Komentarz do Konstytucji RP art. 157-160

Spis treści:

Wykaz skrótów
Komentowane przepisy Konstytucji RP

Artykuł 157

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Geneza odpowiedzialności członków Rady Ministrów
4. Kontekst ogólnokonstytucyjny
5. Zakres podmiotowy odpowiedzialności
6. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności
7. Rodzaje odpowiedzialności
7.1. Odpowiedzialność solidarna
7.2. Odpowiedzialność indywidualna
8. Istota i zakres odpowiedzialności

Artykuł 158

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Geneza instytucji wotum nieufności wobec Rady Ministrów
4. Istota wotum nieufności
5. Kontekst ogólnokonstytucyjny
6. Podmioty uprawnione do złożenia wniosku
7. Terminy i procedowanie wniosku
8. Obowiązki Prezydenta
9. Skutki udzielenia bądź nieudzielenia wotum nieufności

Artykuł 159

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Geneza instytucji wotum nieufności wobec ministra
4. Kontekst ogólnokonstytucyjny
5. Podmiot uprawniony do złożenia wniosku
6. Terminy i procedowanie wniosku
7. Obowiązki Prezydenta

Artykuł 160

1. Uregulowania w poprzednich konstytucjach
2. Uregulowania w innych państwach Unii Europejskiej
3. Geneza instytucji wotum zaufania dla istniejącej Rady Ministrów
4. Kontekst ogólnokonstytucyjny
5. Podmiot uprawniony do złożenia wniosku
6. Procedowanie wniosku
7. Skutki udzielenia bądź nieudzielenia wotum zaufania

