Europejska Unia Bezpieczeństwa i Obrony. Struktury, wizje, perspektywy

Spis treści:

Wstęp

Rozdział 1. Od Europejskiej Wspólnoty obronnej do Traktatu lizbońskiego

1.1. Problemy współpracy polityczno-wojskowej
1.2. Kształtowanie europejskiej podmiotowości politycznej
1.3. Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony
1.4. Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony
1.5. Konwent Europejski i projekty reform polityki bezpieczeństwa i obrony
1.6. Europejski Cel Zasadniczy 2010
1.7. Ustanowienie Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej

Rozdział  2. Wymiar instytucjonalny polityki bezpieczeństwa i obrony w porządku Traktatu lizbońskiego

2.1. Instytucje polityczne
2.1.1. Rada Europejska
2.1.2. Parlament Europejski i Rada
2.1.3. Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej
2.1.4. Komisja Europejska
2.2. Urząd Wysokiego przedstawiciela i Europejska Służba Działań Zewnętrznych
2.3.  Organy i struktury odpowiedzialne za realizację polityki bezpieczeństwa i obrony
2.4. Europejska Agencja Obrony
2.5. Struktury wywiadu i rozpoznania Unii Europejskiej

Rozdział  3. Praktyczny i operacyjny wymiar EPBiO/WPBiO UE

3.1. Operacje wojskowe
3.1.1. Półwysep Bałkański
3.1.2. Operacje morskie UE
3.1.3. Operacje afrykańskie
3.2. Cywilne aspekty WPBiO UE
3.2.1. Obecność na Bałkanach
3.2.2. Misje na obszarze byłego ZSRR
3.2.3. Azja i „szerszy” Bliski Wschód
3.2.4. Misje cywilne w Afryce

Rozdział 4. Wizje europejskiej autonomii strategicznej

4.1. Europejska debata w świetle zagrożeń
4.2. Ambicje vs możliwości w Europejskiej Strategii Globalnej
4.3. Samodzielność a więzi transatlantyckie
4.4. Scenariusze współpracy UE z Wielką Brytanią

Rozdział 5. Reforma Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE 2017–2020

5.1. Skoordynowany Roczny Przegląd Obronny – CARD
5.2. Komórka Planowania i Dowodzenia Operacjami – MPCC
5.3. Finansowanie Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE
5.4. Europejski Fundusz Obrony
5.5. Aktywowanie i zatwierdzenie stałej współpracy strukturalnej PESCO
5.6. Dyrekcja Generalna ds. Przemysłu Obronnego i Przestrzeni Kosmicznej

Rozdział 6. Iluzje i realia współczesnej europejskiej polityki bezpieczeństwa

6.1. Projekt Europejskiej Rady Bezpieczeństwa
6.1.1. Warianty Europejskiej Rady Bezpieczeństwa
6.2. Temat tabu – europejskie odstraszanie nuklearne
6.3. Od efektywnego multilateralizmu do minilateralizmu militarnego
6.4. E2I jako wyraz europejskiej kultury strategicznej

Rozdział 7. Polska wobec rozwoju polityki bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej

7.1. Euroatlantycka orientacja polskiej polityki bezpieczeństwa
7.2. Aktywność operacyjna po przystąpieniu do UE
7.3. Prezydencja Polski w Radzie i problemy WPBiO UE
7.4. Dylematy polityczne wobec PESCO
7.5. Perspektywy uczestnictwa w PESCO

