Komentarz do Konstytucji RP art. 188, 190, 191, 194

Spis treści:

Wykaz skrótów
Wprowadzenie
Komentowane przepisy Konstytucji RP

Artykuł 188

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Sądowa kontrola konstytucyjności ustaw i innych aktów normatywnych w aktach i dokumentach prawa
międzynarodowego i europejskiego
4. Podstawowy zakres właściwości Trybunału Konstytucyjnego – kwestie ogólne
5. Szczególne problemy kontroli konstytucyjności umów międzynarodowych i aktów prawa Unii Europejskiej
6. Szczególne kwestie dotyczące skargi konstytucyjnej
7. Brak ograniczeń co do czasu obowiązywania aktów normatywnych poddanych kontroli konstytucyjności – ryzyko dla stabilności prawa

Artykuł 190

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Charakter prawny orzeczeń sądu konstytucyjnego, ich skutki, publikacja wyroku i procedura podejmowania decyzji w aktach i dokumentach prawa międzynarodowego i europejskiego
4. Charakter prawny orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w świetle art. 190 Konstytucji RP
5. Szczególne problemy dotyczące orzeczeń przewidujących utratę mocy obowiązującej aktu normatywnego w określonym terminie po ich ogłoszeniu
6. Szczególne skutki prawne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego – otwarcie drogi weryfikacji rozstrzygnięć dokonanych na podstawie przepisów uznanych za niekonstytucyjne
7. Większość, którą zapadają orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

Artykuł 191

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Międzynarodowe i europejskie standardy dotyczące prawa inicjowania abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności
4. Przedmiotowo nieograniczone i ograniczone prawo wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego
5. Korzystanie przez uprawnione podmioty z prawa złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego

Artykuł 194

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Powoływanie sędziów sądów konstytucyjnych i przewodniczących tych sądów w świetle standardów międzynarodowych i europejskich
4. Trybunał Konstytucyjny jako organ kolegialny
5. Wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego w świetle art. 194 ust. 1 Konstytucji RP – kwestie ogólne
6. Wymagania stawiane w Konstytucji RP kandydatom na sędziów i sędziom Trybunału Konstytucyjnego –  wyróżnianie się wiedzą prawniczą
7. Inne wymagania, które mogą być stawiane kandydatom na sędziów i sędziom Trybunału Konstytucyjnego
8. Wybór a objęcie stanowiska sędziego Trybunału Konstytucyjnego
9. Powołanie Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego

Bibliografia 

Bibliografia  opracowań naukowych

Alberski R., Trybunał Konstytucyjny w polskich systemach politycznych,
Wrocław 2010
Ankieta konstytucyjna, red. B. Banaszak, J. Zbieranek, Warszawa 2011
Aung N.N., Composition of the German Federal Constitutional Court, „Lex
ET Science International Journal” 2020/2
Avril P., Gicquel J., Le Conseil constitutionnel, Paris 1993
Banaszak B., Komentarz do Konstytucji, Warszawa 2012
Barroso L.R., Countermajoritarian, Representative, and Enlightened. The
Role of Constitutional Courts in Democracies, „The American Journal
of Comparative Law” 2019/1
Barut A., Niedostrzeżona nielojalność ustawodawców. Przykład z czasów
walki o «praworządność» i «dobrą zmianę», „Roczniki Administracji
i Prawa” 2022/2
M. Bernatt, J. Królikowski, M. Ziółkowski, Zakończenie, w: Skutki wyroków
Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, red. M. Bernatt,
J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013
Bidziński M., Dąbrowski M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 79, War-
szawa 2024
Biernat S., Stanowisko RPO w sprawie kadencji prezesa TK jest prawnie nie
do obrony, „Dziennik Gazeta Prawna” z 22 maja 2023 r.
