Integracja w szkole. Szkoła integracji. Od idei do praktyki edukacyjnej

Spis treści:

Przedmowa (Inetta Nowosad, Mirosław J. Szymański)  
„Studia z pedagogiki szkoły”

Wprowadzenie

Rozdział I. Idea integracji. Wybrane koncepcje – inspiracje do działań praktycznych

1. Metoda projektu
2. Metoda Marii Montessori
3. Ośrodki zainteresowań Ovidiusza Decroly`ego
4. Plan Jenajski Petera Petersena
5. Pedagogika Rudolfa Steinera
6. Ruch nowoczesnej szkoły Celestyna Freineta
7. Plan Daltoński Helen Parkhurst

Rozdział II. Integracja na etapie kształcenia propedeutycznego – założenia a praktyka

1. Pojęcie integracji w kształceniu dzieci na etapie klas I–III. Zapomniane koncepcje teoretyczne polskich pedagogów
2. Kategoria integracji w projektach zmian edukacyjnych
3. Korzyści i źródła zagrożeń płynące z (błędnego) rozumienia idei integracji

Rozdział III. O idei integracji i pedagogice międzykulturowej

1. Edukacja wielokulturowa i edukacja międzykulturowa

Rozdział IV. Sytuacja dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – uwarunkowania integracji z perspektywy pracy nauczyciela i organizacji działań

1. Integracja osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w Polsce
2. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w klasach I–III – możliwości i ograniczenia z perspektywy pracy nauczycieli

Rozdział V. Ku pedagogii szkolnej integracji

1. Położenie i miejsca
2. Kapitał społeczny
3. Środki dydaktyczne

Zamiast zakończenia: (nie)bezpieczna integracja – wymiary na etapie kształcenia propedeutycznego w środowisku zróżnicowanym kulturowo (czyli na co zwrócić uwagę w praktyce)

Materiały dla nauczycieli wspierające pracę dydaktyczno-wychowawczą w obszarze integracji

1. Wybór opracowań dydaktycznych i metodycznych
2. Wybór publikacji dla dzieci
3. Zestawienie adresów instytucji zajmujących się szeroko pojętą integracją

