Komentarz do Konstytucji RP art. 24, 65, 66

Spis treści:

Wykaz skrótów
Komentowane przepisy Konstytucji RP
Wprowadzenie

Artykuł 24

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Podstawowe kwestie dotyczące pracy w dokumentach prawa międzynarodowego i europejskiego
4. Praca jako przedmiot ochrony Rzeczypospolitej Polskiej
5. Ochrona pracy w ujęciu Konstytucji RP
6. Nadzór państwa nad warunkami wykonywania pracy

Artykuł 65

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Podstawowe akty prawa międzynarodowego i europejskiego dotyczące wolności pracy oraz innych przedmiotów unormowania art. 65 Konstytucji RP
4. Wolność pracy – wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy
5. Obowiązek pracy – zakaz pracy przymusowej
6. Zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16
7. Minimalna wysokość wynagrodzenia za pracę
8. Obowiązek prowadzenia polityki zmierzającej do pełnego, produktywnego zatrudnienia

Artykuł 66

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Podstawowe kwestie dotyczące indywidualnego prawa pracy w dokumentach prawa międzynarodowego i europejskiego
4. Prawo każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
5. Prawo pracownika do wypoczynku – dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów oraz ustawowo ustalonych norm czasu pracy

Bibliografia opracowań naukowych  

Bibliografia opracowań naukowych

Bakalarz T., Pochopień-Belka S., Wolność pracy jako przesłanka ograniczająca swobodę kontraktowania – wybrane problemy, RAiP 2022/3. 
Banach W., Przemiany kultury współczesnej a destrukcja etosu pracy, w: Fenomen pracy, red. E. Baum, S. Cofta, J. Sójka, Poznań 2023.
Baran K., O relacjach logicznych pomiędzy definicjami prawa pracy i prawa zatrudnienia, w: Prawo pracy i prawo socjalne. Teraźniejszość i przyszłość. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Herbertowi Szurgaczowi, red. R. Babińska-Górecka, A. Przybyłowicz, K. Stopka,  A. Tomanek, Wrocław 2021.
Barara G., What is Work?, w: A. Mardon i in., What is Work and its Impact?, Edmonton 2021. 
Barwaśny M., Samozatrudnienie w świetle prawa międzynarodowego i unijnego, w: W poszukiwaniu prawnego modelu samozatrudnienia w Polsce. Analiza porównawcza, red. T. Duraj, Łódź 2024.
Bednarz M., Miraż pełnego zatrudnienia, „Studia Ekonomiczne” 2014/167. 
Bercusson B., The European Court of Justice, Labour Law and ILO Standards, w: 50 Jahre EU – 50 Jahre Rechtsprechung des Europäischen Gerichtshof 
zum Arbeits- und Sozialrecht, red. F. Münterfering, U. Becker, Baden-Baden 2008.
Binaś A., Realizacja przez Polskę wybranych praw pracowniczych zawartych w Europejskiej Karcie Społecznej, „Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i Praktyka” 2022/1. 
Bludnik  I.,  Bezrobocie  keynesowskie, „Ruch  Prawniczy,  Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009/3.
Bomba K., Charakter prawny minimalnego wynagrodzenia za pracę, RAiP 2022/3.
Bomba K., Minimalne wynagrodzenie za pracę jako instrument społecznych praw człowieka, Warszawa 2022.
Bosak M., Status prawny dzieci wykonujących pracę, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Prawo” 2013/12. 
Cavalier G., Upex R., The Concept of Employment Contract in European Union Private Law, „The International and Comparative Law Quarterly” 2006/3. 
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 30, 31, 32, 33, Warszawa 2019.
Chmaj M., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 59, 60, Warszawa 2022. 
Collins H., Segmented labour markets, structural injustice and legal remedies, w: Structural Injustice and the Law, red. V. Mantouvalou, J. Wolff, London 2024.
Cudowski B., Dodatkowe zatrudnienie, Warszawa 2007.
Ćwiertniak B.M., Pojęcie i systematyka prawa pracy, w: System Prawa Pracy – Część ogólna, red. K.W. Baran (System Prawa Pracy, red. K.W. Baran, t. 1), Warszawa 2017. 
Davidov G., The Goals of Regulating Work: Between Universalism and Selectivity, „The University of Toronto Law Journal” 2014/1.
Deakin D., The Standard Employment Relationship in Europe – Recent Developments and Future Prognosis, „Soziales Recht” 2014/3.
Deranty J.Ph., Mac Millan C., Qu’est-ce qu’un „travail décent”? Propositions pour élargir la campagne de l’OIT pour le travail décent à partir de la 