Bobrzyński J., O reformę ustroju, „Nasza Przyszłość” 1931/7316 Bibliografia
Böckenförde E.W., Państwo prawa w jednoczącej się Europie, Warszawa
2000
Bojarski Ł., Pod społeczną kontrolą. Dziesięć lat Obywatelskiego Monito-
ringu Kandydatów na sędziów Trybunału Konstytucyjnego, PiP 2018/5
Bojarski Ł., Szulecka M., Wybory sędziów do Trybunału Konstytucyjnego,
Warszawa 2010
Bożyk S., System organów państwowych, w: Prawo konstytucyjne, red.  
S. Bożyk, Białystok 2014
Brunet P., Le juge constitutionnel est-il un juge comme les autres? Ré-
flexions méthodologiques sur la justice constitutionnelle, w: La notion
de la justice constitutionnelle, red. O. Jouanjan, C. Grewe, E. Maulin,  
P. Wachsmann, Paris 2005
Brzozowski W. rec., Powoływanie sędziów konstytucyjnych w wybranych
państwach  europejskich,  red.  A.  Chmielarz-Grochal,  A.  Michalak,  
J. Sułkowski, Warszawa 2017, PiP 2019/6
Buquiccio G., Dürr S.B., Constitutional Courts – the living heart of the
separation of powers. The role of the Venice Commission in promoting
constitutional justice, w: Essays in honour of Judge Luis Lopez Guerra,
red. G. Guido et al., Oistewijk 2018
Burdeau G., Hammon F., Troper M., Droit constitutionnel, Paris 1997
Calleros H., Political Process, Crisis and Legitimacy in Poland, „Polish Po-
litical Science Yearbook” 2020/2
Canivet G., Les limites de la mission du juge constitutionnel, „Cités” 2017/69.
Cappelletti M., Nécessité et légitimité de la justice constitutionnelle, „Revue
Internationale de Droit Comparé” 1981/2
Castillo-Ortiz P., The Dilemmas of Constitutional Courts and the Case for
a New Design of Kelsenian Institutions, „Law and Philosophy” 2020/6.
Castillo-Ortiz P., The Illiberal Abuse of Constitutional Courts in Europe,
„European Constitutional Law Review” 2019/1
Chmaj M., Rakowska A., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 99, 100, 101,
Warszawa 2022
Chruściak R., Skład i powoływanie Trybunału Konstytucyjnego – z prac
nad art. 194 Konstytucji, w: Konstytucja, rząd, parlament. Księga ju-
bileuszowa Profesora Jerzego Ciemniewskiego, red. P. Radziewicz,  
J. Wawrzyniak, Warszawa 2014317 Bibliografia
Ciemniewski J., Trybunał Konstytucyjny jako przedmiot prac nad Konstytucją
III Rzeczypospolitej, w: Trybunał Konstytucyjny. Księga XV-lecia, red.  
F. Rymarz, A. Jankiewicz, Warszawa 2001
Czarnecki P., Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziego Trybunału Konsty-
tucyjnego RP, PPK 2020/4
Czarny P., Naleziński B., Law-making activity of the Polish Constitutional
Tribunal, w: Judicial Law-Making in European Constitutional Courts, red.
