Efektywność terapii integracji sensorycznej w usprawnianiu rozwoju ruchowego i kształtowaniu gotowości szkolnej dzieci 5-6-letnich

Spis treści:

Wstęp

Rozdział I. Specyfika rozwoju dziecka w okresie przejścia od wieku przedszkolnego do wczesnoszkolnego

1.1. Rozwój fizyczny i motoryczny dziecka
1.2. Rozwój poznawczy
1.3. Sprawności językowe i komunikacyjne
1.4. Rozwój emocjonalny
1.5. Rozwój społeczny
1.6. Rozwój moralny
1.7. Osobowość dziecka
1.8. Dominujące formy aktywności

Rozdział II. Gotowość szkolna dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej

2.1. Obowiązek szkolny podstawą dyskusji nad dojrzałością szkolną
2.2. Dojrzałość i gotowość szkolna – rozważania terminologiczne
2.3. Komponenty dojrzałości i gotowości szkolnej
2.3.1. Dojrzałość fizyczna i motoryczna
2.3.2. Dojrzałość intelektualna
2.3.3. Dojrzałość emocjonalno-motywacyjna
2.3.4. Dojrzałość społeczna
2.4. Kompetencje dziecka gotowego do podjęcia nauki w szkole
2.5. Czynniki warunkujące przygotowanie dzieci do podjęcia obowiązków szkolnych
2.5.1. Rola rodziny w przygotowaniu dziecka do obowiązków szkolnych
2.5.2. Rola przedszkola w kształtowaniu gotowości szkolnej
2.6. Trudności dydaktyczne związane z brakiem lub niedostatecznymi kompetencjami pierwszoklasistów do podjęcia systematycznej nauki w szkole
2.7. Z badań nad dojrzałością i gotowością szkolną
2.7.1. Narzędzia i obszary badań dojrzałości szkolnej
2.7.2. Skala Gotowości Szkolnej (SGS)

Rozdział III. Integracja sensoryczna w świetle literatury

3.1. Integracja sensoryczna – wyjaśnienia terminologiczne
3.2. Systemy sensoryczne zaangażowane w proces integracji sensorycznej
3.3. Przetwarzanie sensoryczne
3.4. Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci z trudnościami w uczeniu się
3.5. Terapia integracji sensorycznej
3.5.1. Efektywność terapii integracji sensorycznej w świetle badań
3.6. Inne metody terapii, stosowane wspomagająco przy terapii integracji sensorycznej
3.6.1. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
3.6.2. Metoda Marianny i Christophera Knillów
3.6.3. Metoda Bobathów
3.6.4. Masaż Shantali
3.6.5. Żonglowanie

Rozdział IV. Metodologiczne podstawy badań własnych

4.1. Problem, pytania i hipotezy badawcze
4.2. Metoda badań, techniki i narzędzia badawcze
4.3. Osoby badane
4.4. Przebieg badań

Rozdział V. Efektywność terapii integracji sensorycznej – analiza wyników badań własnych

5.1. Efektywność zajęć prowadzonych zgodnie z modelem terapii integracji sensorycznej w zakresie napięcia posturalnego u dzieci 5–6-letnich
5.2. Efektywność zajęć prowadzonych zgodnie z modelem terapii integracji sensorycznej w zakresie równowagi u dzieci 5–6-letnich
5.3. Efektywność zajęć prowadzonych zgodnie z modelem terapii integracji sensorycznej w zakresie dysocjacji u dzieci 5–6-letnich
5.4. Efektywność zajęć prowadzonych zgodnie z modelem terapii integracji sensorycznej w zakresie lokalizacji bodźca wzrokowego u dzieci 5–6-letnich
5.5. Efektywność zajęć prowadzonych zgodnie z modelem terapii integracji sensorycznej w zakresie kształtowania gotowości szkolnej dzieci 5–6-letnich
5.6. Zależność pomiędzy poziomem rozwoju motorycznego a poziomem gotowości szkolnej u dzieci poddawanych terapii integracji sensorycznej  oraz u dzieci niepoddawanych tej terapii

Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel
Aneks. Wywiad z rodzicem, kwestionariusz sensoryczny
Słowniczek pojęć występujących w integracji sensorycznej

Wstęp

dr hab. Dorota Podgórska-Jachnik prof. UKW:

Autor podjął się ambitnej i trudnej próby empirycznej weryfikacji użyteczności wybranej, popularnej w Polsce metody terapeutycznej, stosowanej dla celów wspomagania rozwoju psychofizycznego dzieci. (…) Publikacja przedstawia wysoki poziom merytoryczny i stanowi oryginalne rozwiązanie trudnego problemu badawczego – interesujące poznawczo i użyteczne dla praktyki terapeutycznej.  Dzięki badaniom terapeuci mogą zyskać większą świadomość zastosowań terapii SI.

dr hab. Beata Jachimczak prof. UAM:

(…) publikacja podejmuje problem ważny i dość rzadko analizowany w obszarze pedagogiki i pedagogiki specjalnej, a skupiający się na ocenie skuteczności wybranych form terapii pedagogicznej. Autor podejmuje w niej rozważania dotyczące efektywności wykorzystania terapii integracji sensorycznej w usprawnianiu funkcji motorycznych w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym. (…) Bogaty materiał empiryczny został umiejętnie zaprezentowany i zawarte w nim treści mają zarówno wartość poznawczą, jak i mogą być inspiracją dla praktyki.

dr nauk społecznych w zakresie pedagogiki, terapeuta SI (II stopień), oligofrenopedagog, terapeuta zajęciowy, terapeuta NDT Bobath w terapii  zajęciowej, międzynarodowy trener masażu Shantala, rewalidator osób chorych, terapeuta  Prehtla, fizjoterapeuta, terapeuta monachijskiej funkcjonalnej diagnostyki rozwojowej, trener metody INPP, certyfikowany diagnosta ADOS-2, ASRS (autyzm), terapeuta metody AHA. Pracuje w SOSW w Szymanowie k./Morąga, w Ostródzie prowadzi własny gabinet terapeutyczny. Związany jest z Mazurskim Centrum Szkoleń, gdzie prowadzi szkolenia z zakresu: terapii ręki, metody INPP, masażu Shantala, DCD  (rozwojowych zaburzeń koordynacji ruchowej). Uczestnik wielu konferencji na terenie Polski, jak i poza granicami. Autor licznych artykułów o tematyce terapeutycznej. Prekursor Terapii ręki w Polsce.

