Komentarz do Konstytucji RP art. 189, 192, 193, 195, 196, 197

Spis treści:

Wykaz skrótów
Komentowane przepisy Konstytucji RP
Wprowadzenie

Artykuł 189

1  Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych przez sądy konstytucyjne w świetle europejskich standardów prawnych
4. Istota sporu kompetencyjnego w ujęciu Konstytucji RP
5. Spór kompetencyjny w ujęciu ustaw dotyczących Trybunału Konstytucyjnego
6. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie sporów kompetencyjnych

Artykuł 192

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Międzynarodowe i europejskie standardy prawne w zakresie legitymacji czynnej w konstytucyjnych sporach kompetencyjnych
4. Podmioty uprawnione do występowania z wnioskami w sprawach sporu kompetencyjnego
5. Przesłanki skorzystania z kompetencji określonej w art. 192 Konstytucji RP

Artykuł 193

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Międzynarodowe i europejskie standardy pytań prawnych dotyczących konstytucyjności
4. Konstytucyjna istota pytań prawnych przedstawianych Trybunałowi Konstytucyjnemu
5. Skutki rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w odpowiedzi na pytanie prawne
6. Ustawowe przepisy dotyczące pytań prawnych przedstawianych Trybunałowi Konstytucyjnemu
7. Pytania prawne przedstawiane przez sądy Trybunałowi Konstytucyjnemu a bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy

Artykuł 195

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Międzynarodowe i europejskie standardy dotyczące statusu sędziów sądów konstytucyjnych
4. Szczególne cechy konstytucyjnego statusu sędziów Trybunału Konstytucyjnego w porównaniu ze statusem sędziów sądów
5. Podległość sędziów Trybunału Konstytucyjnego tylko Konstytucji

Artykuł 196

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Immunitet i przywilej nietykalności sędziów sądu konstytucyjnego w świetle standardów międzynarodowych i europejskich
4. Szczególne cechy immunitetu i przywileju nietykalności sędziów Trybunału Konstytucyjnego
5. Immunitet procesowy i przywilej nietykalności sędziów Trybunału Konstytucyjnego w ustawodawstwie

Artykuł 197

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Podstawy prawne funkcjonowania sądu konstytucyjnego w świetle standardów prawa międzynarodowego i europejskiego
4. Konstytucyjne uwarunkowania ustawodawstwa o Trybunale Konstytucyjnym