M. Florczak-Wątor, London–New York 2020
Czyż A., Sąd Konstytucyjny Republiki Czeskiej, w: Sądownictwo konstytu-
cyjne w państwach Grupy Wyszehradzkiej. Perspektywa politologiczno-
-prawna, red. M. Barański, A. Czyż, R. Rajczyk, Katowice 2015
Daniluk D., Skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego z klauzulą odracza-
jącą w postępowaniu sądowoadministracyjnym, PPK 2011/4
Derlatka M., Skarga konstytucyjna w Niemczech, Warszawa 2009
Deryng A., Rzecznik Praw Obywatelskich jako wnioskodawca w postępowa-
niu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2014
Dębowska A., Florczak-Wątor M., Domniemanie konstytucyjności ustawy
w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd Konsty-
tucyjny” 2017/2
Dicey A.V., Wstęp do nauki o prawie konstytucyjnym, Warszawa 1908
Dubanowicz E., Ku stałemu ustrojowi państwa polskiego, Kraków 2017
[wyd. oryg. 1936]
Dürr S.R., Justice – A Key Mission of the Venice Commission, w: Venice Com-
mission. Thirty-Year Quest for Democracy Through Law. 1990–2020 –
Commission de Venise. Trente ans à la recherche de la démocratie par
le droit, red. S. Granata-Menghini, Z.C. Tanyar, Lund 2020
Eötvös J., The Dominant Ideas of the Nineteenth Century and Their Impact
on the State, t. 1-2, Newy York 1996 [oryg. Pest, 1851–1854]
Esmein A., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2014
Estreicher S., Odpowiedź na ankietę Marszałka Sejmu, „Nowe Państwo”
1931/3
Fernandes de Andrade G., Essay. Comparative Constitutional Law: Judicial
Review, „Journal of Constitutional Law” 2001/3
Florczak-Wątor M., Dopuszczalność sądowej kontroli prawidłowości wy-
boru sędziego TK oraz Prezesa i Wiceprezesa TK – glosa do wyroku TK
z 11 września 2017 r., K 10/17, Lex nr 328146318 Bibliografia
Florczak-Wątor M., Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki praw-
ne, Poznań 2006
Florczak-Wątor M., O skutkach prawnych niepublikowanego orzeczenia Try-
bunału Konstytucyjnego. Rozważania na tle oczekującego na publikację
wyroku z 9.03.2016 r. (K 47/15), „Przegląd Sądowy” 2016/10
Florczak-Wątor M., Względny czy bezwzględny obowiązek stosowania nie-
konstytucyjnej normy prawnej w okresie odroczenia?, w: Skutki wyroków
Trybunału Konstytucyjnego w sferze stosowania prawa, red. M. Bernatt,
J. Królikowski, M. Ziółkowski, Warszawa 2013
Florczak-Wątor M., Pach M., Co wymaga zmiany w procedurze wyboru sę-
dziów Trybunału Konstytucyjnego w Polsce?, PiP 2018/5
Gardbaum S., What Makes for More or Less Powerful Constitutional Courts?,
„Duke Journal of Comparative and International Law” 29: 2018/1
Garlicki L., Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego (dwadzie-
ścia pięć tez na dwudziestopięciolecie), w: Księga XXV-lecia Trybunału
Konstytucyjnego. Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego –
założenia a ich praktyczna realizacja, red. K. Budziło, Warszawa 2010.
Garlicki L., Rada Konstytucyjna a ochrona praw jednostki we Francji, War-
szawa 1993
Garlicki L., Trybunał Konstytucyjny w projekcie Komisji Konstytucyjnej Zgro-
madzenia Narodowego, PiP 1996/2
Gonera K., Łętowska E., Artykuł 190 Konstytucji i jego konsekwencje dla
praktyki sądowej, PiP 2003/9
Gromek Z., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 listopada
2019 r., sygn. akt K 4/17, „Przegląd Sejmowy” 2021/2
Gutierrez P., Skarga konstytucyjna w Hiszpanii – zarys historyczny oraz jej
współczesny kształt, w: Współczesne polityczno-prawne systemy państw
Europy, Azji i Ameryki Łacińskiej, red. K. Complak, P. Gutierrez, J. Rosiak,
Wrocław 2017
Gwiżdż A., O Trybunale Konstytucyjnym w II RP, w: Konstytucja i gwarancje
jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci profesor Janiny Zakrzew-
skiej, red. J. Trzciński, J. Jankiewicz, Warszawa 1996
Hönnige Ch., Verfassungsgerichte in den EU-Staaten: Wahlverfahren, Kom-
petenzen und Organisationsprinzipien, „Zeitschrift für Staats- und Eu-
ropawissenschaften” 2008/3319 Bibliografia
Hall A., prezentacja projektu ustawy o partiach politycznych, posiedzenie
Sejmu RP, 18 stycznia 1990 r., w: Marzenia o polskiej prawicy, A. Hall,
Gdańsk 2013