Bibliografia

Adams  C.,  1990,  Syntactic  comprehension  in  children  with  expressive  language
impairment, Volume 25, Issue 2, August 1990: 149–171.
Anastopoulos, Shelton, DuPaul i Guevremont, 1993, Parent training for attention-
-deficit  hyperactivity  disorder:  its  impact  on  parent  functioning ,  Journal  of
Abnormal Child Psychology, 1993, 21(5): 581–96.
Anastopoulos, Shelton, DuPaul, Guevremont,1992, Parenting stress among families
of children with attention deficit hyperactivity disorder, Journal of Abnormal
Child Psychology, 1992, Volume 20(5): 503–520.
Appelt K., Jabłoński S., 2004, Osiągnięcia i zagrożenia dla rozwoju dziecka w wieku
szkolnym,  [w:]  Brzezińska  A.,  Hornowska  E.  (red.),  Dzieci  i  młodzież  wobec
agresji i przemocy, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2004, s. 75–90.
Appelt K., 2003, Portrety psychologiczne człowieka. Wiek szkolny: szanse rozwoju,
„Remedium” 2003, nr 9(127): 4–5.
Appelt K., 2005, Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, [w:] Brzezińska A.I.
(red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa,
GWP, Gdańsk 2005: 259–301.
Arendt, Mac Lean, Baumeister, 1988, Critique of sensory integration therapy and its
application in mental retardation, 1988.
Ayres A.J., 1971, Characteristics of Types of Sensory Integrative Dysfunction, Ameri-
can Journal of Occupational Therapy, 1971, Vol. 25.
Ayres A.J., 1981, Influence of Sensory Integration Procedures on Language Develop -
ment AJOT. June 1981.
Ayres  A.J.,  1976,  Interpreting  the  Southern  California  Sensory  Integration  Tests,
Western Psychological Services. Los Angeles 1976.
Ayres A.J., 1974, Reading – A Product of Sensory Integrative Process, [w:] The Deve-
lopment of sensory integrative Theory and Practice, red. Henderson A., Liorens
L., Gilfoyle E., Myers C., Prevel S., Kendall, Hunt Publishing Company 1974.
Ayres A.J., 1972, Sensory Integration and Learning Disorders, Western Psychological
Services, Los Angeles 1972.
Ayres A.J., 1989, Sensory Integration and Praxis Tests, Western Psychological Servi-
ces, Los Angeles 1989.208 Bibliografia
Ayres A.J., 1981, Sensory Integration and the Child, Western Psychological Services.
Los Angeles 1981a.
Ayres A.J., 1974, Sensory Integrative Process and Neuropsychological Learning Disa-
bility, [w:] The Development of sensory integrative Theory and Practice, red.
Henderson A., Liorens L., Gilfoyle E., Myers C., Prevel S., Kendall, Hunt Publi-
shing Company 1974.
Ayres A.J., 1981, Southern California Postrotary Nystagmus Test. Manual, Western
Psychological Services, Los Angeles 1981.
Ayres A.J., 1972, Southern California Sensory Integration Tests, Western Psychologi-
cal Services, Los Angeles 1972.
Ayres  A.J.,  1976,  The  effect  of  Sensory  Integrative  Therapy  on  Learning  disabled
Children, University of Southern California, Los Angeles 1976.
Ayres A.J., 1974, Types of Sensory Integrative Dysfunction Among Disabled Lerners,
[w:] The Development of sensory integrative Theory and Practice. red. Hender-
son A., Liorens L., Gilfoyle E., Myers C., Prevel S., Kendall, Hunt Publishing
Company 1974.
Baker D.B., McCal K. 1995, Parenting stress in parents of children with attention-
-deflcit hyperactivity disorder and parents of children with learning disabilities,
Journal of Child and Family Studies, 4(1): 57–69.
Baldwin K.,  Brown R, Milan M., 1995, Predictors of stress in caregivers of attention
deficit hyperactivity disordered children , The American Journal of Family The-
rapy Volume 23, 1995 – Issue 2.
Baldwin K ., Brown R.T.,   Milan M.A., 2007, Predictors of stress in caregivers of
attention deficit hyperactivity disordered children: 149–160, Published online:
13 Jun 2007.
Barnett A., 2008, Cognitive Outcome at Early School Age in Term-Born Children
with Perinatally Acquired Middle Cerebral Artery Territory Infarction, https://
doi.org/10.1161/STROKEAHA.107.489831  Stroke.  2008;39:  403–410,  Origi-
nally published January 28, 2008.
Bee H., 2004, Psychologia rozwoju człowieka, przeł. A. Wojciechowski, Wyd. Zysk
i S-ka, Poznań 2004.
Beger E., Fidera M., Potrzeby dziecka 6–7-letniego, [w:] Brzezińska A.I., Matejczuk
J., Jankowski P., 2015, Rękosiewicz M. (red.), 6-latki w szkole – rozwój i wspo-
maganie  rozwoju,  Wyd.  Biel  L.,  Integracja  sensoryczna.  Skuteczne  strategie
w terapii dzieci i nastolatków, Wyd. UJ, Kraków 2015.
Blanche EI., Schaaf RC., 2001, Proprioception: A cornerstone of sensory integration
intervention. In: Roley SS, Blanche EI, Schaaf RC, editors. Understanding the
nature of sensory integration with diverse populations, San Antonio, TX: Har-
court Assessment; 2001. pp. 109–124.209 Bibliografia
Blanche E.I., Botticelli T.M., Hallway M.K., 1995, Combining neuro-developmental
treatment and sensory integration principles: An approach to pediatric therapy.
Tucson, AZ: Therapy Skill Builders.
Blaszczyk J.W., Lowe D.L., Hansen P.D., 1994, Ranges of postural stability and their
changes in the elderly, Gait Posture 1994; 2: 11–17.
Bogdanowicz M., Okrzesik D., 2011, Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu
Rozwijającego Weroniki Sherborne, Gdańsk 2011.
Bogdanowicz  M.,  2000,  Integracja  percepcyjno-motoryczna.  Teoria  –  diagnoza  –
terapia, Wyd. CMP PP, Warszawa 2000.
Bogdanowicz M., 2003, Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie, Wyd. Harmonia,
Gdańsk 2003.
Bogdanowska B., Ziarko M., 2003, Kiedy dziecko jest gotowe do nauki w szkole, Edu-
kacja i Dialog 2003, nr 7: 26–28.
Borkowska M., Szwiling Z., 2011, Metoda Ndt – Bobath poradnik dla rodziców.
Borkowska  M.,  1999,  Uwarunkowania  rozwoju  ruchowego  i  jego  zaburzenia
w mózgowym porażeniu dziecięcym, Wyd. PST, Warszawa.
Borowiecka R., 2011, Miejsce metod sensoryczno-motorycznych w terapii pedago-
gicznej w Polsce, [w:] Kulesza E.M. (red.), Ruch, wzrok, słuch – podstawa ucze-
nia się, Wyd. ASP im. A. Grzegorzewskiej, Warszawa.
Bożek L.M., 2004, Metoda Knillów z elementami stymulacji polisensorycznej w tera-
pii dzieci autystycznych, [w:] Błeszyński J.J. (red.), Wspomaganie rozwoju osób
z autyzmem. Teoria, metodyka, przykłady, Wyd. Impuls, Kraków: 87–107.
Bożek L.M., 2005, Metoda Knillów z elementami stymulacji polisensorycznej w tera-
pii dzieci autystycznych. W: J.J. Błeszyński (red.), Terapie wspomagające roz-
wój osób z autyzmem: 105–126, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Brejnak W., 2006, Czy twój przedszkolak dojrzał do nauki?, Wyd. PZWL, Warszawa.
Brejnak W., 2002, Przedszkolak na progu szkoły, [w:] Brejnak W. (red.), O pomyślny
start ucznia w szkole. Biuletyn Informacyjny PTD, Wyd. Fundacja J&S Pro Bono
Poloniae, Warszawa: 69–73.
Brejnak  W.,  Zabocki  K.J.,  1999,  Dysleksja  w  teorii  i  praktyce,  Wyd.  Warszawski
Oddział nr 1 Polskiego Towarzystwa Dysleksji, Warszawa 1999.
Brzezińska A., 1987 (red.), Czytanie i pisanie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa.
Doliński D., Strelau J., 2008 (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2, r. 12),
GWP, Gdańsk.
Brzezińska  A.,  Burtowy  M.,  1985,  Psychopedagogiczne  problemy  edukacji  przed-
szkolnej, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1985, Warszawa 1987e.