Bibliografia

„Inspiracje Daltońskie. Teoria i Praktyka”, https://dalton.org.pl/produkt/inspiracje-dal-
tonskie-teoria-i-praktyka-nr-14/ [dostęp: 30.10.2024].
„Polska gościnność” w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu. Artyści konfrontują mit naro-
dowy z aktualnym stanem rzeczy, https://kultura.onet.pl/sztuka/polska-goscinnosc-w-
muzeum-wspolczesnym-we-wroclawiu-artysci-konfrontuja-mit-narodowy/4g4h9b0
[dostęp: 30.10.2024].
Abdallah-Pretceille M., L’éducation interculturelle, Presses Universitaires de France, Paris
1999.
Abdallah-Pretceille M., Porcher L., Éducation et communication interculturelle, Presses
Universitaires de France, Paris 1996.
Abramowicz D., Pilna D., Nauczanie poszukujące w geografii w świetle pedagogiki Cele -
styna Freineta, „Prace Komisji Edukacji Geograficznej” 2020, nr 10.
Abramowicz M. (red.), Wielka nieobecna. O edukacji antydyskryminacyjnej w systemie
edukacji formalnej w Polsce, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa
2011.
Academia, https://www.academia.edu/ [dostęp: 30.10.2024].
An Oers B., The Transformative Power of Play: A Cultural-Historical Approach to Play and
Learning, Cambridge University Press, New York 2013.
Antonopoulos G., Winterdyk J. (red.), Racist Victimization. International Reflections and
Perspectives, Taylor & Francis, London – New York 2016.
Archiwum dzienników Haliny Semenowicz, https://www.pedagogika.umk.pl/kpsz/archi-
wum-dziennikow-haliny-semenowicz/ [dostęp: 30.10.2024].
Armitage A., Comparing the Policy of Aboriginal Assimilation Australia, Canada, and New
Zealand, UBC, Vancouver 1995.
Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies, The Little Red Yellow
Black Book: An introduction to Indigenous Australia, Aboriginal Studies, Canberra 2008.
Barłóg K., Wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lek-
kim w różnych formach edukacji wczesnoszkolnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-
szowskiego, Rzeszów 2008.
Bartkowicz Z., Integracyjne lub segregacyjne kształcenie uczniów defektywnych intelektual-
nie a ich osiągnięcia szkolne i przystosowanie, „Psychologia Wychowawcza” 1982, nr 4.
Bednarska  N., Obecność  idei  wielokulturowości  /  międzykulturowości  w  dokumentach
szkolnych, [w:] T. Lewowicki, B. Chojnacka-Synaszko, G. Piechaczek-Ogierman (red.),
Edukacja dzieci i młodzieży w środowiskach zróżnicowanych kulturowo, Wydział Etno-
logii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP
w Warszawie, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Cieszyn – Warszawa – Toruń 2014.
Bereźnicki F., Innowacje pedagogiczne w Polsce (1918–1939), Wyższa Szkoła Pedago-
giczna, Szczecin 1984.
Białowąs A., Nowakowski P.T., Steiner, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii Tom 9,
Wydawnictwo Polskie, Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2008.
Biblioteczka reformy. Ministerstwo Edukacji Narodowej o nadzorze pedagogicznym, Mini-
sterstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2000.
Biblioteczka reformy. Ministerstwo Edukacji Narodowej o reformie programowej – kształce-
nie zintegrowane, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2000.
Bilewicz A., Walasek S. (red.), Rola mniejszości narodowych w kulturze i oświacie polskiej
w latach 1700–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
Błeszyńska K.M., Dzieci obcokrajowców w polskich placówkach oświatowych – perspektywa
szkoły. Raport z badań, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2010.
Bobrowska B., Dr. Jadwiga Młodowska (wychowawczyni i pracownica społeczna), Dom
Książki Polskiej w Warszawie, Drukarnia Poznańska Pawła Madejskiego, Kraków
1935.
Bobrowska-Nowak  W.,  Historia  wychowania  przedszkolnego,  Wydawnictwa  Szkolne
i Pedagogiczne, Warszawa 1983.
Bogucka J., Dziecko z upośledzeniem umysłowym w przedszkolu i szkole integracyjnej,
„Szkoła Specjalna” 1993, nr 3.
Borowiak B., Ikonnikow D., Sadowska A., Gdańskie emancypantki, [w:] E. Furgał (red.),
Szlaki kobiet. Przewodniczka po Polsce emancypantek, Fundacja Przestrzeń Kobiet,
Kraków 2015.
Brown  D.,  Pochowaj  me  serce  w  Wounded  Knee.  Indiańska  historia  amerykańskiego
Zachodu, Iskry, Warszawa 1981.
Brown T.J., Dorothea Dix. New England reformer, Harvard University, Cambridge 1998.
Buchalska-Frysz M., W kultowe postacie filmowe wcielili się uczestnicy Warsztatów Terapii
Zajęciowej w Bełchatowie, „Bełchatów nasze Miasto”, wydanie internetowe, https://
belchatow.naszemiasto.pl/w-kultowe-postacie-filmowe-wcielili-sie-uczestnicy/ar/
c13-8768283 [dostęp: 30.10.2024].
Buchnat M., Formy organizacyjne kształcenia dziecka z lekką niepełnosprawnością intelek-
tualną a jego kompetencje społeczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama
Mickiewicza, Poznań 2015.
Bunda M., Matczak T., O inności inaczej, „Polityka” 2024, nr 43.
Burkovičová R., Pedagogické projektování a prezentace pedagogického projektu v učitelství
pro mateřské školy, PedF, Ostrava 2009.
Burszta W.J., Dobrosielski P., Jaskułowski K., Majbroda K., Majewski P., Rouszer M.,
Naród w szkole. Historia i nacjonalizm w polskiej edukacji szkolnej, Wydawnictwo
Uniwersytet SWPS, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2019.
Cackowska M., Integracja edukacji wczesnoszkolnej – szanse i zagrożenia, [w:] H. Kosętka,
J. Kuźma (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia zintegrowanego, Wydaw-
nictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000.
Cackowska M., Koncepcja integracji w nauczaniu początkowym, „Życie Szkoły” 1994, nr 4.
Cackowska M., Koncepcja integralnego systemu nauczania początkowego, [w:] M. Jako-
wicka (red.), Współczesne przemiany edukacji wczesnoszkolnej. Wyższa Szkoła Peda-
gogiczna, Zielona Góra 1995.
Cackowska M., Nowa koncepcja integralnego systemu nauczania początkowego, Kielce 1993.
Cackowska M., Nowy model edukacji wczesnoszkolnej, [w:] A. Bogaj (red.), Rola i perspek-
tywy reform oświatowych, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 1997.
Cackowska  M.,  Teoriopoznawcze  postawy  integralnej  edukacji  wczesnoszkolnej,  [w:]  
G. Miłkowska-Olejniczak, K. Uździcki (red.), Pedagogika wobec przemian i reform
oświatowych, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra 2000.
Cheba P., Komunikacja perswazyjna w kampaniach społecznych „Wolna Szkoła” – analiza
i interpretacja, „Zmysły – kanony – utopie. Monografia Towarzystwa Doktorantów
Uniwersytetu Jagiellońskiego, tom 1” 2022, nr 1.
Chłodna I., Wychowanie ku pełnemu człowiekowi? Antropozoficzna nauka o wychowaniu
Rudolfa Steinera, [w:] R.T. Ptaszek, D. Sobieraj (red.), Ezoteryzm w zachodniej kultu-
rze, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2013.
Chmaj L., Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, War-
szawa 1962.
Choczyński M., Elementy społecznego charakteru wychowania w pedagogice waldorfskiej,
„Seminare” 2023, nr 33.
Chodkowska M., Byra S., Kazanowski Z. i inni, Stereotypy niepełnosprawności: między
wykluczeniem a integracją, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej,
Lublin 2010.
Chrzanowska A., Asystent kulturowy – innowacyjny model pracy w szkołach przyjmują-
cych dzieci cudzoziemców, „Stowarzyszenie Interwencji Prawnej. Analizy, Raporty,
Ekspertyzy” 2009, nr 5.
Chrzanowska I., Nauczyciele o szansach i barierach edukacji włączającej, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2019.
Chustecka M., Kielak E., Rawłuszko M. (red.), Edukacja antydyskryminacyjna. Ostatni
dzwonek! O deficytach systemu edukacji formalnej w obszarze przeciwdziałania dys-
kryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami. Raport z badań, Towarzystwo
Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2016.
Clanet C., L’interculturel – introduction aux approches interculturelles en éducation et en
sciences humaines, Presses Universitaires du Mirail, Toulouse 1993.
Cohen-Emerique M., L’approche interculturelle auprès des migrants, [w:] G. Legault (red.),
L’intervention interculturelle, Gaëtan Morin Éditeur, Montréal – Paris 2000.
Cukras-Stelągowska J., Edukacja międzykulturowa na poziomie uniwersyteckim w Polsce
w kontekście nabywania nowych kompetencji przez młodzież, „Edukacja Międzykultu-
rowa” 2020, nr 2.
Czyżewski K., Praktyki dialogu międzykulturowego, [w:] K. Czyżewski, J. Kulas, M. Golu-
biewski (red.), Podręcznik dialogu. Zaufanie i tożsamość, Fundacja Pogranicze, Dom
Polski Wschodniej, Sejny – Bruksela 2012.
Decroly O., Boon G., Vers l’école rénovée: Une premiére étape, Office de Publicité, Bruxelles
1921.
Decroly O., Gry wychowawcze jako środek wdrożenia dziecka do czynności umysłowych
