Komentarz do Konstytucji RP art. 4, 125

Prezentowany tom stanowi kolejną część komentarza do Konstytucji RP. Dokonana została w nim kompleksowa analiza dwóch przepisów powiązanych ze sobą, choć umieszczonych w różnych rozdziałach ustawy zasadniczej. Pierwszy z nich – art. 4 – koncentruje się na zasadzie zwierzchnictwa Narodu oraz sposobach, w jakich on sprawuje swoją władzę. Drugi zaś (art. 125) dotyczy zasad i procedury przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa.

Partner wydania:

W serii polecamy:

Podmiot odpowiedzialny za bezpieczeństwo produktu: Difin sp z o.o., ul. F. Kostrzewskiego 1, 00-768 Warszawa (PL), adres e-mail: info@difin.pl, tel (22) 851 45 61

Recenzja

Bibliografia opracowań naukowych

Adam T., Fasadowość instytucji referendum ogólnokrajowego − wybrane za-
gadnienia, [w:] Aktualne problemy referendum, (red.) B. Tokaj, A. Feja-
-Paszkiewicz, B. Banaszak, Warszawa 2016.
Adamczewski R.K., Weto ludowe − czy mogłoby zaistnieć w polskim porządku
prawnym?, „Przegląd Legislacyjny” 2020, nr 1.
Augustyniak M., Max Weber o władzy i odpowiedzialności w polityce, „Studia
Prawnoustrojowe” 2010, nr 11.
Banaszak B., Możliwość uchylenia lub zmiany postanowienia Prezydenta w spra-
wie zarządzenia referendum ogólnokrajowego, [w:] Aktualne problemy re-
ferendum, (red.) B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak, Warszawa
2016.
Banaszak B., Opinia dotycząca wniosku obywatelskiego o podjęcie przez Sejm
uchwały przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawie zmian
w ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 3.
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2007.
Banaszak B., Preisner A., Prawo konstytucyjne. Wprowadzenie, Wrocław 1993.
van den Berg P., We, the people! Democratisation and the delineation of citi-
zenship in the Netherlands, 1795–1922, „Osaka University Law Review”
2011, vol. 58. 210      Bibliografia
Boroń  P.,  „Universa  populi  multido”.  Problem  uczestnictwa  w  słowiańskich
wiecach plemiennych, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 1999, nr 1
Bryk A., Konfliktowe antropologie chrześcijaństwa i liberalizmu oraz ich kon-
sekwencje dla porządku politycznego, [w:] Konstytucjonalizm − doktryny  
−  partie  polityczne.  Księga  dedykowana  Profesorowi  Andrzejowi  Ziębie,
(red.) R. Kłosowicz, B. Kosowska-Gąstoł, Ł. Jakubiak, G.M. Kowalski,  
T. Wieciech, Kraków 2016.
Buczkowski Ł., Jednostka a zbiorowość na przykładzie zasady przedstawiciel-
skiej formy rządów, „Studia Politologiczne” 2019, vol. 53.
Burda A., Konstytucja marcowa, Lublin 1983.
Carpenter D., Prior D., Magna Carta and Parliament, London 2015.
Ceran W., Cesarz w politycznej teologii Euzebiusza z Cezarei i nauczaniu Jana
Chryzostoma, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1992, vol. 44.
Chmaj  M.,  Dopuszczalność  zarządzenia  przez  Prezydenta  Rzeczypospolitej
Polskiej  ogólnokrajowego  Referendum  w  sprawie,  m.in.  jednomandato-
wych okręgów wyborczych, w trybie art. 125 Konstytucji, [w:] Projekt po-
stanowienia  Prezydenta  RP  o  zarządzeniu  ogólnokrajowego  referendum  
− opinie prawne, „Opinie i Ekspertyzy" 2015, nr 234.
Ciszewski W., Czy demokracja to rządy większości wyłonionej w wyborach?,
„Avant. Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej” 2018, nr 1.
Complak K., Parlament we współczesnej Ameryce Łacińskiej, Wrocław 1994.
Czajowski  J.,  Koncepcja  formy  rządu  w  projektach  konstytucji  niepodległej
Rzeczypospolitej (1917−1920), [w:] Model polskiego parlamentu. Zagad-
nienia optymalizacji usytuowania oraz struktury parlamentu w polskiej my-
śli prawno-ustrojowej XX wieku, (red.) M. Grzybowski, Kraków 1996.
Czeszejko-Sochacki Z., Referendum i inicjatywa ludowa w Konfederacji Szwaj-
carskiej, „Studia Prawnicze” 1989, z. 2−3.
Domańska A., Zasada suwerenności narodu. Rozważania na tle regulacji art. 4
Konstytucji RP z 1997 r., [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Zasada su-
werenności. Problemy wybrane, (red.) K. Skotnicki, A. Domańska, Łódź 2017.
