrzałości

1. Zróżnicowane rodzaje dobrostanu jako kryteria dojrzałości
2. Próba powiązania ze sobą cech jako kryterium, dobrostanu oraz kompetencji

Rozdział IV. Moralna osobowość jako kryterium jej dojrzałości

1. Wstęp
2. Osobowość moralna a interes własny i dobroć adaptacji
3. Osobowość moralna z punktu widzenia wybranych propozycji
4. Społeczno-poznawcze podejście w interpretacji moralnej osobowości
5. Self moralny wskazaniem na istotę osobowości moralnej
6. Dyskusyjne wątki analizy znaczenia osobowości moralnej jako kryterium dojrzałości

Rozdział V. Specyfika bytu ludzkiego fundamentem analizy dojrzałości

1. Specyfika bytu ludzkiego źródłem zasobów rozwojowych
2. Trudności w osiąganiu dojrzałości
3. Moralna osobowość – spojrzenie z perspektywy autorskiej

Rozdział VI. Dojrzała osobowość z perspektywy autorskiego podejścia personalistycznego

1. Zasady rozwoju w kierunku osobowego podmiotu – podstawa rozwoju osobowości
2. Kryteria normatywności z perspektywy proponowanych zasad rozwoju
3. Organizacja motywów Ja jako kryterium oceny dojrzałości
4. Podsumowanie

Zakończenie
Bibliografia
Spis tabel i rysunków

Abbasi-Asi, R., Hashemi, S. (2019). Personality and morality: Role of the Big Five traits in pre-
dicting the four components of moral decision making. https://www.researchgate.net/
publication/338225853. DOI:10.31234/osf.io/6azqs
Adler, A. (1948). Znajomość człowieka. Łódź: Jamiołkowski i Evert.
Adler, A. (1986). Sens życia. Warszawa: PWN.
Akhtar, S. (2010). Happiness: origins, forms, and technical relevance. The American Journal of
Psychoanalysis, 70, 219–244.
Allen, B.P. (2000). Personality theories. Development, growth, and diversity. Boston: Allyn
and Bacon.
Allport, G.W. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart, Winston.
Allport, G.W. (1988). Osobowość i religia. Warszawa: IW PAX.
Anglim, J., Horwood, S., Smilie, L.D., Marrero, R.J., Wood, J.K. (2020). Predicting psychological
and subjective well-being from personality: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 146(4),
279–323. http://dx.doi.org/10.1037/bul0000226
Angyal, A. (1965). Neurosis and treatment: a holistic theory. New York: J. Wiley and Sons, Inc.
Aquino, K., Reed, A. (2002). The Self-Importance of Moral Identity. Journal of Personality and
Social Psychology, 83(6), 1423–1440. DOI: 10.1037//0022-3514.83.6.1423
Baltes, P.B., Gluck, J., Kunzmann, U. (2004). Mądrość. Jej struktura i funkcja w kierowaniu po-
myślnym rozwojem w okresie całego życia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna.
Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 117–146). Warszawa: WN PWN.
Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: WN PWN.
Bandura, A. (2008). Exercise of human agency through collective efficacy. W: M.W. Schustack,
H.S. Friedman (eds.), The Personality Reader (s. 190–194). Boston: Pearson Education,
Inc. (second edition).
Bauger, L., Bongaardt, R., Bauer, J.J. (2021). Maturity and well-being: The development of the
self-authorship, eudaimonic motives, age, and subjective well-being. Journal of Happiness
Studies, 22, 1313–1340. https://doi.org/10.1007/s10902-020-00274-0
Bauer, J.J., McAdams, D.P. (2004). Growth goals, maturity, and well-being. Developmental Psy-
chology, 40(1), 114–127. DOI: 10.1037/0012-1649.40.1.114
Becchetti, L., Bachelet, M.J., Pisani, F. (2020). Eudaimonic happiness as a leading health indi-
cator: cross-country European evidence. Applied Economics, 52(43), 4726–4744. https://
doi.org/10.1080/00036846.2020.1740161Bibliografia 161
Beck, M. (2007). Illness, disease and sin: The connection between genetics and spirituality.
Christian Bioethics, 13, 67–89. DOI: 10.1080/13803600701283052
Blasi, A. (1980). Bridging Moral Cognition and Moral Action: A Critical Review of the Literature.
Psychological Bulletin, 88(1), 1–45.