i ruchowych: przyczynek do pedagogiki niedorozwiniętych i małych dzieci, Nasza Księ-
garnia, Warszawa 1931.
Demolins E., Nowe wychowanie, E. Wende i S-ka, Warszawa 1900.
Denek K., Pierwszy etap reformowania systemu edukacji w Polsce, [w:] H. Moroz (red.),
Edukacja zintegrowana w reformowanej szkole, Impuls, Kraków 2006.
Dewey J., Moje pedagogiczne credo, [w:] Wybór pism pedagogicznych, Zakład Narodowy
im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967.
Dewey J., My pedagogic creed, E.L. Kellogg & Company, New York – Chicago 1897.
Dewey J., Philosophy of education, [w:] P. Monroe (red.), Cyclopedia of education, vol. 4,
University of Virginia, Macmillan, New York 1913.
Dewey J., Szkoła a społeczeństwo, Żak, Warszawa 2005.
Dewey J., The Child and the Curriculum , University of Chicago Press, Chicago 1902.
Dewey J., The relation of theory to practice in the education of teachers, Ch. McMurray,
National Society for the Scientific Study of Education, University of Chicago, Chicago
1904.
Dewey J., The school and society; being three lectures, supplemented by a statement of the
University Elementary School Chicago, University of Chicago Press, Chicago 1907.
Dobosiewicz S., Reforma szkoły podstawowej, Książka i Wiedza, Warszawa 1971.
Dobrowolska B., Kultura szkoły a różnorodność kulturowa jej uczniów, [w:] J. Nikitoro-
wicz, M. Sobecki, J. Muszyńska (red.), „Pogranicze – Studia społeczne tom XVII. Edu-
kacja międzykulturowa, część II”, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2011.
Dobrowolska B., Postawy nauczycieli wobec edukacji międzykulturowej a kultura szkoły.
Studium społeczno-pedagogiczne, Impuls, Kraków 2015.
Drynda D., Geneza Nowego wychowania w Polsce, [w:] A. Meissner, Cz. Majorek (red.),
Pedagogika  Nowego  Wychowania  w  Polsce  u  schyłku  XIX  i  w  pierwszej  połowie  
XX wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2000.
Dryżałowska  G.,  Integracja  edukacyjna  a  integracja  społeczna,  [w:]  G.  Dryżałowska  
H. Żuraw (red.), Integracja społeczna osób niepełnosprawnych, Żak, Warszawa 2004.
Dryżałowska G., Integracja edukacyjna a społeczna. Satysfakcja z życia osób niedosłyszą-
cych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.
Dryżałowska G., Integracja edukacyjna z innej perspektywy, „Interdyscyplinarne Kontek-
sty Pedagogiki Specjalnej” 2017, nr 16.
DuBois R.D., A school and community project in developing sympathetic attitudes toward
other races and nations, The Service Bureau for Education in Human Relations, Engle -
wood – New York 1934.
DuBois  R.D.,  Adventures  in  intercultural  education.  A  manual  for  secondary  school
teachers, Progressive Education Association, New York 1938.
DuBois R.D., Build together americans. Adventures in intercultural education for the secon-
dary school, Hinds, Hayden & Eldredge, New York 1945.
DuBois R.D., R. Nelson, Methods of achieving racial justice. Discussion outline for church,
school and adult education groups, The Service Bureau for Education in Human Rela -
tions, New York 1936.
Dykcik W., Wprowadzenie w przedmiot pedagogiki specjalnej jako nauki, [w:] W. Dykcik
(red.), Pedagogika specjalna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickie-
wicza, Poznań 2006.
Dymara B., Dziecko w świecie edukacji. Przykłady zajęć kompleksowych. Bliżej integracji osoby
i pedagogiki współbycia, Impuls, Kraków 2009.
Dymara B., Dziecko w świecie edukacji. Podstawy uczenia się kompleksowego, Impuls, Kra-
ków 2009.
Dymara B., Edukacja poprzez język ku językowi. Wyzwania dla kształcenia nauczycieli,
[w:] A.A. Kotusiewicz, G. Koć-Seniuch, J. Niemiec (red.), Myśl pedeutologiczna i dzia-
łanie nauczycieli, Żak, Warszawa-Białystok 1997.
Dymara B., Przestrzenie – obrazy integracji a formy współdziałania, czyli u podstaw ucze-
nia się – nauczania kompleksowego, [w:] B. Dymara (red.), Dziecko w świecie współ-
działania, Impuls, Kraków 2001.
Dz.U. 1991, nr 95, poz. 425.
Dz.U. rok 1961, nr 32, poz. 160, art. 6.
Dz.U. z 23 grudnia 1991
Edukacja dla wszystkich – ramy rozwiązań legislacyjno-organizacyjnych na rzecz wyso-
kiej jakości kształcenia włączającego dla wszystkich osób uczących się, http://krakow-
-srodmiescie.znp.edu.pl/wp-content/uploads/2021/03/MEW_wersja_skrocona.pdf
[dostęp: 30.10.2024].
Federacja Bibliotek Cyfrowych – https://fbc.pionier.net.pl/ [dostęp: 30.10.2024].
Freinet C., Gawędy Mateusza, Wydawca Polskiego Stowarzyszenie Animatorów Pedago-
giki C. Freineta, Otwock – Warszawa 1993.
Freneit C., O szkołę ludową. Pisma wybrane, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wro-
cław 1976.
Fundacja na Rzecz Różnorodności Społecznej, Szkolny Kodeks równego traktowania,
b.m., b.r., https://frs.org.pl [dostęp: 30.10.2024].
Gajdzica (Szafrańska) A., Co się (nie)zmieniło w szkole, czyli o efektach wdrażanej reformy
w klasach I–III, [w:] W. Kojs, Ł. Dawid (red.), Szkoła wobec społecznych i kulturowych
wyzwań globalizacji, Uniwersytet Śląski, Cieszyn 2003.
Gajdzica (Szafrańska) A., Działania nauczycieli w środowisku wielokulturowym – zało-
żenia a praktyka edukacyjna, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-
-Boruta  (red.),  Edukacja  międzykulturowa  –  dokonania,  problemy,  perspektywy,
Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Peda-
gogiczna ZNP, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn – Toruń – Warszawa 2011.
Gajdzica (Szafrańska) A., Efekty spotkań integracyjnych w aspekcie badań wybranych
elementów osobowości uczniów młodszych klas szkoły podstawowej, [w:] J. Łaszczyk
(red.), Pedagogika czasu przemian, Zakład Metodologii Wyższej Szkoły Psychologii
Społecznej, Warszawa 1999.
Gajdzica (Szafrańska) A., Gajdzica Z., Relacje podmiotowe z uczniem niepełnosprawnym
– jako wyzwanie pedagogiczne, [w:] T. Żółkowska (red.), Pedagogika Specjalna – aktu-
alne osiągnięcia i wyzwania, In Plus, Szczecin 2005.
Gajdzica (Szafrańska) A., Gospodarowanie czasem zajęć w kształceniu zintegrowanym,
„Życie Szkoły” 2006, nr 3.
Gajdzica (Szafrańska) A., Kompetencje pedagoga wczesnoszkolnego w warunkach środo-
wiska wielokulturowego, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta
(red.), Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości – studia i doświadczenia
z pogranicza polsko-czeskiego, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Ślą-
skiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn
– Toruń – Warszawa 2008.
Gajdzica (Szafrańska) A., Kształcenie zintegrowane – szansa czy zagrożenie dla opty-
malnego rozwoju uczniów klas niższych? [w:] R. Piwowarski (red.), Dziecko. Sukcesy
i porażki, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2007.
Gajdzica (Szafrańska) A., Nauczanie integracyjne – próba spojrzenia w aspekcie przemian
społeczno-gospodarczych,  [w:]  W.  Kojs,  R.  Mrózek,  R.  Studenski  (red.),  Młodzież
w sytuacji zmian gospodarczych, edukacyjnych, społecznych i kulturowych, Wydawnic-
two Uniwersytet Śląski, Cieszyn 1999.
Gajdzica (Szafrańska) A., Nauczyciele wobec reformy systemu oświaty – spostrzeganie,
dylematy i pokłosie „wielkiej zmiany” (studium przypadku), Wydawnictwo Adam Mar-
szałek, Toruń 2022.
Gajdzica (Szafrańska) A., Reforma oświaty a praktyka edukacji wczesnoszkolnej, Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2006.
Gajdzica (Szafrańska) A., Relacje w klasie, „Życie Szkoły” 2005, nr 7.
Gajdzica (Szafrańska) A., Szkoła wobec międzykulturowości – możliwość realizacji edu-
kacji międzykulturowej w klasach I-III, [w:] T. Lewowicki (red.), Z teorii i praktyki
edukacji międzykulturowej, Uniwersytet Śląski, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP,
Warszawa – Cieszyn 2006.
Gajdzica (Szafrańska) A., Zjawisko marginalizacji, „Życie Szkoły” 2007, nr 2.
Gajdzica (Szafrańska) A., Piechaczek-Ogierman G., Hruzd-Matuszczyk A., Edukacja
postrzegana z perspektywy uczniów, rodziców i nauczycieli ze szkół z polskim językiem
nauczania w wybranych krajach europejskich, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji
Uniwersytetu Śląskiego – Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn – Toruń 2014.
Gajdzica A., Przestrzeń polska w obszarze innego państwa czyli szkoły polskie na obczyźnie.
Teraźniejszość i perspektywy, „Studia Kulturowo-Edukacyjne” 2014, nr 1.
Gajdzica Z., Nieobecne lub zaniedbane w polskiej szkole formy wspierania nauczycieli
w edukacji włączającej, „Studia z Teorii Wychowania” 2022, nr 3.
Gajdzica Z., Przestrzeń w procesie integracyjnego kształcenia uczniów niepełnosprawnych,
„Szkoła Specjalna” 2007, nr 4.
Gajdzica Z., Sytuacje trudne w opinii nauczycieli klas integracyjnych, Impuls, Kraków 2007.
Gajdzica Z., Uczeń z lekką niepełnosprawnością intelektualną w szkole ogólnodostępnej.
