Komentarz do Konstytucji RP art. 38, 39

Spis treści:

Wykaz skrótów
Komentowane przepisy Konstytucji RP

Artykuł 38

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Prawna ochrona życia w umowach oraz dokumentach międzynarodowych
4. Konstytucjonalizacja idei prawnej ochrony życia
5. Geneza prawnej ochrony życia w polskim prawie konstytucyjnym
6. Prawna ochrona życia w pracach nad uchwaleniem konstytucji
7. Kontekst ogólnokonstytucyjny
8. Istota i zakres przedmiotowy prawnej ochrony życia
9. Zakres podmiotowy prawnej ochrony życia
10. Artykuł 38 Konstytucji a zasada demokratycznego państwa prawnego
11. Artykuł 38 Konstytucji w kontekście bezpośredniego stosowania jej norm oraz wiążącego Polskę prawa międzynarodowego
12. Artykuł 38 Konstytucji w kontekście zasady godności człowieka
13. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r.
14. Kontrowersje wokół rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r.
15. Prawna ochrona życia w czasie stanów nadzwyczajnych

Artykuł 39

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Zakaz eksperymentów w dokumentach i w aktach prawa międzynarodowego
4. Wyrażanie zgody na poddanie się leczeniu lub eksperymentom w orzecznictwie ETPCz
5. Konstytucjonalizacja idei konieczności pozyskiwania zgody na udział w eksperymentach naukowych
6. Kontekst ogólnokonstytucyjny
7. Zakres podmiotowy wolności od eksperymentów naukowych
8. Istota i zakres pojęciowy eksperymentów naukowych, w tym medycznych
9. Istota wyrażenia zgody
10. Konieczność pozyskiwania zgody na eksperymenty naukowe, w tym medyczne, w czasie stanów nadzwyczajnych

Bibliografia opracowań naukowych

Bibliografia opracowań naukowych

Adamus R., Przesłanka eugeniczna (embriopatologiczna) jako przesłanka legalnego przerywania ciąży. Glosa do wyroku TK z dnia 22 października 2020 r., K 1/20, „Palestra” 2020, nr 11.
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2001.
Banaszak B., Konstytucja RP a prawo międzynarodowe, [w:] Konstytucja i władza we współczesnym świecie. Doktryna – prawo – praktyka: prace
dedykowane Profesorowi Wojciechowi Sokolewiczowi na siedemdziesię-ciolecie urodzin, (red.) M. Kruk, J. Trzciński, J. Wawrzyniak, Warszawa 2002.
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, legalis, art. 39.
Banaszak B., Ogólne wiadomości o prawach człowieka, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, (red.) B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Banaszak B., Proceduralne i materialnoprawne normy konstytucji, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, (red.) J. Trzciński, Warszawa 1997.
Banaszkiewicz A., Karta Praw Podstawowych jako „uwieńczenie” unijnego systemu ochrony praw człowieka, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 2010, tom IV.
Beddard R., Human Rights in Europe, Cambridge 1995.
Bernaczyk M., Pojęcie publicznych praw podmiotowych w świetle Konstytucji RP, [w:] Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP, t. I, Idee i zasady
przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, (red.) M. Jabłoński, Warszawa 2010.
Bernatek-Zaguła I., Prawo pacjenta w Polsce do informacji medycznej, Toruń 2008.
Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004.
Bisztyga A., Europejska Konwencja Praw Człowieka a Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej – stan kompatybilności czy konkurencyjności?,
„Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2011, nr 3.
Bisztyga A., Geneza Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka,
„Prawa Człowieka” 1994, nr 1.
Biśta I.J., Zasada poszanowania godności człowieka i jej wpływ na interpretację konstytucyjnego uregulowania praw i wolności jednostki, [w:]
Wolności i prawa jednostki w Konstytucji RP. Tom I: Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP, (red.) M. Jabłoński, Warszawa 2010.
Boć J., Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, (red.) J. Boć, Wrocław 1998.
Bosek L., Sobolewski P., Safjan M., System prawa medycznego. Instytucje prawa medycznego, t. 1, Warszawa 2018.
Breczko A., Z problematyki eksperymentu medycznego na organizmie ludzkim (wybrane problemy prawne i etyczne), [w:] Wybrane problemy prawa
krajowego i europejskiego, Białystok 2007.