Bibliografia opracowań naukowych

Bibliografia opracowań naukowych

Balicki R., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji przez sądy, w: Pytanie
prawne do Trybunału Konstytucyjnego. Wybrane zagadnienia, red.  
K. Urbaniak, Poznań 2018.
Banaś M., Rola Trybunału Konstytucyjnego w funkcjonowaniu polskiego
reżimu politycznego w świetle Konstytucji z 1997 r., PPK 2015/1.
Chróściak A., Konstytucjonalizacja kompetencji Trybunału Konstytucyjne-
go do rozstrzygania sporów kompetencyjnych – z dyskusji nad art. 189
i 192 Konstytucji RP, w: Księga XXV-lecia Trybunału Konstytucyjnego.
Ewolucja funkcji i zadań Trybunału Konstytucyjnego – założenia a ich
praktyczna realizacja, red. K. Budziło, Warszawa 2010.
Collings J., Democracy’s Guardians. A History of the German Federal Con-
stitutional Court. 1951–2001, Oxford 2015.
Compilation of Venice Commission Opinions, Reports and Studies on Con-
stitutional  Justice  –  venice.coe.int/Webforms/documents/?pdf=
CDL-PI%282015%29002-e.
Co-operation of Constitutional Courts in Europe. Current Situation and Per-
spectives. Working Document for the XVIth Congress of the Conference
of European Constitutional Courts, Strasbourg 2014.162 Bibliografia  
Czarny P., Konstytucyjne spory kompetencyjne (wybrane zagadnienia teo-
retyczne), PPK 2014/2.
Dąbrowski M., Domniemanie zgodności ustaw z Konstytucją Rzeczypo-
spolitej Polskiej z 1997 roku, Olsztyn 2017.
Dębska H., Warczok T., Proces legitymizacji Trybunału Konstytucyjnego:
Podejście relacyjne, RPEiS 2020/2.
Dębska H., Warczok T., Sakralizacja i profanacja. Trybunał Konstytucyjny
jako struktura mityczna, PiP 2018/5.
Dudek D., Spory kompetencyjne przed Trybunałem Konstytucyjnym – kon-
flikt w prawie czy prawo do konfliktu, w: Dookoła Wojtek… Księga
pamiątkowa poświęcona Doktorowi Arturowi Wojciechowi Preisnerowi,
red. R. Balicki, M. Jabłoński, Wrocław 2018.
Dürr S.R., Constitutional Justice – A Key Mission of the Venice Commis-
sion, w: Thirty-year quest for democracy through law, 1990–2020,  
red. S. Granata-Menghini, Z. Caga Tanyar, Lund 2020.
Dziadzio A., Między ideą a praktyką ustrojową. O drodze Austrii do są-
downictwa konstytucyjnego, w: Sądownictwo konstytucyjne. Teoria
i praktyka, t. 2, red. M. Granat, Warszawa 2019.
Favoreu L., Mastor W., Les cours constitutionnelles, Paris 2016.
Ferreira Munguba F., Controle concreto de constitucionalidade em Por-
tugal [2016] – contendojuridico.com.br/consulta/Artigos/46384/
controle-concreto-de-constitucionalidade-em-portugal.
Florczak-Wątor M., Skutki prawne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
dla sprawy, w której wystosowano pytanie prawne. Wybrane zagadnie-
nia, w: Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego – wybrane
zagadnienia, red. K. Urbaniak, Poznań 2016.
Garlicki L., [Art. 189, Art. 192], w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.
Komentarz, t. 5, red. L. Garlicki, Warszawa 2007.
Garlicki L., Constitutional courts versus supreme courts, „International
Journal of Constitutional Law” 2007/1.
Garlicki L., Sądy a Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, PSąd 2016/7–8.
Garlicki L., Stosowanie konstytucji przez sądy i trybunały (ile monopolu,
a ile dekoncentracji?), „Studia Prawnicze” 2022/2.163 Bibliografia  
Gieroń K., Prawo do sądu w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjne-
go i orzecznictwie sądowym, w: Rodzinna Europa. Europejska myśl
polityczno-prawna u progu XXI wieku, red. P. Fiktus, H. Malewski,  
M. Marszał, Wrocław 2015.
Gillén López E., Judicial Review in Spain: The Constitutional Court, „Loyola
of Los Angeles Law Review” 2008/2.
Górecki D., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych przez Trybunał Kon-
stytucyjny, GSP 2018.
Grabenwarter Ch., Huber P.M., Knez R., Ziemele I., The Role of the Con-
stitutional Courts in the European Judicial Network, „European Public
Law” 2021/1.
Granat M., Kryzys obowiązywania Konstytucji RP, PiP 2023/9.
Grote R., Der Verfassungsorganstreit. Entwicklung, Grundlagen, Erschei-
