Krajoznawstwo tradycja i współczesność

Spis treści:

Rozdział 1. Krajoznawstwo – sens i wartość

1.1. Pojęcie krajoznawstwa
1.2. Krajoznawstwo a nauka
1.3. Krajoznawstwo a turystyka
1.4. Misja i cele krajoznawstwa
1.5. Formy i kierunki pracy krajoznawczej
1.6. Reguły popularyzacji krajoznawstwa
1.7. Działalność krajoznawcza jako narzędzie edukacji
1.8. Funkcje społeczno-kulturowe działalności krajoznawczej
1.9. Postawa krajoznawcza
1.10. Oblicze współczesnego krajoznawstwa i jego rola w społeczeństwie

Rozdział 2. Migawki z dziejów polskiego krajoznawstwa

2.1. Średniowieczne opisy krain i kronikarstwo
2.2. Renesans – poszukiwanie wiedzy
2.3. Barok
2.4. Inicjatywy okresu oświecenia
2.5. Pasjonaci doby romantyzmu
2.6. Kształtowanie się zorganizowanego ruchu krajoznawczego
2.6.1. Pozytywistyczne prądy społeczne w dziedzinie wiedzy o kraju
2.6.2. Towarzystwo Tatrzańskie – pionier krajoznawstwa i turystyki
2.6.3. Inne stowarzyszenia wędrownicze
2.7. Krajoznawstwo na początku XX w.
2.7.1. Polskie Towarzystwo Krajoznawcze
2.7.2. Turystyczno-krajoznawcze organizacje studenckie
2.7.3. Inne inicjatywy popularyzujące krajoznawstwo
2.8. Krajoznawstwo w Drugiej Rzeczypospolitej
2.8.1. Uwarunkowania rozwoju krajoznawstwa w okresie międzywojennym
2.8.2. Kierunki rozwoju krajoznawstwa w II RP
2.8.3. Główne rysy działalności towarzystw krajoznawczych w II RP
2.8.4. Krajoznawstwo w środowisku młodzieżowym
2.8.5. Inne organizacje turystyczno-krajoznawcze
2.9. Krajoznawstwo w latach 1945–1989
2.9.1. Warunki rozwoju działalności turystyczno-krajoznawczej w PRL
2.9.2. Specyfika działalności programowej PTTK w  PRL
2.9.3. Działalność turystyczno-poznawcza w różnych środowiskach w PRL
2.10. Nowe trendy w krajoznawstwie przełomu tysiącleci

Rozdział 3. Krajoznawstwo a regionalizm

3.1. Regionalizm i jego dążenia
3.2. Idea regionalizmu w odniesieniu do krajoznawstwa
3.3. Kierunki współczesnego regionalizmu krajoznawczego
3.4. Mała ojczyzna
3.5. Edukacja regionalna

Rozdział 4. Funkcjonowanie krajoznawstwa

4.1. Organizatorzy i promotorzy krajoznawstwa
4.2. Kierunki działalności krajoznawczej w PTTK
4.3. System oświaty i organizacje młodzieżowe
4.3.1. Krajoznawstwo we współczesnej szkole
4.3.2. Harcerstwo
4.4. Wybrane środowiska zaangażowane w popularyzację dziedzictwa
4.4.1. Kościoły i dziedzictwo religijne
4.4.2. Wojsko Polskie i dziedzictwo militarne
4.4.3. Wybrane stowarzyszenia
4.5. Muzea, centra interpretacji i atrakcje tematyczne
4.6. Wybrane placówki kultury
4.7. Ośrodki edukacji ekologicznej i środowiskowej
4.8. Obszary leśne i chronione oraz osobliwości przyrodnicze