Blasi, A. (1983). Moral cognition and moral action: A theoretical perspective. Developmental
Review, 3(2), 178–210. https://doi.org/10.1016/0273-2297(83)90029-1
Blasi, A. (1984). Moral identity: Its role in moral functioning. W: W.M. Kurtines, J.L. Gerwitz
(red.), Morality, moral behavior, and moral development (s. 129–139). New York: Wiley.
Blumer, H. (1986). Symbolic interactionism. Perspective and method. Berkeley and Los Angeles
University of California Press.
Borofsky, G.L. (1979). Diagnoza zdrowia i rozwoju psychicznego. W: K. Dąbrowski (red.), Zdro-
wie psychiczne (s. 129–151). Warszawa: PWN.
Bouchard, T.J. Jr., Loehlin, J.C. (2001). Genes, evolution, and personality. Behavior Genetics,
31(3), May, 243–273. https://doi.org/10.1023/A:1012294324713
Broughton, J.M., Zahykevich, M.K. (1988). Ego and ideology: A critical review of Loevinger’s
theory. W: D.K. Lapsley, F.C. Power (red.), Self, ego and identity. Integrative approaches
(s. 179–208). New York: Springer-Verlag.
Brud, P.P., Cieciuch, J. (2020). Polish adaptation of the Vices and Virtues Scales (VAVS). Mental
Health, Religion & Culture, 23(6), 494–506.
https://doi.org/10.1080/13674676.2019.1635575
Brunstein, J.C., Schultheiss, O.C., Maier, G.W. (1999). The pursuit of personal goals. A motiva-
tional approach to well-being and life adjustment. W: J. Brandtstädter, R.M. Lerner (red.),
Action & Self-development. Theory and research through the life span (s. 169–196). Thou-
sand Oaks: Sage Publications, Inc.
Burkley, E., Burkley, M., Curtis, J. (2018). Lead us not into temptation: The seven deadly sins as
a taxonomy of temptations. Social and Personality Psychology Compass, 12, 1–16: e 12416.
https://doi.org/10.1111/spc3.12416
Bühler, Ch. (1962). Values in psychotherapy. New York: The Free Press of Glencoe.
Bühler, Ch. (1999). Bieg życia ludzkiego. Warszawa: PWN.
Carr, A. (2011). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Zysk i S-ka.
Cervone, D. (2004). Architecture of personality. Psychological Review, 111(1), 183–204. DOI:
10.1037/0033-295X.111.1.183
Cervone, D., Tripathi, R. (2009). The moral functioning of the person as a whole: on moral
psychology and personality science. W: D. Narvaez, D.K. Lapsley (eds.), Personality, iden-
tity, and character. Explorations in moral psychology (s. 30–51). Cambridge: Cambridge
University Press.
Chlewiński, Z. (1991). Dojrzałość: osobowość, sumienie, religijność. Poznań: W Drodze.
Cieciuch, J., Strus, W. (2020). Osobowość w psychologii wychowania. W: H. Liberska, J. Trempa-
ła (red.), Psychologia wychowania. Wybrane problemy (s. 199–213). Warszawa: WN PWN.
Cieciuch, J., Strus, W. (2021). Model i diagnoza osobowości w edukacji dla wszystkich. Edukacja,
1(156), 56–67. DOI 10.24131/3724.210105
Cierpiałkowska, L., Sęk, H. (2016). Pojęcie normy, normalności i zdrowia. W: L. Cierpiałkowska,
H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna (s. 49–61). Warszawa: PWN.
Cloninger, C.R. (2004). Feeling good: The science of well-being. New York: Oxford University Press. 162 Bibliografia
Corr, Ph., DeYoung, C.G., McNaughton, N. (2013). Motivation and personality: A neuropsycho-
logical perspective. Social and Personality Psychology Compass, 7/3, 158–175. https://doi.
org/10.1111/spc3.12016
Czapiński, J. (2006). Osobowość szczęśliwego człowieka. W: J. Czapiński (red.), Psychologia po-
zytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 359–379). Warszawa: PWN.
Davis, K.L., Panksepp, J. (2018). The emotional foundations of personality. A neurobiological
and evolutionary approach. New York, London: W.W. Norton & Company.
Dąbrowski, K. (1974). Zdrowie psychiczne a wartości ludzkie. Warszawa: PTHP.