Huber P.M., Europäische Verfassungs- und Rechtsstaatlichkeit in Bedrän-
gnis: Zur Entwicklung der Verfassungsgerichtsbarkeit in Europa, „Der
Staat” 2017/3
Izdebski H., Ius bez lex okazuje się bezradne, lex bez ius bardzo często
bywa bezduszne. Jak uciekać od ustawowego nihilizmu prawnego?,
w: Księga jubileuszowa z okazji 70. urodzin Profesora Jerzego Zajadło,  
red. S. Sykuna, K. Zeidler, Gdańsk 2024 (w druku)
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 15, 16, 163–172, Warszawa
2020
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 189, 192, 193, 195, 196, 197,
Warszawa 2024
Izdebski H., Zmiany w zasadniczym podziale terytorialnym państwa. Wy-
brane aspekty prawne, „Samorząd Terytorialny” 2016/7–8
Jackowski M., Następstwa wyroków Trybunału Konstytucyjnego w procesie
sądowego stosowania prawa, Warszawa 2016
Jamróz A., O orzekaniu przez Trybunał Konstytucyjny w sprawach zgodno-
ści z Konstytucją działalności partii politycznych, w: Księga XXV-lecia
Trybunału Konstytucyjnego, Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Kon-
stytucyjnego – założenia a ich praktyczna realizacja, red. K. Budziło,
Warszawa 2010
Jankiewicz A., Trybunał Konstytucyjny w konserwatywnym projekcie konsty-
tucji z 1932 roku, w: Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga
pamiątkowa ku czci profesor Janiny Zakrzewskiej, red. J. Trzciński, J. Jan-
kiewicz, Warszawa 1996
Jarosz-Żukowska S., Prawo do skargi konstytucyjnej – stan obecny i po-
stulaty de lege ferenda, w: Realizacja i ochrona konstytucyjnych wol-
ności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, red. M. Jabłoński,
Wrocław 2014
Jaroszyński T., Glosa do wyroku TK z 16 XI 2011, SK 45/09, PiP 2012/9
Jaśkowska M., [Art. 156], w: A. Wróbel, M. Jaśkowska, M. Willbrandt-Goto-
wicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa
2020320 Bibliografia
Jaworski W.L., Projekt konstytucji, Kraków 1928
Jaworski W.L., Trybunał Konstytucyjny, w: Ankieta o Konstytucji z 17 marca
1921, Warszawa 2014 [reprint]
Kalisz A., Wojciechowski B., Standardy niezależności sądów i niezawisłości
sędziowskiej – wybrane zagadnienia na przykładzie orzecznictwa sądów
europejskich, „Przegląd Sejmowy” 2022/5
Kamiński I.C., Europejska Konwencja Praw Człowieka i prawo do niezależ-
nego wymiaru sprawiedliwości, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016/9
Kelly J., Historia zachodniej teorii prawa, Kraków 2006
Kelsen H., Istota i rozwój sądownictwa konstytucyjnego, Warszawa 2009
Kłopocka-Jasińska M., Skarga konstytucyjna w Królestwie Hiszpanii, War-
szawa 2010
Kłopocka-Jasińska M., Skarga konstytucyjna na orzeczenie sądu. Model
możliwy do zastosowania w Polsce, Warszawa 2020
Kmieciak Z., O pojęciu tzw. prerogatyw prezydenckich raz jeszcze, PiP 2024/1
Knaga D., Konstytucyjność uchwał Sejmu dotyczących sędziów TK. Glosa do
postanowienia TK z dnia 7 stycznia 2016 r., U 8/15, PiP 2018/2
Knaga G., Geneza skargi konstytucyjnej w Polsce, w: Rozwój społeczności
międzynarodowej. Przeszłość oraz nowe wyzwania, t. 3, red. R. Kordow-
ski et al., Lwów–Olsztyn 2016
Konstytucyjny spór o granice zmian organizacji i zasad działania Trybunału
Konstytucyjnego: czerwiec 2015 – marzec 2016, red. P. Tuleja, P. Radzie-
wicz, Warszawa 2017
Kubuj K., Decyzja francuskiej Rady Konstytucyjnej w sprawie Traktatu z Liz-
bony w świetle wcześniejszych orzeczeń dotyczących integracji europej-
skiej, „Studia Prawnicze KUL” 2011/2
Kustra A., Poland’s Constitutional Crisis. From Court-Packing Agenda to
Denial of Constitutional Court’s Judgments, „Toruńskie Studia Polsko-
-Włoskie” 2016/12
Kustra-Rogatka A.,  Kontrola  konstytucyjności  prawa w  państwach  UE
w świetle ewolucji sądownictwa konstytucyjnego, „Studia Iuridica
Toruniensia” 2018
Laskowska M., Skarga konstytucyjna w dobie ustawy z dnia 30 listopada
2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konsty-
tucyjnym, „Przegląd Konstytucyjny” 2020/4321 Bibliografia
Lawson K.L., „Non-Existent”: The Polish Constitutional Tribunal in a state of
denial of the ECtHR Xero Flor judgment. Verfblog – https://verfassun-
gsblog.de/non-existent?