Chlipała M., Zasada proporcjonalności nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 2014, nr 3.
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33, Warszawa 2019.
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 59, 60, Warszawa 2022.
Chmaj M., Urbaniak M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 2, Warszawa 2022.
Chruściak R., Osiatyński W., Tworzenie konstytucji w Polsce w latach 1989–1997, Warszawa 2001.
Chruściak R., Projekty konstytucji 1993–1997, cz. 1, oprac. R Chruściak, Warszawa 1997.
Chruściak R., Uwagi o projektach Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z lat 1989–1997, [w:] Projekty konstytucji 1993–1997, cz. 1, oprac. R. Chruściak, Warszawa 1997.
Ciszewski W., Aborcja, niepełnosprawność i krzywda osób trzecich, „Państwo i Prawo” 2021, z. 8.
Czarkowski M., Udział osób niezdolnych do wyrażenia zgody w badaniach naukowych, [w:] Prawa człowieka a wyzwania bioetyczne związane z nowymi technologiami, (red.) A. Białek, M. Wróblewski, Warszawa 2018.
Czarny P., Naleziński B., Bezpośrednie stosowanie konstytucji przez sądy, „Państwo i Prawo” 2000, z. 5.
Czeszejko-Sochacki Z., Zdanie odrębne do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96.
Człowiekowska J., Prawo do sądu jako publiczne prawo podmiotowe, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2006, nr 5.
Daranowski P., Pozycja Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz europejskiej Konwencji o ochronie praw i wolności
podstawowych w polskim systemie prawnym, [w:] O prawach człowieka w podwójną rocznicę paktów. Księga pamiątkowa w hołdzie prof. Annie Michalskiej, (red.) T. Jasudowicz, C. Mik, Toruń 1996.
Dąbrowski T., Standardy dotyczące eksperymentu medycznego przeprowadzonego na organizmie ludzkim w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Prawo i Więź” 2023, nr 1.
Denis P., Zgoda pacjenta jako warunek legalności leczenia, „Przegląd Sądowy” 2001, nr 11.
Drozdowska U., Wojtal W., Zgoda i informowanie pacjenta, Warszawa 2010.
Drzewicka B., Adamczak-Retecka M., Nowy kierunek myślenia, [w:] Ochrona praw jednostki, (red.) Z. Brodecki, Warszawa 2004.
Dwernicki T., Prawa i obowiązki obywatelskie, [w:] Nasza konstytucja: cykl odczytów urządzonych staraniem dyrekcji Szkoły Nauk Politycznych w Krakowie od 12–25 maja 1922 r., (red.) M. Rostworowski, Kraków 1922.
Fiutak A., Prawo w medycynie, Warszawa 2010.
Florczak-Wątor M., Artykuł 39, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, (red.) P. Tuleja, Warszawa 2019.
Friauf K.H., Zur Rolle der Grundrechte in Interventions – und Leistungsstaat, Deutsches Verwaltungsblatt 1971.
Gadkowski A., Śmierć uczestnika badania klinicznego eksperymentalnego leku w kontekście braku wdrożenia skutecznych ram prawnych w celu zapewnienia świadomej zgody pacjenta, [w:] Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz Orzeczniczy za rok 2022, 2023, (red.) J. Kosonoga, Warszawa 2023.
Gałązka M., Znaczenie „procesu lekarzy” przed amerykańskim Trybunałem Wojskowym nr 1 w Norymberdze dla prawnokarnej oceny eksperymen-
tów badawczych, „Studia Prawnicze KUL” 2020, nr 2.
Gardocka T., Czy zwłoki ludzkie są rzeczą i co z tego wynika? [w:] Non omnis moriar: osobiste i majątkowe aspekty prawne śmierci człowieka: zagadnienia wybrane, (red.) J. Gołaczyński, J. Mazurkiewicz, J. Turłukowski,  D. Karkut, Wrocław 2015.
Garlicki L., [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz, t. I, (red.) L. Garlicki, Warszawa 2010.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2020.
Garlicki L., Prawo do życia w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Gdańskie Studia Prawnicze”, tom XII, (red.) A. Szmyt,
Gdańsk 2004.