Zakończenie
Bibliografia
Załączniki

Akty prawne i dokumenty:
A Secure Europe in a Better World. European Security Strategy, Bruksela 2003.
Berlin Plus Agreement, Supreme Headquarters Allied Powers Europe, 16 December 2002.
Birmingham Declaration, WEU Council of Ministers, Birmingham, 7 May 1996.
Conclusions of the Council and of the Representatives of the Governments of the Member States,
Meeting within the Council, on the Establishment of a Civilian CSDP Compact, Brussels 19
November 2018.
Conclusions du Conseil sur la République centrafricaine, Bruxelles, 15 décembre 2014.
Consolidated Version of the Treaty on European Union and the Treaties Establishing the European
Communities and Certain Related Acts, Luxemburg 1997.
Council Conclusions on CSDP, Brussels, 18 May 2015.
Council Conclusions on Implementing the EU Global Strategy in the Area of Security and Defence,
Brussels, 14 November 2016.
Council Conclusions on the Implementation of the Joint Declaration by the President of the Euro-
pean Council, the President of the European Commission and the Secretary General of the North
Atlantic Treaty Organization, Brussels, 5 December 2017.
Council Decision 2001/80/CFSP of 22 January 2001 on the Establishment of the Military Staff of
the European Union, OJ L 027, 30/01/2001 P. 0007 – 0011.
Council Decision Establishing a Common Set of Governance Rules for PESCO Projects, Luxem-
bourg, 25 June 2018.
Council Joint Action of 11 March 2002 on the European Union Police Mission (2002/210/CFSP).
Déclaration franco – finlandaise sur la défense européenne, Finlande, 30 août 2018.
Declaration of the Heads of State and Government.Meeting of the North Atlantic Council, NATO
Headquarters, 11 January 1994.
Decyzja Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa, EUMM/1/2011 z dnia 1 lipca 2011 r. w spra-
wie  mianowania  szefa  Misji  Obserwacyjnej  Unii  Europejskiej  w  Gruzji,  EUMM  Georgia
(2011/390/WPZiB), Dz. U. UE z dn. 2.7.2011, L 175/27.
Decyzja Rady 2003/ 563/WPZiB z dnia 29 lipca 2003 r. w sprawie przedłużenia operacji wojsko-
wej Unii Europejskiej w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii, Dz. U. UE, L190/20,
30.07.2003.
Decyzja Rady 2003/432/WPZiB z dnia 12 czerwca 2003 r. w sprawie rozpoczęcia operacji wojsko-
wej Unii Europejskiej w Demokratycznej Republice Konga, Dz. Urz. UE, L 147/42, 14.6.2003.178 Bibliografia
Decyzja Rady 2008/101/WPZiB z dnia 28 stycznia 2008 r. w sprawie rozpoczęcia operacji woj-
skowej Unii Europejskiej w Republice Czadu i w Republice Środkowoafrykańskiej (EUFOR
Tchad/RCA), Dz. U. UE,L. 08.34.39, 8.02.208.
Decyzja Rady 2008/918/WPZiB z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoczęcia operacji wojsko-
wej Unii Europejskiej mającej na celu zapobieganie aktom piractwa i rozboju u wybrzeży Soma-
lii, odstraszanie od nich oraz ich zwalczanie (Atalanta), Dz. Urz. UE, L339/19, 9.12.2008.
Decyzja Rady /96/WPZiB z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie misji wojskowej Unii Europejskiej
mającej na celu przyczynienie się do szkolenia somalijskich sił bezpieczeństwa, Dz.U. UE L
44/16, 19.2.2010.
Decyzja Rady z dnia 26 lipca 2010 r. określająca organizację i zasady funkcjonowania Europejskiej
Służby Działań Zewnętrznych (2010/427/UE), Dz.U. L 201, 3.8.2010.
Decyzja Rady 2012/173/WPZiB z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie uruchomienia centrum ope-
racyjnego UE służącego misjom i operacji z zakresu wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony
w Rogu Afryki i w regionie Sahelu, Dz. U. UE L 089, 27.3.2012.
Decyzja Rady 2012/389/WPZiB z dnia 16 lipca 2012 r. w sprawie misji Unii Europejskiej doty-
czącej budowania regionalnych zdolności morskich w Rogu Afryki (EUCAP Nestor), Dz. U.
L 187/40, 17.7.2012.
Decyzja Rady 2012/392/WPZiB z dnia 16 lipca 2012 r. w sprawie misji Unii Europejskiej w dzie-
dzinie WPBiO w Nigrze (EUCAP Sahel Niger), Dz. U. UE L 187, 17.7.2012.
Decyzja Rady 2013/34/WPZiB z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie misji wojskowej Unii Euro-
pejskiej mającej na celu przyczynienie się do szkolenia malijskich sił zbrojnych (EUTM Mali),
Dz. U. UE L 14/19, 18.1.2013.
Decyzja Rady 2014/219/WPZiB z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie misji Unii Europejskiej
w dziedzinie WPBiO w Mali (EUCAP Sahel Mali), Dz. U. L 113, 16.4.2014.
Decyzja Rady 2014/401/WPZiB z dnia 26 czerwca 2014 r. w sprawie Centrum Satelitarnego
Unii Europejskiej i uchylenia wspólnego działania 2001/555/WPZiB w sprawie ustanowienia
Centrum Satelitarnego Unii Europejskiej, Dz. U. UE L 188, 27.6.2014.
Decyzja Rady 2014/486/WPZiB z dnia 22 lipca 2014 r. w sprawie misji doradczej Unii Europej-
skiej na rzecz reformy cywilnego sektora bezpieczeństwa na Ukrainie (EUAM Ukraine), Dz.
U. UE L 217/42, 23.07.2014.
Decyzja Rady (WPZiB) 2015/778 z dnia 18 maja 2015 r. w sprawie operacji wojskowej Unii
Europejskiej w południowym rejonie środkowej części Morza Śródziemnego (EUNAVFOR
MED), Dz. U. UE L122/31, 19.05.2015.
Decyzja Rady (WPZiB) 2018/340 z dnia 6 marca 2018 r. ustanawiająca listę projektów do zreali-
zowania w ramach PESCO, Dz. U. UE L 65/24, 7.03.2018.
Decyzja Rady (WPZiB) 2019/1909 z dnia 12 listopada 2019 r. zmieniająca i aktualizująca decy-
zję (WPZiB) 2018/340 ustanawiającą listę projektów do zrealizowania w ramach PESCO,
Dz. U. UE L 293/113, 14.11.2019.
Deklaracja Francusko-Polskiego Szczytu w sprawie Bezpieczeństwa i Obrony, Paryż, 5 listopada
2009.
Deklaracja ministrów grupy Weimar Plus, Paryż, 15 listopada 2012.179 Bibliografia
Deklaracja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Prezydenta Republiki Francuskiej o polsko-fran-
cuskim partnerstwie strategicznym, Warszawa, 28 maja 2008.
Deklaracja Szefów Państw i Rządów Uczestniczących w Spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej,
Bruksela, 10–11 stycznia 1994.
Dernières nouvelles des missions et opérations de maintien de la paix de l’UE – PSDC, Mars 2020.
Discours du Président Emmanuel Macron sur la stratégie de défense et de dissuasion devant les
stagiaires de la 27ème promotion de l’école de guerre, 7 fevrier 2020.
Dokument koncepcyjny: Zdolności planowania operacyjnego i prowadzenia misji i operacji w dzie-
dzinie WPBiO, Rada Unii Europejskiej, Bruksela, 6 marca 2017.
Final Comunique after Ministerial Meeting of the North Atlantic Council, Berlin, 3 June 1996.
Dokument otwierający debatę na temat przyszłości europejskiej obronności, Komisja Europejska,
Bruksela, 7 czerwca 2017.
EUBAM Annual Report, Brussels, 1 December 2018 – 30 November 2019.
EU-NATO Declaration on ESDP, 16 December 2002.
European Imperative. Intensifying Military Cooperation in Europe. „Ghent Initiative”, Berlin–
Stockholm, November 2010.
Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony – zaangażowanie Polski, Ministerstwo Obrony
Narodowej RP 2019.
Feira European Council. Presidency Report on Strengthening the Common European Policy on
Security and Defence, Feira, 15 June 2000.
Franco-British Summit, Joint Declaration on European Defence, Saint-Malo, 4 December 1998.
Headline Goal 2010 Approved by General Affairs and External Relations Council on 17 may
2004 Endorsed by the European Council of 17 and 18 June 2004.
Hearing of Joseph Borrell Fontelles, High Representative/Vice President-Designate of the European
Commission: Opening Statement, 7.10.2019.