psychodynamique, „Travailler” 2013/2.
Derkacz-Wawrowska  M.,  Koncepcja  pracownika w  rozumieniu  art.  45 TFUE – prawo polskie a prawo unijne, „Zeszyty Naukowe Zakładu Zabezpieczenia Społecznego IPS UW” 2015/4.
De Spiegelaere S., Piasna A., Dlaczego warto i jak należy skrócić czas pracy, Brussels 2020.
Dral A., Bury B., Zasada ochrony pracy w świetle Konstytucji RP, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2014/3. 
Duraj T., Implementacja do polskiego porządku prawnego dyrektywy platformowej – problem domniemania stosunku pracy (wprowadzenie do dyskusji), „Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej” 2024/4.
Duraj T., Prawny model ochrony pracy na własny rachunek – wprowadzenie do dyskusji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2022/101.
Dylus A., Praca w nauczaniu Jana Pawła II. Treści partykularne i uniwersalne, w: Wartości i interesy a prawo pracy. Wokół encykliki „Laborem exercens” Jana Pawła II, red. A. Reda-Ciszewska, M. Włodarczyk, Łódź 2014.
Fischbach F., Renault E., Introduction générale, w: Textes clés de philosophie du travail. Activité, technicité, normativité, red. F. Fischbach,  E. Renault, Paris 2022.
Florczak I., „Zatrudnienie” jako kategoria prawna, „Gdańsko-Łódzkie Roczniki Prawa Pracy i Prawa Socjalnego” 2013.
Florczak-Wątor M., [Art. 65], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019.
Florczak-Wątor M., [Art. 66], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019.
Florek M., Konstytucyjne podstawy indywidualnego prawa pracy, w: Konstytucyjne podstawy systemu prawa, red. M. Wyrzykowski, Warszawa 2001.
Frayssé O., Work and Labour as Metonymy and Metaphor, „Triple C. Communication, Capitalism & Critique. Journal for a Global Sustainable Society” 2014.
Garlicki L., Zubik M., [Art. 24], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, t. 1, Warszawa 2016. 
Garlicki L., Jarosz-Żukowska S., [Art. 65], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, t. 2, Warszawa 2016.
Giętkowski R., Nadzór w materialnym prawie administracyjnym, w: Leksykon prawa administracyjnego materialnego. 100 podstawowych pojęć, red. T. Bąkowski, K. Żukowski, Warszawa 2016.
Gładoch M., Ocena wybranych regulacji projektu Kodeksu pracy Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy (2016–2018) w kontekście zasady wolności pracy, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2019.
Goodger S., Makay M., Zatrudnienie i polityka społeczna. Zasady ogólne – www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_2.3.1.pdf
Grzybek D., Pełne zatrudnienie – porzucona idea i jej odrodzenie, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 2021/4.
Histoire philosophique du travail, red. F. Fischbach, A. Merker, P.M. Morel, E. Renault, Paris 2022. 
Hoetker D., L’OIT, les norms et l’histoire, „Revue Internationale de Droit Economique” 2019/4.
Honneth A., „Labour”. A Brief History of a Modern Concept, „Philosophy” 2022/2.
Izdebski H., Doktryny polityczno-prawne. Fundamenty współczesnych państw, Warszawa 2025.
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 20, 21, 22, Warszawa 2022.
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 68, 69, Warszawa 2025.
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 75, Warszawa 2023.
Izdebski H., Wolne zawody, w: Leksykon etyki prawniczej. 100 podstawowych pojęć, red. P. Skuczyński, S. Sykuna, Warszawa 2013. 
Izdebski H., Zawody prawnicze jako zawody zaufania publicznego, w: Etyka zawodów prawniczych. Etyka prawnicza, red. H. Izdebski, P. Skuczyński, Warszawa 2005.
Izdebski H., Zawody zaufania publicznego, w: Leksykon etyki prawniczej. 100 podstawowych pojęć, red. P. Skuczyński, S. Sykuna, Warszawa 2013.
Jakubowicz M., O etymologii pracy inaczej, „Język Polski” 2012/1.
Jarczyński K., Prawo do pracy w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, „Paragraf 5” 2024.
Jarosz-Żukowska S., Horyzontalne działanie praw człowieka w sferze stosunków pracowniczych w świetle Konstytucji RP, w: Horyzontalne oddziaływanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, red. A. Młynarska-Sobiczewska, P. Radziewicz, Warszawa 2015.