Bibliografia opracowań naukowych

Balicki R., Recepcja kanclerskiego modelu rządów w Polsce, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2017, nr 5.
Bonhoeffer D., Struktura życia odpowiedzialnego, [w:] D. Bonhoeffer, Wybór pism, Warszawa 1970.
Bożek M., Exposé, [w:] J. Szymanek (red.), Wielki słownik parlamentarny, Warszawa 2018.
Bożek M., Geneza konstruktywnego wotum nieufności, „Przegląd Sejmowy” 2011, nr 5.
Bożek M., System parlamentarny i jego ewolucja – próba syntezy, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, Tom XXXI.
Bożek M., System rządów w Konstytucji RP z 1997 roku – zarys problematyki, [w:] M. Grzybowski, G. Kuca, P. Mikuli (red.), Ustroje, historia i współczesność. Polska–Europa–Ameryka Łacińska. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Jackowi Czajowskiemu, Kraków 2013.
Bożek M., Władza organizacyjna kanclerza Republiki Federalnej Niemiec, [w:] T. Mołdawa, J. Szymanek (red.), Parlament, prezydent, rząd. Zagadnienia konstytucyjne na przykładach wybranych państw, Warszawa 2008.
Chmaj M., Powstawanie i funkcjonowanie rządu w III Rzeczypospolitej w aspekcie prawno-instytucjonalnym, [w:] M. Chmaj (red.), Rządy koalicyjne w III RP, Olsztyn 2006.
Chmaj M., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1991–1997 (I i II kadencja). Studium prawnoustrojowe, Warszawa 1999.
Chmaj M., Sokół W., Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania koalicji gabinetowych, [w:] M. Chmaj, M. Żmigrodzki (red.), Gabinety koalicyjne w Polsce w latach 1989–1996, Lublin 1998.
Chybalski P., Dopuszczalność wycofania wniosku o udzielenie Radzie Ministrów wotum nieufności, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2019, nr 1.
Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1990.
Czarny P. [w:] P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2023, art. 157.
Derdziuk A., Odpowiedzialność, „Kontrola Państwowa” 2001, nr 3.
Derrida J., Herezja, tajemnica i odpowiedzialność: Europa Jana Patočki, „Logos i Ethos” 1993, nr 1.
Domańska A., Odpowiedzialność polityczna Rady Ministrów, [w:] D. Górecki (red.), Wokół rządu w polskim i litewskim prawie konstytucyjnym, Łódź 2019.
Dudek D., Komentarz do art. 157, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz. Art. 87–243, Warszawa 2016.
Dudek D., Komentarz do art. 158, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz. Art. 87–243, Warszawa 2016.
Dudek D., Komentarz do art. 160, [w:] M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz. Art. 87–243, Warszawa 2016.
Działocha K., „Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego” 1996, nr 22.
Dziemidok-Olszewska B., Odpowiedzialność polityczna rządu w III Rzeczypospolitej Polskiej i V Republice Francuskiej, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2010, nr 2/3.
Ehrlich S., Dynamika norm, Warszawa 1988.
Ehrlich S., Norma. Grupa. Organizacja, Warszawa 1998.
Ehrlich S., O przyczynowości normatywnej, „Studia Prawnicze” 1985, nr 2–3.
Filek J., O wolności i odpowiedzialności podmiotu gospodarującego, Kraków 2002.
Filek J., Ontologizacja odpowiedzialności, Kraków 1996.
Fischer J.M., Ravizza M., Odpowiedzialność i nieuchronność, [w:] J. Hołówka (opr.), Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna, Warszawa 1997.
Frankfurt H.G., Alternatywne możliwości i odpowiedzialność moralna, [w:] J. Hołówka (opr.), Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna, Warszawa 1997.
French P.A., Responsibility Matter’s, University Press of Kansas 1992.
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 1999.
Garlicki L., Rada Ministrów – powoływanie – kontrola – odpowiedzialność, [w:] Rada Ministrów. Organizacja i funkcjonowanie, (red.) A. Bałaban, Kraków 2002.
Garlicki L., System rządów III RP – dawne obawy a nowe wyzwania, [w:] M. Zubik (red.), XV lat obowiązywania Konstytucji z 1997 r. Księga jubi-
leuszowa dedykowana Zdzisławowi Jaroszowi, Warszawa 2012.
Gdulewicz E., Patyra S., Wotum nieufności wobec Rady Ministrów w Małej Konstytucji z 1992 r. – kilka refleksji o niedokończonej racjonalizacji 
systemu rządów, [w:] B. Kaniewska, T. Wallas, K. Urbaniak (red.), Między prawem a polityką. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Hannie Suchockiej, Poznań 2023.
Gołembski F., Odpowiedzialność przywódcy (Ujęcie fenomenologiczne), „Studia Politologiczne” 2001, vol. 5.
