Komentarz do Konstytucji RP art. 54

Spis treści:

Wykaz skrótów
Komentowany przepis Konstytucji RP

Artykuł 54

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Założenia publikacji. Wolność wypowiedzi wobec innych regulacji konstytucyjnych
4. Wolność wypowiedzi a wolność prasy w perspektywie Trybunału Konstytucyjnego
5. Istota wolności wypowiedzi. Polityczny i osobisty wymiar tej wolności
6. Wolność wyrażania poglądów
7. Wolność pozyskiwania informacji
8. Wolność rozpowszechniania informacji
9. Forma wypowiedzi. Standard Rady Europy
10. Forma wypowiedzi. Standard Trybunału Konstytucyjnego
11. Mowa nienawiści. Standard Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
12. Mowa nienawiści. Standard Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i sądów powszechnych
13. Granice wolności wypowiedzi w aspekcie art. 31 ust. 3 Konstytucji RP
14. Zakaz cenzury prewencyjnej

Bibliografia opracowań naukowych

Bibliografia opracowań naukowych

Adamowski J., Kozieł A., Cenzura w PRL, [w:] Granice wolności słowa, Kielce–Warszawa 1999
Bafia J., Prawo o cenzurze, Warszawa 1983
Banaszak B., Porównawcze prawo konstytucyjne współczesnych państw konstytucyjnych, Zakamycze 2004
Banaszak B., Prawa człowieka i obywatela w nowej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 5(22)
Bartoszcze R., Gwarancje wypowiedzi w Europie Zachodniej, Kraków 1995
Bartoszcze R., O wolności wypowiedzi, [w:] Media, władza, prawa, M. Magowska (red.), Kraków 2005
Bera R., Mowa nienawiści źródłem przemocy i agresji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia” 2019/3
Berka W., Die Gesetzesvrbehalte der Europäischen Menschenrechtskonvention, Österreichische Zeitschrift für Öffentliches Recht und Völkerrecht 1986
Bernaczyk M., Prawo do informacji publicznej w Polsce i na świecie, Warszawa 2014 201
Burska-Cieślak J., Geneza pojęcia socjalnego państwa prawnego, [w:] Państwo. Ustrój. Konstytucja – studia, Z. Mańkowski (red.), Lublin 1991.  
Ciećwierz M., Polityka prasowa 1944–1948, Warszawa 1989, passim.
Ciepły F., Penalizacja mowy nienawiści, kontekst polityczny i normatywny, [w:] Wolność słowa. Współczesne wyznana w perspektywie prawnoporównawczej, G. Blicharz, M. Delijewski (red.), Warszawa 2019
Complak K., Normy pierwszego rozdziału Konstytucji RP, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 2956, „Prawo” nr CCCI, Wrocław 2007
Czarna księga cenzury PRL, t. 1–2, Londyn 1977, także „Nowa”, Warszawa 1991
Demenko A., Przestępstwa popełniane przez wypowiedź, Warszawa 2021
Drewnowski T., Cenzura PRL a współczesne edytorstwo, [w:] Autor, tekst, cenzura..., (red.) J. Pelc, M. Prejs, Warszawa 1998
Dziadzio A., Wolność słowa a mowa nienawiści. Dawniej i dziś, „Forum Prawnicze” 2015
Fik M., Cenzor jako współautor, [w:] Literatura i Władza, Warszawa 1996
Fik M., Kultura polska po Jałcie, Londyn 1989
Fikus D., Podemski S., Cenzura na cenzurowanym, „Polityka” 1980, nr 46
Frankiewicz A., Regulacja wolności wypowiedzi w polskim porządku prawnym, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, (red.) B. Banaszak A. Preisner, Warszawa 2002
Frankiewicz A., Regulacja wolności wypowiedzi w polskim porządku prawnym, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, (red.) B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002
Gardocki L., Europejskie standardy wolności wypowiedzi a polskie prawo karne, PiP 1993, z. 3
Garibaldi O., On the Ideoligical Content of Human Rights Instruments: The Clouse „in a Democratic Society”, [w:] Contemporary Issues in International Law. Essays in Honor of Louis B. Sohn, (red.) Buengertal,
Kehl–Strasburg–Arlington 1984
Garlicki L., Komentarz do art. 10 Europejskiej Konwencji, [w:] Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, t. I, (red.) L. Garlicki, Warszawa 2010