Jarosz-Żukowska S., Koncepcja „minimum prawa obywatelskiego” wyrażonego w normie programowej – uwagi na tle art. 68 Konstytucji RP, w: W służbie dobru wspólnemu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Trzcińskiemu, red. R. Balicki, M. Masternak-Kubiak, Warszawa 2012. 
Jurczyk T., Ochrona socjalnych praw jednostki w Unii Europejskiej, w: Prawne aspekty prywatyzacji. Praca zbiorowa, red. J. Blicharz, Wrocław 2012.
Kapusta P., Godne a minimalne wynagrodzenie – uwagi na tle Konstytucji RP oraz standardów prawa międzynarodowego, w: Dookoła Wojtek… Księga pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi, red. R. Balicki, M. Jabłoński, Wrocław 2018. 
Kłos B., Czas pracy w Polsce na tle innych państw członkowskich Unii Europejskiej, „Studia BAS” 2013/4.
Korczak-Kubalski I., Piecza przy nadzorze administracyjnym, „Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego” 2020/1.
Kotliński T.J., Polskie sądownictwo pracy w okresie międzywojennym, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2010. 
Kozłowski T., Inspekcja pracy w Polsce w latach 1919–1939. Organizacja i działalność, Warszawa 2019.
Krzywoń A., Prawa pracownicze, w: A. Brzozowski, A. Krzywoń, M. Wiącek, Prawa człowieka, Warszawa 2018.
Kuczma P., Konstytucyjna wolność pracy, „Przegląd Prawa i Administracji” 2016/107.
Lasocik Z., Praca przymusowa – istota zjawiska i ukryte mechanizmy zniewolenia, „Polityka Społeczna” 2022/8.
Liszcz T., Aksjologiczne podstawy prawa pracy, w: System Prawa Pracy – Część ogólna, red. K.W. Baran (System Prawa Pracy, red. K.W. Baran,  t. 1), Warszawa 2017.
Liszcz T., Praca ludzka – wartość ekonomiczna czy etyczna?, „Etnolingwistyka” 2016/3.
Łazuk S., Moździel E.P., Obowiązek wykonywania pracy przez osoby odbywające karę pozbawienia wolności a zasada wolności pracy, „Pracownik i Pracodawca” 2017/1.
Masternak-Kubiak M., Zakres treściowy konstytucyjnej zasady ochrony pracy, w: Pro opere perfecto gratias agimus. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Kuczyńskiemu, red. A. Gurnicz-Makahy, M. Lewandowicz-Machnikowska, A. Tomanek, Wrocław 2022.
Matey-Tyrowicz M., Europejskie prawo pracy – stan i refleksje na tle ewolucji (1957–2010), „Themis Polska Nova” 2011/1.
Matuszak M., Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez  dziecko w sporcie, RAiP 2021/3.
Minich D., Moskwa A., Wynagrodzenie za pracę. Czy wynagrodzenie minimalne oraz wynagrodzenie godziwe odpowiadają zasadzie sprawiedliwości społecznej? (preliminaria), „Przegląd Prawa Publicznego” 2018/3.
Mitrus L., O genezie prawa pracy, w: Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, red. S. Grodziski, D. Malec, A. Karabowicz, M. Stus, t. 2, Kraków 2010.
Nowak M., Prawo do godnego wynagrodzenia za pracę. Regulacja prawna i treść, Łódź 2007. 
Nowak M., Urlop wypoczynkowy jako instrument realizacji prawa pracownika do wypoczynku, Łódź 2018.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2021. 
O’Connor N., Harrey D., Freedom of Movement and the Normative Value of the Right to Work in the United Kingdom Post-Brexit, „Cambridge Journal of European Legal Studies” 2023/25. 
Oniszczuk J., Konstytucyjne źródła prawa pracy, w: System Prawa Pracy – Część ogólna, red. K.W. Baran (System Prawa Pracy, red. K.W. Baran,  t. 1), Warszawa 2017.
Ortiz-Ospina E., Roser M., Child Labor. Why and where do children work? How did child labor change over time? – https://ourworldindata.org/child-labor.
Otto M., Europejski model społeczny w czasach polikryzysu, w: O tempora! O mores! O czasie pracy i czasie przemian. Księga jubileuszowa 
Profesora Krzysztofa Rączki, red. M. Gersdorf, B. Godlewska-Bujok, A. Zwolińska, Warszawa 2024.
Pawlucki M., Nowak P., Koncepcja pracownika w dyrektywie PE i Rady (UE) 2019/1152 w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej a pojęcie pracownika w polskim prawie pracy, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2021/3.
Pham J., History of Work, w: A. Mardon i in., What is Work and Its Impact?, Edmonton 2021.
Pohl Ł., Definicja pracy przymusowej w prawie polskim (ujęcie w kontekście handlu ludźmi), Warszawa 2021.
Prokop K., Konstytucyjne prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę, „Białostockie Studia Prawnicze” 2021/2.