Ludwikowska A.M.,  Sądownictwo  konstytucyjne w  Europie  środkowo-
-wschodniej w okresie przekształceń demokratycznych, Toruń 1997
Ładosz J., Sąd kasujący ustawy i dyktujący parlamentowi ich wykładnię
- https://smp.edu.pl/z-archiwum-j-ladosza-sad-kasujacy-ustawy-i-
-dyktujacy-parlamentowi-ich-wykladnie/; ditto, „Zdanie” 2016/1–2
Łukaszczuk A., W poszukiwaniu modelu ustrojowego kontroli zgodności
prawa z Konstytucją w okresie II Rzeczypospolitej, PPK 2022/5
Malíř J., Ondřejková J., Law-making activity of the Czech Constitutional
Court, w: Judicial Law-Making in European Constitutional Courts, red.
M. Florczak-Wątor, London-New York 2020
Małdziński M. (oprac. i red.), Kryzys wokół Trybunału Konstytucyjnego
w latach 2015–2018. Raport przygotowany na potrzeby Parlamentarnego
Zespołu do Spraw Ładu Konstytucyjnego i Praworządności, Warszawa 2019
Mączyński A., Sądownictwo konstytucyjne w polskiej myśli prawniczej pierw-
szej połowy XX wieku, w: Państwo prawa, parlamentaryzm, sądownic-
two konstytucyjne. Pamięci profesora Zdzisława Czeszejko-Sochackiego,  
red. A. Jamróz, Białystok 2012
Mączyński A., Podkowik J., [Art. 188], w: Konstytucja RP. Tom II. Komentarz.
Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Mączyński A., Podkowik J. [Art. 194], w: Konstytucja RP. Tom II. Komentarz.
Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016
Mączyński M., Zmiana granic pomiędzy gminami. Ocena rządowej polityki
zmian w podziale terytorialnym pozostaje poza granicami oceny doko-
nywanej przez Trybunał Konstytucyjny, GSP 2020/1
Mény Y., Politique comparée, Paris 2009
Michalak A., Skarga konstytucyjna jako instrument ochrony praw wybor-
czych jednostki – uwagi na tle skarg konstytucyjnych rozpatrywanych
przez Trybunał Konstytucyjny w latach 2012–2023, PPK 2023/5
Michalski K., Działalność Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu PRL i Epi-
skopatu Polski 1980–89, Warszawa 2012
Naleziński B., [Art. 190], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komen-
tarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019322 Bibliografia
Naleziński B., [Art. 194], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komen-
tarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019
Moroska A., Delegalizacja partii politycznych jako instrument bezpieczeń-
stwa wewnętrznego państwa. Analiza na przykładzie Niemiec, „Rocznik
Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2010–2011
Niczyporuk-Chudecka I., Zarys ewolucji idei sądownictwa konstytucyjnego
w polskiej myśli prawnoustrojowej i prawie konstytucyjnym, „Studia
Prawnoustrojowe” 2018/39
Normatywizm Hansa Kelsena a współczesna nauka prawa, red. A. Bosiacki,
Warszawa 2017
Nowicki M.A., Poważne nieprawidłowości przy wyborze sędziego Trybunału
Konstytucyjnego biorącego następnie udział w składzie rozpatrującym
skargę konstytucyjną – Wyrok Xero Flor w Polsce sp. z o.o. v. Polska
z 7.05.2021 r., Izba (Sekcja I), Skarga nr 4907/18, „Palestra” 2021/6
Opaliński B., Podporządkowanie Trybunału Konstytucyjnego organom wła-
dzy politycznej w Polsce po 2015 roku – przyczynek do rozważań, „Ius
Novum” 2022/3
Orzechowska K., Ostateczność orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w re-
gulacjach obowiązujących przed 1997 r. oraz koncepcje ostateczności
orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w trakcie prac Komisji Konstytucyj-