Brzezińska A., Czub M., Kaczan R., 2013, Dziecko przedszkolne. Jakie jest? Jak możemy
wspierać jego rozwój?, Wyd. Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2013. 210 Bibliografia
Brzezińska A., 2003, Dzieci z układu ryzyka, [w:] Brzezińska A., Jabłoński S., Mar-
chow M. (red.), Ukryte piętno. Zagrożenia rozwoju w okresie dzieciństwa, Wyd.
Humaniora, Poznań 2003: 11–37.
Brzezińska A., 1987, Gotowość do czytania i pisania i jej rozwój w wieku przedszkol-
nym, [w:] Brzezińska A., Gotowość dziecka w wieku przedszkolnym do czytania
i pisania, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1987c.
Brzezińska A., Krzyżostek T., Płócienniczak-Redolak 1987, M., Rozwijanie gotowo-
ści do czytania i pisania u dzieci 6-letnich, [w:] Brzezińska A. (red.), Czytanie
i pisanie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa 1987 d: 172–196.
Brzezińska A., Lutomski G., Smykowski B., 1995 (red.), Dziecko wśród rówieśników
i dorosłych, tłum. A. Brzezińska, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1995.
Brzezińska A., 2000, Psychologia wychowania, [w:] Strelau J. (red.), Psychologia.
Podręcznik 227–257 akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk: 131–150.
Brzezińska A., 2000, Społeczna psychologia rozwoju, Wyd. Scholar, Warszawa.
Brzezińska A., 1992, Umiejętność czytania i pisania, [w:] Brzezińska A., Burtowy
M., Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej, Wyd. Naukowe UAM,
Poznań.
Brzezińska A., 1987, Właściwości dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkol-
nym a uczenie się czytania i pisania, [w:] Brzezińska A. (red.), Czytanie i pisa-
nie – nowy język dziecka, WSiP, Warszawa 1987a: 16–29.
Brzezińska A., 2004, Współczesne ujęcie gotowości szkolnej, [w:], Brzezińska A., Hor-
nowska  E.  (red.),  Dzieci  i  młodzież  wobec  agresji  i  przemocy,  Wyd.  Scholar,
Warszawa.
Bundy, Murray, 2002, Sensory integration: A. Jean Ayres’ theory revisited, In Bundy
A.C., Lane S.J.,  Murray E.A. (red.), Sensory integration: Theory and practice:
3–33.
Bundy  A.,  1991,  The  process  of  planning  and  implemenring  inrervenrion,  In 
A.G. Fisher, E.A Murray, A.C. Bundy (red.), Sensory integration: Theory and
practice: 333 EA.353. Philadelphia: F.A. Davis, 1991.
Bundy A., Lane J., Murray E.A., 2002, Sensory integration: Theory and practice.
Philadelphia: F.A. Davis.
Burns Y.R., 1988, Sensory integration or the role of sensation in movement [Com-
ment], American Journal of Mental Retardation, 92, 412. 1988.
Capińska E., 1996, Dziecko dobrze przygotowane do szkoły, Edukacja i Dialog, nr 1:
39–47.
Carre E., Morrison D., Sublerr J., Uemura A., Serrakian W., 1984, Sensory inte-
gration therapy: A trial of a specific neurodevelopmental therapy for remedia -
tion of learning disabilities, Journal of Developmental Behavioral Pediatrics, 5:
189–194.211 Bibliografia
Carte M.D., Morrison D., Setrakian, 1984, Journal of Developmental & Behavio-
ral Pediatrics. 5(4):189–194, AUG 1984 Sensory Integration Therapy: A Trial
of a Specific Neurodevelopmental Therapy for the Remediation of Learning
Disabilities.
Case-Smith  J.,  Bryan  T.,  1999,  The  Effects  of  Occupational  Therapy  With  Sen-
sory Integration Emphasis on Preschool-Age Children With Autism, American
Journal of Occupational Therapy, September/October 1999, Vol. 53: 489–497.
doi:10.5014/ajot.53.5.489
Carte M.D., 1984 Sensory integration theory: A trial of a specific neurodevelopmen -
tal therapy for the remediation of learning disabilities, Journal of Developmen-
tal and Behavioral Pediatrics, 5(4): 189–194.
Case-Smith J., Miller H., 1999, Occupational Therapy With Children With Pervasive
Developmental Disorders, American Journal of Occupational Therapy, Septem-
ber/October 1999, Vol. 53, 506–513. doi:10.5014/ajot.53.5.506
Cermak S., 1988, The relationships between attention deficit disorder and sensory
integrarion  disorders  (part  1).  Sensory  Integration  Special  Interest  Section
Newsletter, 11(2): 1–4, 1988.
Cermak S.A., Henderson A., 1989, The efficacy of sensory integration procedures:
Part I, Sensory Integration Quarterly Newsletter, 17: 1–5.
Cermak S.A., 1988, Sensible integration [Comment], American Journal of Mental
Retardation, 92: 413–414, 1988.
Cermak S.A., Henderson, A., 1990, The efficacy of sensory inregration procedures:
Parr II, Sensory Integration Quarterly Newsletter, 18: 1–5, 17.
Cermak A.,  Ward E.,  Ward L., 1986, The Relationship Between Articulation Disor-
ders  and  Motor  Coordination  in  Children,  American  Journal  of  Occupational
Therapy, August 1986, Vol. 40: 546–550. doi:10.5014/ajot.40.8.546
Choińska  A.M.,  Sadowska  L.,  Skórczyńska  M.,  Motyl  K.,  2010,  Analiza  czynni-
ków ryzyka u dzieci przedszkolnych z zaburzeniami integracji sensorycznej
na podstawie badań własnych, [w:] Wiśniewska M. (red.), Neurologiczne pod-
stawy integracji sensorycznej – ujęcie interdyscyplinarne, Kraków 2010, Wyd.
Impuls: 29–35.
Ciechanowska B., 1991, Potrzeby emocjonalne dziecka, Wychowanie w Przedszkolu,
nr 7: 17–26.
Clark  F.,  Primeau  L.A.,  1988,  Obfuscation  of  sensory  integration:  A  matter  of
professional predation [Comment]. American Journal of Mental Retardation,
92: 415–420.
Cohn E., 2001, Parent Perspectives of Occupational Therapy Using a Sensory Inte-
gration Approach, American Journal of Occupational Therapy, May/June 2001,
Vol. 55: 285–294. doi:10.5014/ajot.55.3.285 212 Bibliografia
Cohn E., Cermak S., 1998, Including the Family Perspective in Sensory Integration
Outcomes  Research,  American  Journal  of  Occupational  Therapy,  July/August
1998, Vol. 52: 540–546. doi:10.5014/ajot.52.7.540
Cohn E.S., 1996, [Interviews of parents of a child with sensory integration dysfunc-
tion]. Unpublished raw data, 1996.
Conrad K., Cermak A., Drake Ch.,
, Differentiation of Praxis among Children, American Journal of Occupational The-
rapy, July 1983, Vol. 37: 466–473. doi:10.5014/ajot.37.7.466
Cummings M., 1986, The Prosocial and Antisocial Functions of Preschool Aggression:
An Ethological Study of Triadic Conflict Among Young Children.
Cytkowska-Nowak  M.,  Jędryczka  M.,  2010,  Metoda  Weroniki  Sherborne  w  pracy
fizjoterapeuty i terapeuty zajęciowego , Pielęgniarstwo Polskie, 2010, t. 37, nr 3.
Czaja A., Romanik E., 2015, Żonglowanie jako metoda wspomagająca terapię u dzieci
z trudnościami w czytaniu i zaburzeniami procesów przetwarzania sensorycz-
nego, Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów
Integracji Sensorycznej, nr 2: 45–47.
Czarnocka M., 2016, Zaburzenia przetwarzania sensorycznego a trudności szkolne,
Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Inte-
gracji Sensorycznej, nr 3: 4–5.
Czerska B., 2005, Wspieranie uczniów w radzeniu sobie z trudnościami progu szkol-
nego, [w:] Kędzierska J. (red.), Mój uczeń przekracza próg szkolny, Wyd. UJ,
Kraków.
Czochańska J., 1995, Neurologia dziecięca, PZWL, Warszawa.
Czub M., 2003, Społeczna natura rozwoju emocjonalnego, [w:] Brzezińska A., Jabłoń-
ski S., Czub T., Znaczenie wczesnych więzi społecznych dla emocjonalnego roz-
woju dziecka, Forum Oświatowe, nr 2(29): 31–49.
Czub T., 2004, Możliwości regulacji emocji u dzieci w środowisku szkolnym, Kwartal-
nik Pedagogiczny, nr 4(194): 53–74.