Implementation Plan on Security and Defence, NOTE 14392/16 Council of the European
Union, Brussels 2016.
Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2019 roku,
Warszawa, 14 marca 2019.
Joint Communiqué of the V4 Defence Ministers, 10th of June 2019, Piešťany.
Joint Declaration by the President of the European Council, the President of the European Commis-
sion, and the Secretary General of NATO, Jens Stoltenberg, 8.07.2016.
Joint Declaration on EU-NATO cooperation by President of the European Council Donald Tusk,
President of the European Commission Jean-Claude Juncker and Secretary General of NATO
Jens Stoltenberg, Brussels, 10 July 2018.
Juncker J.C., Orędzie o stanie Unii 2016 r.: W kierunku lepszej Europy – Europy, która chroni,
wzmacnia i broni, Strasburg, 14 września 2016.
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-
-Społecznego i Komitetu Regionów. Utworzenie Europejskiego Funduszu Obronnego, Bruk-
sela, 7.06.2017.
Konkluzje Rady Europejskiej 19–20 grudnia 2013 r., Bruksela, 20 grudnia 2013 r.180 Bibliografia
Konkluzje Rady w sprawie regionalnego planu działania na rzecz Sahelu na lata 2015–2020,
Bruksela, 20 kwietnia 2015 r.
Konkluzje Rady Europejskiej 22 i 23 czerwca 2017 r., Bruksela, 23 grudnia 2017.
Konkluzje  Rady  w  sprawie  realizacji  wspólnej  deklaracji  przewodniczącego  Rady  Europejskiej,
przewodniczącego Komisji Europejskiej i sekretarza generalnego Organizacji Traktatu Północ-
noatlantyckiego, Bruksela, 6 grudnia 2016 r.
Livre blanc sur la défense, Paris 1994.
Meseberg Declaration. Renewing Europe’s Promises of Security and Prosperity, 19 June 2018.
Ministerial Meeting of the North Atlantic Council. Final Communique, Berlin, 3–4 June 1996.
Misja Althea w Bośni i Hercegowinie. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie operacji
militarnej Unii Europejskiej Althea w Bośni i Hercegowinie, Parlament Europejski, 11 paź-
dziernika 2004.
NATO to Continue Supporting the Former Yugoslav Republic of Macedonia, NATO Press Rele-
ase 131, 29 November 2002.
Nice European Council Meeting, Presidency Conclusions, Brussels, 7, 8 and 9 December 2000.
Nieformalne spotkanie szefów państw i rządów UE, Malta, 3 lutego 2017.
Obronność i rozwój, Komunikat prasowy, 3055. i 3056. posiedzenie Rady Unii Europejskiej,
Bruksela, 9 grudnia 2010.
Ocena polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w obszarze bezpieczeństwa i obrony, Komi-
sja Obrony Narodowej, nr 8, 14 marca 2012.
Ohrid Framework Agrement, 13 August 2001.
Permanent Structured Cooperation (PESCO) First Collaborative PESCO projects – Overview.
Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją w spra-
wie dyscypliny budżetowej i należytego zarządzania finansami, Dz. U. L 139, 14.6.2006.
Presidency Conclusions 18/19 June 2009, Council of The European Union, Brussels, 19 June
2009.
President Jean-Claude Juncker’s State of the Union Address 2017, Speech/17/3165, 13 Septem-
ber 2017.
Priorytety polskiej polityki zagranicznej 2012–2016, Warszawa, marzec 2017.
Program polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 1 lipca 2011 r. – 31 grudnia 2011 r.,
Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa 2011.
Przewodnictwo Polski w Radzie Unii Europejskiej. Raport końcowy z przygotowania i sprawowa-
nia prezydencji, Warszawa, 17 kwietnia 2012.
Regulamin wewnętrzny Rady, Decyzja Rady z dnia 1 grudnia 2009 r., Dz. Urz. UE L 325/35.
Report for the President of the French Republic on the Cosequences of France’s Return to NATO’s
Integrated Military Command, on The Future of Transatlantic Relations, and the Outlook for
the Europe of Defence, November 14, 2012.
Rapport de la présidence sur la gestion non militaire des crises par l’Union Européenne, Santa
Maria de Feira, 19–20 juin 2000.
Rapport d’ Information, sur l’Europe de la Défense et son articulation avec l’OTAN, Assemblée
nationale, Paris, 22 fevrier 2018.181 Bibliografia
Remarks by President Donald Tusk on EU–NATO Cooperation, Brussels, 10.07.2018.
Report on the Implementation of the European Security Strategy – Providing Security in a Chan-
ging World, Bruksela, 11 grudnia 2008 r.
Resolution 1778 (2007) Adopted by the Security Council at its 5748th meeting, on 25 September
2007.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 22 listopada 2016 r. w sprawie Europejskiej Unii
Obrony, Strasburg, 22 listopada 2016.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie realizacji wspólnej poli-
tyki zagranicznej i bezpieczeństwa, Strasburg, 14 grudnia 2016.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 13 czerwca 2018 r. w sprawie stosunków między UE
a NATO, Strasburg, 13 czerwca 2018 r.
Roczne sprawozdanie Rady dla Parlamentu Europejskiego dotyczące głównych aspektów i podsta-
wowych wyborów w zakresie WPZiB, Bruksela 2008.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 lipca 2008 r. w sprawie ustanowienia Pełnomocnika
Rządu do spraw Przygotowania Organów Administracji Rządowej i Sprawowania przez
Rzeczpospolitą Polską Przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, Dz. U. 2008 nr 133
poz. 843.
Santa Maria da Feira European Council, Conclusions of Presidency, Feira, 19–20 June 2000.
Shared Vision, Common Action: A Stronger Europe. A Global Strategy for the European Union’s
Foreign And Security Policy, Brussels 2016.
Solana Havier: The EU’s Bold New Strategy, July 21, 2016.
Specjalne badanie Eurobarometr 85.1, „Wyobrażenia i oczekiwania, walka z terroryzmem i rady-
kalizacją”, Parlament Europejski, czerwiec 2016.
Speech by Federal Chancellor Angela Merkel to the European Parliament, Strasbourg, 13 Novem-
ber 2018.
Speech by NATO Secretary General Jens Stoltenberg at the European People’s Party, 8 March 2019.
Sprawozdanie roczne w sprawie realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, Komi-
sja Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego, 26.11.2018.
Sprawozdanie specjalne. Misja policyjna UE w Afganistanie: niejednoznaczne wyniki, Europejski
Trybunał Obrachunkowy, 2015 r.
Standard Eurobarometer 90, Public opinion in the European Union, First results, Autumn 2018.
Statement by the Secretary General (NATO–EU relations), 13 December 2002.
Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, 4 stycznia 2000.
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007.
Strategic Review of Defense and National Security 2017 – Key Points, Paris, Octobre 2017.
Study on Concrete Targets on Civilian Aspects of Crisis Management, European Council, Presi-
dency Conclusions, Santa Maria da Feira, 19–20 June 2000.
Text of the Modified Brussels Treaty , Paris, October 23, 1954.
The North Atlantic Treaty, Washington D.C., 4 April 1949.
The Washington Declaration, Signed and Issued by the Heads of State and Government Participa-
ting in the Meeting of the North Atlantic Council in Washington D.C., 23 April 1999.182 Bibliografia
Traktat o Unii Europejskiej. Wersja skonsolidowana, Warszawa 2000.
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, Rzym, 20 października 2004.
Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę
Europejską, podpisany w Lizbonie 13 grudnia 2007 r., Dz. Urz. UE 2007 C, 306/1.
Treaty of Economic, Social and Cultural Collaboration and Collective Self-Defence, Brussels,
17 Mar. 1948.
Unia, która mierzy wyżej. Mój program dla Europy. Wytyczne polityczne na następną kadencję