Dąbrowski, K. (red.) (1979). Zdrowie psychiczne. Warszawa: PWN.
Dąbrowski, K. (1984). Funkcje i struktura emocjonalna osobowości. Lublin: Ośrodek Higieny
Psychicznej dla Ludzi Zdrowych.
Dąbrowski, K. (1989). W poszukiwaniu zdrowia psychicznego. Warszawa: PWN.
De Young, C.G. (2006). Higher-order factors of the Big Five in a multi-informant sample. Journal of
Personality and Social Psychology, 91(6), 1138–1151. DOI: 10.1037/0022-3514.91.6.1138
DeYoung, C.G. (2010). Mapping personality traits onto brain systems: BIS, BAS, FFTS, and be-
yond. European Journal of Personality, 24(5), 404–407. https://doi.org/10.1002/per.780
Dezutter, J., Waterman, A.S., Schwartz, S.J., Luyckx, K., Beyers, W., Meca, A., Kim, S.Y., Whit-
bourne, S.K., Zamboanga, B.L., Lee, R.M., Hardy, S.A., Forthun, L.F., Ritchie, R.A., Weisskirch,
R.S., Brown, E. J., Caraway, J. (2013). Meaning in life in emerging adulthood: a person-ori-
ented approach. Journal of Personality, 82(1), 57–68. DOI: 10.1111/jopy.12033
 Diener, E., Lucas, R.E., Oishi, S. (2006). Dobrostan psychiczny. Nauka o szczęściu i zadowole-
niu z życia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile
i cnotach człowieka (s. 35–50). Warszawa: PWN.
Digman, J.M. (1997). Higher-order factors of the Big Five. Journal of Personality and Social
Psychology, 73(6), 1246–1256.
Erikson, E.H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: DW REBIS.
Erikson, E.H. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: DW REBIS.
Erikson, E.H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Fossas, A. (2019). Psychological maturity predicts different forms of happiness. Journal of
Happiness Studies, 20(6), 1933–1952. https://doi.org/10.1007/s10902-018-0033-9
Frager, R., Fadiman, J. (1998). Personality and personal growth. New York: Longman.
Frankl, V.E. (1984). Homo patiens. Warszawa: IW PAX.
Freud, S. (1995). Wstęp do psychoanalizy. Warszawa: PWN.
Freud, S. (1998). Kultura jako źródło cierpień. W: Pisma społeczne (s. 163–227). Warszawa:
Wydawnictwo KR.
Freud, S. (2002). Civilization and its discontents. London: Penguin.
Fromm, E. (1994). Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki. Warszawa–Wrocław: WN PWN.
Fromm, E. (1996). Zdrowe społeczeństwo. Warszawa: PIW.
Fromm, E. (1997). Mieć czy być? Poznań: DW REBIS.
Fromm, E. (1998). Anatomia ludzkiej destrukcyjności. Poznań: DW REBIS.
Gałdowa, A. (red.) (1994). Psychologia osobowości i antropologia filozoficzna. Psychologiczna
i filozoficzna problematyka podmiotu. Zeszyty Naukowe UJ, MCXLI, Prace Psychologiczne,
zeszyt 11.
Gałdowa, A. (1995). Powszechność i wyjątek. Rozwój osobowości człowieka dorosłego. Kraków:
Księgarnia Akademicka. Bibliografia 163
Gałdowa, A. (red.) (2000). Tożsamość człowieka. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Gałdowa, A. (2005). Rozwój i kryteria dojrzałości osobowej. W: A. Gałdowa (red.), Psycholo-
giczne i egzystencjalne problemy człowieka (s. 41–56). Kraków: Wydawnictwo UJ.
Gasiul, H. (1990). Wybrane zagadnienia z ogólnej psychologii klinicznej. Toruń: UMK.
Gasiul, H. (1992). Oblicza „ja” w świetle wybranych koncepcji psychologicznych. Pojęcie. Rozwój.
Patologia. Bydgoszcz: WSP.
Gasiul, H. (2007). Teorie emocji i motywacji. Warszawa: UKSW.
Gasiul, H. (2018). Wybrane sposoby pomiaru motywacji osiągnięć. W: H. Gasiul (red.), Metody
badania emocji i motywacji (s. 250–276). Warszawa: Difin.
Gasiul, H. (2020). Psychologia osobowości. Nurty teorie koncepcje. Warszawa: Difin. wyd. 3.