Nauczyciele o (nie)zmienianej sytuacji w kontekście kultury szkoły inkluzyjnej, Wydaw-
nictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
Gajdzica Z., Wrastanie w rolę Innego, czyli o aprioryzmie społecznym wobec absolwentów
szkoły specjalnej, [w:] B. Jachimczak, B. Olszewska, D. Podgórska-Jachnik (red.), Miej-
sce Innego we współczesnych naukach o wychowaniu, Satori Druk, Łódź 2007.
Gajdzica Z., Wybrane pułapki niewspółmierności w badaniach świata osób z niepełno-
sprawnością, [w:] M. Dudzikowa, S. Juszczyk (red.), Pułapki epistemologiczne i meto-
dologiczne w badaniach nad edukacją: jak sobie z nimi radzić? Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Śląskiego, Katowice 2017.
Gajdzica Z., Wykształcenie nauczycieli pracujących w klasach integracyjnych, [w:] Z. Gaj-
dzica (red.), Społeczne i edukacyjne uwarunkowania rozwoju oraz funkcjonowania
dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością, Impuls, Kraków 2009.
Gawlicz K., Rudnicki P., Starnawski M. (red.), Dyskryminacja w szkole – obecność nie-
usprawiedliwiona. O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji
formalnej w Polsce. Raport z badań, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej,
Warszawa 2015.
Gierak-Onoszko J., 27 śmierci Toby’ego Obeda, Dowody na Istnienie, Warszawa 2019.
Głowacka-Grajper M., Dobry gość. Stosunek nauczycieli szkół podstawowych do dzieci
romskich i wietnamskich, Wydawnictwo ProLog, Warszawa 2006.
Głowacka-Grajper M., Mniejszościowe grupy etniczne w systemie szkolnictwa w Polsce.
Przekaz kulturowy a więź etniczna, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, War-
szawa 2009.
Gomułka W., Referat na naradzie aktywu oświatowego 24 września 1958 roku.
Grabowska B., Lewowicki T., Szczurek-Boruta A. (red.), Przemiany społeczno-cywiliza-
cyjne i edukacja szkolna – problemy rozwoju indywidualnego i kształtowania się toż-
samości, Uniwersytet Śląski – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP
w Warszawie, Impuls, Cieszyn – Warszawa – Kraków 2005.
Grabowska B., Poczucie tożsamości młodzieży uczącej się w szkołach z polskim językiem
nauczania  na  Białorusi,  Ukrainie  i  w  Republice  Czeskiej  –  studium  porównawcze,
Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego – Wydawnictwo Adam
Marszałek, Cieszyn – Toruń 2013.
Grzegorzewska M., Analiza wartości rewalidacyjnych metody ośrodków pracy, „Szkoła
Specjalna” 1957, nr 1.
Grzybowski P.P., „Beka z nienormalsów“, czyli satyryczny obraz niepełnosprawnych w kul-
turze masowej, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2014, nr 6.
Grzybowski P.P., Doktor klaun! Terapia śmiechem, wolontariat, edukacja międzykultu-
rowa, Impuls, Kraków 2012.
Grzybowski P.P., Edukacja europejska – od wielokulturowości ku międzykulturowości,
Impuls, Kraków 2009.
Grzybowski P.P., Edukacja międzykulturowa – konteksty. Od tożsamości po język między-
narodowy, Impuls, Kraków 2012.
Grzybowski P.P., Europejski wymiar edukacji – ideologiczny bubel czy kamień milowy edu-
kacji międzykulturowe? [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), Polityka spo-
łeczna i oświatowa a edukacja międzykulturowa, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie,
Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Cieszyn – Warszawa 2005.
Grzybowski  P.P.,  Idzikowski  G.,  Inni,  Obcy  –  ale  Swoi.  O  edukacji  międzykulturowej
i wspólnocie w szkole integracyjnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wiel-
kiego, Bydgoszcz 2018.
Grzybowski P.P., Marszałek M., Skauting i harcerstwo a idea międzykulturowości i edukacji
w warunkach zróżnicowania kulturowego, „Edukacja Międzykulturowa” 2023, nr 3.
Grzybowski P.P., Prekursorki i pionierki edukacji równościowej, antydyskryminacyjnej
i międzykulturowej. Przyczynek do genezy pedagogiki międzykulturowej, „Edukacja
Międzykulturowa” 2019, nr 2.
Grzybowski P.P., Ruch spirytystyczny – zapomniana w Europie forma aktywności społecz-
nej, [w:] E. Karcz-Taranowicz (red.), Tradycje i perspektywy edukacji. Czesko-polskie
studia pedagogiczne, tom 6, Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Palackiego w Oło-
muńcu, Opole 2014.
Grzybowski  P.P.,  Szkoła  różnorodna  kulturowo  w  Polsce.  Doświadczenia  bydgoskich
nauczycieli w pierwszym okresie wojny w Ukrainie, „Edukacja Międzykulturowa” 2023,
nr 2.
Grzybowski P.P., Śmiech w edukacji. Od szkolnej wspólnoty śmiechu po edukację między-
kulturową, Impuls, Kraków 2015.
Grzybowski P.P., Świadkowie i sąsiedzi. Ku nowym kategoriom pojęciowym oraz perspek-
tywom praktyki w edukacji międzykulturowej, [w:] E. Ogrodzka-Mazur, G. Błahut,
G.  Piechaczek-Ogierman  (red.),  Poznawanie  kultur:  ku  edukacji  antropologicznej
i międzykulturowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2020.
Grzybowski  P.P.,  Wspólny  język  –  utopia  czy  środek  edukacji  międzykulturowej?  [w:]  
T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.), Język, komunikacja i edukacja w spo-
łecznościach wielokulturowych, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła
Pedagogiczna ZNP, Cieszyn – Warszawa 2004.
Gvórak-Sosnowska K., Modrzejewska-Leśniewska J., Tołczyk A., Islam i muzułmanie
w podręcznikach szkolnych, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2023.
Gwardys-Szczęsna S., Pedagogika Celestyna Freienta. Inspiracja dla nauczycieli przedmio-
tów przyrodniczych, „Refleksje” 2014, nr 4.
Halik T., Nowicka E., Połeć W., Dziecko wietnamskie w polskiej szkole. Zmiana kulturowa
i strategie przekazu kultury rodzimej w zbiorowości Wietnamczyków w Polsce, Wydaw-
nictwo ProLog, Warszawa 2006.
Hamaïde A., La Méthode Decroly, Delachaux & Niestlé, Neuchâtel – Paris 1922.
Hamaïde A., Metoda Decroly, Nasza Księgarnia, Warszawa 1932.
Hanszke E., Siła Kobiet. Projekt Opolskiego Stowarzyszenia Rehabilitacji i Uniwersytetu
Opolskiego, „Nowa Trybuna Opolska. Dodatek Ona”, wydanie internetowe, https://
nto.pl/sila-kobiet-projekt-opolskiego-stowarzyszenia-rehabilitacji-i-uniwersytetu-
opolskiego-wystawe-zdjec-mozna-ogladac-w-filharmonii/ar/13749872  [dostęp:
30.10.2024].
Hartman A., A War for the Soul of America. A History of the Culture Wars, University of
Chicago, Chicago 2015.
Haskell E., Lance. A novel about multicultural men, The John Day Company, New York 1941.
Hass L., Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1982.
Hejnicka-Bezwińska T., Pedagogika pozytywistyczna, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski
(red.), Pedagogika – podręcznik akademicki. Tom 1, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003.
Hessen S., Struktura i treść szkoły współczesnej, Żak, Warszawa 1997.
Hohendorf G., Rupp H.F. (red.), Diesterweg. Pädagogik – Lehrerbildung – Bildungspolitik,
Deutscher Studien, Weinheim 1990.
Horyń J., Spotkanie z Innym w szkolnej ławie. Romska tożsamość, [w:] J. Nikitorowicz,
M. Sobecki, J. Muszyńska (red.), „Pogranicze – Studia społeczne, tom XVII. Edukacja
międzykulturowa, część II”, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok 2011.
Hrabar R., „Lebensborn” – czyli źródło życia, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1966.
Hrabar R., Hitlerowski rabunek dzieci polskich, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1966.
https://asywszkole.pl/ [dostęp: 30.10.2024].
https://csw.torun.pl/wystawy-2/wystawa-patricia-piccinini-jestesmy-36459/  [dostęp:
30.10.2024].
https://dalton.org.pl/ [dostęp: 30.10.2024].
https://dalton.org.pl/jadwiga-mlodowska-prekursorka-planu-daltonskiego-w-polsce/
[dostęp: 30.10.2024].
https://naszahistoria.pl/kobiety-w-nauce-to-one-zmienialy-polska-edukacje-5-
niezwyklych-zyciorysow-z-okazji-miedzynarodowego-dnia-kobiet/ga/c5-16085555/
zd/54948757 [dostęp: 30.10.2024].
https://stronarasz.idu.edu.pl/index.php/2011-11-25-07-20-55/89-idee-wychowawcze
[dostęp: 30.10.2024].
https://szkola-roznorodnosci.org/ [dostęp: 30.10.2024].
https://us.edu.pl/wydzial/wsne/wp-content/uploads/sites/20/Bez-kategorii/9.-Wykaz-
publikacji-w-serii-„Edukacja-Miedzykulturowa-List-of-works-published-in-the-
series-Intercultural-Education.pdf [dostęp: 30.10.2024].
https://waldorf-bielsko.edu.pl/Info-Szkoly-waldorfskie [dostęp: 30.10.2024].
https://www.nowaera.pl/oferta-edukacyjna/reforma-2017/szkola-podstawowa/chemia/
ok-czas-na-ocenianie-ksztaltujace [dostęp: 30.10.2024].
Hulek A., Pedagogika rewalidacyjna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.
Hulek A., Teoria i praktyka rehabilitacji inwalidów. Analiza w aspekcie fizycznym, psycho -
logicznym, społecznym i zawodowym, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich,
Warszawa 1969.