Grzesik-Kulesza M., Postępowanie w sprawie uchwalenia wotum zaufania, wotum nieufności i powoływania Rady Ministrów, [w:] G. Pastuszko, M. Grzesik-Kulesza, H. Zięba-Załucka, Polskie prawo parlamentarne. Zarys problematyki, Warszawa 2020.
Ingarden R., O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych, [w:] R. Ingarden, Książeczka o człowieku, Kraków 1987.
Jaskiernia J., Dyplomacja parlamentarna, Toruń 2022.
Jaskiernia J., Parlamentaryzm III RP: aksjologia konstytucyjna a dylematy praktyki ustrojowej, [w:] T. Mołdawa, J. Szymanek, M. Mistygacz (red.), Parlamentarny system rządów. Teoria i praktyka, Warszawa 2012.
Jaskiernia J., Pojęcie i aksjologia parlamentaryzmu zracjonalizowanego, [w:] M. Paździor, B. Szmulik (red.), Wybrane aspekty parlamentaryzmu zracjonalizowanego, Lublin 2011.
Juchniewicz J., Odpowiedzialność polityczna ministrów – konieczność czy polityczne awanturnictwo?, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2016, nr 5.
Juchniewicz J., Prawnoustrojowy status ministra – członka Rady Ministrów, Toruń 2018.
Karwat M., Odpowiedzialność i nieodpowiedzialność polityków, [w:] A. Cza-jowski, D. Drałus, L. Sobkowiak, M. Wichłacz (red.), Zjawiska polityczne w perspektywie teoretycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profeso-rowi Andrzejowi W. Jabłońskiemu, Wrocław 2017.
Kiełbasa J., Wciąż więcej pytań, „Znak” 1995, nr 10.
Kiełmiński Z., Od królewskich do partyjnych rządów, [w:] Z. Kiełmiński, Współczesne systemy polityczne. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2022.
Kiełmiński Z., Struktura gabinetów we współczesnych systemach parlamen-tarnych, [w:] Z. Kiełmiński, Współczesne systemy polityczne. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2022.
Kierkegaard S., Albo-albo, Tom II, Warszawa 1976.
Kochanowski J., Subiektywne granice sprawstwa i odpowiedzialności karnej, Warszawa 1985.
Konopczyński W., Liberum veto. Studium porównawczo-historyczne, Kraków 2002.
Kowalska M., Szeliga Z., Sejmowa kontrola działalności rządu oraz odpowiedzialność rządu przed Sejmem, [w:] M. Żmigrodzki (red.), Polityczno-prawne aspekty transformacji systemowej w Polsce, Lublin 2000.
Kruk M., Funkcja kontrolna Sejmu RP, Warszawa 2008.
Kruk M., Idea stabilności i efektywności rządów w Konstytucji RP z 1997 r., [w:] M. Kruk, Konstytucja. Prawo i praktyka. Wybór studiów, Warszawa 2019.
Kruk M., Konstytucyjny system rządów. Założenia i praktyka, [w:] E. Gdulewicz, W. Orłowski, S. Patyra (red.), 25 lat transformacji ustrojowej w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej, Lublin 2015.
Kruk M., Nowe zasady i instytucje ustrojowe w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. – zagadnienia wybrane, „Nauka” 1997, nr 3.
Kubuj K., Opinia w sprawie zmiany regulaminu Sejmu w celu umożliwienia kandydatowi na Prezesa Rady Ministrów udział w debacie nad wnioskiem w sprawie wyrażenia wotum nieufności wobec Rady Ministrów w trybie art. 158 ust. 1 Konstytucji, „Przegląd Sejmowy” 2014.
Kuca G., Wotum zaufania, [w:] J. Szymanek (red.), Wielki słownik parlamentarny, Warszawa 2018.
Kuciński J., Odpowiedzialność parlamentarna Rady Ministrów i jej członków przed Sejmem na gruncie Konstytucji RP z 1997 roku – aspekty prawnoustrojowe, „Państwo Prawne” nr 1(6)/2016.
Kuciński J., Rada Ministrów in corpore jako organ kontrolowany przez Sejm – rozważania konstytucyjnoprawne, „Studia Prawnoustrojowe” 2018, nr 39.
Kuciński J., Sejmowa kontrola działalności rządu z perspektywy prawno-ustrojowej i praktyki politycznej, Warszawa 2017.
Kuciński J., Prezes Rady Ministrów jako organ podlegający kontroli sejmowej (w świetle regulacji normatywnych), cz. II. Prezes Rady Ministrów jako organ podlegający kontroli sejmowej w innych swoich rolach ustrojowych, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017, nr 3.
Kuderowicz Z., Doktryna moralna młodego Hegla, Warszawa 1962.
Lang W., Obowiązywanie prawa, Warszawa 1962.
Lang W., Struktura odpowiedzialności prawnej (Studium analityczne z dziedziny teorii prawa), UMK, Prawo VIII, Toruń 1968.
Łabno A., Parlamentaryzm zracjonalizowany. Przyczynek do dyskusji, „Przegląd Prawa i Administracji” 2005, Tom LXV.
Łojewska-Krawczyk M., Wolność, wartości i odpowiedzialność we współczesnej kulturze, [w:] M. Łojewska-Krawczyk (red.), Odpowiedzialność centralną kategorią aksjologiczną współczesności, Warszawa 1996.
Łukaszuk L., Demokracja w państwie współczesnym, Warszawa 1983.