Komisji Europejskiej 2019–2024, U. von der Leyen, Bruksela 2018.
UK–France Declaration on Security and Defence, 17 February 2012.
Wdrażanie  wspólnej  polityki  bezpieczeństwa  i  obrony.  Rezolucja  Parlamentu  Europejskiego
z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie wdrażania wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony
(na podstawie sprawozdania rocznego Rady dla Parlamentu Europejskiego na temat wspól-
nej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa), (2016/2067(INI)), Dz. Urz. UE, C 224/50,
23 listopada 2016.
WEU Contribution to the European Union Intergovermental Conference of 1996, Madrid, 14
November 1995.
White Paper on German Security Policy and the Future of the Bundeswehr 2016, Berlin 2016.
Wspólna deklaracja UE „Podejmując nowe partnerstwo UE–Afganistan” z dnia 16 listopada 2005.
Wspólne działanie Rady 2001/554/WPZiB z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie ustanowienia Insty-
tutu Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem, Dz. U. UE L 200 z 25.07.2001.
Wspólne działanie Rady 2004/551/WPZiB z dnia 12 lipca 2004 r. w sprawie ustanowienia Euro-
pejskiej Agencji Obrony, Dz. Urz. UE, seria L 245/17, 17 lipca 2004.
Wspólne  Działanie  Rady  2004/570/WPZiB  w  sprawie  operacji  wojskowej  Unii  Europejskiej
w Bośni i Hercegowinie, Bruksela, 12 lipca 2004.
Wspólne działanie Rady 2004/523/WPZiB z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie misji Unii
Europejskiej dotyczącej państwa prawa w Gruzji, EUJUST THEMIS, Dz. U. UE, L228/21,
29.6.2004.
Wspólne działanie Rady 2005/190/WZPiB z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie zintegrowanej misji
Unii Europejskiej w Iraku dotyczącej państwa prawnego, EUJUST LEX, Dz. U. UE, L 159,
13/06/2006.
Wspólne działanie Rady 2005/643/WPZiB z dnia 9 września 2005 r. w sprawie Misji Obserwa-
cyjnej Unii Europejskiej w Acehu (Indonezja) (Misja Obserwacyjna w Acehu (Aceh Monitoring
Mission – AMM)), Dz. U. UE z dn. 10.9.2005, L 234/13.
Wspólne działanie Rady 2005/889/WPZiB z dnia 12 grudnia 2005 r. ustanawiające Misję Unii
Europejskiej ds. szkolenia i kontroli na przejściu granicznym w Rafah (EUBAM Rafah), Dz.
U. UE z dn.14.12.2005, L327/28.
Wspólne działanie Rady 2006/319/WPZiB z dnia 27 kwietnia 2006 r. w sprawie operacji wojsko-
wej Unii Europejskiej wspierającej Misję Obserwacyjną Organizacji Narodów Zjednoczonych
w Demokratycznej Republice Konga (MONUC) podczas wyborów, Dz. Urz. UE L 116/98
29.04.2006.183 Bibliografia
Wspólne Działanie Rady 2007/369/WPZiB z dnia 30 maja 2007 r. w sprawie utworzenia misji
policyjnej Unii Europejskiej w Afganistanie (EUPOL AFGANISTAN).
Wspólne działanie Rady 2008/736/WPZIB w sprawie Misji Obserwacyjnej Unii Europejskiej
w Gruzji, EUMM Georgia, Dz. U. UE L 248 z 17.9.2008, L 248/26.
Wspólne działanie Rady 2008/112/WPZiB z dnia 12 lutego 2008 r. w sprawie misji Unii Europej-
skiej wspierającej reformę sektora bezpieczeństwa w Republice Gwinei Bissau (UE RSB GWI-
NEA BISSAU).
Wspólny Komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady. Kompleksowe podejście UE do zewnętrz-
nych konfliktów i sytuacji kryzysowych, Komisja Europejska/Wysoki Przedstawiciel Unii
Europejskiej do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, Bruksela, 11.12.2013.
Wystąpienie Ministra Bogdana Klicha „Priorytety przewodnictwa RP w zakresie Wspólnej Poli-
tyki Bezpieczeństwa i Obrony UE” podczas Konferencji Przewodniczących Komisji Obrony
Parlamentów Państw Członkowskich UE, Warszawa, 4 lipca 2011.
Publikacje zwarte:
Bachman K., Konwent o przyszłości Europy, Wrocław 2004.
Balcerowicz B., Siły zbrojne w państwie i stosunkach międzynarodowych, Warszawa 2006.
Barabasz A., Koszel B., Księżniakiewicz M., Przywództwo Niemiec i Francji w Unii Europej-
skiej w XXI w. Problemy i wyzwania, Poznań 2016.
Barcik J., Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Aspekty prawne i polityczne, Bydgoszcz–
Katowice 2008.
Barcz J., Ustrój lizbońskiej Unii Europejskiej. Podstawy traktatowe, struktura, instytucje i prawo,
Piaseczno 2017.
Barcz J., (red.), Traktat z Lizbony. Główne reformy ustrojowe Unii Europejskiej, Warszawa 2008.
Barcz J., Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Warszawa 2000.
Biscop S. (ed.), E Pluribus Unum? Military Integration in the European Union, Brussels, June
2005.
Bobrow D., Haliżak E., Zięba R., Bezpieczeństwo naroodowe i międzynarodowe u schyłku XX
wieku, Warszawa 1997.
Ciupiński A., Rola Francji w kształtowaniu europejskiej autonomii strategicznej, Warszawa 2001.
Ciupiński A., Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej. Geneza. Rozwój.
Funkcjonowanie, Warszawa 2013.
Cogan Ch., The Third Option: The Emancipation of European Defense, 1989–2000, Green-
wood Publishing Group, 2001.
Czaja J. (red.), Euroatlantycka przestrzeń bezpieczeństwa, Warszawa 2005.
Czapliński W., Ostrahinsky R., Wyrozumska A. (red.), Prawo Wspólnot Europejskich. Doku-
menty. Orzecznictwo, Warszawa 1994.
Czaputowicz J., System czy nieład. Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku, War-
szawa 1998.
Charillon F, L’Union européenne en 1996. Une année laborieuse. Les pays d’Europe occidentale,
Edition 1997, La Documentation française, Paris 1997.184 Bibliografia
Deighton A. (red.), Western European Union 1954–1997: Defence, Security, Integration, Oxford
1997.
Dumoulin A., Mathieu R., Sarlet G., La Politique Européenne de Sécurité et de Défense (PESD)
de l’Opèratoire à l’Identitaire. Genesè, Structuration, Ambitions, Limites, Brussels 2003.
Eckelen van W., Frederik W., From Words to Deeds: The Continuing Debate on European Secu-
rity, Brussels–Geneva 2006.
EUISS Yearbook of European Security YES – 2018, Paris 2019.
EU Security and Defence, Core Documents 2004, Paris 2005.
Fiszer J.M. (red.), Dziesięć lat członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Próba bilansu i nowe
otwarcie, Warszawa 2015.
Frontini A., The EU Global Strategy for Foreign and Security Policy: A Short Guide for the Per-
plexed, Istituto Per Gli Studi Di Politica Internazionale, 2016.
Gawęcka J.A.,Wojtycz A. (red.), Współczesna obrona cywilna – wyzwania, ryzyko, zagrożenia,
Piotrków Trybunalski 2018.
Gawliczek A., The Battle Group Concept as the Way towards the Armed Forces Specialisation –
Polish Experiences, Warszawa 2005.
Giegerich  B,  Mölling  Ch.,  The  United  Kingdom’s  Contribution  to  European  Security  and
Defence, The International Institute for Strategic Studies, February 2018.
Gliere C. (ed.), European Security and Defence: Core Documents 2007, ISS EU, Paris 2008.
Gnesotto N. (ed.), La politique de sécurirté et de défense de l’UE. Les cing premières années
(1999–2004), Paris 2004.
Gnesotto N., (red.), EU Security and Defence Policy – The First Five Years, Paryż 2004.
Gotkowska J., Osica O. (red.), W regionie siła? Stan i perspektywy współpracy wojskowej wybra-
nych państw obszaru od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego, Warszawa 2012.
Grevi G., Helly D., Keohane D. (ed.), European Security and Defence Policy. The First 10 Years
(1999–2009), Paris 2009.
Gryz J., Unia Zachodnioeuropejska. Bezpieczeństwo Polski w zmieniającej się Europie, Toruń
1997.
Gryz J. (red.), System reagowania kryzysowego Unii Europejskiej. Struktura – charakter – obszary,
Toruń 2009.