Przeklasa D., Przeklasa P., Prawo do pracy w świetle obowiązującego prawa polskiego, RAiP 2023/3.
Rivero J., Vedel G., Les principes économiques et sociaux de la Constitution. Le Préamble, „Droit Social” 1947/31.
Rombouts S.J., Zekić N., Decent and Sustainable Work for the Future? The ILO Future of Work Centenary Initiative, the UN 2030 Agenda for Sustainable Development, and the Evolution of the Meaning of Work, „UCLA Journal of International Law and Foreign Affairs” 2020/2.
Sarkin J., Koenig M., Developing the Right to Work: Intersecting and Dialoguing Human Rights and Economic Policy, „Human Rights Quarterly” 2011/1.
Schoutens P., Barrio Fernandez A., The Changing Concept of Work. When Does Typical Work Becomes Atypical, „European Labour Law Journal” 2017/4.
Schwartz Y., Le travail dans une perspective philosophique, „Ergologia” 2008/0 – https://teste.ergologia.org/wp-content/uploads/2022/08/5_schwartz.pdf.
Siek P., Fenomen pracy i jej zadania w perspektywie encyklik społecznych, w: Fenomen pracy, red. E. Baum, S. Cofta, J. Sójka, Poznań 2023.
Somavía J., The Meaning of Decent Work – A Struggle for Human Dignity, Santiago 2014.
Sobczyk A., Prawo pracy w świetle Konstytucji RP, t. 1, Teoria publicznego i prywatnego indywidualnego prawa pracy, Warszawa 2013.
Sobczyk A., Wolność pracy i władza, Warszawa 2015.
Sobczyk A., Buch D., [Art. 24], w: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Sobczyk A., Kulig K., [Art. 65], w: Konstytucja RP. T. I. Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Sobczyk A., Buch  D., [Art. 66], w: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz. Art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Stefański K., Realizacja prawa do wypoczynku w przepisach o czasie pracy, w: Wartości i interesy a prawo pracy. Wokół encykliki „Laborem exercens” 
Jana Pawła II, red. A. Reda-Ciszewska, M. Włodarczyk, Łódź 2014.
Supiot A., La „Constitution sociale” de la Ve République, „Revue Politique et Parlementaire” 2021/1098
Surdykowska B., Pełne i produktywne zatrudnienie – miraż czy realny cel? Kilka uwag w kontekście zmiany technologicznej, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2019. 
Sztumski J., Praca ludzka jako wartość moralna, „Annales UMCS. Sectio J”  2017/2.
Szuba M., Definicja dziecka na gruncie art. 304 5  Kodeksu pracy – na tle porównawczym, RAiP 2018/1.
Szymczak A., Gawrycka M., Praca jako dobro indywidualne i społeczne, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 2015/214.
Szynal G., Polskie sądownictwo pracy w okresie międzywojennym, RAiP 2016/2.
Śledzińska-Simon A., Wolność pracy, w: Realizacja i ochrona konstytucyjnych wolności i praw jednostki w polskim porządku prawnym, red. M. Jabłoński, Wrocław 2014.
Świątkowski A.M., Prawo wyboru podstawy zatrudnienia, „Studia Iuridica Lublinensia” 2015/3.
Świtała I.M., Praca ludzka jako wyznacznik egzystencji człowieka – wybrane aspekty, „Szkoła-Zawód-Praca” 2018/16.
Theodorakis N.J., Metamorphoses. The Concept of Labour in the History of Political Economy, „The Economic and Labour Relations Review” 2010/2.
Trebilcock A., 2022 Amendments to the ILO Declaration on Fundamental Principles and Rights at Work, „International Legal Materials” 2023/4.
Tuleja P., [Art. 24], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019.
Unterschütz J., Europejska autonomiczna definicja pracownika. Przyczynek do dyskusji nad rozwojem prawa zatrudnienia, RAiP 2021 z. spec.
Utrat-Milecki J., Granice prawa, w: Socjologia prawa. Główne problemy i postacie, red. A. Kojder, Z. Cywiński, Warszawa 2014.
Wieczorek Ł., Praca przymusowa. Zagadnienia prawne i kryminologiczne, Warszawa 2021.
Włodarczyk M., Pojęcie europejskiego prawa pracy, w: Międzynarodowe publiczne prawo pracy. Standardy europejskie, red. K.W. Baran (System Prawa Pracy, red. K.W. Baran, t. 10), Warszawa 2020.
Wujczyk M., Wybrane prawa pracownicze w Konstytucji RP – ocena art. 65 i art. 66 Konstytucji w dekadę jej uchwalenia, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Próba oceny i podsumowanie z perspektywy dziesięciolecia, red. K. Górka, J. Litwin, Kraków 2008.
Zieliński T., Prawo do pracy – problem konstytucyjny, „Państwo i Prawo” 2003/1.