Domaradzki S., Stany Zjednoczone a Międzynarodowy Trybunał Karny − repu-
blikańskie nastawienie demokratycznego prezydenta (czyli o ciągłości w ame-
rykańskiej  polityce  zagranicznej),  [w:]  Amerykomania  II.  Księga  jubileu-
szowa ofiarowana profesorowi Andrzejowi Mani, (red.) W. Bernacki, A. Wa-
laszek, Kraków 2012.
Dovi S., Political Representation, [w:] The Stanford Encyclopedia of Philosophy
(Fall  2018  Edition),  (red.)  E.N.  Zalta;  https://plato.stanford.edu/archi-
ves/fall2018/entries/political-representation/
Dubicka A., Uwagi o ustawie z dnia 14 marca 2003 roku o referendum ogól-
nokrajowym w świetle prac nad jej projektem, „Przegląd Prawa i Admini-
stracji” 2004, nr 63.
Dudek D., Konstytucja i zaufanie, „Przegląd Sejmowy” 2020, nr 1.
Dudek D., Referendum − instrument czy iluzja władzy polskiego suwerena?,
„Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, nr 1.
Działocha K., Sejm Ustawodawczy jako organ zwierzchniej władzy Narodu, [w:]
Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej (1947−1952), (red.) M. Rybicki,
Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1976.
Fernández Ferrero M.A., La iniciativa legislativa popular, Madrid 2001.
Filmer R., Patriarcha. O naturalnej władzy królów [fragmenty], „Dialogi Poli-
tyczne” 2010, nr 13.
Fisher M.J., Public and Republic; Political Representation in America. By Alfred
de Grazia. (New York: Alfred A. Knopf. 1951. Pp. xiii, 262, ix. $3.50.), „Ame-
rican Political Science Review” 1951, vol. 45, is. 3.
Flores I., Democracia y participación: Consideraciones sobre la representación
política, [w:] Democracia y representación en el umbral del siglo XXI. Me-
moria del III Congreso Internacional de Derecho Electoral, (red.) J. Orozco
Henriquez, Mexico 1999.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2005.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2019.
Garlicki L., Uwagi do art. 125, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Ko-
mentarz, t. II, (red.) L. Garlicki, Warszawa 2001.
Gawłowicz I., Nowe wykorzystanie suwerenności jako signum temporis, [w:]
Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, (red.) I. Gawłowicz, I. Wierzcho-
wiecka, Warszawa 2005.
Giżyńska M., Bułajewski S., Referendum jako forma aktywności społeczeństwa
obywatelskiego, „Journal of Modern Sciences” 2018, no. 4.
Górecki D., Druga Rzeczpospolita. Epilog, [w:] Zagadnienia prawa konstytucyj-
nego. Zasada suwerenności. Problemy wybrane, (red.) K. Skotnicki, A. Do-
mańska, Łódź 2017.
Grabowska S., The institution of a national referendum in Poland after 1945,
„Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 6.
Grajewski K., Jeszcze raz o referendum przedkonstytucyjnym, „Przegląd Prawa
Konstytucyjnego” 2020, nr 2.
Granat M., Pojęcie demokracji konstytucyjnej we francuskiej doktrynie ustrojo-
wej, [w:] Prawo, parlament i egzekutywa we współczesnych systemach rzą-
dów: Księga poświęcona pamięci Profesora Jerzego Stembrowicza, (red.)  
S. Bożyk, Białystok 2009.
Gross A., Wysłuchanie publiczne jako szczególna forma aktywności obywatel-
skiej w kontekście procesów partycypacyjnych, „Przegląd Prawa Publicz-
nego” 2017, nr 11.
Grygieńć J., Demokracja na rozdrożu. Deliberacja czy partycypacja polityczna?,
Kraków 2017.
Grzybowski M., Dania. Zarys systemu ustrojowego, Kraków 2017.
Grzybowski  M.,  Zasada  reprezentacji  politycznej  (przedstawicielskiej  formy
sprawowania władzy), [w:] Prawo konstytucyjne, (red.) M. Grzybowski,
Białystok 2009.
Gulczyński M., Zasada zwierzchnictwa narodu, [w:] Zasady podstawowe pol-
skiej Konstytucji, (red.) W. Sokolewicz, Warszawa s. 1998.
Gulczyński M., Wawrzyniak J., Suwerenne prawa Narodu do sprawowania wła-
dzy zwierzchniej we współczesnych warunkach, [w:] Spór o suwerenność,
(red.) W.J. Wołpiuk, Warszawa 2001.
Habuda A., Habuda L., Instytucja referendum jako prawny wyraz populistycznej
natury demokracji bezpośredniej, „Studia Prawnoustrojowe” 2017, nr 38.
Hansen M.G., Demokracja ateńska w czasach Demostenesa, Warszawa 1999.