Gasiul, H. (2022). Personalistyczna koncepcja osobowości. Podstawy teoretyczne, mechanizmy
rozwoju osobowości i jego zakłóceń. Warszawa: Difin.
Gasiul, H., Strus, W. (2018). Wybrane sposoby pomiaru motywów Ja. W: H. Gasiul (red.), Metody
badania emocji i motywacji (s. 349–388). Warszawa: Difin.
Greenwald, A.G. (1988). A social-cognitive account of the self’s development. W: D.K. Laps-
ley, F.C. Power (red.), Self, ego and identity. Integrative approaches (s. 30–42). New York:
Springer-Verlag.
Hall, C.S., Lindzey, G. (1970). Theories of personality. New York: J. Wiley and Sons, Inc.
Hałas, E. (1987). Społeczny kontekst znaczeń w teorii symbolicznego interakcjonizmu. Lublin:
Wyd. KUL.
Hart, D. (1988). The adolescent self- concept in social context. W: D.K. Lapsley, F.C. Power
(red.), Self, ego and identity. Integrative approaches (s. 71–89). New York: Springer-Verlag.
Hart, D., Damon, W. (1985). Contrasts between understanding self and understanding others.
W: R.L. Leahy (red.), The development of the self (s. 151–178). Orlando: Academic Press, Inc.
Harter, S. (1985). Competence as a dimension of self- evaluation: toward a comprehensive
model of self- worth. W: R.L. Leahy (red.), The development of the self (55–121). Orlando:
Academic Press, Inc.
Harwood, J.H. (1987). The evolution of the self: an integration of Winnicott’s and Kohut’s con-
cepts. W: T. Honess, K. Yardley (eds.), Perspective across the life span (s. 55–76). London
and New York: Routledge and Kegan Paul.
Hermans, H.J.M. (1987a). The dream in the process of valuation: a method of interpretation.
Journal of Personality and Social Psychology, 53(1), 163–175.
Hermans, H.J.M. (1987b). Self as organized system of valuations: toward a dialogue with the
person. Journal of Counseling Psychology, 34(1), 10–19.
Heszen, I., Sęk, H. (2012). Psychologia zdrowia. Warszawa: WN PWN.
Hill, P.L., Roberts, B.W. (2010). Propositions for the study of moral personality development.
Current Directions in Psychological Science, 19(6), 380–383.
DOI:10.1177/096372141038916
Hogan, R. (1973). Moral conduct and moral character: A psychological perspective. Psycho-
logical Bulletin, 79, 217–232.
Hogan, R. (1975). Moral development and the structure of personality. W: D.J. DePalma,  
J.M. Foley (eds.), Moral development: Current theory and research (s. 153–167). Hillsdale,
NJ: Erlbaum.
Hogan, R. (1982). A socioanalytic theory of personality. W: M. Page (red.), Nebraska symposium
on motivation (s. 55–89). Lincoln, NE: University of Nebraska Press.164 Bibliografia
Hogan, R. (1998). Reinventing personality. Journal of Social and Clinical Psychology, 17(1),
1–10. https://doi.org/10.1521/jscp.1998.17.1.1
Horney, K. (1976). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Warszawa: PWN.
Horney, K. (1993). Nerwica a rozwój człowieka. Poznań: DW REBIS.
House, D.V., McDonald, M.J. (2014). Realist brains and virtual conversations: Morals, molecules,
and the meaning in social constructionism. W: W.E. Smythe (ed.), Toward a psychology of
persons (s. 179–219). London and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
Jakubik, A. (1975). Psychologia poczucia winy. Psychiatria Polska, 9, 297–305.
Jancina, M., Kubicka, D. (2014). Kierowanie własnym rozwojem. Kontekst teoretyczny zjawiska.
Psychologia Rozwojowa, 19(4), 31–48 doi:10.4467/20843879PR.14.023.2962.
Jaworski, R. (1989). Wybrane zagadnienia z charakterologii. W: Januszewski, A., Uchnast, Z., Wit-
kowski. T. (red.), Wykłady z psychologii w KUL, (s. 41–76). Lublin: RW KUL.
Jennings, P.L., Mitchell, M.S., Hannah, S. T. (2015). The moral self: A review and integration of
the literature. Journal of Organizational Behavior, 36 (S104–S168). DOI: 10.1002/job.1919
Jung, C.G. (1997a). Typy psychologiczne. Warszawa: WROTA.