Garlicki L., Komentarz do art. 30 Konstytucji, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, Warszawa 2003
Garlicki L., Komentarz do art. 73 Konstytucji RP, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. III, Warszawa 2003
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2007
Geremek B., Społeczeństwo obywatelskie i współczesność, [w:] Europa i społeczeństwo obywatelskie. Rozmowy w Castel Gandolfo, Kraków 1994
Goban-Klas T., Literacki Gułag. Gławlit, czyli najwyższe stadium cenzury, [w:] J. Kostecki, A. Brodzka (red.), Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 1, Z dziejów kultury czytelniczej w Polsce, t. 7,
Warszawa 1991
Gołda-Sobczak M, Wolność akademicka i jej znaczenie dla kultury, [w:] M. Gołda-Sobczak, Szkice o kulturze i środkach społecznego przekazu, Opole 2014
Gorazdowski K., Próba oceny karnoprawnych regulacji zwalczania mowy nienawiści w Polsce, „Studia Administracji i Bezpieczeństwa” 2019, nr 6
Góralski W., Koncepcja państwa społecznego w teorii i praktyce konstytucyjnej RFN, „Przegląd Zachodni” 1976, nr 2
Herzog R., Kommentar zur Art. 20 des GG, (Lft. 18, September 1980), [w:] R. Maunz, G. Düring, R. Herzog, R. Scholtz, Grundgesetz. Kommentar, München 1993
Hoc S., O prawnokarnej ochronie przedstawicieli państw obcych oraz symboli państwowych, „Prokuratura i Prawo” 2003, nr 12
Jabłoński M., Pozyskiwanie informacji publicznej przez dziennikarza, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3744, „Przegląd Prawa i Administracji”, CVII, Wrocław 2016
Jabłoński M., Wolności z art. 73 Konstytucji RP, [w:] B. Banaszak, A. Preisner (red.), Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Warszawa 2002
Jarosz-Żukowska S., Żukowski Ł., Wolność badań naukowych i nauczania, [w:] M. Jabłoński, Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, Wrocław 2014
Jaskiernia A., Media masowe w demokratycznych procesach wyborczych. Standardy europejskie i uwarunkowania ich realizacji, Warszawa 2008
Jaworski L., Zakaz cenzury prewencyjnej w świetle zasady wolności słowa, „Themis Polska Nova” 2014, nr 1(6)
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału w Strasburgu, wyd. III, Kraków 2006
Kamiński I.C., Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, wyd. III, Kraków 2006
Kijowski A., Literatura i kryzys. Nieautoryzowany tekst przemówienia na Kongresie Kultury Polskiej „Lawenda”, Biuletyn NSZZ „Solidarność”, wydanie specjalne, 1981 nr 2
Kowalski S., Tulli M., Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Warszawa 2003
Kunig P., Rechtstaatprinzip. Überlegungen zu seiner Bedeutung für das Verfassungrecht der Bundesrepublik Deutschland, München 1977
Lamentowicz W., O wolnościach i ich granicach, [w:] F. Ryszka (red.), Historia, idee, polityka. Księga dedykowana Profesorowi Janowi Baszkiewiczowi, Warszawa 1995
Menzel E., Die Socialstaatlichkeit als Verfassungsprinzip der Bundesrepublik, [w:] Der bünderliche Rechtsstaat, Frankfurt am Main 1978
Mikułowski Pomorski J., Informacja i komunikacja. Pojęcia, wzajemne relacje, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1988
Milkowski K.M., Standardy Unii Europejskiej wobec penalizacji mowy nienawiści w Internecie, [w:] W. Pływaczewski, M. Duda (red.), Mowa nienawiści a prawo na tle współczesnych zjawisk społeczno-politycznych, Olsztyn 2017
Młynarska-Sobaczewska A., Wolność informacji w prasie, Toruń 2003
Mojski W., Konstytucyjna ochrona wolności wypowiedzi w Polsce, Lublin 2014
Müller-Volbehr J., Der soziele Rechtsstaatim System des Grundgesetzes, „JuristenZeitung“ 1984, z. 2
Nowicki M.A. (oprac.), Europejski Trybunał Praw Człowieka. Orzecznictwo, t. 2, Prawo do życia i inne prawa, Kraków 2002
Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka – przegląd orzecznictwa (kwiecień–czerwiec 2006), „Palestra” 2007, nr 9–10
Nowicki M.A., Kamienie milowe. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Warszawa 1997