Hope N., Interwar Statehood: Symbol and Reality, [w:] The Baltic States: The
National Self-Determination of Estonia, Latvia and Lithuania, (red.) G. Smith,
Basingstoke 1996.
Jabłoński E., Efektywność referendum ogólnokrajowego w sprawie o szczegól-
nym  znaczeniu  dla  państwa,  [w:]  Aktualne  problemy  referendum,  (red.)  
B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak, Warszawa 2016.
Jabłoński M., Polskie referendum akcesyjne, Wrocław 2007.
Jabłoński M., Prawo do udziału w referendum, [w:] Realizacja i ochrona kon-
stytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, (red.)
M. Jabłoński, Wrocław 2014.
Jabłoński M., Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym,
Wrocław 2001.
Jabłoński  M.,  Referendum  ogólnokrajowe.  Wybrane  zagadnienia,  „Palestra”
2003, nr 5−6.
Jabłoński M., Rola i znaczenie instytucji demokracji bezpośredniej we współ-
czesnym  państwie,  [w:]  Instytucje  demokracji  bezpośredniej  w  praktyce,
(red.) O. Hałub, M. Jabłoński, M. Radajewski, Wrocław 2016.
Jabłoński M., Rola Senatu w procesie inicjowania i zarządzania referendum
ogólnokrajowego − uwagi de lege lata i de lege ferenda, [w:] Kierunki zmian
pozycji ustrojowej i funkcji Senatu RP, (red.) A. Bisztyga, P. Zientarski,
Warszawa 2014.
Jabłoński M., W sprawie wiążącego charakteru referendum ogólnokrajowego,
[w:]  Mikrokomentarz  dla  maksiprofesora.  Księga  jubileuszowa  profesora
Leszka Garlickiego, (red.) M. Zubik, Warszawa 2017.
Jackiewicz A., Uwagi na temat wpływu formy ustroju terytorialnego państwa
na kształt władzy wykonawczej, „Białostockie Studia Prawnicze” 2016,
vol. 20B.
Jagielski M., Referendum, [w:] Polskie prawo konstytucyjne na tle porównaw-
czym, (red.) R.M. Małajny, Warszawa 2013.
Jakubiak Ł., Francuski system rządów z perspektywy sześćdziesięciu lat stoso-
wania Konstytucji V Republiki, „Białostockie Studia Prawnicze” 2019,
vol. 24, nr 4.
Jakubiak  Ł.,  Referendum  jako  narzędzie  polityki.  Francuskie  doświadczenia
ustrojowe, Kraków 2012.
Jarosz Z., Zawadzki S., Prawo konstytucyjne, Warszawa 1987.
Jaskiernia J., Prawnoustrojowe i społeczno-polityczne doświadczenia referen-
dum z 29 listopada 1987 r., [w:] Referendum w Polsce współczesnej, (red.)
D. Waniek, M.T. Staszewski, Warszawa 1995.
Jelonek B.A., Idea umowy społecznej, „Acta Erasmiana” 2014, vol. VI.
Józefowicz A., Czynności procesowe Sądu Najwyższego w sprawach protestów
przeciwko ważności referendum konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 1997,
z. 8.
Kaleta K.J., Koźmiński K., Charakter władzy suwerennej w koncepcjach ładu
konstytucyjnego Hansa Kelsena i Carla Schmitta, „Filozofia Publiczna i Edu-
kacja Demokratyczna” 2013, nr 2.
Kaučič I., Žuber B., Referendum Challenges in the Republic of Slovenia, „Bia-
łostockie Studia Prawnicze” 2019, nr 1.
Klementowicz T., Wspólnota demokratyczna jako synteza reprezentacji i par-
tycypacji, „Studia Politologiczne” 2016, vol. 46.
Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Wilno
1937.
Kraluk  W.,  O  rozumieniu  i  regulacji  normatywnej  demokracji  bezpośredniej  
w nowej konstytucji, „Gdańskie Studia Prawnicze” 1998, t. III.
Krasowski K., Lesiński B., Sikorska-Dzięgielewska K., Walachowicz J., Po-
wszechna historia państwa i prawa, Poznań 1993.
Kręcisz W., Prawo konstytucyjne w latach 1952−1980, [w:] Prawo konstytu-
cyjne, (red.) W. Skrzydło, Lublin 1994.
Kryszeń G., Kodeks dobrej praktyki referendalnej, „Gdańskie Studia Prawni-
cze” 2014, t. XXXI.
Kryszeń G., Referendum jako narzędzie zwierzchniej władzy narodu w polskim
prawie  konstytucyjnym  (zagadnienia  wybrane),  [w:]  Konstytucjonalizm
polski. Refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy nau-
kowej profesora Andrzeja Szmyta, (red.) A. Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-
Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.
Kryszeń G., Standardy prawne wolnych wyborów parlamentarnych, Białystok
2007.