Jung, C.G. (1997b). Aion. Przyczynki do symboliki jaźni. Warszawa: WROTA.
Kegan, R. (1994). In over our heads: The mental demands of modern life. Cambridge, MA:  
Harvard University Press.
Kernberg, O.F. (1976). Object relations theory and clinical psychoanalysis. New York: J. Aronson.
Kernis, M.H., Lakey, C.E. (2010). Fragile versus secure high self-esteem: implications for de-
fensiveness and insecurity. W: R.M. Arkin, K.C. Oleson, P.J. Caroll (red.), Handbook of the
uncertain self (s. 360–378). New York and Hove: Psychology Press, Taylor& Francis Group.
Kmiecik, K. (1983). Informacje oceniające, samoocena i poczucie kontroli a myślenie twórcze.
Wrocław: ZN im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Kmiecik, K. (1984). Regulacyjne funkcje umiejscowienia poczucia kontroli. Zeszyty Naukowe
Wydziału Humanistycznego UG, Psychologia, 6, 47–65.
Kohut, H. (1977). The restoration of the self. New York: International Universities Press.
Kohut, H., Wolff, E. (1978). The disorders of the self and their treatment: an outline. Interna-
tional Journal of Psychoanalysis, 59, 413–425.
Krovetz, M.L. (1974). Explaining success or failure as a function of one’s locus of control.
Journal of Personality, 42, 2, 175–189.
Kuczkowski, S. (2000). Psychologia poczucia winy. Kraków: WSF-P Ignatianum.
Lapsley, D.K., Hill, P.L. (2009). The development of the moral personality. W: D. Narvaez,  
D.K. Lapsley (eds.), Personality, identity, and character. Explorations in moral psychology
(s. 185–213). Cambridge: Cambridge University Press.
Larsen, R.J., Buss, D.M. (2005). Personality psychology. Boston: McGraw Hill.
Lazarus, R.S. (1991). Emotion and adaptation. New York, Oxford: Oxford University Press.
Leahy, R.L., Shirk, S.R. (1985). Social cognition and the development of the self. W: R.L. Leahy
(red.), The development of the self (s. 123–150). Orlando: Academic Press.
Lecky, P. (1951). Self-consistency. A theory of personality. New York: Island Press.
Linley, P.A. (2013). Human Strengths and Well-Being: Finding the Best Within Us at the Inter-
section of Eudaimonic Philosophy, Humanistic Psychology, and Positive Psychology. W:
A.S. Waterman (red.), The best within us: Positive psychology perspectives on eudaimonia
(s. 269–285). APA. DOI: 10.1037/14092-014 Loevinger, J. (1969). Theories of ego development. W: Clinical-cognitive psychology: models
and integrations, ed. by L. Berger. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall.
Loevinger, J. (1976). Ego development: conceptions and theories. San Francisco: Jossey-Bass.
MacDonald, K.B. (ed.) (1988). Sociobiological perspectives on human development. New York:
Springer – Verlag.
Maslow, A.H. (1986). W stronę psychologii istnienia. Warszawa: IW PAX.
Maslow, A.H. (1990). Motywacja i osobowość. Warszawa: IW PAX.
May, R. (1989). Psychologia i dylemat ludzki. Warszawa: IW PAX.
May, R. (1993). Miłość i wola. Poznań: DW REBIS.
May, R. (1995). O istocie człowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej. Poznań: DW REBIS.
MacLean, P.D. (1975). Sensory and perceptive factors in emotional functions of the triune
brain. W: L. Levi (red.), Emotions. Their parameters and measurement (71–92). New York:
Raven Press, Publishers.
McAdams, D.P. (2006a). The person. A new introduction to personality psychology. NJ: John
Wiley and Sons, Inc.
McAdams, D.P. (2006b). The redemptive self: Stories Americans live by. Oxford: Oxford Univer-
sity Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195176933.001.0001
McAdams, D.P. (2009). The moral personality. W: D. Narvaez, D.K. Lapsley (red.), Personality,
identity, and character. Explorations in moral psychology (s. 11–29). Cambridge: Cambridge
University Press.
McAdams, D.P. (2011) The Redemptive Self: Generativity and the Stories Americans Live By.