Czub T., 1995, Proces bawienia się i jego właściwości terapeutyczne, [w:] Brzezińska
A., Lutomski G., Czub T., Smykowski B. (red.), Dziecko w zabawie i w świecie
języka, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań: 270–294.
Salo D., Riewald S.A., 2008 Complete conditioning for swimming. 
Daems J., 1994, Reviews of research in sensory integration. Torrance, CA: Sensory
Integration International.
Debesse M., 1996, Etapy wychowania, Wyd. Żak, Warszawa.
Dekret z dnia 7 lutego 1919 r. o obowiązku szkolnym (Dz. Urz. Min. WRiOP, 1919, 
nr 2, poz. 2 lub Dziennik Praw 1919, poz. 147).
Densem J.E., Nurhall G.A., Bushnell J., Horn J., 1989, Effectiveness of a sensory
integration therapy program for children with perceptual-motor deficits, Journal
of Learning Disabilities, 22: 221–229.213 Bibliografia
DePoy E., Gitlin L.N., 2005, Introduction to research:Understanding and applying
multiple strategies. (3rd ed.). St.Louis, MO: Elsevier Mosby.
Deptuła M., 1996, Diagnozowanie i wspomaganie rozwoju społecznego dzieci w kla-
sach I–III, WSP, Bydgoszcz.
Dmochowska  D.,  Dunin-Wąsowicz  M.,  1978,  Wychowanie  w  rodzinie  i  w  przed-
szkolu, WSiP, Warszawa.
Doliński D., 2000, Emocje, poznanie i zachowanie, [w:] Strelau J. (red.), Psychologia.
Podręcznik akademicki, t. 2, GWP, Gdańsk.
Domagalska M., Matyja M., 1989, Podstawy usprawniania neurorozwojowego Berty
i Karela Bobathów, Ślaska Akademia Medyczna, Katowice.
Drabarek D., Kloze A., 2010, Zaburzenie integracji sensorycznej jako problem zbyt
rzadko  zauważany  przez  specjalistów  –  na  przykładzie  4,5-letniego  dziecka,
Pediatria & Medycyna Rodzinna, nr 6(3).
Dunin-Wąsowicz M., Vademecum nauczyciela sześciolatków, WSiP, Warszawa 1980.
Dyrda  J.,  2003,  Style  uczenia  się  dzieci  dyslektycznych  a  wymagania  poznawcze
szkoły, Wyd. Uniw. Gdańskiego, Gdańsk.
Dziennik Praw (1919) poz 147, art.10.
Dziennik Ustaw (1932), nr 38 poz. 389.
Dziennik Ustaw (1956) nr 9, poz. 52.
Dziennik Ustaw (1961) nr 95, poz. 425, art. 9, ust. 2.
Dziennik Ustaw (1991) nr 95, poz. 425, art 15, ust 3.
Dziennik Ustaw (2010) nr 228 poz. 1487.
Dziennik Ustaw (2013) poz. 1265.
Eisenberg H., 1992, Late magnetic fields and positive evoked potentials following
infrequent and unpredictable omissions of visual stimuli, Clinical Neurophysio-
logy, August 1992, Volume 83, Issue 2: 146–152.
Emmons P.G., McKendry Anderson L., 2007, Dzieci z zaburzeniami integracji senso-
rycznej (tłum. R. Waliś), Warszawa, Wyd. K. E. LIBER.
Ericssson  K.A.,  Crutcher  R.J.,  1990,  The  nature  of  exceptional  performance,  [w:]
Baltes B.P., Featherman D.L., Lerner R.M. (red.), Life-span development and
behavior (t. 10), Hillsdale, NJ Erlbaum: 188–218.
Erikson E.H., 1997, Dzieciństwo i społeczeństwo, Wyd. Rebis, Poznań.
Erikson E.H., 1995, Zabawa i aktualność, [w:] Brzezińska A., Lutomski G., Czub T.,
Smykowski B. (red.), Dziecko w zabawie i w świecie języka, Wyd. Zysk i S-ka,
Poznań: 232–269.
Filipiak E., 1996, Aktywność językowa dzieci w wieku wczesnoszkolnym, WSP,
Bydgoszcz.
Filipiak  E.,  2002,  Konteksty  rozwoju  aktywności  językowej  dzieci  w  wieku  wcze-
snoszkolnym, Wyd. ABKW, Bydgoszcz.214 Bibliografia
Finocchiaro A.C., 1974, Behavior characteristics in learning-disabled children with
postural reflex dysfunction , American Journal of Occupational Therapy, 28(1):
30–34.
 Fisher B., Wilson A., 1987, Selected Sleep Disturbances in School Children Reported
by Parents: Prevalence, Interrelationships, Behavioral Correlates and Parental
Attributions. Vol. 64, Issue 3_suppl.
Fischet M., 1990, Pareming suess and the child with anemion deficit hyperactivity
disorder, Journal of Clinical Child Psychology, 19: 337–346.
Forman E.A., Cazden C.B., 1995, Myśl Wygotskiego a edukacja. Wartości poznaw-
cze współpracy z rówieśnikami, [w:] Brzezińska A., Lutomski G., Smykowski B.
(red.), Dziecko wśród rówieśników i dorosłych, tłum. A. Brzezińska, Wyd. Zysk
i S-ka, Poznań: 147–179.
Frydrychowicz A., Koźniewska E., Matuszewski A., Zwierzyńska E., 2006, Skala goto-
wości szkolnej. Podręcznik, Wyd. Centrum Medyczne PPP, Warszawa.
Gała  A.,  Ulfik  I.,  2000  (red.),  Oddziaływanie  agresywnych  gier  komputerowych
na psychikę dziecka, Wyd. Artom, Lublin.
Gasiul  H.,  2008,  Właściwości  rozwoju  emocjonalnego  a  dojrzałość  szkolna,  [w:]
Zabłocki J., Brejnak W. (red.), Emocjonalno-społeczne uwarunkowania dojrza-
łości szkolnej, Wyd. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa:
15–30.
Gaul  D.,  1991,  Dziecko  w  sytuacji  startu  szkolnego,  Psychologia  Wychowawcza, 
nr 4: 313–314.
Gindrich P., 2002, Funkcjonowanie psychospołeczne uczniów dyslektycznych, Wyd.
UMCS, Lublin.
Goleman D., 1997, Inteligencja emocjonalna, Wyd. Media i Rodzina, Poznań.
Górska T., Grabowska A., Zagrodzka J., 1997, Mózg a zachowanie, Warszawa.
Grabowska W., 1976, Szkolnictwo powszechne w Polsce w latach 1932–1939, Wro-
cław.
Gruszczyk-Kolczyńska E., 2002, Dojrzałość do nauki matematyki i niszczące kon-
sekwencje rozpoczynania edukacji szkolnej bez takiej dojrzałości, [w:] Brejnak
W. (red.), O pomyślny start ucznia w szkole. Biuletyn Informacyjny PTD, Wyd.
Fundacja J&S Pro Bono Poloniae, Warszawa: 53–68.
Gruszczyk-Kolczyńska  E.,  1994,  Dzieci  ze  specyficznymi  trudnościami  w  nauce
matematyki, Warszawa WSiP: 18.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., 1997, Dziecięca matematyka. Program dla
przedszkoli, klas zerowych i placówek integracyjnych, WSiP, Warszawa.
Grzybowska E., 2016, Aktualne kierunki badań w dziedzinie integracji sensorycznej,
Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Inte-
gracji Sensorycznej, nr : 37–39.215 Bibliografia
Grzybowska E., 2011, Wyniki badań Południowo-Klaifornijskimi Testami Integracji
Sensorycznej J. Ayres u dzieci ze stopniowo narastającą niepełnosprawnością,
Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Inte-
gracji Sensorycznej, nr 4: 44.
Grzywiak  C.,  2014,  Diagnozowanie  dojrzałości  neuropsychologicznej  do  szkolnego
uczenia się dzieci sześcio– i siedmioletnich, [w:] Ogrodzka-Mazur E., Szuścik
U., Gajdzica A. (red.), Edukacja małego dziecka, t. 9, Impuls, Cieszyn–Kraków:
75–87.
Gutowska H., 1975, Zanim dziecko pójdzie do szkoły, Instytut Wydawniczy CRZZ
Warszawa: 5.
Guz S., 1994, Edukacja przedszkolna w okresie przemian, Wyd. WSP TWP, Warszawa.
Hoehn,  Baumeister  A.,  1994,  Critique  of  the  application  of  sensory  integration
therapy to children with learning disabilities. J Learn Disabil. Jun-Jul;27(6):
338–50.
Harter S., 1990, Issues in the assessment of the self-concept of children and adole-
scents, In A.M. La Greca, Through the eyes of the child: Obtaining self-reports
from  children  and  adolescents:  292–325.  Needham  Heights,  MA,  US:  Allyn 
& Bacon.
Held-Ziółkowska M., 2006, Równowaga statyczna i dynamiczna, Magazyn Otoryno-
laryngologiczny, nr 18: 47–52.
Hornowski B., 1985, Psychologia różnic indywidualnych, WSiP, Warszawa.
Humphries T., Wright M., Snider L., McDougall B., 1992, A comparison of the effec-
tiveness of sensory integrative therapy and perceptual-motor naining in neating
children  with  learning  disabilities,  Journal  of  Developmental  and  Behavioral
Pediatrics, 13: 31–40.
Humphries T., Wright M., McDougall B., Verres J., 1990, The efficacy of sensory inte -