Garlicki L., Zdanie odrębne do pkt 3 sentencji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., Sygn. akt K 26/96.
Gołosz K., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej a Polska, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Finansów i Prawa w Bielsku-Białej” 2010, nr 3.
Grabowska-Moroz B., Łakomiec K., (Nie)dopuszczalność aborcji. Glosa do wyroku TK z dnia 22 października 2020 r., K 1/20, „Państwo i Prawo” 2021, z. 8.
Grabowski R., Prawo do ochrony życia w polskim prawie konstytucyjnym,
Rzeszów 2006.
Granat M., Czy w świetle Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. byłaby możliwa restytucja kary śmierci bez zmiany konstytucji? Opinia prawna, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 3.
Granat M., Prawo konstytucyjne. Pytania i odpowiedzi, Warszawa 2021.
Gronowska B., Jasudowicz T., Balcerzak M., Lubiszewski M., Mizerski R., Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2010.
Gronowska B., Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, [w:] Prawo konstytucyjne, (red.) Z. Witkowski, Toruń 1998.
Grzybowski K., Ustrój polityczny Polski, [w:] Zarys historyczno-polityczny I-go rządu demokratycznego w Polsce. 1944–1946, Warszawa 1947.
Heberko J., Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010.
Huzarska J., Huzarska D., Odstąpienie od obowiązku uzyskania zgody na udział w eksperymencie medycznym, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2016, t. 22, nr 2.
Iwańska B., Warunki prawne dopuszczalności przeprowadzania eksperymentów medycznych, „Państwo i Prawo” 2000, z. 2.
Jakimowicz W., Z historii prawa podmiotowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2000, Rok IX, nr 2.
Janiszewska B., Praktyczne problemy oświadczeń pro futuro (uwagi po rozstrzygnięciu sprawy), „Prawo i Medycyna” 2009, nr 4.
Janiszewska B., Zgoda na uczestnictwo w eksperymencie medycznym osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, „Studia Iuridica” 2008, nr 49.
Jaskiernia J., Projekt zmian struktury i kompetencji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w celu zwiększenia efektywności systemu kontroli
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, „Prawa Człowieka” 2003, nr 9.
Jasudowicz T., Determinanty międzynarodowo chronionej substancji praw człowieka w systemie uniwersalnym i europejskim (na tle nauczania Pro-
fesor Anny Michalskiej), [w:] O prawach człowieka w podwójną rocznicę Paktów. Księga pamiątkowa w hołdzie prof. Annie Michalskiej, (red.) T. Jasudowicz, C. Mik, Toruń 1996.113 Bibliografia
Jasudowicz T., Europejska Konwencja Bioetyczna na tle międzynarodowego systemu normatywnego, [w:] Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Leopolda Steckiego, Toruń 1997.
Jasudowicz T., Historia powstawania i przyszłość Europejskiej Konwencji Bioetycznej, [w:] Prawa człowieka a wyzwania bioetyczne związane z nowymi technologiami, (red.) A. Białek, M. Wróblewski, Warszawa 2018.
Kallas M., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, rys historyczny i omówienie, Warszawa 2001.
Karski L., Eksperyment medyczny przeprowadzany na organizmie ludzkim – aspekty prawa międzynarodowego, europejskiego i krajowego, „Studia Ecologiae et Bioethicae UKSW” 2013, nr 11.
Kędzia Z., Prawo do życia, [w:] Prawa człowieka. Model prawny, (red.) R. Wieruszewski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Komarnicki W., Państwo. Zarys nauki o państwie i prawa politycznego, Oxford 1945.
Komarnicki W., Polskie prawo państwowe, Warszawa 1922.
Komarnicki W., Polskie prawo polityczne. Geneza i system, Warszawa 1922.
Komarnicki W., Prawo konstytucyjne, Londyn 1950.
Komarnicki W., Zarys ustroju państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.
Kondrat M., Prawo farmaceutyczne. Komentarz, (red.) M. Kondrat, Warszawa 2009.
Konieczniak P., Eksperyment medyczny – sytuacja prawna po nowelizacji ustawy lekarskiej, „Przegląd Prawa Medycznego” 2021, nr 1–2.