Jakowicka M., Aktualne problemy edukacji wczesnoszkolnej, [w:] M. Jakowicka (red.),
Współczesne przemiany edukacji wczesnoszkolnej, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Zie-
lona Góra 1995.
Jakowicka M., Teoretyczne i praktyczne aspekty integracji kształcenia w klasach początko-
wych, [w:] M. Jakowicka (red.), Teoria i praktyka kształcenia wczesnoszkolnego, Wyż-
sza Szkoła Pedagogiczna, Zielona Góra 1987.
Janiszewska-Nieścioruk Z., (Nie)dojrzałość proinkluzyjnych zmian w kształceniu osób z nie-
pełnosprawnością. Niepełnosprawność, „Dyskursy Pedagogiki Specjalnej” 2016, nr 22.
Janus A., Jarzyńska K., Kobielska M., Małczyński J., Muchowski J., Mytych J., Posłuszny
Ł., Siewior K., Smykowski M., Suszkiewicz K., Szczepan A., Nie-miejsca pamięci.  
Elementarz, Ośrodek Badań nad Kulturami Pamięci, Kraków 2017.
Januszewska E., Manista U., Dziecko „inne” kulturowo w Polsce. Z badań nad edukacją
szkolną, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017.
Jendza J., Pomiędzy zabaw(k)ą a materiałem i pracą w praktyce pedagogii Montessori,
„Problemy Wczesnej Edukacji” 2022, nr 1.
Kaczyńska H., Owidiusz Decroly jako twórca nowej metody, „Sprawy nauczycielskie”
1933, nr 2.
Kalukin R., Starczewska K., Szkoła hipokryzji, „Newsweek” 2016, nr 40.
Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B., Podstawy pedagogiki przedszkolnej z meto-
dyką, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków 2011.
Kata G., Łuczyńska A., Plichta P., Poleszak W., Pyżalski J., Razem w klasie. Dzieci z Ukra-
iny w polskich szkołach Potencjały i wyzwania w budowaniu wielokulturowej szkoły
w kontekście wojny w Ukrainie według nauczycieli i nauczycielek Raport z badania,
Fundacja Szkoła z klasą, b.m. wrzesień 2022.189 Bibliografia
Kierski F., Jan Henryk Pestalozzi. Tom 1–3, Nasza Księgarnia, Łódź 1927.
Kilpatrick H., The Project Method: The Use of the Purposeful Act in the Education  Process,
Teachers College Record, Columbia University, New York 1918.
Kilpatrick W.H., The Project Method , Teachers College, Columbia University, New York
1918.
Kirenko J., Indywidualna i społeczna percepcja niepełnosprawności, Wydawnictwo Uni-
wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2007.
Kofta M., Percepcja społecznego konsensusu, myślenie stereotypowe a skłonność do uprze-
dzeń, [w:] M. Lewicka, J. Grzelak (red.), Jednostka i społeczeństwo, Gdańskie Wydaw-
nictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.
Kolasa-Skiba A., Skiba W., Wpływ pedagogiki Marii Montessori na wszechstronny rozwój
dzieci, „Edukacja – Terapia – Opieka” 2021, Tom 3.
Kołodziej A., Niesporek-Szambruska B., O dialogu kultur w edukacji polonistycznej (na
poziomie szkoły podstawowej), Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2010.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, https://www.gov.pl/web/rodzina/konwen-
cja-o-prawach-osob-niepelnosprawnych [dostęp: 30.10.2024].
Kopińska V., Edukacja obywatelska w szkole. Krytyczna analiza dyskursu podręczników
szkolnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2017.
Kosakowski Cz., Nauczanie zintegrowane w kształceniu specjalnym, [w:] H. Kosętka,
J. Kuźma (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia zintegrowanego, Wydaw-
nictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000.
Kosowicz A., Dziecko cudzoziemskie w polskim systemie edukacyjnym. Edukacja między-
kulturowa w wymiarze praktycznym, [w:] A. Paszko (red.), Edukacja międzykulturowa
w Polsce wobec nowych wyzwań, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Kraków 2011.
Kossak-Główczewski K., Kożyczkowska A. (red.), Wielokulturowość. Między edukacją
regionalną i edukacją międzykulturową. Dylematy i konteksty tożsamościowe, Impuls,
Kraków 2015.
Kowalczyk A., Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich,
Wydawnictwo WAB, Warszawa 2018.
Kozakiewicz M., Reforma treści nauczania też kosztuje, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1960, nr 4.
Kraditor  A.S.,  The  ideas  of  the  woman  suffrage  movement:  1890–1920 ,  W.W.  Norton  
& Company, New York 1981.
Kubin K., Pogorzała E. (red.), Raport z badania systemu nauczania dzieci cudzoziemskich
języka polskiego jako drugiego/obcego w szkołach w Polsce, Fundacja na rzecz Różno-
rodności Społecznej, Warszawa 2014.
Kubin K., Świerszcz J., Wyzwania dla szkoły różnorodnej. Wstępna analiza mechanizmów
wykluczania dzieci i rodzin imigranckich w strukturach szkoły w Polsce, [w:] A. Paszko
(red.), Edukacja międzykulturowa w Polsce wobec nowych wyzwań, Stowarzyszenie
Willa Decjusza, Kraków 2011.
Kujawiński  J.,  Metody  edukacyjne  nauczania  i  wspierania  w  klasach  początkowych,
Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 1998.
Kurdybacha Ł., Z dziejów pedagogiki ariańskiej, [w:] Ł. Kurdybacha, Pisma wybrane.
Tom II, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1976.
Kwella M., Laboratoryjny Plan Daltoński według Helen Parkhurst, „Annales Universitatis
Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia” 2022, vol. XXXV.
Kwiatkowska L.J.K., Montessori: Życie i myśl, Impuls, Kraków 2006.
Landau-Czajka A., Koledzy czy wrogowie. Obraz mniejszości narodowych w podręcznikach
szkolnych okresu międzywojennego, „Biuletyn ŻIH” 1997, nr 3–4.
Landau-Czajka A., Wielki „Mały Przegląd”. Społeczeństwo i życie codzienne w II Rzeczypo-
spolitej w oczach korespondentów „Małego Przeglądu”, Żydowski Instytut Historyczny
im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2018.
Lech K., Nauczanie wychowujące, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, War-
szawa 1967.
Lech K., Radwiłowiczowa M., Wróbel T., Cydzik Z., Słobodzian Z. (red.), Organizacja
pracy uczniów w nauczaniu początkowym, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, War-
szawa 1963.
Lech K., Reforma szkolna potrzebna i realna, „Głos Nauczycielski” 1960, nr 8.
Lech K., Rozwijanie myślenia uczniów przez łączenie teorii z praktyką, Państwowe Zakłady
Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1960.
Lech K., System nauczania, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1964
Lewowicki T. (red.), Dzieci z Zaolzia (z badań osobowości uczniów szkół podstawowych
z polskim językiem nauczania), Uniwersytet Śląski – Filia w Cieszynie, Cieszyn 1992.
Lewowicki T., A. Szczurek-Boruta (red.), Szkoła na pograniczach, Uniwersytet Śląski,
Katowice 2000.
Lewowicki T., Edukacja międzykulturowa – kilka lat później. Zmiana uwarunkowań, pyta-
nia o kondycję, wyzwania, „Edukacja Międzykulturowa” 2017, nr 2.
Lewowicki T., Nikitorowicz J., Szczu rek-Boruta A. (red.), Szkolnictwo z polskim językiem
nauczania  w  państwach  europejskich  –  stan,  problemy  i  perspektywy,  Uniwersytet
w Białymstoku, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa
Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Mię-
dzykulturowej, Białystok – Cieszyn – Warszawa 2010.
Lewowicki T., Nikitorowicz J., Szczurek-Boruta A. (red.), Szkoły dla mniejszości narodo-
wych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy i perspektywy, Wyższa Szkoła
Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu
Śląskie go, Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Mię-
dzykulturowej, Warszawa – Cieszyn – Białystok 2013.
Lewowicki T., Problemy teorii i praktyki pedagogiki wczesnoszkolnej, [w:] S. Palka (red.),
Teoretyczne odniesienia i praktyczne rozwiązania w pedagogice wczesnoszkolnej, Śląsk,
Katowice 1994.
Lewowicki T., W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki (red.),
Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, Uniwersytet Śląski, Katowice 2000.
Lewowicki T., W sprawie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, „Ruch Pedagogiczny”
1991, nr 1/2.
Linke K., Nauczanie łączne i nauczanie języka ojczystego w szkole powszechnej, Gebethner
i Wolff, Warszawa 1933.
Lipińska-Lokś J., Zmiany stosunków między dziećmi pełnosprawnymi i dziećmi z niepełno-
sprawnością w klasach integracyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego,
Zielona Góra 2011.
Lipkowski O., Problem integracji, „Szkoła Specjalna” 1976, nr 1.
Lissner Studio (oprac.), Tolerancja, Polska 2012.
Lyndall G., Vindication: A life of Mary Wollstonecraft, Virago, London 2005.
Maciaszek M., Treść kształcenia i wychowania w reformach szkolnych PRL, Książka i Wie-
dza, Warszawa 1980.
Maćkowiak A., Nauczanie łączne dawniej i dziś, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Poznań 1970.
Markowska-Manista U., Dąbrowa E., Uczeń jako „Inny” w polskiej przestrzeni edukacyjnej
– krytyczne spojrzenie na szkołę w kontekście zróżnicowania kulturowego, „Edukacja
Międzykulturowa” 2016, nr 5.