nungsformen, Tübingen 2010.
Grzybowski T., Pytanie prejudycjalne sądu administracyjnego do Trybu-
nału Sprawiedliwości Unii Europejskiej – sip.lex.pl/procedury/pyta-
nie-prejudycjalne-do-trybunalu-sprawiedliwosci-unii-161015754.
Gutowski M., Bezpośrednie stosowanie Konstytucji w orzecznictwie sądo-
wym, w: Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego. Wybrane
zagadnienia, red. K. Urbaniak, Poznań 2018.
Gutowski M., Kardas P., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka
uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego sto-
sowania Konstytucji, „Palestra” 2016/4.
Hauser M., Odesłania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym,
Warszawa 2008.
Hauser R., Instytucja pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, w:
Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zu-
bik, Warszawa 2006.
Hauser R., Trzciński J., O formach kontroli konstytucyjności prawa przez
sądy, RPEiS 2008/2.
Hermeliński W., Zakres bezpośredniego stosowania konstytucji przez  
sądy, w: Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego. Wybrane
zagadnienia, red. K. Urbaniak, Poznań 2018.164 Bibliografia  
Hönnige Ch., Verfassungsgerichte in den EU-Staaten: Wahlverfahren, Kom-
petenzen und Organisationsprinzipien, „Zeitschrift für Staats- und
Europawissenschaften” 2008/3.
Ides A., Foreword: Comparative Judicial Review, „Loyola of Los Angeles
Law Review” 2008/2.
Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 146, 147, 150, 151, War-
szawa 2023.
Izdebski H., Konstytucjonalizm – legicentryzm – ustawowy nihilizm prawny.
O powołaniu naszych czasów do nauki konstytucji, PiP 2016/6.
Izdebski H., Samorząd terytorialny. Pionowy podział władzy, Warszawa
2020.
Jastrzębski R., Trybunał Kompetencyjny. Kolegium Kompetencyjne. Gene-
za – działalność –współczesność, Warszawa 2014.
Joński K., Sąd rozjemczy – triumf i kryzys Trybunału Konstytucyjnego z per-
spektywy ekonomii politycznej, „Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Aller-
handa” 2020/1 – glosprawa.pl/artykul-79/sad-rozjemczy-triumf-i-kry-
zys-trybunalu-konstytucyjnego-z-perspektywy-ekonomii-politycznej.
Kardas P., Zagadnienie kontroli rozproszonej w orzecznictwie Izby Karnej
Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, w: Sądownictwo kon-
stytucyjne. Teoria i praktyka, t. 2, red. M. Granat, Warszawa 2019.
Kordeva M., Section 2. La justice constitutionnelle ou la garantie juridic-
tionnelle du principe de séparation des pouvoirs, „Revue Générale du
Droit” on line 2020/5 – www.revuegeneraledudroit.eu/?p=53192.
Kovács K., Scheppele K.L., The fragility of an independent judiciary: Les-
sons from Hungary and Poland – and the European Union, „Communist
and Post-Communist Studies” 2018/3.
Kowalewski M., Spór o właściwość a spór kompetencyjny w postępowaniu
administracyjnym, „Studia Administracyjne” 2021.
Král R., On the competence conflicts between the constitutional courts
of the EU Member States and the Court of Justice of the EU, „Acta
Universitatis Carolina – Iuridica” 2023/1.
Krawczyk M., Zakres kognicji Naczelnego Sądu Administracyjnego w roz-
strzyganiu sporów kompetencyjnych i o właściwość, „Samorząd Tery-
torialny” 2023/6.165 Bibliografia  
Kubuj A., Priorytetowe pytania prawne francuskich sądów o zgodność
z konstytucją, PSej 2014/1.
Kunert J., Pytania prawne rozpatrzone przez Trybunał Konstytucyjny
w latach 1997–2022 (konkret24.tvn24.pl/polska/trybunal-konsty-
tucyjny-za-czasow-julii-przylebskiej-sie-nie-przepracowuje-staty-
styki-pokazuja-trend-st6615800).
Kustra A., Kelsenowski model kontroli konstytucyjności prawa a integracja
europejska. Studium wpływu, Toruń 2015.
Kustra-Rogatka A., Kontrola konstytucyjności prawa w państwach UE
w świetle ewolucji sądownictwa konstytucyjnego w Europie, „Studia
Iuridica Toruniensia” 2018.
Leśniak G.J., Po co Trybunał, który nie orzeka – sądy biorą sprawy we
własne ręce (prawo.pl/kadry/jak-tk-rozpoznaje-pytania-prawne-w-
-sprawach-waznych-dla- obywateli.522846.html).