Kożuchowski J., Prawo naturalne a prawa człowieka: stanowisko Bertholda Walda, „ Ruch Filozoficzny” 2016, nr 3.
Kruk M., Jaka konstytucja? Analiza projektów Konstytucji RP zgłoszonych
Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego w 1993 r., (red.) M. Kruk, Warszawa 1994.
Krukowski J., Granat M., Krytyczne uwagi do projektu Konstytucji RP. Podsumowanie dyskusji, [w:] Ocena projektu Konstytucji RP, Materiały
z sympozjum, Lublin 16 XII 1995, (red.) J. Krukowski, Lublin 1996.
Krukowski J., Ocena projektu Konstytucji RP, Materiały z sympozjum, Lublin 16 XII 1995, Lublin 1996.
Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, (red.) M. Kallas, Warszawa 1990.
Krzyżewska B., Kodeks Norymberski a autonomia jednostki, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 2016, nr 3.
Lang W., Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r. (Sygn. akt K 26/96), „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 6.
Leszczyński L., Istota i typy ochrony praw i wolności człowieka., [w:] Chmaj M., Leszczyński L., Skrzydło W., Sobczak J., Wróbel A., Konstytucyjne
wolności i prawa w Polsce. Zasady ogólne, Tom I, Kraków 2002.
Lis W., Zgoda pacjenta na czynność medyczną w polskim porządku prawnym, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II” 2020, nr 61(3).
Łuków P., Etyczne podstawy świadomej zgody na postępowanie medyczne w Europejskiej Konwencji Bioetycznej, „Prawo i Medycyna” 2007, nr 4.
Machnikowska A., Doktrynalne standardy państwa prawnego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2009, nr 1.
Maciejewski M., Doktrynalne ujęcia relacji prawo naturalne – prawo stanowione od starożytności do czasów oświecenia, „Krakowskie Studia
z Historii Państwa i Prawa” 2015, nr 2.
Makowski J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
Malicka A., Zakaz poddawania eksperymentom naukowym, w tym szczególnie eksperymentom medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody, [w:] Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, (red.) M. Jabłoński, Wrocław 2014.
Malinowska I., Prawa człowieka, [w:] O prawach człowieka w podwójną rocznicę Paktów. Księga pamiątkowa w hołdzie prof. Annie Michalskiej, (red.) T. Jasudowicz, C. Mik, Toruń 1996.
Małajny I., Małajny R.M., Zasada demokratycznego i sprawiedliwego państwa prawa (uwagi porządkujące na tle art. 2 Konstytucji III RP), „Gdań-
skie Studia Prawnicze” 2012, nr 1.
Masternak-Kubiak M., Kuczma P., Prawo petycji jako publiczne prawo podmiotowe (aspekt podmiotowy i przedmiotowy), [w:] Teoretyczne i praktyczne aspekty realizacji prawa petycji, (red.) R. Balicki, M. Jabłoński, e-wydawnictwo, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2015.
Masternak-Kubiak M., Odesłania do prawa międzynarodowego w Konstytucji RP, Wrocław 2013.
Masternak-Kubiak M.,  Znaczenie zasady proporcjonalności w procesie inwestycyjno-budowlanym, [w:] Aktualne wyzwania ochrony wolności
i praw jednostki. Prace uczniów i pracowników dedykowane Profesorowi Bogusławowi Banaszakowi, (red.) M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska,
Wrocław 2014.
Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Mączyński A., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy, „Państwo i Prawo” 2000, z. 5.
Mączyński M., Prawne ujęcie godności, [w:] Godność człowieka, (red.) R. Łętocha, Oświęcim 2012.
Michalska A., Konstytucja i traktaty międzynarodowe jako podstawowe źródła praw człowieka, [w:] Prawa i wolności człowieka, (red.) A. Rzepliński,
Warszawa 1992.
Mikuli P., Zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody (art. 39), [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, (red.) W. Skrzydło, S. Grabowska, R. Grabowski, Warszawa 2009.
Morawska E.H., Prawa konstytucyjne człowieka i obywatela w Rzeczypospolitej Polskiej a prawa podstawowe Unii Europejskiej. Analiza porównawcza, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 1.
Nita B., Bezpośrednie stosowanie konstytucji a rola sądów w ochronie konstytucyjności prawa, „Państwo i Prawo” 2002, z. 9.