Kubiak A., Określenie podmiotu władzy państwowej (Uwagi de lege fundamen-
tali ferenda), „Państwo i Prawo” 1989, z. 1.
Kuciński J., Demokracja przedstawicielska i bezpośrednia w Trzeciej Rzeczy-
pospolitej, Warszawa 2007.
Kuciński, Zasada łączenia przedstawicielskich i bezpośrednich form sprawo-
wania władzy przez naród, [w:] J. Kuciński, W. Wołpiuk, Zasady ustroju
politycznego państwa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku,
Warszawa 2012.
Kuczma P., Model ogólnokrajowych konsultacji społecznych w Polsce, Toruń 2018.
Kulig A., Naleziński B., Referendum w systemie ustrojowym Polski, „Przegląd
Sejmowy” 1996, nr 5.
Kużelewska E., Referendum w systemie prawnym Republiki Czeskiej, „Prze-
gląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 1.
Lachowski J., Pozbawienie praw publicznych w kodeksie karnym, „Prokuratura
i Prawo” 2003, nr 10.
Leszczyńska K., Instytucja referendum ogólnokrajowego zarządzanego przez
Prezydenta, „Studia Politologiczne” 2016, vol. 42.
Libiszowska  Z.,  Wartości  uniwersalne  i  narodowe  w  konstytucjach  schyłku
XVIII wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1995, vol. 53.
Litawski J., Bezpośrednie ustawodawstwo ludowe, Kraków 1932.
Locke J., Dwa traktaty o rządzie, tłum. Z. Rau, Warszawa 1992.
Łabno A., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej a reprezentacja interesów, „Przegląd
Sejmowy” 2009, nr 3.
Ławniczak A., Szczególne znaczenie losowania dla sadownictwa, „Przegląd
Prawa Konstytucyjnego” 2011, nr 2.
Łustacz L., Ustawa i rozporządzenie w klasycznej doktrynie francuskiej i nie-
mieckiej, Warszawa 1968.
Maciejewski T., Historia powszechna ustroju i prawa, Warszawa 2000.
Malicka A., Udział obywateli w procedurze ustawodawczej w Republice Fede-
ralnej Niemiec, „Przegląd Prawa i Administracji” 2020, t. 120.
Małajny R.M., Geneza konstytucji, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skło-
dowska, sectio G” 2019, vol. LXVI.
Małajny R.M., Zasada reprezentacji, [w:] Polskie prawo konstytucyjne na tle
porównawczym, (red.) R.M. Małajny, Warszawa 2013.
Manin B., The Principles of Representative Government, Cambridge 1997.
Marczewska-Rytko M., Demokracja bezpośrednia w teorii i praktyce politycz-
nej, Lublin 2001.
Matsusaka J.G., Direct Democracy Works, „The Journal of Economic Perspec-
tives” 2005, vol. 19, no 2.
Meller A., Czy nacjonalizm jest ideologią?, „Dialogi Polityczne” 2008, nr 10.
Michalska J., Rola Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych w procesie
przeprowadzenia referendum, [w:] Aktualne problemy referendum, (red.)  
B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak, Warszawa 2016.
Mikuli P., Zasada suwerenności parlamentu w Zjednoczonym Królestwie i jej
współczesne ograniczenia: zarys problemu, [w:] Ustroje. Historia i współ-
czesność. Polska − Europa − Ameryka Łacińska. Księga jubileuszowa dedy-
kowana profesorowi Jackowi Czajowskiemu, (red.) M. Grzybowski, G. Kuca,
P. Mikuli, Kraków 2013.
Misiak R., Uwarunkowania społeczne powstawania narodów w Europie, „Stu-
dia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 2013, nr 20.
Mołdawa T., Referendum w projektach konstytucyjnych lat 1989−1995, [w:]
Referendum w Polsce i w Europie Wschodniej, (red.) M.T. Staszewski, D. Wa-
niek, Warszawa 1996.
Monarcha-Matlak A., Kilka uwag o suwerenności, [w:] Koncepcje suwerenności.
Zbiór studiów, (red.) I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005.
Musiał-Karg M., Referenda w państwach europejskich, Toruń 2008.
Naleziński B., Uwagi do art. 125, [w:] Konstytucja RP. Tom II. Komentarz. Art.
87−243, (red.) M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Nowicki M.A., Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2010, LEX
2011.
Orłowski W., Zgodność z Konstytucją RP materii pytań zawartych w projekcie
postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum
(druk senacki nr 1054), [w:] Opinie prawne w przedmiocie zgodności z Kon-
stytucją RP materii pytań zawartych w projekcie postanowienia Prezydenta
RP o zarządzeniu referendum (druk senacki nr 1054), „Opinie i Ekspertyzy"
2015, nr 239.