Markowska-Manista U., Walka ze stereotypami odmienności kulturowej – szkolne i pozasz-
kolne pola bitewne, [w:] M. Dudzikowa, S. Jaskulska (red.), Twierdza. Szkoła w meta-
forze militarnej. Co w zamian? Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Marzec B., Nowa wielokulturowa rzeczywistość polskiej szkoły, Akademia Humanitas,
Sosnowiec 2023.
Matuszewska E.M., Maria Montessori: Życie i dzieło, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-
szawa 2008.
Mauviel M., Qu’appelle-t-on études interculturelles en sciences humaines et en sciences de
l’éducation? Esquisse d’un etat de la question, [w:] C. Clanet (red.), L’interculturel en édu-
cation et en sciences humaines, vol. 1, Presses Universitaires du Mirail, Toulouse 1985.
Mencel M., Rada szkoły, Impuls, Kraków 2008.
Mendel M., Boryczko M., Jaworska-Matys D., Dialog międzykulturowy i polska szkoła,
[w:]  K.  Kossak-Główczewski,  A.  Kożyczkowska  (red.),  Wielokulturowość.  Między
edukacją regionalną i edukacją międzykulturową. Dylematy i konteksty tożsamościowe,
Impuls, Kraków 2015.
Mialaret G., La multiculturalité et l’éducation au XXI siècle, [w:] L. Marmoz, M. Derrij
(red.), L’interculturel en questions. L’autre, la culture et l’éducation, L’Harmattan, Paris
2001.
Mieszkańcy  Starego  Fordonu  powracają,  https://www.bydgoszcz.pl/aktualnosci/tresc/
mieszkancy-starego-fordonu-powracaja/ [dostęp: 30.10.2024].
Mikina A., Jak wykonywać zadania metodą projektów? Poradnik dla ucznia, Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997
Mikina A., Metoda projektów w kreowaniu przedsiębiorczych podstaw uczniów (podręcznik
do Liceum Technicznego), Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997
Mikina A., Zając B., Jak wdrażać metodę projektów, Impuls, Kraków, 2006.
Mikrut A., Wyczesany J., Elementy metodyki nauczania początkowego dzieci upośledzo-
nych umysłowo, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Kraków 1998.
Miksza M., Zrozumieć Montessori czyli Maria Montessori [1870–1952] o wychowaniu
dziecka, Impuls, Kraków 2018.
Mikszta M., Zrozumieć Montessori czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Impuls,
Kraków 2020.
Mirski J., Plan Jenajski jako szkoła Wyższa Szkoła Wspólnoty, Nasza Księgarnia, Warszawa
1932.
Misiejuk D., Stereotypy i uprzedzenia w klasie szkolnej, [w:] J. Nikitorowicz (red.), Edu-
kacja międzykulturowa w kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów, Trans Humana, Bia-
łystok 1995.
Młynarczuk-Sokołowska A. (red.), Ku szkole wzmacniającej potencjał uczniów ze środowi-
ska migracyjnego. Raport z badań, Fundacja Otwarta Edukacja, Białystok 2022.
Młynarczuk-Sokołowska A., Codzienność polskiej szkoły z perspektywy dzieci i młodzieży
ze środowisk przymusowych migrantów, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku,
Białystok 2023.
Młynarczuk-Sokołowska A., Od Obcości do Inności. Międzykulturowa edukacja niefor-
malna  na  przykładzie  działań  polskich  organizacji  pozarządowych,  Wydawnictwo
Akademickie Żak, Warszawa 2016.
Młynarczuk-Sokołowska A., Szostak-Król K., Uczniowie cudzoziemscy w polskiej szkole
– problemy, wyzwania i egzemplifikacje działań metodycznych, [w:] E. Śmiechowska-
-Petrovskij (red.), Dzieci z trudnościami adaptacyjnymi w młodszym wieku szkolnym.
Aspekty rozwojowe i edukacyjne w kontekście specyfiki różnic kulturowych , Wydawnic-
two Naukowe UKSW, Warszawa 2016.
Montessori M., Domy dziecięce: Metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu
najmłodszych dzieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Montessori M., Dziecko w rodzinie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
Montessori M., Education for a New World, Montessori – Pierson Publishing Company,
Amsterdam 2014
Montessori M., Jak dobrze wychować dziecko. Pedagogika Montessori dla najmłodszych,
Laurum, Warszawa 2010.
Montessori M., Metoda Montessori: Charakterystyka, Palatum, Łódź 2004
Montessori M., O kształtowaniu się człowieka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2019.
Montessori M., Odkrycie dziecka, Palatum, Łódź 2014.
Montessori M., Pomóż mi zrobić to samodzielnie: Pedagogika Marii Montessori w domu
i w przedszkolu. Przekład Charlotte Poussin na podstawie prac Marii Montessori, RM,
Warszawa 2018.
Montessori M., Sekret dzieciństwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
Montessori M., Umysł dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
Montessori M., Wykłady londyńskie 1946, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.
Moraczewska B., Plan daltoński jako narzędzie dla współczesnej edukacji. Konieczność czy
ekstrawagancja? „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość” 2013, t. X.193 Bibliografia
Muszyńska I., Pańczyk J., Funkcjonowanie metody ośrodków pracy w szkole podstawowej dla
lekko upośledzonych umysłowo, Wyższa Szkoła Psychologii Społecznej, Warszawa 1991
Muszyńska Ł., Integralne nauczanie i wychowanie w klasach I–III, Państwowe Wydawnic-
two Naukowe, Warszawa 1974.
Naczelna Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli. Wspieranie kształcenia specjal-
nego uczniów z niepełnosprawnościami w ogólnodostępnych szkołach i przedszkolach,
Delegatura NIK w Kielcach, Kielce 2018.
Nawroczyński B., O wychowaniu i wychowawcach, Nasza Księgarnia, Warszawa 1968.
Nawroczyński B., Przedmowa do wydania polskiego, [w:] P. Petersen, Szkoła wspólnoty
życia; Plan Jenajski Wolnej Powszechnej Szkoły, Nasza Księgarnia, Warszawa 1934.
Nawroczyński  B.,  Zasady  nauczania,  Zakład  Narodowy  im.  Ossolińskich,  Wrocław  
– Warszawa – Kraków 1961.
Neville A.O., Australia’s coloured minority. Its place in the community, Currawong Publi-
shing Company, Sydney 1947.
Niesporek-Szamburska B., Wójcik-Dudek M. (red.), Wyczytać świat – międzykulturowość
w literaturze dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.
Nikitorowicz J., Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej,
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Nikitorowicz J., Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, Trans Humana, Bia-
łystok 1995.
Nikitorowicz J., Wartości etnosu jako podstawa kształtowania tożsamości wielokulturowej,
podłoże konfliktów kulturowych i cel edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki,
E. Ogrodzka-Mazur, A. Gajdzica (red.), Świat wartości i edukacja międzykulturowa,
Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie,
Cieszyn-Warszawa 2003.
Nowacki T., O metodzie projektów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995
Nowak A., Edukacja włączająca w opiniach i ocenach nauczycieli: doniesienie z badań,
„Studia Pedagogiczne” 2020, nr 35.
Nowakowska-Siuta R., Prawo do równych szans. Uczniowie niepełnosprawni w polskiej
szkole ogólnodostępnej, [w:] M.J. Szymański, B. Walasek-Jarosz, Z. Zbróg (red.), Zro-
zumieć szkołę. Konteksty zmiany, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej,
Warszawa 2016.
Nowicka E., Nawrocki J. (red.), Inny – obcy – wróg. Swoi i obcy w świadomości młodzieży
szkolnej i studenckiej, Oficyna Naukowa, Warszawa 1996.
Obuchowska I. (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Wydawnictwa Szkolne i Peda-
gogiczne, Warszawa 1995.
Odrowąż-Coates  A.,  Obecne  –  nieobecne.  Wątki  dotyczące  islamu  i  muzułmanów
w doświadczeniach uczestników procesów edukacyjnych w polskich szkołach, Szkoła
Główna Handlowa, Warszawa 2023.
Ogrodzka-Mazur E., Klajmon-Lech U., Różańska A., Tożsamość kulturowa, religijność
i edukacja religijna postrzegana z perspektywy społeczności szkół z polskim językiem
nauczania w wybranych krajach europejskich, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji
Uniwersytetu Śląskiego – Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn – Toruń 2014.
Okoń W., Dziesięć szkół alternatywnych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, War-
szawa 1999.
Okoń W., O wielostronnym uczeniu się, „Życie Szkoły” 1965, nr 7.
Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego, Nasza Księgarnia, Warszawa 1967.
Okoń W., Podstawy wykształcenia ogólnego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, War-
szawa 1976.
Okoń W., Problem wielostronności w nauczaniu literatury, „Polonistyka” 1980, nr 6.
Okoń W., Wielostronne uczenie się a problem aktywności uczniów, „Nowa Szkoła” 1965,
nr 7/8.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Żak, Warszawa 1995.
Parafiniuk-Soińska J., Edukacja wczesnoszkolna w okresie przemian, „Nauczanie Począt-
kowe” 1994, nr 3.
Parafiniuk-Soińska J., Współczesne przemiany w edukacji wczesnoszkolnej, [w:] S. Palka
(red.), Teoretyczne odniesienia i praktyczne rozwiązania w pedagogice wczesnoszkolnej,