Niżnik-Mucha A., Kiedy cnota staje się maską tyranii, czyli jeszcze kilka uwag o rozstrzygnięciu Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/20,
„Przegląd Konstytucyjny” 2023, nr 4.
Niżnik-Mucha A., Problem przerywania ciąży – perspektywa konstytucyjnoprawna (wybrane zagadnienia), „Przegląd Prawa Publicznego” 2023, nr 12.
Nowak S., Metodologia badań społecznych, Warszawa 2012.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Krótki komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Kraków 2002.
Nowicki M.A., Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa, Warszawa 1998.
Nowicki M.A., Ochrona prawa do życia (na tle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka), „Palestra” 2000, nr 5–6.
Olędzka U., Eksperyment medyczny w stanach nagłych i w stanach bezpośredniego zagrożenia życia, „Państwo i Prawo” 2004, z. 3.
Olszewski H., Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1984.
Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2000.
Orzeszyna K., Karta Praw Podstawowych w Unii Europejskiej w Traktacie Lizbońskim, „Roczniki Nauk Prawnych” 2009, nr 2.
Pacian J., Obowiązek prawnej ochrony życia i zdrowia a eutanazja, kryptanazja i wspomagane samobójstwo, „Przegląd Prawa Publicznego” 2016,
nr 2.
Paszkudzki A., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921. Komentarz, Warszawa–Lwów 1926.
Piotrowski R., Nowa regulacja przerywania ciąży w świetle Konstytucji,„Państwo i Prawo” 2021, z. 8.
Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski. Tom drugi 1914–1939, Gdańsk 1990.
Podkowik J., Bezpośrednie konstytucyjne granice wolności człowieka, „Państwo i Prawo” 2017, z. 8.
Półtorak N., Zakres związania państw członkowskich Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2014, nr 9.
Preisner A., Dookoła Wojtek. Jeszcze o bezpośrednim stosowaniu Konstytucji RP, [w:] Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, (red.) L. Garlicki i A. Szmyt, Warszawa 2003.
Radziewicz P., On legal consequences of judgements of the polish constitutional tribunal passed by an irregular panel, „Review of European and
Comparative Law” 2017, nr 4.
Rakowska-Trela A., Wyrok czy „niewyrok”. Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22.10.2020 r., K 1/20, dotyczącego możliwości przerywania ciąży, „Przegląd Sądowy” 2021, nr 6.
Redelbach A., Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1992.
Rej-Kietla A., Zgoda pacjenta na zabieg leczniczy, „Państwo i Społeczeństwo” 2015, nr 3.
Rezmer J., Wolności naukowców w świetle orzecznictwa strasburskiego, „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2014, nr 5.
Safjan M., Prawo polskie a Europejska Konwencja Bioetyczna, „Prawo i Medycyna” 2000, z. 5.
Sarnecki P., Artykuł 38, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, (red.) L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Sarnecki P., Artykuł 39, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. II, (red.) L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Sarnecki P., Wolności i prawa osobiste, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Tom III, (red.) L. Garlicki, Warszawa 2003.
Seidler G.L., O prawach człowieka, [w:] Konstytucyjny ustrój państwa, Księga jubileuszowa Profesora Wiesława Skrzydły, (red.) T. Bojarski, E. Gdulewicz, J. Szreniawski, Lublin 2000.
Sękowska-Kozłowska K., Dopuszczalność przerywania ciąży ze względów embriopatologicznych w świetle Konwencji ONZ o prawach osób nie-
pełnosprawnych i praktyki Komitetu ONZ do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych, „Państwo i Prawo” 2021, z. 8.
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Kraków 2002.
Skrzydło W., Ustrój polityczny RP w świetle Konstytucji z 1997 roku, Kraków 2004.
Sobczak J., Wolność badań naukowych – standardy europejskie i rzeczywistość polska, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 2007, nr 2.118 Bibliografia
Sokolewicz W., Zdanie odrębne do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r. Sygn. akt K 26/96 i jego uzasadnienia.
Sokolewicz W., Zubik M., Artykuł 2, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. I. Wstęp, art. 1–29, (red.) L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
Stępniak K., Prawa człowieka umierającego, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2016, nr 15.