Helly G.D., Keohane D. (eds.), European Security and Defence Policy.The First Ten Years (1999–
2009), Paris 2011.
Iwanek T. (red.), Militarne i pozamilitarne aspekty współczesnego bezpieczeństwa międzynarodo-
wego. Wybrane problemy, t. 1, Katowice 2016.
Kepe M., Black J., Melling J., Plumridge J., Exploring Europe’s Capability Requirements for
2035 and beyond. Insights from the 2018 Update of the Long-Term Strand of the Capability
Development Plan, Brussels 2018.
Kiwerska J., Bezpieczeństwo europejskie w polityce Stanów Zjednoczonych pod koniec XX wieku,
Poznań 2000.
Kromołowski  H.,  Kukowska  K.,  Kwiatek  A.,,  Bezpieczeństwo  pozamilitarne  w  XX–XXI
wieku. Zagrożenia – wyzwania – koncepcje, Częstochowa 2018.185 Bibliografia
Kubaczyk T., Żyła M., Bezpieczeństwo subregionu Europy Środkowej i Wschodniej w kontekście
konfliktu na Ukrainie, Warszawa 2016.
Kupiecki R. (red.), Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. Pierwsze 25
lat, Warszawa 2015.
Kużelewska E., Proces ratyfikacji Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy i jego następ-
stwa, Warszawa 2011.
Kuźniar R., Polityka i siła. Studia strategiczne. Zarys problematyki, Warszawa 2005.
Kuźniar R. (red.), Polska polityka bezpieczeństwa 1989–2000, Warszawa 2001.
Kuźniar R., Szczepanik K. (red.), Polityka zagraniczna RP 1989–2002, Warszawa 2002.
Legucka  A.  Geopolityczne  uwarunkowania  i  konsekwencje  konfliktów  zbrojnych  na
obszarze poradzieckim, Warszawa 2013.
Legucka A., Malak K. (red.), Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa na obszarze Wspólnoty Nie-
podległych Państw, Warszawa 2008.
Leszczyński Z. (red.), Bezpieczeństwo Europy. Aspekty geopolityczne, Kraków 2015.
Lizak W., Afrykańskie instytucje bezpieczeństwa, Warszawa 2012.
Lindstrom G., The Headline Goal, Paris 2004.
Milczarek D., Pozycja i rola Unii Europejskiej w stosunkach międzynarodowych. Wybrane aspekty
teoretyczne, Warszawa 2003.
Milczarek D., Unia Europejska we współczesnym świecie, Warszawa 2005.
Missioroli A., From Copenhagen to Brussels. European Defence: Core Documents, Paris 2003.
Missiroli A. (ed.), Towards an EU Global Strategy – Background, Process, Referencess, EU Insti-
tute for Security Studies, 2015.
Miszczak K., Europejska polityka bezpieczeństwa, Warszawa 2004.
Nitszke A., System agencji Unii Europejskiej, Kraków 2017.
Nowak-Far A., Prezydencja w Unii Europejskiej. Praktyka i teoria, Warszawa 2011.
Pacek B., Operacje wojskowe Unii Europejskiej na przykładzie misji EUFOR Tchad/RCA, War-
szawa 2010.
Parzymies S., Czynnik wojskowy w polityce zagranicznej Francji 1958–1982, Warszawa 1984.
Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945–1999, Warszawa 2009.
Parzymies S., Wkład Polski w przygotowanie Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej, „Sto-
sunki Międzynarodowe – International Relations” 2004, nr 3–4 (t. 30).
Parzymies S. (red.), Dyplomacja czy siła? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych,
Warszawa 2009.
Pęczek T. (red.), Bezpieczeństwo państw Europy Środkowej w kontekście konfliktu na Ukrainie,
Słupsk 2016.
Pirotte O., Les politique de défense franco-allemondes, Paris 1997.
Przewłocki J., Stolarczyk M., Stosunki międzynarodowe w Europie na przełomie XX i XXI
wieku. Wybrane aspekty, Katowice 2002.
Przybylska-Maszner B. (red.), Operacje wojskowe Unii Europejskiej w Afryce, Poznań 2014.
Puślecki Z.W. (red.), Unia Europejska w procesie zmian na początku XXI wieku, Toruń 2014. 186 Bibliografia
Rehrl J., Weisserth H.-B., Handbook on CSDP, The Common Security and Defence Policy of The
European Union, Vienna 2010.
Rutten M. (ed.), From Nice to Laeken. European Defence: Core Documents, Paris 2002.
Słomczyńska I., Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Uwarunkowania – struktury –
funkcjonowanie, Lublin 2007.
Soja M., Stosunki UE–NATO w dziedzinie bezpieczeństwa europejskiego i obrony na przełomie
XX i XXI wieku, Toruń 2011.
Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.
Starzyk J., Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2001.
Tomaszyk M.J.(red.), Polityczno-społeczne i ekonomiczne zmiany w Europie w świetle Globalnej
strategii na rzecz polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Poznań 2017.
Törő C. (ed.), Visegrad Cooperation within NATO and CSDP, „Visehrad Fund V4 Papers,
PISM, Warsaw 2011.
UZE a Europa Środkowa, Materiały i dokumenty cz. 1, PISM, Warszawa 1995.
Wiaderny-Bidzińska K., Polityczna integracja Europy Zachodniej, Toruń–Warszawa 2000.
Wlazło  R.,  Europejska  Agencja  Obrony  jako  instrument  rozwoju  zdolności  Unii  Europejskiej
w latach 2003–2006, Warszawa 2006.
Zaborowski M. (ed.), Friends Again? EU–US Relations after the Crisis, Institute for Security
Studies, European Union, Paris 2005.
Zając J., Włodkowska-Bagan A., Kaczmarski M. (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe. Pol-
ska – Europa – świat. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z oka-
zji czterdziestolecia pracy naukowej, Warszawa 2015.
Zięba R., Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie, Warszawa 2010.
Zięba R., Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony, Warszawa 2005.
Zięba R., Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony, Warszawa 2000.
Zięba R., Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej, Warszawa 2007.
Zięba R., Zając J., Budowa zintegrowanego systemu bezpieczeństwa Polski. Ekspertyza, Warszawa
2010.
Artykuły naukowe:
Antoń P., Wpływ kryzysu migracyjnego na funkcjonowanie Europejskiej Agencji Zarządzania
Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europej-
skiej (Frontex), „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne”,
nr 13 (2/2016).
Audit of European Strategy, „Egmont Paper” 3, Royal Institute for International Relations,
Brussels 2008.
Barcz J., Konferencja Międzyrządowa 2003/2004 – wyzwania dla Polski, „Przegląd Środkowo-
europejski” 2003, nr 34.
Bell M., UK, France Sign Accord in Bid to Retain Capability, „Jane’s Defence Weekly”, vol. 47,
nr 45, 10.11.2010.187 Bibliografia
Biegaj A., Stanowisko Stanów Zjednoczonych wobec Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeń-
stwa i Obrony, „Sprawy Międzynarodowe” 2001, nr 2001.
Biscop  S.,  European  Defence:  What’s  in  the  CARDs  for  PESCO?,  „Security  Policy  Brief”,
Egmont Institute, nr 91/2017.
Bodziany  M.,  Kotasińska  A.,  Europejski  kryzys  migracyjny  –  włoskie  studium  przypadku,
„Pogranicze. Polish Borderlands Studies”, t. 5, nr 2.
Borońska-Hryniewiecka K., Szymańska J., Szczyt UE-27 w Bratysławie – nieformalne kon-
sultacje polityczne w sprawie przyszłości Unii, „Biuletyn PISM”, nr 62 (1412), 19 września
2016.
Brylonek M., Proces planistyczny zarządzania kryzysowego Unii Europejskiej, „Żandarmeria
Wojskowa” 2013, nr 4.
Chrzuszcz A., Siły Zbrojne RP w operacjach wojskowych Unii Europejskiej, „Res Politicae”
2018, t. 10.
Ciupiński A., Nowe struktury obrony Europy Zachodniej, „Security Review” 2018, nr 4 (9).
Ciupiński A., PESCO jako próba osiągnięcia europejskiej autonomii strategicznej, „Kwartalnik
Bellona” 2018, nr 1.
Ciupiński A., Polska wobec rozwoju polityki bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, „Rocz-
nik Integracji Europejskiej” 2008, nr 12.
Ciupiński A., Rola Unii Zachodnioeuropejskiej w kształtowaniu Europejskiej Tożsamości Bezpie-
czeństwa i Obrony, „Kwartalnik Bellona” 2015, nr 3.