Nowicki M.A., Swoboda wypowiedzi. Standardy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – wybrane zagadnienia, [w:] Obywatel, jego wolności i prawa. Rzecznik Praw Obywatelskich 1988–1998, Warszawa 1998
Ogrodziński P., Pięć tekstów o społeczeństwie obywatelskim, Warszawa 1991
Pawlicki A., Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972. Instytucja i ludzie, Warszawa 2001
Płatek M., Mowa nienawiści – przesłanki depenalizacji, [w:] A. Bodnar, A. Gliszczyńska-Grabias, R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski (red.), Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, Warszawa 2010
Porwisz M., Ochrona prawnokarna ofiar przestępstw motywowanych nienawiścią, [w:] W. Pływaczewski, M. Duda (red.), Mowa nienawiści na tle współczesnych zjawisk społeczno-politycznych, Olsztyn 2017
Radwański R., Konstytucyjna ochrona „demokratycznego, socjalnego i prawnego” ustroju RFN przed zagrożeniem wewnętrznym, „Przegląd Stosunków Międzynarodowych” 1973, nr 3
Radzikowska Z., Granice korzystania z wolności słowa i druku – ustawa a praktyka cenzorska w PRL, mps powielony, Warszawa 1988
Romek Z., Cenzura w PRL a historiografia – pytania i problemy badawcze, [w:] Cenzura w PRL. Relacje historyków, Warszawa 2000
Sadomski J., Komentarz do art. 54, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016
Sadomski J., Naruszenie dóbr osobistych przez media. Analiza praktyki sądowej, Warszawa 2003
Sajó A., Freedom of Expression, Warszawa 2004
Sarnecki P., Komentarz do art. 54, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, Warszawa 2003
Schmidt-Assmann E., Der Rechtsstaag, [w:] J. Isensee, P. Kirchof (red.), Handbuch des Staatsrechts der Bundesrepublik Deutschland, Heidelberg 1987
Seligman A.B., Komentarze o społeczeństwie obywatelskim i obywatelskiej cnocie w ostatniej dekadzie XX wieku, [w:] J. Szacki (wybór tekstów i wstęp), Ani książę, ani kupiec: obywatel, Kraków 1997
Skrzydło J., Wolność słowa a wymogi bezpieczeństwa narodowego. Na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego USA i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, PiP 1995, nr 9
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007
Smolak M., Między koncepcją państwa socjalnego a koncepcją Rechtsstaat, [w:] Polskie dyskusje o państwie prawa, (red.) S. Wronkowska, Warszawa 1995
Sobczak J., Aksjologiczne i doktrynalne podstawy wolności wypowiedzi, [w:] J. Czapska, M. Dudek, M. Stępień (red.), Wielowymiarowość prawa, Toruń 2014
Sobczak J., Co dziennikarz o prawie wiedzieć powinien. Wybrane aspekty, „Naukowy Przegląd Dziennikarski” 2023, nr 1(45)
Sobczak J., Gołda-Sobczak M., The academic freedom as one of human rights. Wolność akademicka jako jedno z praw człowieka, [w:] M. Mamiński, M. Rzewuski (red.), Współczesne problemy praw człowieka. Wybrane aspekty. Contemporary problems of human rights. Selected aspects, Warszawa 2019
Sobczak J., Granice swobody debaty politycznej w optyce Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] J. Jaskiernia (red.), Transformacja systemów wymiaru sprawiedliwości. Tom I: Pozycja ustrojowa władzy sądowniczej
i uwarunkowania transformacji, Toruń 2011
Sobczak J., Ochrona prywatności polityków jako osób pełniących funkcje publiczne w optyce Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, „Przegląd Politologiczny” 2008, nr 2
Sobczak J., Ochrona tajemnic zawodowych. Stan obecnych i projekty nowych rozwiązań prawnych, [w:] J. Taczkowska-Olszewska, M. Nowikowska, A. Brzostek, Jawność życia publicznego, Opole 2018
Sobczak J., Organy kontroli publikacji i widowisk w przededniu ich zniesienia, [w:] Ł. Szurmiński (red.), Media a rok 1989. Obraz przemian i nowe zjawiska na rynku, Warszawa 2010
Sobczak J., Prawo do prywatności a wolność słowa i druku, [w:] L. Wiśniewski (red.), Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, Warszawa 2006
Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz, Warszawa 2008
Sobczak J., Prawo prasowe. Podręcznik akademicki, Warszawa 2000
Sobczak J., Przeciwdziałanie mowie nienawiści w międzynarodowych aktach normatywnych, w druku
Sobczak J., Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, cz. I, „Ius Novum” 2007, nr 2–3; cz. II „Ius Novum” 2007, nr 4
Sobczak J., U podstaw doktrynalnych liberalnych koncepcji wolności prasy, [w:] Czy istnieje IV władza? Wolność prasy w teorii i praktyce, T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Toruń 2010
Sobczak J., Wolność ekspresji artystycznej. Regulacje europejskie a rozwiązania polskiego systemu prawnego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2016, t. LXVIII, z. 2
Sobczak J., Wolność korzystania z dóbr kultury – standardy europejskie i konstytucyjna rzeczywistość polska, [w:] Prawna ochrona dóbr kultury, T. Gardocka, J. Sobczak (red.), Toruń 2009
Sobczak J., Wolność sztuki, twórczości artystycznej, satyry. Czy istnieje kontratyp sztuki? Regulacje europejskie a rozwiązania polskiego systemu prawnego, [w:]  Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, t. 3, J. Jaskiernia (red.), Warszawa 2014
Sobczak J., Zabezpieczenie powództwa o ochronę dóbr osobistych przez zakaz publikacji materiałów prasowych, [w:] Media i polityka, J. Sobczak (red.), Poznań–Września 2001
Sokolewicz W., Prawo do „prywatności”, [w:] Prawa człowieka w Stanach Zjednoczonych, L. Pastusiak (red.), Warszawa 1985
Sokolewicz W., Uwaga 4.3 do art. 61, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, t. IV, L. Garlicki (red.), Warszawa 2005
Stern K., Das Staatsrecht der BRD, t. I, München 1994
Szulczewski M., Prawne formy działalności prasy w państwie współczesnym, Warszawa 1962
Szyndler B., Dzieje cenzury w Polsce do 1918 r., Kraków 1993
Śledzińska-Simon A., Decyzja ramowa w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii jako trudny kompromis wobec mowy nienawiści w Unii Europejskiej, [w:] R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, A. Bodnar, A. Gliszczyńska-Grabias, Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne, Warszawa 2010
Taczkowska-Olszewska J., Dostęp do informacji publicznej w polskim systemie prawnym, Warszawa 2014
Urbański A., Cenzura – kontrola kontroli (system lat siedemdziesiątych), [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 2, Z dziejów kultury czytelniczej w Polsce, t. 8, J. Kostecki, A. Brodzka (red.), Warszawa 1992
Vegleris Ph.T., Valeur et significatio de la clause „dan une societé démocratiqu” dans la convention europeéne droits de l’homme, „Revue des Droits de l’Homme” 1968
Warecka K., Mowa nienawiści to nie wolność wyrażania opinii. Omówienie orzecznictwa ETPC na podstawie art. 10 Konwencji o prawach człowieka, LEX/el 2019
Wild M., Komentarz do art. 49, [w:] Konstytucja RP, t. I, Komentarz do art. 1–86, M. Safjan, L. Bosek (red.), Warszawa 2016
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2000
Wiśniewski A., Znaczenie wolności słowa w państwie demokratycznym, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2000, t. 7
Wiśniewski L., Gwarancje podstawowych praw i wolności obywateli PRL, Wrocław 1981
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999
Wojtyczek K., w: P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne, Warszawa 2014
Wyrzykowski M., Granice praw i wolności – granice władzy, [w:] Obywatel, jego wolności i prawa, B. Oliwa-Radzikowska (oprac.), Warszawa 1998
Wyrzykowski M., Przepisy utrzymane w mocy. Przepisy konstytucyjne utrzymane w mocy przez art. 77 ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992, [w:] Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, L. Garlicki (red.), Warszawa 1995
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012