nej Zgromadzenia Narodowego i w projektach Konstytucji, PPK 2015/1
Ossowska-Salamonowicz D., Giżyńska M., Standardy delegalizacji par-
tii politycznych w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2022/3
Patyra S., Zalasiński T., Trybunał Konstytucyjny jako strażnik Konstytucji –
stan obecny i wnioski de lege ferenda, „Przegląd Konstytucyjny” 2023/2
Pawłowski S., Wyrok niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego
z 30 czerwca 2009 r. dotyczący zgodności Traktatu z Lizbony z Ustawą
Zasadniczą, „Studia Prawnicze KUL” 2011/2
Piasecki A., W sprawie Trybunału Konstytucyjnego, „Nasza Przyszłość”
1931/15
Pócza K., Csapodi M., Dobos G., Gyulai A., Central and Eastern European
constitutional courts in comparative perspective. 1990–2020, w: Consti-
tutional Review in Central and Eastern Europe. Judicial-Legislative Rela-
tions in Comparative Perspective, red. K. Pócza, London–New York 2024323 Bibliografia
Podkowik J., Wyroki argumentacyjne Trybunału Konstytucyjnego, „Przegląd
Legislacyjny” 2017/1
Poli M.D., Der justizielle Pluralismus der Europäischen Verfassungsgemein-
schaft: „Babylonische Gerichte” oder „Gerichte für Babylon”?, „Der Staat”
2016/3
Powoływanie sędziów konstytucyjnych w wybranych państwach europej-
skich, red. A. Chmielarz-Grochal, A. Michalak, J. Sułkowski, Warszawa
2017
Radziewicz P., Kontrola konstytucyjności „prawa nieobowiązującego”, PiP
2014/5
Radziewicz P., Wzruszenie «domniemania konstytucyjności» aktu norma-
tywnego przez Trybunał Konstytucyjny, „Przegląd Sejmowy” 2008/5
Regulski J., Samorząd III Rzeczypospolitej. Koncepcje i realizacja, Warszawa
2000
Regulski J., Kulesza M., Droga do samorządu. Od pierwszych koncepcji do
inicjatywy Senatu (1981–89), Warszawa 2009
Repel J., Skutki prawne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie
skargi konstytucyjnej, w: Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciński, War-
szawa 2000
Roşca A.J., Aspects of the Theory of Non-Existent Administrative Acts, „RST.
Research and Science Today” 2018/2
Roszkiewicz J., Spór o Trybunał Konstytucyjny – geneza i istota problemu,
skutki, scenariusze na przyszłość, „Studia Iuridica” 2018/77
Rousseau D., Sądownictwo konstytucyjne w Europie, Warszawa 1999
Rulka M., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia
2015 r. (sygn. akt K 34/15), „Krytyka Prawa” 2017/1
Sadurski W., The Model of Constitutional Review in Central and Eastern
Europe. An Overview, w: tenże, Rights Before Courts. A Study of Consti-
tutional Courts in Postcommunist States of Central and Eastern Europe,
Dordrecht 2014
Sadurski W., Polski kryzys konstytucyjny, Łódź 2020
Safjan M., Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego – próba
spojrzenia w przyszłość, w: Księga XXV-lecia Trybunału Konstytucyj-
nego. Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego – założenia
a ich praktyczna realizacja, red. K. Budziło, Warszawa 2010 324 Bibliografia
Safjan M., O Konstytucji w ujęciu konstytucyjnie wrażliwego prawnika,
„Przegląd Konstytucyjny” 2018/4
Safjan M., Politics and Constitutional Courts. (Judge’s Personal Perspective),
„Polish Sociological Review” 2009/1
Safjan M., Skutki prawne orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, PiP 2003/3
Sąd czy ustawodawca. Legitymacja sądownictwa konstytucyjnego we współ-
czesnej Europie, Łódź 2009, Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im.  