Owczarek  L.,  Referendum  w  systemie  prawnoustrojowym  Polski,  „Przegląd
Prawa Publicznego” 2010, nr 1.
Paczkowski A., Referendum z 30 czerwca 1946 r. Próba wstępnego bilansu,
[w:] Referendum w Polsce współczesnej, (red.) D. Waniek, M.T. Staszew-
ski, Warszawa 1995.
Patrzałek A., Referendum na świecie. Problemy konstytucyjnoprawne, [w:] Re-
ferendum w Polsce współczesnej, (red.) D. Waniek, M.T. Staszewski, War-
szawa 1995.
Pawlak M., Teoria prawa Marsyliusza z Padwy, „Politeja” 2015, nr 12.
Peicheva D., Direct Democracy in Bulgaria, [w:] Handbook of Direct Democracy
in Central and Eastern Europe after 1989, (red.) M. Marczewska-Rytko,
Opladen−Berlin−Toronto 2018.
Peretiatkowicz A., Zagadnienia ordynacji wyborczej do Sejmu, „Ruch Prawni-
czy i Ekonomiczny” 1922, Nr 1.
Piasecki A.K., Błędy, zaniechania i manipulacje polityków na przykładzie referen-
dów w Polsce w 1996 i 2015 roku, „Polityka i Społeczeństwo” 2017, nr 2.
Piasecki  A.K.,  Demokracja  bezpośrednia  w  Polsce  po  1989  roku,  „Przegląd
Sejmowy” 2006, nr 1.
Pietrzak M., Demokracja bezpośrednia i reprezentacyjna w Konstytucji RP, [w:]
Referendum  konstytucyjne  w  Polsce,  (red.)  M.T.  Staszewski,  Warszawa
1997.
Piotrowski  R.,  Czy  możliwa  jest  zmiana  terminu  już  zarządzonego  referen-
dum?, „Przegląd Sejmowy” 1996, Nr 3.
Piotrowski R., Konstytucja i referendum, [w:] Konstytucjonalizm polski. Reflek-
sje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej profesora
Andrzeja Szmyta, (red.) A. Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uzię-
bło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.
Piotrowski  R.,  Opinia  na  temat  zgodności  z  Konstytucją  RP  przekazanego
przez Prezydenta RP postanowienia o zarządzeniu ogólnokrajowego refe-
rendum (druk senacki nr 899), [w:] Projekt postanowienia Prezydenta RP  
o  zarządzeniu  ogólnokrajowego  referendum  −  opinie  prawne,  „Opinie  
i Ekspertyzy" 2015, nr 234.
Piwowarski Ł., Demokracja bezpośrednia w Polsce, [w:] Meandry procesów de-
mokratyzacji i transformacji systemowej, (red.) M. Rączkiewicz, Łódź 2013.
Popławska E., Zasada rządów przedstawicielskich i formy demokracji bezpo-
średniej, [w:] Zasady podstawowe polskiej Konstytucji, (red.) W. Sokole-
wicz, Warszawa 1998.
Prud’homme J.F., Consulta popular y democracia directa, Mexico 1997.
Pruszyński J., Dziedzictwo kultury w świetle Konstytucji RP, [w:] Konstytucja  
i władza we współczesnym świecie. Doktryna − prawo− praktyka. Prace de-
dykowane Profesorowi Wojciechowi Sokolewiczowi na siedemdziesięciole-
cie urodzin, (red.) J. Wawrzyniak, M. Kruk, J. Trzciński, Warszawa 2002.
Pułło A., Idea rozwoju demokracji pozaprzedstawicielskiej wśród naczelnych
zasad konstytucji, „Studia Prawnicze” 1989, z. 2−3.
Rachwał  M.,  Demokracja  bezpośrednia  w  procesie  kształtowania  się  społe-
czeństwa obywatelskiego w Polsce, Warszawa 2010.
Rachwał M., Instytucje demokracji bezpośredniej w dyskusji sejmowej przed
uchwaleniem Konstytucji marcowej, „Przegląd Sejmowy” 2012, nr 6.
Rachwał M., Referendum jako forma udziału obywateli w kierowaniu sprawami
publicznymi, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2005, nr 2.
Rachwał M., Wybory we współczesnym państwie demokratycznym, [w:] Uwa-
runkowania i mechanizmy partycypacji politycznej, (red.) M. Rachwał, Po-
znań 2017.
Radziewicz P., Opinia dotycząca wniosku obywatelskiego o podjęcie przez Sejm
uchwały przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawie zmian
w ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 3.
Rakowska A., Postępowanie w sprawach z protestów wyborczych, „Państwo  
i Prawo” 2010, z. 3.
Rakowska-Trela A., Zasada suwerenności narodu a zasada państwa prawa.
Między harmonią a konfliktem, [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego.
Zasada suwerenności. Problemy wybrane, (red.) K. Skotnicki, A. Domań-
ska, Łódź 2017.