Research in Human Development, 3(2), 81–100. DOI:10.1080/15427609.2006.9683363
Millon, T. (1991). Normality: what may we learn from evolutionary theory? W: D. Offer,  
M. Sabshin (eds.), The diversity of normal behavior. Futher contributions to normatology
(s. 356–404). Basic Books/ Hachette Book Group.
Mead, G.H. (1975). Umysł osobowość i społeczeństwo. Warszawa: PWN.
Monin, B., Jordan, A.H. (2009). The dynamic moral self: A social psychological perspective. W:
D. Narvaez, D.K. Lapsley (eds.), Personality, identity, and character. Explorations in moral
psychology (s. 341–354). Cambridge: Cambridge University Press.
Narvaez, D. (2009). Triune Ethics Theory and moral personality. W: D. Narvaez, D.K. Lapsley
(eds.), Personality, identity, and character. Explorations in moral psychology (s. 136– 158).
Cambridge: Cambridge University Press.
Niemiec, Ch.P, Ryan, R.M., Deci, E.L. (2010). Self-determination theory and the relation to
self- regulatory processes and personality development. W: R.H. Hoyle (red.), Handbook
of personality and self-regulation (s. 169–191). Chichester: Wiley and Blackwell.
Noam, G.G. (1985). Stage, phase, and style: The developmental dynamics of the self. W: M.W.
Berkowitz, F. Oser (red.), Moral education: Theory and application (s. 321–346). New Jersey,
Hillsdale: Erlbaum.
Noam, G.G. (1988). The self, adult development, and the theory of biography and transforma-
tion. W: D.K. Lapsley, F.C. Power (red.), Self, ego and identity. Integrative approaches (3–29).
New York: Springer- Verlag.
Obuchowski, K. (1985). Adaptacja twórcza. Warszawa: KiW.
Obuchowski, K. (1993). Człowiek intencjonalny. Warszawa: WN PWN.
Ogińska- Bulik, N., Juczyński, Z. (2010). Osobowość stres a zdrowie. Warszawa: Difin, wyd. 2.
Bibliografia 165Oishi, S., Westgate, E.C. (2022). A psychologically rich life; Beyond happiness and meaning.
Psychological Review, 129(4), 790–811. https://doi.org/10.1037/rev0000317
Oleś, P.K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: WN PWN.
Ossowska, M. (1994). Podstawy nauki o moralności. Wrocław: ZN im. Ossolińskich.
Panksepp, J. (1982). Toward a general psychobiological theory of emotions. Behavioral and
Brain Sciences, 5(3), 407–422. DOI: https://doi.org/10.1017/S0140525X00012759
Panksepp, J. (1998). Podstawy emocji podstawowych. W: P. Ekman, R.J. Davidson (red.), Natura
emocji. Zagadnienia podstawowe (s. 25–30). Gdańsk: GWP.
Peterson, C., Seligman, M.E.P. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classi-
fication. New York, NY: Oxford University Press.
Piechowski, M.M. (1979). Zdrowie psychiczne jako funkcja rozwoju psychicznego. W: K. Dą-
browski (red.), Zdrowie psychiczne (s. 91–128). Warszawa: PWN.
Pietrasiński, Z. (1990). Rozwój człowieka dorosłego. Warszawa: WP.
Pietrasiński, Z. (2001). Mądrość czy świetne wyposażenie umysłu. Warszawa: WN Scholar.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (2005). Wydawnictwo Święty Paweł.
Read, S.J., Monroe, B.M., Brownstein, A.L., Yang, Y., Chopra, G., Miller, L.C. (2010). A neural
network model of the structure and dynamics of human personality. Psychological Review,
117, 1, 61–92. DOI: 10.1037/a0018131
Reynolds, S.J. (2008). Moral Attentiveness: Who Pays Attention to the Moral Aspects of Life?
Journal of Applied Psychology, 93(5), 1027–1041. DOI: 10.1037/0021-9010.93.5.1027
Reykowski, J. (1986). Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość. Warszawa: PWN.
Reykowski, J. (1990). Rozwój moralny jako zjawisko wielowymiarowe. W: J. Reykowski,  
N.  Eisenberg,  E.  Staub  (red.),  Indywidualne  i  społeczne  wyznaczniki  wartościowania  
(s. 33–58). Wrocław: ZN im. Ossolińskich.
Rogers, C.R. (1961). On becoming a person. A Therapist‘s view of psychotherapy. Boston: Hough-
ton Mifflin Company.