A. de Tocqueville’a
Sądy konstytucyjne w Europie, t. 1, Austria, Francja, Niemcy, Włochy, red.  
J. Trzciński, Warszawa 1996
Schapiro M., Freedom of Speech: The Supreme Court and Judicial Review,
Prentice Hall 1966
Schnapper D., Sociologue au Conseil Constitutionnel, Paris 2010
Simon S., Constitutional Identity and Ultra Vires Review, „Central European
Journal of Comparative Law”, 2021/2
Smith G., Życie polityczne w Europie Zachodniej, Warszawa 1992
Staniszkis J., Ontologia socjalizmu, Warszawa 1989
Starzewski M., Środki zabezpieczenia konstytucyjności ustaw, Warszawa
2009 [reprint, wyd. oryg. 1928]
Stelina J., Spółdzielnie mieszkaniowe w orzecznictwie Trybunału Konstytu-
cyjnego, „Prawo i Więź” 2022/43
Stembrowicz J., Trybunał Konstytucyjny. Oczekiwania i możliwości, „Więź”
1985/1–3
Stone  Sweet A.,  Constitutional  Courts  and  Parliamentary  Democracy,  
„Western European Politics” 2002/1
Suchocka H., Stanowisko Komisji Weneckiej dotyczące pozycji ustrojowej
sądownictwa konstytucyjnego w demokratycznym państwie prawa, RPE-
iS 2016/1
Syryt A., Oddziaływanie prawa międzynarodowego na sądownictwo konsty-
tucyjne w Polsce – perspektywa konstytucyjna, Warszawa 2019
Szczepański D., Proponowane zmiany (w) konstytucji w refleksji teoretycznej
Prawa i Sprawiedliwości, „Studia Politologiczne” 2023/69
Szmulik B., Geneza i rozwój skargi konstytucyjnej w Europie, „Athenaeum”
2006/14–15
Szmyt A., Destrukcja Trybunału Konstytucyjnego w Polsce w świetle opinii
Komisji Weneckiej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018325 Bibliografia
Szwed M., Wyroki TK wydane w nieprawidłowych składach. Analiza orzecz-
nictwa TK w latach 2017–2022 oraz możliwych sposobach prawnej
regulacji skutków wyroków TK w składach z udziałem nieprawidłowo
wybranych osób, Warszawa 2023
Śladkowski M., Zasady postępowania w sprawie ze skargi konstytucyjnej,
„Roczniki Administracji i Prawa” 2023/2
Świątkowski A., Prawny spór o zgodność z Konstytucją RP regulacji i ich
następstw osiągnięcia „wieku emerytalnego” przez sędziów Sądu Naj-
wyższego, „Palestra” 2018/10
Tkaczyk E., Skutek bezpośredni obowiązywania orzeczenia Trybunału Kon-
stytucyjnego po jego opublikowaniu, PPK 2023/2
Töth Z.J., Károli G., Composition and Structure of the East-Central European
Constitutional Courts, „Zbornik Radova” 2022/56
Trzciński J., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy administra-
cyjne, Warszawa 2023
Trzciński J., Trybunał Konstytucyjny – regulacja konstytucyjna i praktyka, w:
Sądy i trybunały w Konstytucji i praktyce, red. W. Skrzydło, Warszawa
2005
Ujazdowski K.M., Belgia jako laboratorium federalizmu bipolarnego, PPK
2022/3
Ujazdowski K.M., Geneza i tożsamość Konstytucji V Republiki Francuskiej,
Kraków 2013
Ujazdowski K.M., Opozycja demokratyczna i „Solidarność” wobec samorządu
terytorialnego (1975–1989), „Samorząd Terytorialny” 1996/5
Ujazdowski K.M., Polityczność Rady Konstytucyjnej V Republiki Francuskiej
i jej konsekwencje ustrojowe, „Studia Politologiczne” 2023/69
Uliasz J., Władza sądownicza wobec partii politycznych w Polsce – zagad-
nienia wybrane, PPK 2022/2
Urbaniak M., Sąd Konstytucyjny w Republice Włoskiej, Toruń 2019
Uyttendaele M., La Cour constitutionnelle, Bruxelles 2021
Weber R., Law-making activity of the German Federal Constitutional Court,
w: Judicial Law-Making in European Constitutional Courts, red. M. Flo-
rczak-Wątor, London-New York 2020
Weiler J.H.H. , Konstytucjonalizm globalny i pluralistyczny – uwagi kry-
tyczne, w: G. de Búrca, J.H.H. Weiler, Świat europejskich konstytucjona-
lizmów, Warszawa 2014326 Bibliografia
Wereszko W., Doktryna konieczności w Republice Cypryjskiej – historyczny
kontekst i okoliczności jej zastosowania oraz wpływ na przyjęty porządek
konstytucyjny, „Studia Erasmiana Wratislaviensia” 2021
[Wiącek M.], O kadencji Prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Replika prof.