gration for children with learning disability, Physical and Occupational therapy
in Pediatrics, (X,3): 1–17.
Humphry,  R.,  &  Case-Smith,  J.,  Working  with  (.lmilies.  In  j.  Case-Smirh,  A.S.
Allen, & P.N. Prart (reEd.)., 1996, Occupational therapy for children (3rd ed., 
pp. 67–98). St. Louis, MO: Mosby. 1996.
Hurlock E.B., 1985, Rozwój dziecka, t. 1, 2, tłum. zbiorowe, PWN, Warszawa.
Hurme H., 2002, Rozwój emocjonalny, [w:] Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.),
Psychologia rozwoju człowieka, t. 3, PWN, Warszawa: 45–70.
Inhelder B., Piaget J., 1970, Od logiki dziecka do logiki młodzieży, tłum. K. Tyborow-
ska, PWN, Warszawa.
Jabłoński  S.,  2003,  Jak  czytają  i  piszą  uczniowie  klas  I–IV  szkoły  podstawowej?,
Edukacja, nr 3(83): 53–59.
Jabłoński S., 2005, Nauczyciel jako osoba znacząca w rozwoju człowieka, „Reme-
dium” 2005, nr 7–8 (149), s. 4–5.216 Bibliografia
Jacków-Sowa K., 2016, Ruch-rozwój-nauka, czyli jak ruch wpływa na uczenie się,
Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Inte-
gracji Sensorycznej, nr 1: 37–39.
Jagodzis D., 2013, Dysfunkcje integracji sensorycznej a sprawność językowa dzieci
w młodszym wieku szkolnym, Harmonia Universalis, Gdańsk.
Janiszewska B., 2006, Ocena dojrzałości szkolnej, Wyd. Seventh Sea, Warszawa.
Jastrząb J., 1997 (red.), Toruńska Szkoła Terapeutyczna, Wyd. Edukacyjne AKAPIT,
Toruń 1997.
Jerzak  M.,  2008,  Analiza  narzędzi  badawczych  do  badania  gotowości  szkolnej
dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej, [w:] Zabłocki J., Brejnak W.
(red.), Emocjonalno-społeczne uwarunkowania dojrzałości szkolnej, Wyd. Uni-
wersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa: 113–126.
Johannes R., Ghihiro W., Lutjen-Drecoll E., 2012, Anatomia człowieka: tablice +
atlas anatomii – fotograficzne studium ciała człowieka .
John M., 1987, Orientacja w sytuacjach społecznych dzieci w różnym stopniu akcep-
towanych przez grupę, [w:] John M. (red.), Orientacja dzieci i młodzieży w sytu-
acjach społecznych, Wyd. PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Kałużna A., 2004, Zasady diagnostyki i terapii zaburzeń rozwoju integracji senso-
rycznej u dzieci [w:] Sadowska L. (red.), Neurofizjologiczne metody usprawnia -
nia dzieci z zaburzeniami rozwoju, Wrocław, Wyd. AWF: 142–162.
Kandel E., Schwartz J., Jessell T., 2000, Principles of Neural Science, McGraw Hill,
New York.
Kargulowa A., 1980, Koncepcje dojrzałości szkolnej, [w:] Kargulowa A. (red.), Dojrza-
łość szkolna a jakość startu edukacyjnego, Wrocław: 9–28.
Karwański  A.,  1990,  Ontogenetyczny  proces  formowania  się  postawy  człowieka,
Wyd. WSSE, Poznań 1990.
Kazdin A.E., 1994, Methodology, design, and evaluation in psychotherapy research.
[w:] A.E. Bergin, S.L. Garfield (red.), Handbook of psychotherapy and behavior
change, 4 th  ed.: 19–71. New York: Wiley.
Kędzierska J., 2005, Dziecko i pierwsze progi szkolne, [w:] Kędzierska J. (red.), Mój
uczeń przekracza próg szkolny, Wyd. UJ, Kraków.
Kendall P.C., 2004, Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, GWP, Gdańsk.
Kielar-Turska M., 1992, Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, WSiP, Warszawa.
Kielar-Turska M., 2006, Nazywanie emocji w sytuacjach komunikacyjnych, Kolo-
kwia Psychologiczne, nr 15, Język – Poznanie – Relacje społeczne, Instytut Psy-
chologii PAX, Warszawa: 126–137.
Kielar-Turska M., 2011, Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny, [w:] Trempała J.
(red.), Psychologia rozwoju człowieka, PWN, Warszawa: 202–233.
Kielar-Turska M., 2010, Średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny, [w:] Harwas-Napie-
rała  B.,  Trempała  J.  (red.),  Psychologia  rozwoju  człowieka.  Charakterystyka
okresów życia człowieka, t. 2, PWN, Warszawa: 83–129.217 Bibliografia
Kimball J.G., 1988, The emphasis is on integration, not sensory [Comment]. Ameri-
can Journal of Mental Retardation, 92: 423–424.
Kirwil  L.,  2004,  Agresja  szkolna  jako  rodzaj  agresji  proaktywnej,  [w:]  Rejzner  A.
(red.), Agresja w szkole: spojrzenie wieloaspektowe, WSP TWP, Warszawa: 7–24.
Kłobukowska A., Wicher K., 2014, Psychologiczny wizerunek dziecka u progu szkoły,
[w:] Brzezińska A.I., Matejczuk J., Jankowski P., Rękosiewicz M. (red.), 6-latki
w szkole – rozwój i wspomaganie rozwoju, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań:
81–102.
Klus-Stańska D., 2004, Adaptacja szkolna siedmiolatków, Wyd. WSP, Olsztyn 1994./
Wyd. Uniw. Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2004.
Knickerbocker, B.M., 1980, A holistic approach to the treatment of learning disor-
ders. Thorofare, N.J.: Ch.B. Slack.
Kociubińska  M.,  2002,  Analiza  dojrzałości  szkolnej,  [w:]  Brejnak  W.  (red.),
O pomyślny start ucznia w szkole. Biuletyn Informacyjny PTD, Wyd. Fundacja
J&S Pro Bono Poloniae, Warszawa: 220–224.
Kohlberg L., 1976, Family Patterns of Moral Reasoning, Child Development Vol. 47,
No. 4: 1204–1206.
Kołodziejczyk A., 2011, Późne dzieciństwo – młodszy wiek szkolny, [w:] Trempała J.
(red.), Psychologia rozwoju człowieka, PWN, Warszawa: 234–258.
Konarzewski K., 1995, Problemy i schematy. Pierwszy rok nauki szkolnej dziecka,
Wyd. Żak, Warszawa.
Konopnicki J., 1966, Powodzenia i niepowodzenia szkolne, PZWS, Warszawa.
Konorski J., 1969, Integracyjna działalność mózgu, Wyd. PZWL, Warszawa.
Koomar J., Bundy A., 1991, he art and science of creating direct intervention from
theory. [w:] A.G. Fisher, E.A. Murray, A.C. Bundy (red.), Sensory integration
theory and practice: 251–317. Philadelphia, F.A. Davis.
Kopczyńska-Sikorska J., 1986 (red.), Diagnostyka rozwoju dzieci i młodzieży, PZWL,
Warszawa.
Kopeć U., 2000, Rozwój słownictwa nazywającego uczucia w języku dzieci i mło-
dzieży, Wyd. WSP, Rzeszów.
Kopik A., 2007 (red.), Sześciolatki w Polsce. Raport 2006. Diagnoza wybranych sfer
rozwoju, Wyd. TEKST, Kielce.
Kopik A., 2008, Dziecko w społecznej roli ucznia, [w:] Zabłocki J., Brejnak W. (red.),
Emocjonalno-społeczne  uwarunkowania  dojrzałości  szkolnej,  Wyd.  Uniwersy-
tetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa: 67–84.
Kotarba-Kańczugowska M., 2010, Stymulowanie systemów zmysłowych w warun-
kach  pracy  zbiorowej  w  szkole,  Integracja  sensoryczna.  Kwartalnik  Polskiego
Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej, nr 4: 30–32.
Kowalska-Kantyk M., 2004, Stymulacja i rehabilitacja dzieci oraz młodzieży metodą
NDT-Bobath, Chowanna.218 Bibliografia
Kozak A., 2008, Dojrzałość szkolna, Wychowawca, nr 7–9: 14–15.
Koźniewska E., 1996, Diagnoza dojrzałości szkolnej, Problemy Poradnictwa Psycho-
logiczno-Pedagogicznego, nr 2.
Kranowitz C., 2012, NIE-ZGRANE DZIECKO. Zaburzenia przetwarzania sensorycz-
nego – diagnoza i postępowanie, Gdańsk.
Krasowicz-Kupis G., 1983, Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci
6–9-letnich, Wyd. UMCS, Lublin.
Krasowicz-Kupis W., 2002, Dojrzałość do nauki czytania i pisania, [w:] Brejnak W.
(red.), O pomyślny start ucznia w szkole. Biuletyn Informacyjny PTD, Wyd.
Fundacja J&S Pro Bono Poloniae, Warszawa: 49–52.
Kruszewska A., 2011, Dziecko sześcioletnie na progu szkolnym – jego umiejętności
społeczno-emocjonalne, [w:] Karwowska-Struczyk M., Sobiepańska D., Szpoto-