Śląsk, Katowice 1994.
Parkhurst H., Wykształcenie według Planu Daltońskiego, Książnica Atlas, Lwów – War-
szawa 1928, s. 51.
Parkhurst H.: Education on the Dalton Plan, E.P. Dutton & Company, New York 1922.
Parkhurst H., Exploring Children’s World, Appleton-Century-Crofts, New York 1951.
Petersen P., Przedmowa Autora do wydania I-go, II-go i III-go, [w:] P. Petersen, Szkoła
Wspólnoty życia. Plan Jenajski wolnej powszechnej szkoły Ludowe, Nasza Księgarnia,
Warszawa 1934.
Piaget J., Nécessité et signification des recherches comparatives en psychologie génétique,
„International Journal of Psychology” 1966, nr 1.
Piechaczek-Ogierman G., Szkoła w środowisku wielokulturowym i jej rola w kształtowaniu
tożsamości uczniów, „Edukacja Międzykulturowa” 2016, nr 5.
Pietrzyk Z., Andrzej Glaber z Kobylina, [w:] J. Miklaszewska, J. Mizera (red.), Złota księga
Wydziału Filozoficznego , Księgarnia Akademicka, Wydział Zarządzania i Komunika-
cji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
Piotrowska-Marchewa M., Potrzebne państwu polskiemu. Nauczycielki w systemie publicz-
nych szkół powszechnych Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939), Księgarnia Akade-
micka, Kraków 2023.
Plowden Report: Children and their Primary Schools, vol. 1, Her Majesty’s Stationery
Office, London 1967.
Polišenský J., Komenský, muž labyrintů a naděje, Academia, Praha 1996.
Połeć W., Reprodukcja mniejszości. Romowie w polskiej szkole, [w:] E. Nowicka, B. Cie-
ślińska (red.), Wędrowcy i migranci. Pomiędzy marginalizacją a integracją, Zakład
Wydawniczy Nomos, Kraków 2005.195 Bibliografia
Porcher L., Education des enfants de migrants. Une pédagogie interculturelle sur le terrain,
Conseil de l’Europe, Strasbourg 1979.
Potocka B., Nowak L., Projekty edukacyjne, poradnik dla nauczycieli, SFS, Kielce 2002.
Potocki A., Cichy memoriał / Arkadiusz Andrejkow, Libra, Rzeszów 2021.
Program Nauczania ośmioklasowej szkoły podstawowej (tymczasowy), Państwowe Zakłady
Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1963.
Program nauczania w szkole podstawowej, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych,
Warszawa 1959.
Programy dziesięcioletniej szkoły średniej, Instytut Programów Szkolnych Ministerstwa
Oświaty i Wychowania, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1977.
Programy dziesięcioletniej szkoły średniej. Część I, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1977.
Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego Dz.U., 1999, nr 12/96.
Rabczuk W., Europejskie ramy prawne edukacji międzykulturowej i dialogu międzykultu-
rowego, „Edukacja Międzykulturowa” 2014, nr 4.
Rabczuk W., Polityczne i prawne aspekty edukacji międzykulturowej i dialogu międzykul-
turowego, [w:] K. Kossak-Główczewski, A. Kożyczkowska (red.), Wielokulturowość.
Między edukacją regionalną i edukacją międzykulturową. Dylematy i konteksty tożsa-
mościowe, Impuls, Kraków 2015.
Rabczuk W., Zwalczanie nierówności oraz wykluczenia edukacyjnego i społecznego w poli-
tyce szkolnej, [w:] T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, J. Suchodolska (red.), Pedagogika
międzykulturowa wobec wykluczenia społecznego i edukacyjnego, Wydział Etnologii
i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w War-
szawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn – Warszawa – Toruń 2011.
Radziewicz  J.,  Środowisko  społeczno-wychowawcze  szkoły,  [w:]  T.  Pilch,  I.  Lepalczyk
(red.), Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Wydawnictwo Żak,
Warszawa 1995.
Reforma Systemu Edukacji. Projekt. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa maj
1998.
Researchgate, https://www.researchgate.net/ [dostęp: 30.10.2024].
Rogucka B., Doktor Jadwiga Młodowska (1882–1934), „Scientific Bulletin of Chełm – Sec -
tion of Pedagogy” 2010, nr 1.
Röhner  R.,  Plan  daltoński  wzorcowym  narzędziem  dla  współczesnej  edukacji,  „Bliżej
Przedszkola” 2011, nr 11.
Rowid H., System daltoński w szkole powszechnej: z zagadnień współczesnej metodyki,
Gebethner i Wolff, Warszawa 1933.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warun-
ków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełno-
sprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
Dz.U., 2017 poz. 1578.196 Integracja w szkole – szkoła integracji. Od idei do praktyki edukacyjnej
Rozporządzenie Ministra Edukacji zmieniające rozporządzenie w sprawie oceniania, klasy-
fikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych, https://legislacja.
rcl.gov.pl/projekt/12381254 [dostęp 30.10.2024].
Rupp H.F., Fr.A.W. Diesterweg. Pädagogik und Politik, Muster-Schmidt, Göttingen  
– Zürich 1989.
Rzecznik Praw Obywatelskich, Równe traktowanie w szkole. Raport z badania w szkołach
oraz analiza ilościowa programów wychowawczo-profilaktycznych , Biuro Rzecznika
Praw Obywatelskich, Warszawa 2021.
RZECZoPRAWIE:  Jolanta  Ojczyk:  reforma  oświaty  –  co  się  zmieni  w  roku  szkolnym
2016/2017, „Rzeczpospolita”, wydanie internetowe z 5.08.2016, https://www.rp.pl/
Edukacja-i-wychowanie/308169940-RZECZoPRAWIE---Jolanta-Ojczyk-reforma-
oswiaty---co-sie-zmieni-w-roku-szkolnym-20162017.html.
Sadowska K., Podstawowe założenia i wartości metody ośrodków pracy w szkolnictwie spe-
cjalnym, „Nauczyciel i Szkoła” 2003, nr 1–2.
Sadura P., Szkoła i nierówności społeczne. Diagnoza zjawiska i propozycja progresywnej
polityki edukacyjnej w Polsce, Fundacja Aleksandra Kwaśniewskiego Amicus Europae,
Warszawa 2012.
Semenowicz H., Chleb i róże [listy o wychowaniu], Nasza Księgarnia, Warszawa 1978.
Semenowicz H., Freinet w Polsce. Próby realizacji koncepcji pedagogicznej C. Freineta
w szkole polskiej, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1980.
Semenowicz H., Nowoczesna Szkoła Francuska Technik Freineta, Nasza Księgarnia, War-
szawa 1966
Semenowicz H., Poetycka twórczość dziecka, Nasza Księgarnia, Warszawa 1973.
Skałbania B., Bidziński K., Szkoła ogólnodostępna w procesie stawania się placówką włą-
czającą. Analiza badań ewaluacyjnych, Impuls, Kraków 2021.
Skotnicka B., Przygotowanie szkoły wiejskiej do edukacji inkluzyjnej, Wydawnictwo Uni-
wersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2019.
Sobczak J., Nowe Wychowanie w polskiej pedagogice okresu Drugiej Rzeczypospolitej
(1918–1939), Wydawnictwo Uczelniane Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Bydgoszcz
1998.
Sośnicki K., Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku, Państwowe
Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1967.
Stach-Hejosz M., Wolna szkoła waldorfska: wokół różnić światopoglądowych i dydak-
tyczno-metodycznych,,,Forum Teologiczne” 2023, nr XIV.
Stańkowski B., Wychowanie w duchu wielokulturowości. Raport z badań empirycznych
wśród nauczycieli na Podhalu, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum,
Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
Starczewska K., Czy możliwa jest szkoła demokratyczna? Z doświadczeń praktyka, [w:]  
M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak (red.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, kontek-
sty. Tom 4, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
Starczewska K., Winnicka E., Kolorowanie biało-czerwonego, „Polityka” 2015, nr 46.
Starzy, chorzy, piękni. „Każde życie to dzieło sztuki”, https://tvn24.pl/swiat/wlochy-se-
niorzy-chorzy-na-alzheimera-odtwarzaja-arcydziela-malarstwa-ra994220-2609899
[dostęp: 30.10.2024].
Stepaniuk J., Uczeń odmienny kulturowo w szkole – problem czy wyzwanie edukacyjne?
[w:] U. Markowska-Manista, B. Pasamonik (red.), Kryzys migracyjny. Tom II. Perspek-
tywa pedagogiczno-psychologiczna, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej,
Warszawa 2017.
Stephen W.G., Stephen C.W., Wywieranie wpływu przez grupy. Psychologia relacji, Gdań-
skie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.
Stevenson J.A., Metoda projektów w nauczaniu,Wydawnictwo Książnica-Atlas, Warszawa
– Lwów 1930.
Strykowski W., Burewicz A., Metoda projektów w zajęciach szkolnych, „Neodidagmata”
2011, nr 31/32.
Stucki E., Ważniejsze tendencje rozwoju pedagogiki wczesnoszkolnej, [w:] S. Palka (red.),
Teoretyczne i praktyczne wczesnoszkolnej, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1994.
Suchodolski B. (red.), Szkoła podstawowa w społeczeństwie socjalistycznym, Zakład Naro-
dowy im. Ossolińskich, Wrocław 1963.
Suchodolski B., Problemy podstawowe reformy szkolnej, „Kwartalnik Pedagogiczny”
1958, nr 4.
Szafrańska A., Nauczyciele wobec reformy systemu oświaty – spostrzeganie, dylematy
i pokłosie „wielkiej zmiany”, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2022.