Łętowska E., Funkcjonalna swoistość kontroli konstytucyjności inicjowanej
pytaniem sądu i jej skutki, w: Instytucje prawa konstytucyjnego w dobie
integracji europejskiej. Księga jubileuszowa dedykowana prof. Marii
Kruk-Jarosz, red. M. Laskowska, J. Wawrzyniak, Warszawa 2009.
Łętowska E., Trudności stawiania pytań i odpowiadania – o dialogu mię-
dzy sądem administracyjnym i sądem konstytucyjnym, „Zeszyty Na-
ukowe Sądownictwa Administracyjnego” 2010/5–6.
Maroń G., Stanowisko polskich sądów w przedmiocie rozproszonej kontroli
konstytucyjności ustawy – CBPE Report 6/23 – cbpe.pl/2023/08/23/
stanowisko-polskich-sadow-w-przedmiocie-rozproszonej-kontroli-
-konstytucyjnosci-ustawy/.
Masternak-Kubiak M., Funkcjonalna przesłanka pytania prawnego, w:
Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego. Wybrane zagad-
nienia, red. K. Urbaniak, Poznań 2018.
Mączyński  A.,  Podkowik  J.,  [Art.  189,  Art.  192,  Art.  193,  Art.  195,  
Art. 196, Art. 197], w: Konstytucja RP. Tom II. Komentarz. Art. 87–243,
red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Mączyński A., Podkowik J., Kilka uwag nt. pojęcia sporu kompetencyjnego.
(W związku z artykułem Profesor S. Wronkowskiej-Jaśkiewicz) – Pole-
mika, „Palestra” 2020/7–8.166 Bibliografia  
Mengozzi P., A European Partnership of Courts. Judicial Dialogue between
the EU Court of Justice and National Constitutional Courts, „Il Diritto
dell’Unione Europea” 2015/3.
Miąsek D., Instytucja pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości
w praktyce Sądu Najwyższego RP, RPEiS 2020/1.
Mikuli P., Doktryna konieczności jako uzasadnienie dla rozproszonej kon-
troli konstytucyjności ustaw w Polsce, GSP 2018.
Mikuli P., Rozwój rozproszonego modelu kontroli konstytucyjności pra-
wa w Europie, w: Sądownictwo konstytucyjne. Teoria i praktyka, t. 2,  
red. M. Granat, Warszawa 2019.
Naleziński B., [Art. 193, Art. 195, Art. 197], w: Konstytucja Rzeczypospo-
litej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Warszawa 2019.
Podkowik J., Sądy wobec niekonstytucyjnych aktów normatywnych u progu
trzeciej dekady obowiązywania Konstytucji RP, PSąd 2018/5.
Pyziak M., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych na ziemiach polskich.
Od Rady Stanu Księstwa Warszawskiego do współczesności, „Studia
z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2010.
Pyziak-Szafnicka M., Trybunał Konstytucyjny à rebours, PiP 2020/5.
Radziewicz P., Kryzys konstytucyjny i paradygmatyczna zmiana konsty-
tucji, PiP 2020/10.
Rakowska-Trela A., Zasada suwerenności narodu a zasada państwa prawa.
Między harmonią a konfliktem, w: Zagadnienia prawa konstytucyjnego.
Zasada suwerenności. Problemy wybrane. Księga dedykowana Profeso-
rowi Michałowi Domagale, red. A. Domańska, K. Skotnicki, Łódź 2017.
Rousseau D., Rapport général, w: Les cours constitutionnelles, garantie
de la qualité démocratique des sociétés?, red. D. Rousseau, Issy-les-
-Moulineaux 2019.
Roszkiewicz J., Spór o Trybunał Konstytucyjny – geneza i istota problemu,
skutki, scenariusze na przyszłość, „Studia Iuridica” 2019/77.
Rychlik M., Pytanie prawne sądu do sądu konstytucyjnego w państwach eu-
ropejskich. Analiza porównawcza, w: Pytanie prawne sądu do Trybunału
Konstytucyjnego. Wybrane zagadnienia, red. K. Urbaniak, Poznań 2018.
Sacewicz M.P., Kognicja Trybunału Konstytucyjnego w zakresie rozstrzygania  
sporów kompetencyjnych, „Studia Prawnicze i Administracyjne” 2015/4.167 Bibliografia  
Sadurski W., Polish Constitutional Tribunal Under PiS: From an Activist
Court, to a Paralysed Tribunal, to a Governmental Enabler, „Hague
Journal on the Rule of Law” 2019/1.
Sadurski W., Studium sądownictwa konstytucyjnego w postkomunistycz-
nych państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Warszawa 2008.
Santoro G., Il rinvio pregiudiziale alla Corte Costituzionale ed il rinvio
pregiudiziale all Corta di Giustizia dell’Unione Europea – giustizia-
-tributaria.it/allegati/Santoro_Giuseppe_-_rinvio-pregiud_relaz_pe-