Ciupiński A., Zdolności  wojskowe  Unii  Europejskiej.  Perspektywy  grup  bojowych, „Rocznik
Integracji Europejskiej” 2014, nr 8.
Czaputowicz J., Polityka zagraniczna i dyplomacja Unii Europejskiej a Traktat Konstytucyjny,
„Raporty i Analizy”, CSM, nr 4, Warszawa 2005.
Cutileiro J., The Western European Union Today, Center for Strategic Decision Research,
„14th International Workshop on Global Security” – Prague, 21–25 June 1997.
Cutileiro J., The WEU Today and Its Relations with NATO, Center for Strategic Decision
Research, „15th International Workshop on Global Security” – Vienna, 19–23 June
1998.
Dahl M., A. Dziudzik, Państwa Unii Europejskiej wobec kryzysu migracyjnego z 2015 r., „Unia
Europejska.pl” 2017, nr 3 (244).
Duval M., La doctrine française de dissuasion, „Géopolitique”, Hiver 1995–1996.
Durkalec J., Radziejowska M., Możliwości wsparcia Ukrainy wobec rosyjskiej agresji, „Biuletyn
PISM”, nr 102 (1214), 3 września 2014.
Dziewulska A., Strategie bezpieczeństwa Unii Europejskiej, „Studia Europejskie” 2016, nr 4.
Dziuba J., Unia Europejska a Gruzja. Rok po wojnie sierpniowej, „Analizy Natolińskie” 2009,
nr 10 (42).
EDA Annual Report 2017, „European Defence Matters” 2019, Issue 17.
Fiszer J.M., Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej (przesłanki – sukcesy – porażki),
„Biuletyn Analiz i Opinii” 2012, nr 5, ISP PAN.188 Bibliografia
Formuszewicz R., Trójkąt Weimarski znów użyteczny?, „Polski Przegląd Dyplomatyczny”,  
nr 2 (64), Warszawa 2012.
Gnesotto N., Défense européenne bilan et perspectives, „Revue Défense Nationale”, May 2017.
Gołembski F., Stanowisko brytyjskie wobec problemu europejskiej tożsamości obronnej, „Sprawy
Międzynarodowe” 1999, nr 2.
Górka-Winter B., Jak  zreformować  unijne  misje  sektora  bezpieczeństwa  w  Afryce, „Biuletyn
PISM”, nr 30 (1267), 23 marca 2015.
Górka-Winter B., Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony – najważniejsze osiągnięcia, „Biule-
tyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych”, nr 79 (183), 5 grudnia 2003.
Górka-Winter  B.,  Posel-Częścik  E.,  Europejska  Tożsamość  w  dziedzinie  Bezpieczeństwa
i Obrony – perspektywa europejskich członków NATO pozostających poza UE, „Polski Prze-
gląd Dyplomatyczny” 2002, nr 5, t. 2.
Górnicz E., Rola Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej w kontekście zmian Traktatu
z Lizbony, Unia Europejska na forum globalnym, „Biuletyn Analiz”, Departament Analiz
i Strategii, nr 23, grudzień 2009.
Grevi G., A Global Strategy for a Soul-Searching European Union, „Discussion Paper”, 13 July
2016.
Grosse T.G., Ku Europie dwóch prędkości? Strategia Niemiec wobec kryzysu integracji europej-
skiej, „Analiza”, Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, nr 1/2017.
Guehenno J.M., Une évolution qui semble s’accélérer, „Défense Nationale”, mars 1999.
Hagelstam A., Współpraca przeciwko zagrożeniom hybrydowym, „NATO Review”, 23 listo-
pada 2018.
Hillion Ch., Norway and the Changing Common Foreign and Security Policy of the European
Union, „NUPI Report” 2019, 1.
Ignaciuk A., NATO i UE wobec zagrożeń hybrydowych – nowe otwarcie we wzajemnej współ-
pracy?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2016, I–IV.
Jankowski  D.,  Po  „arabskiej  wiośnie”–  „zima”  dla  europejskiej  obrony?,  „Bezpieczeństwo
Narodowe”, II 2011/18.
Jankowski D., W stronę skutecznego minilateralizmu w dziedzinie polityki bezpieczeństwa: na
przykładzie  aktywności  Polski  w  Grupie  Wyszehradzkiej,  „Bezpieczeństwo  Narodowe”  
nr 27, III 2013.
Jǿrgensen K.E., Some Paradoxes of European Power, „CFSP Forum”, vol. 3, nr 6, November
2005.
Jurčák V., Bezpieczeństwo Unii Europejskiej w kontekście konfliktu na Ukrainie, „Ante Portas –
Studia nad Bezpieczeństwem” 2016, nr 1 (6).
Kawałowski M., Polska w Europejskiej Agencji Obrony, „Kwartalnik Bellona” 2008, nr 2.
Knap A., Eurocorps in European Common Security and Defense Policy. Functioning, Structure,
Competence, „Kwartalnik Bellona” 2018, nr 1.
Koenig N., The European Intervention Initiative: A Look behind the Scenes, „Policy Brief”,
Jacques Delors Centre, Berlin, 27 June 2018.189 Bibliografia
Koenig N., The EU and the Libyan Crisis: In Quest of Coherence?, „IAI Working Papers”,
Istituto Affari Internazionali, 11/19 – July 2011.
Koenig N., PESCO and the EI2: Similar Aims, Different Paths, „Policy Brief”, Jacques Delors
Centre, Berlin, 20.12.2018.
Kochman  J.,  Udział  prezydencji  Polski  w  kształtowaniu  Wspólnej  Polityki  Bezpieczeństwa
i Obrony, „Kwartalnik Bellona” 2012, nr 1.
Konarzewska A., Grupy Bojowe UE. Zaczątek euroarmii?, „Bezpieczeństwo Narodowe”, I–II
2007, 3–4.
Koszel B., Mocarstwowe  aspiracje  Niemiec  w  Europie  XXI  wieku:  realia  i  perspektywy, „IZ
Policy Papers”, nr 6 (I), s. 55.
Koziej S., Polityka Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej: od Strategii Globalnej do PESCO,
„Pulaski Policy Paper” 2018, nr 1.
Koziej  S.,  Potrzeba  nowelizacji  strategii  bezpieczeństwa  Unii  Europejskiej,  „Bezpieczeństwo
Narodowe” 2011, nr 20.
Koziej S., Strategia globalna UE: szanse i dalsze wyzwania wdrożeniowe, „Analiza”, Fundacja
im. Kazimierza Pułaskiego, 7 lutego 2017.
Kozłowski J., Rola sztabu wojskowego Unii Europejskiej w systemie zarządzania kryzysowego,
„Obronność  –  Zeszyty  Naukowe  Wydziału  Zarządzania  i  Dowodzenia  Akademii
Obrony Narodowej” 2012, nr 3.
Kranz J., Bruksela – tezy po fiasku , „Polska w Europie”, nr 45, marzec 2004.
Kuberski M., Ewolucja polityki europejskiej Francji w dziedzinie bezpieczeństwa, „Bezpieczeń-
stwo Polski w Zmieniającej się Europie” 1996, nr 9.
Kucera T., What  European  Army?  Alliance,  Security  Community  or  Postnational  Federation,
„International Politics”, 12 December 2017.
Kulesa Ł., Europejska Agencja Obrony, „Biuletyn PISM”, nr 57 (245), 29 grudnia 2004.
Kulesa Ł., Europejski Cel Operacyjny 2010, „Biuletyn PISM”, nr 7 (252), 28 stycznia 2005 r.
Kuska K., Polskie Herkulesy po raz pierwszy w europejskim ćwiczeniu lotnictwa transportowego,
„Lotnictwo Aviation International” 2017, nr 9.
Kuźniar R., Europejska strategia bezpieczeństwa, „Polska w Europie” 2004, 2 (46).
Kuźniar R., Wzlot i upadek Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, „Kwartalnik Bezpie-
czeństwo Narodowe” 2014/IV.
Kuźniar Z., Fronczyk A., Wojna etniczna w byłej Jugosławii – źródła, skutki, wybrane aspekty,
„Zeszyty Naukowe WSOWL” 2013, nr 2 (168).
Libront K., Podejście Niemiec do wybranych interwencji wojskowych w latach 1998–2013: konty-
nuacja czy zmiana?, „Stosunki Międzynarodowe” 2015, nr 3.
Liszczyk  D.,  Bilans  pierwszego  roku  urzędowania  wysokiej  przedstawiciel  UE,  „Biuletyn
PISM”, nr 16 (765), 16 lutego 2011.
Mauro F., Autonomie stratégiques, le nouveau Graal de la défense européenne, „Raport du GRIP”
2018, nr 1.
Mauro F., Jehin O., A European Army to Do what?, „Analysis”, nr 2, IRIS, April 2019.190 Bibliografia
Mikhalev O., Misje wojskowe Unii Europejskiej w Afryce, „Środkowoeuropejskie Studia Poli-
tyczne” 2012, nr 4.
Mitcham A., Lessons from EU NAVFOR Somalia, Operation Atalanta: Exploiting Military
Equity for Diplomatic Effect, „Impetus”, Issue 25, Spring/Summer 2018.
Minkina M., Wywiad Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej, „DOCTRINA. Stu-
dia Społeczno-Polityczne”, nr 5, Siedlce 2008.
Musioł M., Operacje pokojowe i dyplomacja prewencyjna oraz ich podstawy w polityce zewnętrznej