Repel J., Nowa ustawa o referendum, „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 2.
Rost A., Prawne formy udziału obywateli w rządzeniu państwem, Poznań 1993.
Rost A., Zawartowski Ł., W sprawie form demokracji bezpośredniej, „Ruch Praw-
niczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1974, nr 1.
Rousseau J.J., Umowa społeczna, tłum. A. Peretiatkowicz, Kęty 2002.
Rozmaryn S., Ustawa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1964.
Rytel-Warzocha A., Referendum ogólnokrajowe w państwach Europy Środ-
kowo-Wschodniej, Warszawa 2011.
Rytel-Warzocha A., Sądowa kontrola nad referendum ogólnokrajowym, [w:]
Trzecia władza. Sądy i Trybunały w Polsce, (red.) A. Szmyt, Gdańsk 2008.
Rytel-Warzocha  A.,  Zarządzenie  referendum  ogólnokrajowego  przez  Prezy-
denta RP, [w:] A. Gajda, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, Referendum ogól-
nokrajowe w Polsce. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2016.
Rytel-Warzocha  A.,  Uziębło  P.,  Kilka  uwag  o  referendum  ogólnokrajowym
(wnioski de lege ferenda w oparciu o doświadczenia referendum z 2015 r.),
[w:] Aktualne problemy referendum, (red.) B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz,
B. Banaszak, Warszawa 2016.
Sarnecki P., Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym na
tle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2003, nr 3.
Sarnecki P., Uwaga 6 do art. 6, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Komentarz. Tom I, (red.) L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Sartori G., Teoria demokracji, tłum. S. Amsterdamski, D. Grinberg, Warszawa
1998.
Schmitt C., Nauka o konstytucji, tłum. M. Kurkowska, R. Marszałek, Warszawa
2013.
Siemieński F., Prawo konstytucyjne, Warszawa−Poznań 1978.
Składowski K., Funkcja legitymizująca wyborów parlamentarnych, [w:] Prawo-
witość władzy państwowej, (red.) M. Masternak-Kubiak, A. Młynarska-Soba-
czewska, A. Preisner, Wrocław 2014.
Skomiał J., Ius resistendi w wiekach średnich. Zarys problematyki, „Studia nad
Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2015, nr 2.
Skotnicki K., Opinia dotycząca wniosku obywatelskiego o podjęcie przez Sejm
uchwały przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawie zmian
w ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 3.
Słownik języka polskiego, t. 6, (red.) W. Bańka, Warszawa 2007.
Słownik języka polskiego, t. III, (red.) M. Szymczak, Warszawa 1981.
Sobolewski M., Zasady demokracji burżuazyjnej i ich zastosowanie, Warszawa
1969.
Sokolewicz W., Opinia dotycząca wniosku obywatelskiego  o podjęcie przez
Sejm uchwały przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w sprawie
zmian w ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 3.
Sylwestrzak A., Zasada suwerenności i kontrola w III RP na tle Unii Europej-
skiej, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2016, t. XXXVI.
Szczygielski W., Referednum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792 roku, Łódź
1994.
Szmyt A., Normatywny wyraz idei demokracji przedstawicielskiej i bezpośred-
niej w Konstytucji RP z 1997 roku, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2009,
t. XX.
Szmyt A., O referendum w Polsce − jeszcze raz, „Przegląd Prawa Konstytucyj-
nego” 2020, nr 2.
Szymanek J., Filozofia ustroju politycznego w konstytucji V Republiki Francu-
skiej, [w:] Ustrój polityczny Francji współczesnej, (red.) J. Szymanek, War-
szawa 2013.
Szymanek J., Nowe interpretacje zasady reprezentacji politycznej, „Przegląd
Sejmowy” 2014, nr 6.
Szymanek J., Reprezentacja polityczna w ujęciu doktryny francuskiej, „Studia
Iuridica Lublinensia” 2014, nr 22.
Trojanek J., Istota władzy gospodarczej producentów w świetle ogólnej teorii
władzy, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1986, z. 3.
Tuleja P., Kozłowski K., Uwaga 24 do art. 126, [w:] Konstytucja RP. Tom II.
Komentarz art. 87−243, (red.) M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Urbinati N., Democratic Deliberation Representation as Advocacy. A Study of
Democratic Deliberation, „Political Theory”, December 2000.
Urbinati  N.,  Warren  M.E.,  The  Concept  of  Representation  in  Contemporary
Democratic Theory, „The Annual Review of Political Science” 2008, vol. 11.
Uruszczak W., Zasady ustrojowe w Konstytucji 3 maja 1791 r., „Studia histo-
ryczno-prawne i ustrojowo-porównawcze” 2014, t. 2.