Łukaszuk L., Socjaldemokracja współczesna a państwo, Warszawa 1985.
Małajny R.M., Parlamentaryzm europejski, Warszawa 2019.
Małajny R.M., Pojęcie i geneza parlamentaryzmu zracjonalizowanego, [w:] Ł. Baratyński, P. Ramiączek, K. Spryszak (red.), Współczesne wyzwania 
państwa i prawa. Księga jubileuszowa prof. Jerzego Jaskierni z okazji 45-lecia pracy naukowej, Toruń 2017.
Michalik M., O niektórych paradoksach odpowiedzialności, [w:] A.M. de Tchorzewski (red.), Odpowiedzialność jako wartość i problem edukacyjny, Bydgoszcz 1998.
Mojak R., Parlament a rząd w ustroju Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 2007.
Mojak R., Prawnoustrojowa instytucjonalizacja odpowiedzialności politycznej ministrów przed Prezesem Rady Ministrów w Konstytucji RP  
z 2 kwietnia 1997 r., [w:] P. Tuleja, M. Florczak-Wątor, S. Kubas (red.), Prawa człowieka – społeczeństwo obywatelskie – państwo demokratyczne. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Pawłowi Sarneckiemu, Warszawa 2010.
Mołdawa T., Parlament w systemie władz naczelnych Rzeczypospolitej, [w:] E. Zieliński (red.), Polski system polityczny w okresie transformacji, Warszawa 1995.
Mordwiłko J., Czy rezygnacja reprezentanta wnioskodawców, przedkładających wniosek o votum nieufności wobec ministra, wywołuje skutki prawne w sferze możliwości rozpatrzenia wniosku przez Sejm?, [w:] W. Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie), Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, Tom I, Warszawa 2010.
Nagórny J., Wezwanie do odpowiedzialności, [w:] J. Nagórny, A. Derdziuk (red.), Człowiek, sumienie, wartości, Lublin 1997.
Nowacki J., Tobor Z., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 1994.
Nowicka-Kozioł M., Odpowiedzialność w świetle alternatyw współczesnego humanizmu, Warszawa 1997.
Odrowąż-Sypniewski W., Rola przedstawiciela wnioskodawców w procedurze rozpatrywania przez Sejm wniosku o wotum nieufności dla ministra, [w:] W. Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie), Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, Tom I, Warszawa 2010.
Odrowąż-Sypniewski W., Zmiana przedstawiciela wnioskodawców przedkładających wniosek o wotum nieufności wobec ministra, [w:] W. Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie), Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, Tom I, Warszawa 2010.
Opaliński B., Indywidualna odpowiedzialność parlamentarna członków rządu na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2011, nr 4.
Ossowska M., Odpowiedzialność moralna, [w:] M. Ossowska, O człowieku, moralności i nauce, Warszawa 1983.
Pach M., Niekonsekwencje polskiego modelu racjonalizacji parlamentaryzmu (na tle rozwiązań niemieckich), „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 2021, Tom XVIII.
Pach M., Recepcja konstruktywnego wotum nieufności. Artykuł 67 Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec w konfrontacji z rozwiązaniami ustrojowymi Hiszpanii, Belgii, Słowenii, Węgier i Polski, „Studia Iuridica Toruniensia” 2014, Tom XIV.
Pach M., Zakres indywidualnej odpowiedzialności parlamentarnej osoby powołanej w skład Rady Ministrów na więcej niż jeden urząd, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 6.
Pastuszko G., Instytucja konstruktywnego wotum nieufności w systemach ustrojowych państw europejskich – analiza prawno-porównawcza, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 3.
Patyra S., Parlamentaryzm zracjonalizowany a là polonaise – refleksje z perspektywy dwudziestu lat obowiązywania Konstytucji z 1997 r., „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2017, nr 5.
Patyra S., Wotum nieufności wobec ministra jako instrument realizowania funkcji kontrolnej Sejmu, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, Tom XXXI.
Pawlica J., O konfliktach i postawach moralnych, Kraków 1973.
Petrażycki L., Wstęp do nauki prawa i moralności, Warszawa 1959.
Picht G., Pojęcie odpowiedzialności, „Znak” 1979, nr 1–2.
Rakowski M., System parlamentarno-gabinetowy do I wojny światowej, Warszawa 2016.
Redelbach A., Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1994.
Safjan M., Bosek L. (red.), Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87–243, Warszawa 2016.
Sarnecki P., Procedury odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, Tom XXI.