UE w XXI wieku, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego”, 2012/2013.
Leymarie P., Europe’s paper army, „Le Monde Diplomatique”, July 2019.
Lenzi G., The WEU between NATO and EU, „Discussion Papers”, University of Bonn,
Center for European Integration Studies, 1998.
Loiseau N., Beyond Pragmatism towards the European Defence Union, „European Defence
Matters” 2019, Issue 18.
Osica O., Wspólna europejska polityka bezpieczeństwa i obrony (CESDP) w perspektywie Polski,
„Raporty i Analizy”, Centrum Stosunków Międzynarodowych, nr 5/01.
Osland K., The  Police  Mission  in  Bosnia  and  Herzegovina, „International Peacekeeping”,  
vol. 11, nr 3, Autumm 2004.
Papaioannou A., Wzmacnianie relacji pomiędzy Unią Europejską i NATO, „NATO Review”,
16 lipca 2019.
Pieńkowski J., Polityka obronna Rumunii – ambicje i możliwości, „Biuletyn PISM”, nr 36
(1784), 3 kwietnia 2019.
Pop A., Unia Europejska – współpraca i bezpieczeństwo, „NATO Review”, lato 2007.
Przybylska-Maszner B., Operacje w obszarze Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony –
uwarunkowania i perspektywy rozwoju, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2009,
nr 1–2.
Rabinovych M., Reptova Z., The Future of Values in the EU Global Strategy 2020, „ARI”
112/2019, Elcano Royal Institute, 19.11.2019.
Radziejowska M., Terlikowski M., Operacja UE w Republice Środkowoafrykańskiej a polskie
zaangażowanie w misje ekspedycyjne, „Biuletyn PISM”, nr 70 (1182), 28 maja 2014.
Słomczyńska  I.,  Wykorzystanie  zasobów  kosmicznych  Unii  Europejskiej  dla  realizacji  celów
Wspólnej Politryki Bezpieczeństwa i Obrony, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2014, nr 8.
Smit T., Towards a More Gender-Balanced European Union Civilian CSDP, „SIPRI Policy
Brief”, Nov. 2019.
Sobczyk K., Konflikt na Ukrainie – porażka czy szansa dla Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa
i Obrony UE?, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2015, nr 1.
Sośnicka M., Eurokorpus oraz jego stosunki z NATO, Unią Zachodnioeuropejską i Unią Europej-
ską, „Sprawy Międzynarodowe” 2000, nr 4.
Stańczyk J., Grupy Bojowe jako instrument polityki reagowania kryzysowego Unii Europejskiej,
„Studia Europejskie” 2009, nr 4.
Stolarczyk M., Kierunki ewolucji europejskiego systemu międzynarodowego w pierwszej i drugiej
dekadzie XXI wieku, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2018, t. 21. 191 Bibliografia
Szubart  K.,  Unia  Europejska  „dwóch  prędkości”?  Niemcy  i  WPBiO  po  brexicie,  „Biuletyn
Instytutu Zachodniego” 2016, nr 281.
Tardy T., Europe’s Awakening, „European Issue” 2018, nr 474.
Taylor C., European Security and Defence Policy: Developments Since 2003, „Research Paper”,
06/32 June 2006.
Terlikowski M., Dwa lata PESCO, „Biuletyn”, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,
23 stycznia 2020.
Terlikowski M., PESCO: konsekwencje dla jedności polityki obronnej UE, „Biuletyn”, Polski
Instytut Spraw Międzynarodowych, nr 112 (1554), 17 listopada 2017.
Terlikowski M., PeSCo: The Polish Perspective, „ARES Policy Paper”, nr 32, October 2018.
Terlikowski M., Polityka obronna w UE – bezpieczeństwo wielu prędkości?, „Biuletyn PISM”,
nr 76 (1426).
Terlikowski  M., Stan  i  perspektywy  partnerstwa  UE  i  NATO,  „Biuletyn”,  Polski  Instytut
Spraw Międzynarodowych, nr 106 (714), 19 lipca 2010.
Torsten S., The  European  Union  Training  Mission  in  the  Central  African  Republic  (EUTM
RCA), „Impetus”, Issue 26, Autumn/Winter 2018.
Trends in World Military Expenditure 2015, „SIPRI Fact Sheet”, 16 April 2016.
Vnh A., L’Initiative Européenne d’Intervention: Une coalition of willings européenne?, „Hori-
zons Strategiques”, 27/01/2019.
Waligóra Z., Rola  UE  i  UZE  w  kształtowaniu  systemu  bezpieczeństwa  europejskiego  NATO
w systemie bezpieczeństwa europejskiego, MCRD, zeszyt 37.
Wątor W., Grupy Bojowe Unii Europejskiej. Istota, bilans funkcjonowania, perspektywy, „Studia
Politicae Universitatis Silesiensis” 2018, t. 23.
Wierciński M., Działalność Europejskiej Agencji Obrony w obszarze badań i technologii obron-
nych – informacje ogólne, Departament Nauki i Szkolnictwa Wojskowego Ministerstwa
Obrony Narodowej.
Wojnicz L., Przyszłość polityki ekspedycyjnej Unii Europejskiej w ramach Wspólnej Polityki Bez-
pieczeństwa i Obrony, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2016, nr 10.
Wróblewska-Łysik M., Europejska Strategia Globalna a możliwość współpracy Unii Europejskiej
z NATO po szczycie w Warszawie, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2016, nr I–IV.
Zandee D., Kruijver K., The European Intervention Initiative Developing a Shared Strategic
Culture for European Defence, „Clingendael Report”, September 2019.
Zięba R, Polska polityka między atlantyzmem i europeizmem, „Lamusa. Poland, EU Member
State and Its Exterior Politics” 2006, nr 7.
Zięba R., Polska we Wspólnej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej, „Polityka
i Społeczeństwo” 2012, nr 10.
Artykuły publicystyczne i portale internetowe:
2020 Military Strength Ranking, https://www.globalfirepower.com/.
Alcalde J.D., EUTM Somalia: Spain, Key Factor and Commitment, „Analysis Paper” 2019, 24.192 Bibliografia
Allison G., After Brexit ‘80% of NATO Military might’ will Come from outside EU, https://
ukdefencejournal.org.uk.
Ambitious and More Binding Common Commitments, https://www.eda.europa.eu.
Banks M., Total EU Defence Expenditure Increases, „The Parliament Magazine”, 8 June 2016.
Bielecki T., Jean-Claude Juncker wzywa do stworzenia armii europejskiej, „Gazeta Wyborcza”,
13 marca 2015.
Borrell J., A Joint Effort and Clear Direction for European Defence, https://eeas.europa.eu.
Coelmont J., European Strategic Autonomy: Which Military Level of Ambition?, Egmont, Royal
Institute for International Relations, 26 March 2019.
Common  Security  and  Defence  Policy.  EU  Battlegroups,  European  Union  External  Acion,
2012.
Council of European Union, „Impetus-Bulletin of the UE Military Staff”, nr 3, Spring/Sum-
mer 2007.
Crisis Management and Response, https://eeas.europa.eu.
d’Alançon F., Dissuasion nucléaire, la France plaide pour une dimension européenne, https://
www.la-croix.com.
Emmontt R., Bad News for Our Enemies, EU Lauches Defense Pact, https://www.euractiv.com.
EU Battlegroups. Factsheet, UE Council Secretariat, February 2007, http://www. consilium.
europa.eu.
EU Budget for The Future, https://ec.europa.eu.
EU Operations, http://www.consilium.europa.eu.
EU States Poised to Agree Joint Defence Pact, https://www.ft.com.
EU Unveils Military Pact Projects, https://www.politico.eu.
EU’s New Defense Union must not Undermine NATO, Warns Stoltenberg, https://www.dw.com.
EUAM Ukraine, http://www.euam-ukraine.eu/our-mission/about-us.
EUBAM Libya Becomes a Fully-Fledged Civilian CSDP Mission, https://eeas.europa.eu.
EUCAP Sahel Niger: Rada przedłuża misję o 2 lata, https://www.consilium.europa.eu.
European Union Police Mission Proxima. Fact Sheet https://eeas.europa.eu.
Europejska Unia Obronna przyśpiesza, https://www.defence24.pl.
Europejski Fundusz Obronny, https://ec.europa.eu.
Gentiloni P., EU Needs ‘Schengen for Defense’, „Politico”, 15 September 2016.
Germany’s Merkel, Maas Defend NATO after Macron’s Rebuke, https://www.dw.com.