Uziębło P., Cenzusy wyborcze w XXI w. – potrzeba nowego podejścia?, [w:]
Wokół  wyborów  i  prawa  wyborczego,  (red.)  Z.  Witkowski,  A.  Frydrych-
-Depka, P. Raźny, Toruń 2017.
Uziębło P., Demokracja partycypacyjna. Wprowadzenie, Gdańsk 2009.
Uziębło  P.,  Inicjatywa  ustawodawcza  obywateli  w  Polsce  na  tle  rozwiązań
ustrojowych państw obcych, Warszawa 2006.
Uziębło P., La garanzie nel referendum in Polonia, [w:] La democrazia diretta
in Italia, Polonia e Unione europea. Att del VII Colloquio italo-polacco sulle
transformazioni instituzionali, (red.) G.C. de Martin, A. Szmyt, P. Gabmale,
M. Serowaniec, Roma 2020.
Uziębło P., O dopuszczalności konstytucyjnego referendum konsultacyjnego,
„Krajowa Rada Sądownictwa” 2018, nr 1.
Uziębło P., Prawna regulacja instytucji referendum ogólnokrajowego w Polsce
(wybrane zagadnienia), „Studia Europejskie. Stosunki Międzynarodowe.
Integracja Europejska. Politologia. Prawo” 2004, t. XIII.
Uziębło P., Referendum i co dalej? O wyniku referendum ogólnokrajowego  
i jego skutkach, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 2.
Uziębło P., Ustawa o referendum lokalnym. Komentarz, Warszawa 2008
Uziębło P., Zarządzenie referendum ogólnokrajowego na wniosek grupy wy-
borców, [w:] A. Gajda, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, Referendum ogól-
nokrajowe w Polsce. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2016.
Uziębło  P.,  Zarządzenie  referendum  ogólnokrajowego  przez  Prezydenta  RP,
[w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Polskie i zagraniczne rozwiązania
ustrojowe.  Księga  jubileuszowa  dedykowana  Profesorowi  Dariuszowi  
Góreckiemu w siedemdziesiątą rocznice urodzin, (red.) K. Skotnicki, K. Skła-
dowski, A. Michalak, Łódź 2016.
du Vall M., Walecka-Rynduch A., Netarchia jako propozycja modelu demokra-
cji przyszłości, [w:] Współczesna przestrzeń polityczna. Ewolucja czy rewo-
lucja?, (red.) M. du Vall, M. Majorek, A. Walecka-Rynduch, Kraków 2011.
Wasik  Z.,  Referendum  jako  forma  uspołeczniania  procesu  ustawodawczego,
[w:] Zagadnienia współczesnego prawa konstytucyjnego, (red.) A. Pułło,
Gdańsk 1993.
Wasilewski A., Glosa do uchwały SN z dnia 15 lipca 1997 r., III SW 435/97,
„Państwo i Prawo” 1997, z. 10.
Wieciech  T.,  Anglosaska  formuła  politycznego  konstytucjonalizmu,  Kraków
2014.
Wierzchowiecka  I.,  Suwerenność  państwowa  w  prawie  międzynarodowym,
[w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, (red.) I. Gawłowicz, I. Wierzcho-
wiecka, Warszawa 2005.  
Williams M., Voice, Trust, and Memory: Marginalized Groups and the Failings
of Liberal Representation, Princeton 2000.
Winczorek P., Kilka uwag o polskich referendach, „Ruch Prawniczy, Ekono-
miczny i Socjologiczny” 2014, z. 2.
Wiszowaty M.M., Opinia prawna dotycząca oceny zgodności z Konstytucją ma-
terii pytań zawartych w projekcie postanowienia Prezydenta RP o zarzą-
dzeniu ogólnokrajowego referendum (druk senacki nr 899) − w szczegól-
ności pytania dotyczącego jednomandatowych okręgów wyborczych − z od-
niesieniem się do bieżących głosów konstytucjonalistów w tej kwestii, [w:]
Projekt  postanowienia  Prezydenta  RP  o  zarządzeniu  ogólnokrajowego  
referendum − opinie prawne, „Opinie i Ekspertyzy" 2015, nr 234.
Wiszowaty M.M., Referendum zagrożeniem dla porządku demokratycznego?
Refleksje dotyczące polskiej regulacji prawnej i praktyki referendalnej na
tle najnowszych opinii zagranicznej doktryny prawa konstytucyjnego i nauk
politycznych, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 2.
Wiszowaty M.M., Opinia prawna w przedmiocie zgodności z Konstytucją RP
materii pytań zawartych w projekcie postanowienia Prezydenta RP o za-
rządzeniu ogólnokrajowego referendum (druk senacki nr 1054), [w:] Opinie
prawne w przedmiocie zgodności z Konstytucją RP materii pytań zawar-
tych w projekcie postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu referendum
(druk senacki nr 1054), „Opinie i Ekspertyzy” 2015, nr 239.