wicz M. (red.), Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna – badania, opinie,
inspiracje, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa.
Kulas H., 1983, Mechanizm funkcjonowania samooceny, Psychologia Wychowawcza,
nr 4: 400–410.
Kupisiewicz Cz., 1993, Niepowodzenia dzieci w nauce szkolnej, [w:] Pomykało W. (red.),
Encyklopedia pedagogiczna, Wyd. Fundacja Innowacja, Warszawa: 449–453.
Kupisiewicz Cz., 1964, O zapobieganiu drugoroczności, PZWS, Warszawa.
Landy A., Kwiatkowska M., Topińska Z., 1970, Rozwój i wychowanie dziecka w wieku
przedszkolnym, NK, Warszawa.
Kutcher S., 2012, Mental health and the school environment: secondary schools, pro-
motion and pathways to care. Current Opinion in Psychiatry: July,  Volume 25,
Issue 4: 311–316.
Ligęza M., 1982, Poznawcza funkcja pytań dzieci w wieku poniemowlęcym i przed-
szkolnym, Psychologia Wychowawcza, nr 5: 501–519.
Lis  S.,  1992,  Proces  socjalizacji  dziecka  w  środowisku  pozarodzinnym,  PWN,
Warszawa.
Łobocki, M., 1984, Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa.
Marchow M., 2003 (red.), Niewidzialne źródła. Szanse rozwoju w okresie dzieciń-
stwa, Wyd. Humaniora, Poznań: 55–71.
Marek E., 2008, Obserwacja metodą poznawania rozwoju społeczno-emocjonalnego
dziecka na starcie szkolnym, [w:] Zabłocki J., Brejnak W. (red.), Emocjonalno-
-społeczne uwarunkowania dojrzałości szkolnej, Wyd. Uniwersytetu Kardynała
Stefana Wyszyńskiego, Warszawa: 93–112.
Markowska  M.,  2005,  Uwarunkowania  aktywności  fizycznej  i  młodzieży  z  woje -
wództwa świętokrzyskiego, Przegląd Antropologiczny; Suplement 4: 85.
Mash E.J., Johnsron C., 1983, Parental perceptions of child behaviot problems, pare-
ming self-esteem, and older hyperacrive and normal children, Journal of Consul-
ting and Clinical Psychology, 51: 86–99.219 Bibliografia
Mash E.J., Johnsron C., 1990, Determinams of pareming stress: IlJusnations from
families ofhyperacrive children and families of physicaJly abused children, Jour-
nal of Clinical Child Psychology, 19: 313–328.
Mass F.V., Integracja sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości, Warszawa,
Fundacja Innowacja.
Mass F.V., 1998, Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji senso-
rycznej, WSiP, 1998.
Matczak A., 1998, Podstawowe osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych okresach,
[w:] Włodarski Z., Matczak A. (red.), Wprowadzenie do psychologii, WSiP, War-
szawa: 303–321.
Matejczuk J., 2014, Środowisko rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym: potrzeby
dziecka a jakość rodzinnej i pozarodzinnej oferty edukacyjnej, [w:] Brzezińska
A.I., Matejczuk J., Jankowski P., Rękosiewicz M. (red.), 6-latki w szkole – rozwój
i wspomaganie rozwoju, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań: 39–61.
Matyja M., 1998, Integracja i dezintegracja sensoryczna, [w:] Warszawskie warsz-
taty neurologiczne. Materiały wybrane 1996–1997, Wyd. Poradnia Diagnostyki
i Terapii Neurologicznej POLEK, Polskie Stowarzyszenie Terapeutów NDT-SI,
Warszawa.
Matyja M., Domagalska M., 1998, Podstawy usprawniania neurorozwojowego według
Barty i Karla Bobathów, Wyd. Śląska Akademia Medyczna, Katowice 8.
Matyja M., Gogola A., 2007, Edukacja sensoryczna niemowląt. Wyd. 2, AWF Kato-
wice, Katowice: 49.
Matyja  M.,  Gogola  A.,  2005,  Przeciążenia  układu  ruchu  u  dzieci  z  zaburzeniami
wielkości i rozkładu napięcia mięśniowego, [w:] Edukacja sensomotoryczna nie-
mowląt, AWF, Katowice.
Mayberry W., Gilligan M.B., 1985, American Occupational Therapy Foundation: Col-
laborative research, American Journal of Occupational Therapy, 39(1), 52–53.
Kinnlealey M., 1986, Reliability and validity of two tests of tactile functions learning
disabilities, somatosensory. 
Merzenich i inni, 1984, Somatosensory Cortical Map Changes Following Digit Ampu-
tation in Adult Monkeys, The Journal of Comparitive Neurology:  591–605.
Michalak R., 2006, Aktywność własna jako mechanizm osiągania gotowości szkolnej
przez dziecko, [w:] Michalak R., Misiorna E. (red.), Konteksty gotowości szkol-
nej, Wyd. CMPPP, Warszawa: 4–7.
Michalak R., 2006, Dojrzałość szkolna w świetle zadań rozwojowych dziecka, [w:]
Michalak  R.,  Misiorna  E.  (red.),  Konteksty  gotowości  szkolnej,  Wyd.  CMPPP,
Warszawa: 8–14.
Michalak R., Misiorna E., 2006, Gotowość, dojrzałość szkolna dziecka a dojrzałość
instytucjonalna,  [w:]  Michalak  R.,  Misiorna  E.  (red.),  Konteksty  gotowości
szkolnej, Wyd. CMPPP, Warszawa: 5–41.220 Bibliografia
Mikler-Chwastek A., 2015, Dysleksja a zaburzenia integracji sensorycznej, Integra-
cja  sensoryczna.  Kwartalnik  Polskiego  Stowarzyszenia  Terapeutów  Integracji
Sensorycznej, nr 2: 26–29.
Miller  L.J.,  2003,  Empirical  evidence  related  to  therapies  for  sensory  processing
impairments, Communiqué, 31: 34–37.
Miller L.J., Kinnealey M., 1993, Researching the effectiveness of sensory integration,
Sensory Integration Quarterly, 21, 2.
Miller  L.J.,  Roid,  G.H.,  1993,  Sequence  comparison  methodology  for  the  analysis
of movement patterns in infants and toddlers with and without motor delays,
American Journal of Occupational Therapy, 47(4): 339–347.
Millerl J., Coll J.R., Schoen S.A., 2007, A randomized controlled pilot study of the
effectiveness  of  occupational  therapy  for  children  with  sensory  modulation
disorder, American Journal Occupational Therapy, Mar–Apr. 61(2): 228–238.
Miller  N.E.,  1941,  I.  The  frustration-aggression  hypothesis,  Psychological  Review,
48(4), 337–342.
Miśkowiec M., 2004, Wspomaganie rozwoju ruchowego jako droga do pełniejszego
rozwoju poznawczego, Gdyński Kwartalnik Oświatowy, nr 4: 34–45.
Moncher F.J., Prinz R.J., 1991, Treatment fidelity in out-come studies, Clinical Psy-
chology Review, 11: 247–266.
Musatti T.,  1995,  Wczesne relacje rówieśnicze według Piageta o Wygotskiego, [w:]
Brzezińska A., Lutomski G., Smykowski B. (red.), Dziecko wśród rówieśników
dorosłych, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań: 107–146.
Nartowska H., 1980, Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa.
Nason B., 2017, Porozmawiajmy o autyzmie. Przewodnik dla rodziców i profesjona-
listów, Wyd. UJ, Kraków.
Nelson D.L., Mathiowetz V., 2004, Randomized controlled trials to investigate occu-
pational  therapy  research  questions,  American  Journal  of  Occupational  The-
rapy, 58: 24–34.
Nicolson R.I., Fawcett A.J., 1995, Dyslexia is more than a phonological disability,
Dyslexia, no. 1: 37–45.
Nieciuński S., 1975, Podstawowe problemy badawcze dojrzałości szkolnej dzieci roz-
poczynających naukę, [w:] Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, t. XX, Wro-
cław–Kraków–Warszawa–Gdańsk.
Nowak A., 2000, Spotkania z rodzicami, Wyd. G&P, Poznań.
Nowotnik  A.,  2014,  Środowisko  rozwoju  dziecka  w  okresie  szkolnym:  potrzeby
dziecka a jakość rodzinnej i pozarodzinnej oferty edukacyjnej, [w:] Brzezińska
A.I., Matejczuk J., Jankowski P., Rękosiewicz M. (red.), 6-latki w szkole – rozwój
i wspomaganie rozwoju, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań: 63 77.
Nowotny  J.,  Krauze  M.,  1981,  Rehabilitacja  lecznicza  dzieci  z  chorobami  układu
nerwowego, Wyd. PZWL, Warszawa.221 Bibliografia