Rogers, C.R. (2002). Sposób bycia. Poznań: DW REBIS.
Rotter, J.B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforce-
ment. Psychological Monographs. General and Applied, 80(1), 1–28.
Rotter, J.B. (2008). External and internal control. W: M.W. Schustack, H.S. Friedman (red.),
The Personality Reader (s. 179–184). Boston: Pearson Education, Inc. (second edition).
Ryff, C.D. (1989). Happiness Is Everything, or Is It? Explorations on the Meaning of Psycholo-
gical Well-Being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081.
Ryan, R.M., Deci, E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic moti-
vation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78. https://
doi .org/10.1037/0003-066X.55.1.68
Ryan, R.M., Deci, E.L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motiva-
tion, development, and wellness. The Guilford Press.
Ryff, C.D., Keyes C.L.M. (1995). The Structure of Psychological Well-Being Revisited. Journal of
Personality and Social Psychology, 69 (4), 719–727.
Sanocki, W. (1978). Koncepcja normy w psychologii klinicznej (Studium metodologiczne).
Gdańsk: Wydawnictwo UG.
Schwaba, T., Bleidorn, W., Hopwood, Ch. J., Manuck, S.B., Wright, A.G.C. (2022). Refining the
Maturity Principle of Personality Development by Examining Facets, Close Others, and
166 BibliografiaBibliografia 167
Comaturation. Journal of Personality and Social Psychology: Personality Processes and In-
dividual Differences, 122(5), 942–958. https://doi.org/10.1037/pspp0000400
Seligman, M. (2005). Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnienie naszych
możliwości trwałego spełnienia. Poznań: Media Rodzina.
Selman, R.L. (1980). The growth of interpersonal understanding: Developmental and clinical
analyses. New York: Academic Press.
Sheldon, K.M., Elliot, A.J. (1999). Goal striving, need-satisfaction, and longitudinal well- being:
The self-concordance model. Journal of Personality and Social Psychology, 76, 482–497.
Siek, S. (1986). Formowanie osobowości. Warszawa: ATK.
Skinner, B.F. (1995). Zachowanie się organizmów. Warszawa: PWN.
Sokołowska, E., Zabłocka- Żytka, L., Kluczyńska, S., Wojda- Kornacka, J. (2015). Zdrowie psy-
chiczne młodych dorosłych. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Difin.
Sowa, J. (1984). Kulturowe założenia pojęcia normalności w psychiatrii. Warszawa: PWN.
Stetsenko, A. (2010). Standing on the shoulders of giants: A balancing act of dialectically the-
orizing conceptual understanding on the grounds of Vygotsky’s project. W: W.M. Roth
(red.), Restructuring science education: Reuniting psychological and sociological perspectives  
(s. 53–72). New York: Springer.
Stetsenko A. (2013), Theorizing personhood for the world in transition and change: reflections
from transformative activist stance on human development. W: J. Martin, M.H. Bickhard
(red.), The psychology of personhood. Philosophical, historical, social-developmental, and
narrative perspectives (s. 181–199). Cambridge: Cambridge University Press.
Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: WN PWN.
Stolarski, M. (2021). Empiryczna weryfikacja kołowego modelu motywów ja. Fides et Ratio,
45(1), 17–29.
Straś-Romanowska M. (1995). Implikacje dla teorii rozwoju osobowości pochodzące z założeń
antropologii filozoficznej, W: J. Trempała (red.), Rozwijający się człowiek w zmieniającym
się świecie. Bydgoszcz: WSP.
Straś-Romanowska, M. (1999). Rozwój osobowy. Próba konceptualizacji problemu w nawią-
zaniu do psychologii life-span. Forum Psychologiczne, 4(2), 115–127.
Straś-Romanowska, M. (2002). Rozwój człowieka a rozwój osobowy. Studia Psychologica UK-
SW, 3, 91–104.
Straś- Romanowska, M. (2017). The subjectivity of older adults in the late works of eminent
creators. Polish Psychological Bulletin, 48(1), 44–50. DOI: 10.1515/ppb-2017-0006
Strus, W. (2012). Dojrzałość emocjonalna a funkcjonowanie moralne. Wydawnictwo Liber Libri.
Strus, W., Cieciuch, J., Rowiński, T. (2011). Kołowy model struktury cech osobowości w ujęciu
Lewisa Goldberga. Studia Psychologica, 2(11), 65–93.