Sartre J.-P., Wolność i odpowiedzialność, [w:] L. Kołakowski, K. Pomian (opr.), Filozofia egzystencjalna , Warszawa 1965.
Schwartländer J., Odpowiedzialność jako podstawowe pojęcie filozoficzne, „Znak” 1995, nr 10.
Sokolewicz W., Artykuł 158, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Tom I, Warszawa 1999.
Sokolewicz W., Artykuł 159, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Tom I, Warszawa 1999.
Sokolewicz W., Artykuł 160, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Tom II, Warszawa 2001.
Stróżewski W., W kręgu wartości, Kraków 1992.
Szeliga Z., Zasada nieodpowiedzialności członków parlamentu w Konstytucji RP z 2 IV 1997 roku, „Zeszyty Naukowe Puławskiej Szkoły Wyższej” 2002.
Szepietowska B., Ustalanie terminu rozpatrzenia i głosowania wniosku o wyrażenie ministrowi wotum nieufności, [w:] W. Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie), Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, Tom I, Warszawa 2010.
Szmyt A., Opinia w sprawie zmiany regulaminu Sejmu w celu umożliwienia kandydatowi na Prezesa Rady Ministrów udziału w debacie nad wnioskiem w sprawie wyrażenia wotum nieufności wobec Rady Ministrów w trybie art. 158 ust. 1 Konstytucji, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 6.
Szmyt A., Podstawy prawne poddania pod rozstrzygnięcie wniosku o wyrażenie wotum nieufności dla wiceprezesa Rady Ministrów Przemysława Gosiewskiego i zastosowanie art. 116 ust. 2 regulaminu Sejmu, [w:] W. Odrowąż-Sypniewski (wybór i opracowanie), Regulamin Sejmu w opiniach Biura Analiz Sejmowych, Tom I, Warszawa 2010.
Szymanek J., Arbitraż polityczny głowy państwa, Warszawa 2009.
Szymanek J., Ciągłość i zmiana konstytucyjnych systemów rządów: egzemplifikacja ewolucji w systemach politycznych, [w:] J. Szymanek, M. Kaczorowska, A. Rothert, Ewolucja, dewolucja, emergencja w systemach politycznych, Warszawa 2007.
Szymanek J., Epistemologia odpowiedzialności politycznej, [w:] Z. Kiełmiński, J. Szymanek (red.), Instytucje prawa konstytucyjnego w perspektywie 
politologicznej, Warszawa 2013.
Szymanek J., System rządów parlamentarnych (ewolucja polityczno-prawnych mechanizmów współpracy i równoważenia legislatywy i egzekutywy), [w:] T. Mołdawa, J. Szymanek (red.), Systemy rządów. Dylematy konstytucyjnej regulacji i praktycznej funkcjonalności, Warszawa 2007.
Szymanek J., Zaleśny J., Charakter prawny regulaminu parlamentarnego, [w:] J. Szymanek, J. Zaleśny (opr.), Polskie Regulaminy Parlamentarne 
1986–2002, Warszawa 2002.
Tischner J., Gra wokół odpowiedzialności, „Znak” 1995, nr 10.
Urbaniak K., Indywidualna odpowiedzialność polityczna ministrów. Wybrane problemy, [w:] B. Przywora, A. Rogacka-Łukasik, K. Skotnicki (red.), Z prawem ustrojowym porównawczym przez ponad półwiecze. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Marianowi Grzybowskiemu z okazji 55-lecia pracy naukowej, Częstochowa 2022.
Wallace R.J., Responsibility and the Moral Sentiments, „Harvard University Press” 1994.
Wiśniewski L., Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego 1996, nr 22.
Wojtyczek K., Art. 115, [w:] A. Szmyt (red.), Komentarz do Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018.
Wojtyczek K., Art. 116, [w:] A. Szmyt (red.), Komentarz do Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018.
Wojtyczek K., Art. 117, [w:] A. Szmyt (red.), Komentarz do Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018.
Woleński J., Analiza i odpowiedzialność, „Znak” 1995, nr 10.
Woźnicki M., Geneza i ewolucja odpowiedzialności politycznej ministra w III Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 2018.
Woźnicki M., Indywidualna odpowiedzialność polityczna ministra w praktyce ustrojowej na gruncie Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 2.
Woźnicki M., Kilka uwag na temat warunków formalnych wniosku o wyrażenie wotum nieufności ministrowi, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 5.
Zawadzka B., Przedstawicielstwo w państwie socjalistycznym, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Zawadzki F., O odpowiedzialności sokratejskiej, „Studia Filozoficzne” 1985, nr 1.
Zieliński E., Nauka o państwie i polityce, Warszawa 1999.
Zieliński M., „Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego” 1997, nr 38.
Zwoliński Z., Istota odpowiedzialności. Warunki formalne i granice, „Etyka” 1993, nr 26.
Żelazny M., Granice odpowiedzialności, „Znak” 1995, nr 10.