Nowotny J., Saulicz E., 1990, Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja, AWF,
Katowice.
O’BrienV., Cermak S., Murray E., 1988, The Relationship Between Visual-Perceptual
Motor Abilities and Clumsiness in Children With and Without Learning Disabili-
ties American, Journal of Occupational Therapy, Vol. 42: 359–363. Doi:10.5014/
ajot.42.6.359.
Odowska-Szlachcic B., 2011, Terapia integracji sensorycznej – ćwiczenia uspraw-
niające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania moto-
rycznego, Wyd. Harmonia, Gdańsk, z. 1.
Odowska-Szlachcic  B.,  2011,  Terapia  integracji  sensorycznej  –  strategie  terapeu-
tyczne i ćwiczenia stymulujące układy: słuchowy, wzrokowy, węchu i smaku
oraz terapia śwatłem i kolorami, Wyd. Harmonia, Gdańsk, z. 2.
Odżygóźdź M., Cylkowska-Nowak M., 2012, Wpływ rehabilitacji opartej o metodę
Integracji  Sensorycznej  na  rozwój  dzieci  z  zaburzeniami  sensomotorycznymi
dysfunkcje narządów ruchu, Dysfunctions of the lokomotor system Interdyscy-
plinarne rozumienie problemów związanych z diagnostyką i terapią dziecka,
red. M. Majchrzycki, E. Gajewska, M. Łańczak-Trzaskowska 3/2012, Poznań.
Okoń W., 1984, Słownik Pedagogiczny, Warszawa: 54.
Okoń W., 1995, Zabawa a rzeczywistość, Wyd. Żak, Warszawa.
Olechnowicz H., 1995, Dziecko własnym terapeutą. Jak wspomagać strategie autote-
rapeutyczne dzieci z dysfunkcjami więzi osobistych, Warszawa, WSiP.
Olweus  D.,  1998,  Mobbing:  fala  przemocy  w  szkole,  Wyd.  Jacek  Santorski  &  CO,
Warszawa.
Oszwa U., 2005, Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych. Problemy dia-
gnozy i terapii, Impuls, Kraków.
 Ottenbacher K.J., 1991, An Empirical Investigation of Interrater Agreement for Sin-
gle-Subject Data Using Graphs with and without Trend Lines First Published
March 1.
Ottenbacher K., 1980, Excessive post-rotary nystagmus duration in learning-disa-
bled children, American Journal of Occupational Therapy, 34: 40–44.
Ottenbacher  K.,  1978,  Identifying  vestibular  processing  dysfunction  in  learning-
-disabled children, American Journal of Occupational Therapy, 32: 217–221.
Ottenbacher K., 1982, Patterns of post-rotary nystagmus in three learning-disabled
children, American Journal of Occupational Therapy, 36: 657–663.
Ottenbacher  K.,  Short  M.A.,  Watson  P.J.,  1979,  Nystagmus  duration  changes  of
learning disabled children during sensory integrative therapy, Perceptual and
Motor Skills, 48: 1159–1164.
Ottenbacher K., 1982, Sensory integration therapy: Affect or effect, American Jour-
nal of Occupational Therapy, 36: 571–578.222 Bibliografia
Ottenbacher K.J., 1998, The Significance of Clinical Change and Clinical Change of
Significance: Issues and Methods, American Journal of Occupational Therapy,
March 1988, Vol. 42: 156–163. doi:10.5014/ajot.42.3.156
Pacławska K., 1989, Dojrzałość szkolna i umiejętności czytania i pisania uczniów
szkoły podstawowej – dynamika zmian, Wyd. UJ, Kraków.
Parham L.D., Mailloux Z., 1996, Sensory integration. In J. Case-Smith, A.S. Allen,
P.N. Prart (red.), Occupational thempy for children, 3rd ed.: 307–355. SL Louis,
MO: Mosby.
Parham L.D., Mailloux Z., 1996, Sensory Integration and Children with Learning
Disabilities. [w:] P.N. Pratt, A.S. Allen (red.), Occupational Therapy in Children
(pp. 307–355). St. Louis: Mosby.
Piaget J., Inhelder B., 1967, Operacje umysłowe i ich rozwój, [w:] Fraisse P., Piaget J.
(red.), Inteligencja, tłum. M. Przetacznik, PWN, Warszawa: 141–201.
 Petri L.J.,  Anderson M.E., 1980, Eye and Head Movements in Reading-Disabled and
Normal Children, American Journal of Occupational Therapy, December 1980,
Vol. 34: 801–808. doi:10.5014/ajot.34.12.801.
Piaget J., Inhelder B., 1966, Psychologia dziecka, tłum. Z. Zakrzewska, Wyd. Sied-
mioróg, Wrocław.
Piaget J., 1967, Rozwój ocen moralnych dziecka, tłum. K. Tyborowska, PWN, War-
szawa.
Piaget J., 1966, Studia z psychologii dziecka, tłum. T. Kołakowska, PWN, Warszawa.
Pieter J., 1967, Ogólna metodologia pracy naukowej, Zakład Narodowy im. Ossoliń-
skich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Pietras T., Witusik A., Galecki P., 2010, Autism epidemiology, diagnosis and therapy
[Autyzm – epidemiologia, diagnoza i terapia], Continuo, Wrocław.
Pilkiewicz  M.,  1995,  Dojrzałość  szkolna,  [w:]  Wołoszynowa  L.  (red.),  Materiały
do  Nauczania  Piszczek  M.  Wczesna  interwencja  i  pomoc  dzieciom  niepełno-
sprawnym, CMPP-P. MEN, Warszawa.
Pilch T., 1995, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Żak. Warszawa.
Pisula E., 2008, Wiek i płeć a radzenie sobie ze stresem przez młodzież w wieku 12–17
lat, Przegląd Psychologiczny, t. 51, nr 4: 405–421.
Piszczek M., 2007, Diagnosis and support for child development [Diagnoza i wspo-
maganie rozwoju dziecka], Wyd. CMPP, Warszawa.
Podemski R., Budrewicz S., 2008, Kompendium neurologii, Gdańsk.
Polatajko H., Law M., Miller J., Schaffer R., Macnab J., 1991, The effect of a sen-
sory  inregrarion  program  on  academic  achievement,  moror  performance  and
self-esteem in children identified as learning disabled: Results of a clinical trial,
Occupational Thempy Journal ofResearch, 11: 155–176.
Polatajko, Kaplan, Wilson, 1992, Sensory Integration Treatment for Children with
Learning Disabilities: Its Status 20 Years Later.223 Bibliografia
Primeau L.A., Clark F.A., Pierce D., 1989, Occupational therapy alone has looked
upon occupation: Future applications of occupational science to pediatric occu-
pational therapy, Occupational Therapy in Health Care, 6: 19–31.
Prusiński A., 1977, Podstawy neurologii klinicznej, PZWL, Warszawa.
Prus-Wiśniewska H., 1995, Zanim dziecko pójdzie do szkoły, Wyd. Medium, Warszawa.
Przetacznik-Gierowska  M.,  Makieło-Jarża  G.,  1974,  Psychologia  rozwojowa,  War-
szawa.
Przetacznik-Gierowska M., Makieło-Jarża G., 1985, Psychologia rozwojowa i wycho-
wawcza wieku dziecięcego, Warszawa.
Przetacznik-Gierowska M., 1994, Od słowa do dyskursu. Studia nad mową dziecka,
Wyd. Energeia, Warszawa.
Przetacznik-Gierowska M., 1993, Świat dziecka. Aktywność – poznanie – środowi-
sko, Wyd. UJ, Kraków 3.
Przetacznik-Gierowska  M.,  1966,  Zasady  i  prawidłowości  psychicznego  rozwoju
człowieka, [w:] Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (red.), Psychologia roz-
woju człowieka, t. 1, Zagadnienia ogólne, PWN, Warszawa: 57–84.
Przetacznikowa M., 1986, Dojrzałość szkolna, [w:] Żebrowska M. (red.), Psychologia
rozwojowa dzieci i młodzieży, Wyd. PWN, Warszawa: 512–521.
Przetacznikowa M., 1986, Wiek przedszkolny, [w:] Żebrowska M. (red.), Psychologia
rozwojowa dzieci i młodzieży, Warszawa.
Przewęda R., 1973, Rozwój somatyczny i motoryczny, WSiP, Warszawa.
Przyrowski Z., 2004, Integracja sensoryczna a trudności w szkole, Biuletyn SI, nr 3.
Przyrowski Z., 2012, Integracja sensoryczna wprowadzenie do teorii, diagnozy i tera-
pii, Warszawa.
Przyrowski Z., 2008, Clinical observation [Obserwacja kliniczna], Wyd. PWL, Warszawa.
Radlińska H., 1961, Pedagogika społeczna, Wrocław.
Radochoński M., 2000, Osobowość antyspołeczna. Geneza, rozwój i obraz kliniczny,
Wyd. WSP, Rzeszów.
Radziyevska M., Dziągwa E., Radziyevsky P., 2012, Zaburzenia integracji sensorycz-
nej wśród dzieci i młodzieży, Pedagogika, nr 4.