Suchocka H., Aktualność wartości chronionych przez Konstytucję z 1997 r., „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, nr 2.
Syryt A., Oddziaływanie prawa międzynarodowego na sądownictwo konstytucyjne w Polsce – perspektywa konstytucyjna, Warszawa 2019.
Szawarski Z., Deklaracja Helsińska. Etyczne zasady prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi, [w:] Badania naukowe z udziałem ludzi w biomedycynie. Standardy międzynarodowe, (red.) J. Różyńska M. Waligóra, Warszawa 2012.
Szymczak M., Słownik języka polskiego. Tom pierwszy A–K, (red.) M. Szymczak, Warszawa 1978.
Śledzińska-Simon A., Kobiety i płeć w Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2022, z. 10.
Świderska M., Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007.
Świderska M., Znaczenie Europejskiej Konwencji Bioetycznej dla prawnej regulacji oświadczeń pro futuro, [w:] Prawa człowieka a wyzwania bio-
etyczne związane z nowymi technologiami, (red.) A. Białek, M. Wróblewski, Warszawa 2018.
Tuleja P., Konstytucyjna regulacja statusu człowieka i obywatela w państwie, [w:] Ustrój konstytucyjny Rzeczypospolitej Polskiej, (red.) R. Mojak, Lublin 2000.
Utz A.F., Prawo naturalne jako pojęcie zbiorcze niepozytywistycznych teorii prawa, „Roczniki Nauk Prawnych” 2010, nr 1.
Winczorek P., Konstytucja i wartości, [w:] Charakter i struktura norm konstytucji, (red.) J. Trzciński, Warszawa 1997.
Winczorek P., Nowa konstytucja: problem aksjologii, [w:] P. Winczorek, Dyskusje konstytucyjne, Warszawa 1996.
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000.
Winczorek P., Uwarunkowania prac nad nową Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, „Państwo i Prawo” 1997, z. 11–12.
Wiśniewski L., Prawo a wolności człowieka – pojęcie i konstrukcja prawna, [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, (red.) L. Wiśniewski, Warszawa 1997.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999.
Wojtyczek K., Zasada proporcjonalności, [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, (red.) B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Woleński J., Glosa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r. (Sygn. akt K. 26/96), „Państwo i Prawo” 1998, z. 1.
Wronkowska S., W sprawie bezpośredniego stosowania Konstytucji, „Państwo i Prawo” 2001, z. 9.
Wrońska I., Skutek krajowy prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym na przykładzie stosowania instrumentów międzynarodowej
ochrony praw człowieka, [w:] Umiędzynarodowienie krajowego obrotu prawnego, (red.) I. Kraśnicka, W. Hryniewicka–Filipkowska, t. 2, Białystok 2017.
Wróbel A., Obywatelstwo polskie a prawa i wolności konstytucyjne, [w:] Chmaj M., Leszczyński L., Skrzydło W., Sobczak J., Wróbel A., Konsty-
tucyjne wolności i prawa w Polsce. Zasady ogólne, Tom I, Kraków 2002.
Wróblewska I., Zasada państwa prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego RP, Toruń 2010.
Zakolska J., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008.
Zaleśny J., Państwa prawnego zasada, [w:] Wielki słownik parlamentarny, (red.) J. Szymanek, Warszawa 2018.
Zielińska E., Eksperyment medyczny – odpowiedzialność karna i zawodowa na tle działalności Komisji Bioetycznych, „Prawo i Medycyna” 2004.
Zieliński A., Pojmowanie godności ludzkiej w świetle praw ekonomicznych i socjalnych, [w:] Godność człowieka jako kategoria prawa, (red.) K. Complak, Wrocław 2001.
Ziembiński Z., Wartości konstytucyjne, Warszawa 1993.
Zubik M., Ochrona prawna początku życia człowieka w rozwiązaniach międzynarodowych i konstytucyjnych w Europie, „Przegląd Sejmowy” 2007.
Zubik M., Podmioty konstytucyjnych wolności, praw i obowiązków, „Przegląd Legislacyjny” 2007, nr 2.
Żelichowski M., Podmiotowość prawna człowieka w okresie życia embrionalno-płodowego, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 1997, nr 1.