Szajer A., Integracja międzykulturowa uczniów szkoły polskiej w Atenach, Adam Marsza-
łek, Toruń 2015.
Szczepaniak-Kozak  A.,  Adamczak-Krysztofowicz  S.,  Mowa  nienawiści  w  środowisku
szkolnym i akademickim w Polsce: definicja, cechy charakterystyczne oraz wybrane
przykłady z implikacjami (glotto-)dydaktycznymi, „Acta Neophilologica UWM Olsz-
tyn, tom XIII” 2021, nr 1.
Szpyra-Kozłowska J., Winiarczyk M., (Nie) Wesoła szkoła Igi i Kuby – problematyka
genderowa w podręcznikach do kształcenia zintegrowanego, [w:] M. Karwatowska,  
J. Szpyra-Kozłowska (red.), Oblicza płci. Język – kultura – edukacja, Wydawnictwo
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2021.
Szroeder B. (red.), Kroniki sejneńskie, Fundacja Pogranicze, Sejny 2001.
Sztobryn S., Pedagogika Nowego Wychowania, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.),
Pedagogika. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Szuksta  M.,  Mendel  M.,  Współczesne  tendencje  w  nauczaniu  inspirowane  metodami
M. Montessori, C. Freineta, R. Steinera – na przykładzie jednej ze szkół społecznych
w Gdańsku, Iwanowski, Płock 1995.
Szumski G., Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych: sens i granice zmiany edukacyj-
nej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Szumski  G.,  Wokół  edukacji  włączającej.  Efekty  kształcenia  uczniów  z  niepełno-
sprawnością intelektualną w stopniu lekkim w klasach specjalnych, integracyjnych
i ogólnodostępnych, Wydawnictwa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grze-
gorzewskiej, Warszawa 2010.
Szydłowska P., Durlik J., Grzymała-Moszczyńska J., Grzymała-Moszczyńska H., (Nie)
równe traktowanie dzieci powracających w polskiej szkole, „Edukacja Międzykultu-
rowa” 2017, nr 2.
Szymański M.S., O metodzie projektów. Z historii, teorii i praktyki pewnej metody kształce-
nia, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2000.
Szymański M.S., Rozprawa o metodzie (projektów), [w:] K. Kruszewski (red.), Pedagogika
w pokoju nauczycielskim, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2002.
Szymański M.S., Z historii projektów, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1999, nr 2.
Ślęczka R., Nowe kierunki w nauczaniu i wychowaniu prezentowane w „Ruchu Pedagogicz-
nym” w dwudziestoleciu międzywojennym, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscy-
plinarne” 2020, nr 11.
Śmiechowska-Petrovskij  E.  (red.),  Dzieci  z  trudnościami  adaptacyjnymi  w  młodszym
wieku szkolnym. Aspekty rozwojowe i edukacyjne w kontekście specyfiki różnic kulturo -
wych. Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2016.
Świątkiewicz W., Integracja kulturowa i jej społeczne uwarunkowania, Uniwersytet Śląski,
Katowice 1987.
Talaga T., Siedem opadłych piór, Rasizm, śmierć i brutalne prawdy o Kanadzie, tłum.  
E. Skowrońska, Marginesy, Warszawa 2023.
Tanaś M., Edukacyjne zastosowania komputerów, Żak, Warszawa 1997.
Tazbir J., Reformacja – kontrreformacja – tolerancja, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wro-
cław 1996.
Tazbir J., Święci, grzesznicy i kacerze, Wiedza Powszechna, Warszawa 1959.
Tędziagolska M., Walczak B., Wielecki K.M., Uczniowie uchodźczy w polskich szkołach.
Gdzie jesteśmy u progu kolejnego roku szkolnego? Centrum Edukacji Obywatelskiej,
Warszawa wrzesień 2023.
Tkaczyk G., Metodyka nauczania i wychowania początkowego w szkole specjalnej, Wydaw-
nictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1997.
Tułodziecki W., Założenia reformy szkoły podstawowej, Państwowe Zakłady Wydawnictw
Szkolnych, Warszawa 1965.
Tync S., Wyższa szkoła Braci Polskich w Rakowie. Zarys jej dziejów (1602–1638), [w:]
L. Chmaj (red.), Studia nad arianizmem, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, War-
szawa 1959.
Ujednolicona Ustawa o Systemie Oświaty po zmianach z 21 stycznia i 18 lutego 2000 r.
EMPi 2 , Poznań 2000, art. 9.
Ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania.
Van Gorp A., Ovide Decroly, a Hero of Education, [w:] P. Smeyers, M. Depaepe (red.),
Educational Research: Why ‘What Works’ Doesn’t Work, Springer, Dordrecht 2006.
Van Gorp A., Voorbij de ‘Cultus van de Pionier’. Over de methodestrijd tussen decrolyens
en montessorianen, [w:] M. D’hoker & M. Depaepe (red.), Op eigen vleugels. Liber
Amicorum Prof. dr. An Hermans, Garant, Antwerpen – Apeldoorn 2004.
Vaniscotte F., 70 millions d’élèves. L’Europe de l’éducation, Hatier, Paris 1989.
Vickery W.E., S.G. Cole, Intercultural education in American schools. Proposed objectives
and methods, Harper, New York 1943.
Wadsworth B.J., Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka, Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998.
Walczyna J., Dmowska H., Z doświadczeń eksperymentalnej szkoły podstawowej nr 9
w Lublinie, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1964, nr 3.
Walczyna J., Integracja nauczania początkowego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Wrocław 1968.
Walczyna J., Kilka refleksji o nauczaniu początkowym , „Życie Szkoły” 1964, nr 7.
Wasiukiewicz J., Pedagogika Waldorfska w teorii i praktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu
Gdańskiego, Gdańsk 2002.
Wehmeyer M.L., Buntinx W.H.E., Lachapelle Y., Luckasson R.A. i in., “The Intellectual
Disability Construct and Its Relation to Human Functioning” 2008, vol. 46, issue 4.
Wells I.B., Duster A.M. (oprac.), Crusade for justice. The autobiography of Ida B. Wells,
University of Chicago, Chicago 1970.
Wichura H., Optymalne środki wielostronnego kształcenia w klasach I–III, Trans Humana,
Białystok 1996.
Więckowski R., Pedagogika wczesnoszkolna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, War-
szawa 1993.
Więckowski R., Prognostyczna koncepcja nauczania początkowego, [w:] M. Jakowicka
(red.), Teoria i praktyka kształcenia wczesnoszkolnego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna,
Zielona Góra 1987.
Więckowski R., Swoistość edukacji wczesnoszkolnej, jej istota, podstawowe problemy, [w:]
S. Palka (red.), Teoretyczne odniesienia i praktyczne rozwiązania w pedagogice wcze-
snoszkolnej, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1994.
Wilczek P., Erazm Otwinowski. Pisarz ariański, Gnome Books, Katowice 1994.
Witkowska-Tomaszewska A., Sposób organizacji środowiska uczenia się w szkołach wal-
dorfskich- inspiracje pedagogiczne dla edukacji wczesnoszkolnej,,,Problemy Opiekuń-
czo-Wychowawcze” 2021, nr 9.
Wolter E., Nowe Wychowanie, „Kwartalnik Naukowy” 2014, nr 4.
Wołkowicz M., Być uchodźcą, Polska 2014.
Wołkowicz M., Migracje i wielokulturowość, Polska 2014.
Wołoszyn S., Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Państwowe Wydawnic-
two Naukowe, Warszawa 1964.
Wołoszyn S., Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku próba syntetycznego zarysu na tle
powszechnym, Dom Wydawniczy Strzelec, Kielce 1998.
Wołoszyn  S.,  Oświata  i  wychowanie  w  XX  wieku,  [w:]  Z.  Kwieciński,  B.  Śliwer-
ski  (red.),  Pedagogika.  Podręcznik  akademicki,  Wydawnictwo  Naukowe  PWN,  
Warszawa 2003, T. 1.
Wołoszynowa L. (red.), Młodszy wiek szkolny, [w:] M. Żebrowska (red.), Psychologia roz-
wojowa dzieci i młodzieży, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
Wyczesany J., Pedagogika upośledzonych umysłowo, Impuls, Kraków 1999.
Wytyczne organizacji publicznych szkół powszechnych w roku szkolnym 1944/45, [w:]  
T.  Gumuła,  J.  Krasuski,  S.  Majewski,  Organizacja  systemu  edukacyjnego  w  Polsce
w latach 1932–1993, Strzelec, Kielce 1994.
Zając B., Metoda projektów jako strategia postępowania dydaktycznego na wyższej uczelni.
O efektach kształcenia i metodzie projektów, „Studia Edukacyjne” 2015, nr 34.
Zając B., Metoda projektów jako strategia postępowania dydaktycznego na wyższej
uczelni. O efektach kształcenia i metodzie projektów, Wydawnictwo Naukowe UAM,
Poznań 2015.
Zaorska M., Współpraca nauczycieli oraz nauczycieli specjalistów w kontekście efektywno-
ści edukacji włączającej uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, „Problemy
Opiekuńczo-Wychowawcze” 2022, nr 5.
Ziemer G., Jak wychować nazistę. Reportaż o fanatycznej edukacji, Znak, Kraków 2021.
Żebrowski J., Kodeks pedagogiczny Celestyna Freineta, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły
Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia Pedagogiczne” 1997, z. 30.
Żelazny  W.,  Etniczność.  Ład  –  konflikt  –  sprawiedliwość,  Wydawnictwo  Poznańskie,
Poznań 2004.
Żołądź-Strzelczyk  D.,  Akademia  Rakowska,  „Biuletyn  Historii  Wychowania”  2002,  
nr 15–16.
Żytyński J., Esperanto i esperantyści, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.