Witkowska-Chrzczonowicz K., Prace nad konstytucjami w II RP ze szczegól-
nym uwzględnieniem dorobku „Ankiety w sprawie projektu konstytucji Rze-
czypospolitej  Polskiej”  z  1919  roku,  https://www.isp.org.pl/uploads/
drive/oldfiles/Program%20Prawa%20i%20Instytucji%20Demokratycz-
nych/K.Witkowska-Chrzczonowicz-PracenadkonstytucjamiIIRP.pdf
Witkowski Z., Serowaniec M., Klasa polityczna wobec instytucji referendum
ogólnokrajowego  w  Polsce,  [w:]  Aktualne  problemy  referendum,  (red.)  
B. Tokaj, A. Feja-Paszkiewicz, B. Banaszak, Warszawa 2016.
Wojtyczek K., Prezydent, [w:] Prawo konstytucyjne RP, (red.) P. Sarnecki, War-
szawa 2004.
Wołpiuk W.J., Niepodległość i suwerenność. Dystynkcje pojęciowe, [w:] Spór  
o suwerenność, (red.) W.J. Wołpiuk, Warszawa 2001.
Wrzalik M., Zarządzenie referendum ogólnokrajowego przez Prezydenta RP  
w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (wybrane problemy),
„Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2017, nr 4.
Yunis H., Law, Politics, and the Graphe Paranomon in Fourth-Century Athens,
„Greek, Roman and Byzantine Studies” 1988, vol. 29, no. 4
Zakaras A., Lot and Democratic Representation: A Modest Proposal, „Constel-
lations” 2010, vol. 17, no. 3.
Zakrzewska J., Kształtowanie ludowego systemu organów państwa, [w:] Krajowa
Rada Narodowa, (red.) A. Burda, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk
1976.
Zakrzewski W., Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jako najwyższy przed-
stawicielski organ władzy państwowej, [w:] Sejm Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej, (red.) A. Burda, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1975.
Zamkowski W., Pojęcie ludu pracującego w Konstytucji PRL, „Ruch Prawniczy,
Ekonomiczny i Socjologiczny”, 1965, z. 2.
Zieliński  E.,  Instytucja  referendum  w  państwie  socjalistycznym,  „Państwo  
i Prawo 1965, z. 2.
Zieliński E., Referendum w państwie demokratycznym, [w:] Referendum w Polsce
współczesnej, (red.) D. Waniek, M.T. Staszewski, Warszawa 1995.
Zieliński E., Referendum w świecie współczesnym, Wrocław−Warszawa−Kra-
ków 1968.
Zieliński J., Referendum w Estonii, Litwie i Łotwie, [w:] E. Zieliński, I. Boksz-
czanin, J. Zieliński, Referendum w państwach Europy, Warszawa 2003.
Zieliński J., Referendum w Irlandii, [w:] E. Zieliński, I. Bokszczanin, J. Zieliński,
Referendum w państwach Europy, Warszawa 2003.
Zoll A., Zgodność z Konstytucją RP materii pytań zawartych w projekcie posta-
nowienia Prezydenta RP o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum (druk
senacki nr 1054), [w:] Opinie prawne w przedmiocie zgodności z Konsty-
tucją RP materii pytań zawartych w projekcie postanowienia Prezydenta
RP o zarządzeniu referendum (druk senacki nr 1054), „Opinie i Ekspertyzy"
2015, nr 239.
Zwierzchowski K., Amerykańskie instytucje demokracji bezpośredniej, Biały-
stok 2005.
Żyromski  M.,  Legitymacja  czy  legitymizacja  władzy.  Doświadczenia  państw
Europy Środkowej, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne” 2012.

Autor książki

doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Gdańskiego w Katedrze Prawa Konstytucyjnego i Instytucji Politycznych na Wydziale Prawa i Administracji UG, z którą to Katedrą jest związany od 1998 r. Aktualnie Prodziekan ds. Nauki tego Wydziału. Autor i współautor kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym monografii, komentarzy, artykułów i rozdziałów w publikacjach zbiorowych. W swojej pracy badawczej koncentruje się przede wszystkim na problematyce demokracji partycypacyjnej, wyborów oraz prawa parlamentarnego. Do najważniejszych publikacji można zaliczyć takie pozycje, jak: Inicjatywa ustawodawcza obywateli w Polsce na tle rozwiązań ustrojowych państw obcych (Warszawa 2006), Demokracja partycypacyjna. Wprowadzenie (Gdańsk 2009) oraz Zasada równości wyborów parlamentarnych w państwach europejskich i południowoamerykańskich (Warszawa 2013). Członek rad naukowych czasopism naukowych (Przegląd Prawa Konstytucyjnego, Studia Wyborcze). W sprawach dotyczących partycypacji współpracuje z jednostkami samorządu terytorialnego oraz organizacjami pozarządowymi.