Marcina Wiącka do polemiki prof. Stanisława Biernata, „Dziennik Gazeta
Prawna” z 30 maja 2023 r.
Witte B., UE jako międzynarodowy eksperyment prawny, w: G. de Búrca,
J.H.H. Weiler, Świat europejskich konstytucjonalizmów, Warszawa 2014
Witz S., Constitutional Law and Constitutional Courts, w: Parliaments and
Constitutional Courts. A Comparative Report Through the Lens of Par-
liamentary Practice, red. F. Bereuter, Ch. Konrath, M. Mayer, S. Witz,
Wien 2022
Włoch W., Problem gwarancji konstytucyjności legislacji w ujęciu czystej
teorii prawa, „Przegląd Konstytucyjny” 2018/1
Wojtyczek K., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce. Wybrane zagadnienia,
Warszawa 2013
Woleński J., O formule Radbrucha, „Principia” 2015/51–52
Wołek A., Jeziorska I., The Polish Constitutional Tribunal. Encountering
Politics, w: Constitutional Review in Central and Eastern Europe. Judi-
cial-Legislative Relations in Comparative Perspective, red. K. Pócza,
London–New York 2024
Wróbel W., Konstytucyjna kompetencja Zgromadzenia Ogólnego Sędziów
Sądu Najwyższego do przedstawienia Prezydentowi kandydatów na
stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, „Palestra” 2020/5
Wyrozumska A., Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 6/21) dotyczący orze-
czenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero Flor,
które rzekomo „nie istnieje”, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/2
Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu
prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001
Zajadło J., Koncewicz T.T., Sprawiedliwość konstytucyjna czy polityczne
targowisko: kogo i jak wybierać do sądu konstytucyjnego, GSP 2016
Zakrzewska J., Trybunał Konstytucyjny w projektach konstytucji zgłoszonych
w Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego w 1993 r, w: Ja-
ka konstytucja? Analiza projektów konstytucji RP zgłoszonych Komisji
Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego w 1993 roku, red. M. Kruk,
Warszawa 1994327 Bibliografia
Zieliński M.J., Kilka uwag na marginesie sporu o legalność obsady stano-
wisk sędziowskich w Trybunale Konstytucyjnym w 2015 r., „Przegląd
Sądowy” 2017/11–12
Zieliński M.J., Teoretycznoprawne aspekty stwierdzenia przez Sejm RP braku
mocy prawnej wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego w 2015 r.,
„Przegląd Sądowy” 2017/10
Zoll A., The Method of Appointing Judges to the Constitutional Tribunal,
RPEiS 2016/1
Zoll A., Skuteczność orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego, w: Ius
et lex. Księga jubileuszowa ku czci profesora Adama Strzembosza, red.
A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002
Zubik M., „Akt normatywny” jako przedmiot kontroli Trybunału Konstytu-
cyjnego, GSP 2014
Zubik M., Status prawny sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa
2011