Rozdział 5. Udostępnianie i uprzystępnianie dziedzictwa

5.1. Walory krajoznawcze
5.2. Dziedzictwo i jego rola społeczna
5.3. Pozyskiwanie danych krajoznawczych
5.4. Udostępnianie przestrzeni i obiektów dla krajoznawstwa
5.4.1. Szlaki turystyczne linearne
5.4.2. Ścieżki edukacyjne
5.4.3. Trasy miejskie
5.4.4. Szlaki tematyczne
5.5. Uprzystępnianie walorów krajoznawczych – interpretacja dziedzictwa
5.5.1. Zasady uprzystępniania dziedzictwa
5.5.2. Plan uprzystępniania waloru krajoznawczego
5.5.3. Przewodnictwo
5.5.4. Żywa interpretacja
5.6. Program krajoznawczy imprezy zorganizowanej
5.6.1. Zasady programowania krajoznawczego imprez
5.6.2. Zajęcia plenerowe, wycieczki krajoznawcze, gry terenowe

Rozdział 6. Sposoby i środki upowszechniania krajoznawstwa

6.1. Słowo wypowiadane
6.2. Przekaz pisemny
6.3. Przekaz wizualny
6.4. Przekaz audiowizualny
6.5. Media elektroniczne
6.6. Aplikacje na bazie pozycjonowania satelitarnego
6.7. Odznaki krajoznawcze
6.8. Krajoznawstwo dla dzieci
6.9. Krajoznawstwo osób o specjalnych potrzebach

Ważniejsze pozycje bibliograficzne
Indeks

prof. dr. hab. Antoni Kazimierz Gajewski:

Przedstawiony mi do recenzji podręcznik (...) jest pod pewnymi względami propozycją bardzo interesująca. Zazwyczaj podręczniki krajoznawstwa w sposób chłodny, akademicki przekazują określony zakres  wiedzy. W recenzowanym podręczniku, który zawiera niezbędne treści naukowe i akademickie, a więc odzwierciedlające podstawową wiedzę krajoznawczą (niezbędną dla studentów różnych kierunków studiów) wyczuwa się olbrzymią pasję miłośnika krajoznawstwa dla którego istota krajoznawstwa jest ważniejsza od często rozważanych różnic w poglądach badaczy. Już sam tytuł wskazuje na podejście autorki do tematu, dla której krajoznawstwo to nie tylko wiedza o kraju czy też ruch społeczny gromadzący tą wiedzę, ale przede wszystkim tradycja, czyli to co krajoznawstwo wniosło do utrzymania polskości w czasach zaborów i co było spoiwem dla różniących się miedzy sobą grup społecznych, ukształtowanych przez trzech zaborców,  po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Ale krajoznawstwo to też współczesność – brak granic miedzy państwami, regionalizacja,  globalizacja oraz  konsekwencje tych zjawisk. W tym przypadku jak słusznie pisze autorka, krajoznawstwo to „wyrabianie i kształtowanie tożsamości narodowej ………i przeciwdziałanie jej utraceniu”. Takie ujęcie roli krajoznawstwa, przesycone polskością, nie przyćmiewa jednak autorce faktu, że Polska jest członkiem Unii Europejskiej i wszystkich płynących z tego korzyści w tym korzyści dla ruchu krajoznawczego. Współczesność w ujęciu autorki to  także media elektroniczne wykorzystywane w dzisiejszym krajoznawstwie, różne aplikacje na urządzenia mobilne i  fotograficzne, przewodniki mobilne itd. Autorka znajduje nawet miejsce dla dronów w dzisiejszym krajoznawstwie. I wreszcie współczesność to krajoznawstwo osób niepełnosprawnych i obywateli trzeciego wieku. Ten ostatni problem w znanych mi  podręcznikach krajoznawstwa dotychczas najczęściej nie był  podejmowany.  

Podręcznik jest także interesujący ze względu na sposób przekazywania treści. Napisany, z wyjątkiem drobnych fragmentów, ładną polszczyzną wciąga Czytelnika formą przekazu przypominającą bardziej wykład mówiony niż pisany. Uważam to za zaletę podręcznika i sądzę, że podręcznik będzie przez to interesujący dla współczesnej młodzieży. Taki sposób wykładu ma też swoją wadę.