Gotkowska J., Bezpieczeństwo i obrona w nowej Komisji Europejskiej, https://www.osw.waw.pl.
Gotkowska J., Czym jest PESCO? Miraże europejskiej polityki bezpieczeństwa, „Punkt Widze-
nia”, OSW, nr 69, Warszawa, luty 2018.
Gotkowska J., Europejska autonomia strategiczna czy europejski filar w  NATO? Stanowisko Nie-
miec wobec francuskich inicjatyw, https://www.osw.waw.pl.
Gotkowska J., Francusko-niemiecki tandem w polityce bezpieczeństwa – interesy i rozbieżności,
https://www.osw.waw.pl.
Gotkowska J., Małe  kroki  zamiast  dużych  projektów:  Francja  i  Niemcy  o  rozwoju  WPBiO,
https://www.osw.waw.pl.193 Bibliografia
Gotkowska J., Renesans wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony UE. Szanse i wyzwania dla
wschodniej flanki, „Komentarze OSW”, nr 243.
Gotkowska J., Szymański P., Dębiec K., Sąsiedzi Polski wobec francuskich operacji w Sahelu,
„Analizy”, Ośrodek Studiów Wschodnich, 04.02.2020.
Gros-Verheyde N., Agir ensemble, le mot clé d’Emmanuel Macron. Un triptyque pour l’Europe de
la defense, https://www.bruxelles2.eu.
Gros-Verheyde N., Deux petits nouveaux dans l’initiative européenne d’intervention, https://
www.bruxelles2.eu.
Gros-Verheyde N., Initiative européenne d’intervention: entre Paris et Berlin, un crouton dans le
potage, 6 juin 2018, http://www.bruxelles2.eu.
Gros-Verheyde N., La  seule  coopération  structurée  permanente:  l’armée  européenne?, https://
www.bruxelles2.eu/2010/09/19.
Gros-Verheyde N., Les missions militaires de la PSDC continuent mais a bas regime, https://
www.bruxelles2.eu.
Gruszczak A., Nowy szef jednostki wywiadowczej UE, „Komentarz KBN” 2016, nr 2 (11).
Henrion C., Les groupements tactiques de l’Union européenne, http://www.grip.org/fr/.
History of the NATO-led Stabilisation Force (SFOR) in Bosnia and Herzegovina, https://www.
nato.int.
In Search of Global Strategy – European Voice about EGS, http://egs.pism.pl.
Josep Borrell Announces Senior Appointments in the EEAS, https://eeas.europa.eu.
Juncker za wspólną europejską armią. Sygnał dla Rosji, „Rzeczpospolita”, 8.03.2015.
Koniec spójnej Unii Europejskiej?, https://www.euractiv.pl.
Kowalska-Sendek M., Unijne dowództwo w Krakowie, „Polska Zbrojna”, 28.06.2019.
Lieutenant General Esa Pulkkinen, Director General of the EU Military Staff (EUMS), Visited the
GCSP, https://www.gcsp.ch.
Lindley-Franch J., Więzi, które zobowiązują, http://www.nato.int.
Lesiecki R., 17 nowych projektów PESCO, Polska zaangażowana w lądowe bezzałogowce, 20
listopada 2018, https://www.defence24.pl.
Lesiecki R., Kolejne „polskie” projekty w ramach PESCO – m.in. logistyka, walka przeciwmi-
nowa, artyleria i cyberbezpieczeństwo, https://www.defence24.pl.
Lesiecki R., Polska  najpewniej  nie  zredukuje  zaangażowania  w  Eurokorpusie, https://www.
defence24.pl.
Macierewicz: Nasz udział w PESCO pod warunkami. Najważniejszy dotyczy wzmocnienia flanki
wschodniej, https://www.rmf24.pl.
Major C., Credible EU Defense Means Rethinking Sovereignty, „Carnegie Europe”, June 15,
2017.
Mazurczyk A., Powraca pomysł Europy dwóch prędkości. Włosi chcą wewnętrznej, decyzyjnej
grupy wewnątrz UE, „Polityka”, 5 września 2016 r.
Military and Civilian Missions and Operations, European Union External Action, https://
eeas.europa.eu.
Mogherini w Warszawie m.in. o strategii globalnej UE i relacjach Unii z NATO, PAP, 02.06.2016.194 Bibliografia
Mölling Ch., Major C., Why Joining France’s European Intervention Initiative is the Right Deci-
sion for Germany, http://www.egmontinstitute.be.
Momtaz R., Gray A., Macron Stands by NATO ‘Brain Death’ Remarks but Tries to Reassure
Allies, „Politico”, 28.11.2019.
Nagy T., PESCO and the Return of Good Old Scepticism, https://www.globsec.org.
Na rzecz europejskiego Odrodzenia, https://www.elysee.fr.
New Start Treaty: Obama Signs US-Russia Nuclear Papers, https://www.bbc.com.
Niemcy i Francja w odpowiedzi na brexit: „Silna Europa w niepewnym świecie”, https://www.
polskieradio.pl.
Nováky N., Blueprint for a European Security Council, https://martenscentre.eu.
O’Donnell C., Poland’s U-turn on European Defense: A Missed Opportunity?, „Policy Brief”,
March 2012.
Policy Coordination Group, http://www.nato.int.
Polska będzie najpewniej grupowo kupować połączenia satelitarne, http://wiadomosci.onet.pl.
Polska i Francja potwierdziły swoje partnerstwo strategiczne, https://www.zachod.pl.
„Polski rząd popełnił błąd” – Paweł Świeboda, wywiad, http://www.psz.pl.
Polls: Public Opinion in EU Host States Firmly Opposes Nuclear Weapons, https://www.icanw.org.
Powstaną brytyjsko-nordycko-bałtyckie siły reagowania. Bez Polski, https://www.defence24.pl.
Premiers Military European Strategic Talks, https://www.defense.gouv.fr.
President Macron’s Initiative for Europe: A Sovereign, United, Democratic Europe, https://www.
diplomatie.gouv.fr.
Prezydent: nie widzę sprzeczności między euroarmią a istnieniem NATO, https://wiadomosci.wp.pl.
Rewitalizacja obronności europejskiej: brytyjskie weto i inicjatywa Trójkąta Weimarskiego, „Tygo-
dnik BBN”, nr 42, 15–21 lipca 2011.
Robertson G., Transforming Alliance, „NATO Review” 2003, nr 1.
Russian Actions Prompt NATO and EU to Improve Military Mobility in Europe, European
Parliament Press Releases, 8.10.2019.
Satelity  na  celowniku.  Rosyjski  potencjał  rażenia  infrastruktury  kosmicznej,  https://www.
space24.pl.
Scazzieri L., Towards a European Security Council?, „Insight“, 27 November 2019.
Sieradzka M., MSZ Niemiec: Polska i Niemcy nowym motorem Europy, https://www.dw.com/pl.
Solana J., Od wdrażania porozumienia z Dayton do integracji europejskiej, „NATO Review”,
zima 2004.
Strzałkowski M., 25 państw członkowskich UE powołało PESCO, https://www.euractiv.pl/.
Szef unijnej Agencji Obrony składa wizytę w Warszawie, „Dziennik EuroPap”, 30.01.2005.
Szymański P., Pozory i konkrety. Polityka bezpieczeństwa i siły zbrojne Danii, „Komentarze
OSW”, 24.04.2018.
Terlikowski  M.,  Europejski  Fundusz  Obronny:  wsparcie  finansowe  dla  przemysłu  obronnego ,
„Komentarz”, PISM, 12 czerwca 2017.
Terlikowski M., PESCO: Unia Europejska zacieśnia współpracę obronną, „Komentarz PISM”,
24 czerwca 2018.Bibliografia
The Civilian Planning and Conduct Capability (CPCC), https://eeas.europa.eu.
The EU Engagement in the Central African Republic, http://www.federicamogherini.net.
The EU Intelligence Analysis Centre, „EEAS Fact Sheet”, 5.02.2015.
The Stabilisation Force in Bosnia and Herzegovina, http://www.nato.int.
Trump wzywa sojuszników z NATO do większych wydatków obronnych, PAP, 25.05.2017.
UE daje ponad pół miliarda euro na projekty obronne, w tym na program ESSOR z polskim udzia-
łem, https://www.defence24.pl.
UE: Polska będzie współtworzyć system tankowania samolotów w powietrzu, http://wiadomo-
sci.onet.pl.
UE powołuje nowe centrum dowodzenia operacjami wojskowymi, https://www.gazetaprawna.pl.
UE: Powstaje kwatera główna dla wspólnych misji wojskowych, https://www.dw.com/pl.
UK ‘Very Keen to Support’ French Plan for European Military Intervention Force, „The Defence
Post”, May 5, 2018.
Warships, Tuna and Pirates – EU NAVFOR Operation Atalanta’s Contribution to Security and
Development in Horn of Africa and Indian Ocean, https://eeas.europa.eu.
Whitney N,, Europejska Agencja Obrony – europejska świadomość w zakresie zdolności obron-
nych, „NATO Review”, Wiosna 2005.
Wyszehradzka Grupa Bojowa UE zakończyła dyżur, https://www.defence24.pl.