Strus, W., Cieciuch, J. (2014a). Poza Wielką Piątkę – przegląd nowych modeli struktury osobo-
wości. Polskie Forum Psychologiczne, 19(1), 17–49. DOI: 10.14656/PFP20140102
Strus, W., Cieciuch, J., Rowiński, T. (2014b). The Circumplex of Personality Metatraits: A syn-
thesizing model of personality based on the Big Five. Review of General Psychology, 18(4),
273–286. DOI.org/10.1037/gpr0000017.
Strus, W., Żylicz, P. (2018). Emocje samoświadomościowe – podstawowe rozróżnienia i na-
rzędzia pomiaru. W: H. Gasiul (red.), Metody badania emocji i motywacji (s. 80–109). War-
szawa: Difin. 168 Bibliografia
Tatarkiewicz, W. (1990). O szczęściu. Warszawa: PWN.
Tangney, J.P., Dearing, R.L. (2002). Shame and guilt. New York: The Guilford Press.
Tokarski, S. (2011). Obraz Boga a dojrzałość osobowościowa. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Uchnast, Z. (1975). Rollo Maya fenomenologiczno-egzystencjalna koncepcja osobowości. Rocz-
niki Filozoficzne KUL, 4, 37–45.
Uchnast. Z. (1983). Humanistyczna orientacja w psychologii osobowości. Lublin: WN KUL.
Veselka, L., Giammarco, E.A., Vernon, P. A. (2014). The dark triad and the seven deadly sins.
Personality and Individual Differences, 67, 75–80. DOI: 10.1016/j.paid.2014.01.055
Vitterso, J. (2013). Feelings, Meanings, and Optimal Functioning: Some Distinctions Between
Hedonic and Eudaimonic Well-Being. W: A.S. Waterman (ed.), The Best Within Us: Positive
Psychology Perspectives on Eudaimonia (s. 39–55). The American Psychological Associa-
tion. DOI: 10.1037/14092-003
Waterman, A.S. (2011). Eudaimonic identity theory: Identity as self-discovery. W: S.J. Schwartz,
K. Luyckx, V.L. Vignoles (red.), Handbook of identity theory and research: Vol. 1. Structures
and processed (s. 357–379). Springer.
Waterman, A.S. (2021). Toward a theory of maldaimonia. Journal of Theoretical and Philosoph-
ical Psychology, 42(4), 202–219. https://doi.org/10.1037/teo0000198
Waterman, A.S., Schwartz, S.J., Conti, R. (2008). The implications of two conceptions of happi-
ness (hedonic enjoyment and eudaimonia) for the understanding of intrinsic motivation.
Journal of Happiness Studies, 9 (41–79). DOI 10.1007/s10902-006-9020-7.
Wiggins, J. S. (1979). A psychological taxonomy of trait-descriptive terms: The interpersonal
domain. Journal of Personality and Social Psychology, 37(3), 395–412.
Wilczek-Rużyczka, E., Kwak, M. (2022). Zdrowie psychiczne. Współczesne zagrożenia i możli-
wości wzmacniania. Warszawa: PZWL.
Wilke, H.A.M. (1991). Greed, efficiency and fairness in resource management situations.  
European Review of Social Psychology, 2, 165–187.
Wilson, E.O. (1998). O naturze ludzkiej. Poznań: Zysk i S- ka.
Winnicott, D.W. (1965). The maturational processes and the facilitating environment. London:
Hogarth Press.
Winnicott, D.W. (2002). Jeu et réalité. L’espace potentiel. Paris: Gallimard.
Zaborowski, Z. (1986), Psychospołeczne problemy sprawiedliwości i równości. Warszawa: PWN.
Zuroff, D.C., Fournier, M.A., Patall, E.A., Leybman, M.J. (2010). Steps toward an evolutionary
personality psychology: individual differences in the social rank domain. Canadian Psy-
chology, 51(1), 58–66. DOI: 10.1037/a0018472
Young, J.E., Klosko, J.S. (2012). Program zmiany sposobu życia: uwalnianie się z pułapek psy-
chologicznych. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Young. J.E., Klosko, J.S., Weishaar, M.E. (2014). Terapia schematów. Przewodnik praktyka. Sopot:
GWP.
Żylicz, P.O. (2010). Psychologia moralności. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydawnictwo
SWPS Academica.