scara.pdf.
Skoczylas A., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość przez
NSA, Warszawa 2008.
Skoczylas A., Piątek W., [Art. 166], w: Konstytucja RP. Tom II. Komentarz.
Art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
Stone Sweet A., Constitutional Courts, w: Oxford Handbook of Compar-
ative Constitutional Law, red. M. Rosenfeld, A. Sajo, Oxford 2012.
Suchocka H., Stanowisko Komisji Weneckiej dotyczące pozycji ustrojowej
sądownictwa konstytucyjnego w demokratycznym państwie prawa,
RPEiS 2016/1.
Syryt A., Trybunał Konstytucyjny czy tylko sąd prawa?, w: Sądownictwo
konstytucyjne. Teoria i praktyka, t. 2, red. M. Granat, Warszawa 2019.
Szmyt A., Destrukcja Trybunału Konstytucyjnego w świetle opinii Komisji
Weneckiej, GSP 2018.
Tkaczyński J.W., Federalny Trybunał Konstytucyjny w Niemczech. Strażnik
reguł gry ustrojowej czy super-organ władzy państwowej?, PPK 2016/1.
Le Tribunal des conflits. Bilan et perspectives, red. P. Gorod, L. Cadiet,
Paris 2009.
Tuleja P., Geneza, rozwój i upadek sądownictwa konstytucyjnego w Polsce,
PiP 2022/10.
Tuleja P., Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie hie-
rarchicznej kontroli norm, PSej 2009/5.
Tuleja P., Wpływ przesłanki funkcjonalnej na sposób rozpoznania pytania
prawnego przez Trybunał Konstytucyjny, PSąd 2017/6.
Ujazdowski K.M., Polityczność Rady Konstytucyjnej V Republiki Francu-
skiej i jej konsekwencje ustrojowe, „Studia Politologiczne” 2023/69.168 Bibliografia  
Urbaniak K., Podmiotowa przesłanka pytania prawnego, w: Pytanie praw-
ne sądu do Trybunału Konstytucyjnego. Wybrane zagadnienia, red.  
K. Urbaniak, Poznań 2018.
Visser M. de, Constitutional Review in Europe. A Comparative Analysis,
Oxford-Portland 2014.
Weber A., Europäische Verfassungsvergleichung. Ein Studienbuch, München
2010.
Wiącek M., Pytanie prawne sądu do Trybunału Konstytucyjnego, War-
szawa 2011.
Wiącek M., Zubik M., O spornych zagadnieniach z zakresu odpowiedzial-
ności dyscyplinarnej sędziów Trybunału Konstytucyjnego, PSej 2007/3.
Wilbrandt-Gotowicz M.B., Instytucja pytań prawnych w sprawach sądo-
woadministracyjnych, Warszawa 2010.
Wojtyczek K., Sądownictwo konstytucyjne w Polsce. Wybrane zagadnienia,
Warszawa 2013.
Wójcicka E., Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między sądami ad-
ministracyjnymi a sądami powszechnymi – od Trybunału Kompeten-
cyjnego do współczesności, „Studia z Zakresu Prawa, Administracji
i Zarządzania” 2016.
Wronkowska-Jaśkiewicz S., Kilka uwag o sporze kompetencyjnym między
Sejmem RP i Sądem Najwyższym oraz Prezydentem RP i Sądem Naj-
wyższym, „Palestra” 2020/5.
Wróbel A., [Art. 22], w: A. Wróbel, M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz,
Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Wróbel A., Pytania prawne sądów państw członkowskich do Europejskiego
Trybunału Sprawiedliwości (i Sądu Pierwszej Instancji), w: Stosowanie
prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, Kraków 2005.
Wyrozumska A., Trybunał Konstytucyjny na początku walki o niewykony-
wanie wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE (orzeczenie U 2/20 i Kpt
1/20), w: Rządy prawa jako wartość uniwersalna. Księga jubileuszowa
Profesora Krzysztofa Wójtowicza, red. A. Kozłowski, Wrocław 2022.
Wyrozumska A., Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 6/21) dotyczący
orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Xero
Flor, które rzekomo nie istnieje, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023/2.Zubik M., A.D. 2015/2016. Anni horribili of the Constitutional Tribunal in
Poland, „Przegląd Konstytucyjny” 2018/2.
Zubik M., O rozstrzyganiu „sporów kompetencyjnych” przez Trybunał Kon-
stytucyjny, w: Prawa człowieka – społeczeństwo obywatelskie – pań-
stwo demokratyczne. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi
Pawłowi Sarneckiemu, red. P. Tuleja, M. Florczak-Wątor, S. Kubas,
Warszawa 2010.
Zubik M., Status prawny sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa
2011.