Rochelle K.S.H., Witton C., Talcott J.B., 2015, Symptomy nadruchliwości i braku
uwagi mogą pośredniczyć w deficytach stabilności posturalnej w dysleksji roz -
wojowej,  (tłum.  N.  Smagacz),  Integracja  Sensoryczna.  Kwartalnik  Polskiego
Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej, nr 2: 5–13.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie
zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicz-
nych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2010, nr 228, poz. 1487).
Sądek A., 2004, Przygotowanie dziecka do szkoły – dojrzałość szkolna, [w:] Stypuł-
kowska J. (red.), Problemy rozwoju i wychowania, Wyd. Medium, Warszawa.224 Bibliografia
Sadowska L., Dziewulski M., 2012, Neurofizjologiczne podstawy diagnostyki i tera -
pii dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, Wydawnictwo Naukowe UMK.
Sadowska  L.,  2001,  Neurokinezjologiczna  diagnostyka  i  terapia  dzieci  z  zaburze-
niami rozwoju psychoruchowego, Wyd. AWF, Wrocław.
Schafer U., 2001, Why do the children fidget?  [Dlaczego dzieci się wiercą?], Wyd.
ERDA, Warszawa.
Schaffer  H.R.,  1994,  Epizody  wspólnego  zaangażowania  jako  kontekst  rozwoju
poznawczego, [w:] Brzezińska A., Lutomski G. (red.), Dziecko w świecie ludzi
i przedmiotów, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań: 150–188.
Schaffer H.R., 1981, Początki uspołeczniania dziecka, PWN, Warszawa.
Schaffer H.R., 2007, Psychologia dziecka, PWN, Warszawa.
Schaffer R., 1984, Sensory Integration Therapy with Learning Disabled Children:
A Critical Review Vol 51, Issue 2, 1984.
Schwartz M., 2000, Central nervous system control of food intake, Journal Nature
404: 661–671.
Serbin S., 1996, Graph matching using a direct classification of node attendance
Pattern Recognition Volume 29, Issue 6, June 1996: 1031–1048.
Shaw  S.R.,  2002,  A  school  psychologist  investigates  sensoryintegration  therapies:
Promise, possibility, and the art of placebo, Communiqué, 31: 5–6.
Shelton A.M., 1993, Biology, Ecology and management of the diamondback moth,
Annual Review of Entomology Vol. 38: 275–301.
Siemek D., 1975, Przedszkolak będzie uczniem, Nasza Księgarnia Warszawa: 10.
Sieradzka-Bąkowska  A.,  2010,  Standardy  prowadzenia  terapii,  Integracja  Senso-
ryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycz-
nej, nr 4: 33–34.
Skałbania B., 2011, Diagnostyka pedagogiczna. Wybrane obszary badawcze i roz-
wiązania praktyczne, Wyd. Impuls, Kraków.
Skonieczna-Żydecka K., Bloch M., Kąkol M., Pietrzak-Sominka J., Adler G., 2015,
Wpływ zaburzeń integracji sensorycznej na umiejętności szkolne u dzieci neu-
rotypowych, Integracja sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Tera-
peutów Integracji Sensorycznej, nr 2: 17–26.
Skowrońska A., 2010, Inteligencja i dojrzałość społeczno-emocjonalna dzieci 6–7 let-
nich na progu szkolnym (w świetle literatury i badań własnych), [w:] Adamek
I., Muchacka B. (red.), Dziecko – uczeń w systemie edukacyjnym – teraźniej-
szość i przyszłość, Wyd. Naukowe Uniw. Pedagogicznego, Kraków.
Skowrońska A., 2010, Kompetencje społeczno-emocjonalne dzieci rozpoczynających
naukę  szkolną  (w  percepcji  rodziców  i  nauczycieli),  [w:]  Adamek  I.,  Grocho-
walska M., Żmijewska E. (red.), Relacje i konteksty (w) edukacji elementarnej,
Wyd. Naukowe Uniw. Pedagogicznego, Kraków.225 Bibliografia
Skowrońska A., 2010, Społeczno-emocjonalna gotowość dzieci sześcioletnich do pod-
jęcia nauki (na podstawie badań własnych), [w:] Guz S., Zwierzchowka I. (red.),
O pomyślny start szkolny dziecka, Comandor, Warszawa.
Skudlarski L., 2002, Badanie dojrzałości szkolnej dziecka, Prace studentów pody-
plomowego  studium  Terapii  Pedagogicznej  Wydziału  Pedagogicznego  WSSE
w Warszawie, Warszawa.
Słyszowa S., 1974, Poznawanie dzieci rozpoczynających naukę i kierowanie ich roz-
wojem, WSiP, Warszawa.
Smith P.K., 1997, Rozwój społeczny, [w:] Bryant P.E., Colman A.M. (red.), Psycholo-
gia rozwojowa, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań: 60–86.
Smith S.R., Blanche E, Schaaf M., 2001, Understanding the Nature of Sensory Inte-
gration with Diverse Populations.
Smykowski B., 2003, Gotowość do organizowania współpracy rówieśniczej, [w:] Brze-
zińska A., Marchow M., Jabłoński S (red.), Ukryte możliwości. Szanse rozwoju
w okresie dzieciństwa, Wyd. Humaniora, Poznań: 85–103.
Smykowski B., 2005, Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, [w:] Brze-
zińska A.I. (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia
rozwojowa, GWP, Gdańsk: 165–205.
Smykowski B., 2005, Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać?, [w:]
Brzezińska A. (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psycholo-
gia rozwojowa, GWP, Gdańsk: 207–258.
Spionek  H.,  1970  (red.),  Zaburzenia  rozwoju  uczniów  a  niepowodzenia  szkolne,
PWN, Warszawa.
Spionek H., 1980, Opóźnienia i dysharmonie rozwoju uczniów jako przyczyna ich
trudności i niepowodzeń szkolnych, [w:] Hulek A. (red.), Pedagogika rewalida-
cyjna, PWN, Warszawa: 344–363.
Spionek  H.,  1970,  Psychologiczna  analiza  trudności  i  niepowodzeń  szkolnych,
PZWS, Warszawa.
Spionek H., 1969, Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka, PWN, Warszawa 9.
Spitzer S., Roley S.S., Clark F., Parham D., 1996, Sensory integration: Current trends
in the United States, Scandinavian Journal of Occupational Therapy, 3: 123–138.
Stefaniuk M.Z., 2009, Wybrane zagadnienia z psychologii szkolnej, Wyd. Petit S. K.,
Lublin.
Stefańska-Klar  R.,  2010,  Późne  dzieciństwo.  Młodszy  wiek  szkolny,  [w:]  Harwas-
-Napierała B., Trempała J. (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charaktery-
styka okresów życia człowieka, t. 2, PWN, Warszawa: 130–162.
Stoodley C.J., Fawcett A.J., Nicolson R.I., Stein J.F., 2005, Impaired balancing ability
in dyslexic children, Exp Brain Res, no. 167: 370–380.
Strelau J., Doliński D., 2008, Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, GWP, Gdańsk.
Strelau J., 2002, Psychologia różnic indywidualnych, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa.226 Bibliografia
Strelau J., 2000, Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3, GWP, Gdańsk.
Strelau J., 1985, Temperament, osobowość, działanie, PWN, Warszawa.
Suckiel M., Śniecikowska P., Garbowski P., 2014, Rozwój społeczny i moralny dziecka
w wieku przedszkolnym a funkcjonowanie w szkole, [w:] Brzezińska A.I., Matej-
czuk J., Jankowski P., Rękosiewicz M. (red.), 6-latki w szkole – rozwój i wspoma-
ganie rozwoju, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań: 125–142.
Szczyrba D., 2003, Czynniki wpływające na poziom dojrzałości szkolnej, Wyd. Akad.
Żak, Tychy.
Szemińska A., 1972, Dziecko u progu szkoły, Nowa Szkoła, nr 7/8: 58–61.
Szemińska A., 1973, Zapisy do klasy pierwszej szkoły podstawowej, PZWS, War-
szawa.
Szewczuk W., 1985, Słownik psychologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Szmigielska  B.,  1998,  Dojrzałość  szkolna,  [w:]  Szewczuk  W.  (red.),  Encyklopedia
Psychologii, Wyd. Fundacja Innowacja, Warszawa: 64–67.
Szuman S., 1927, Badania nad rozwojem apercepcji reprodukcji prostych kształtów
u dzieci, Wyd. Poznańskie Tow. Przyjaciół Nauk, Poznań.
Szuman S., 1962, O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich, Nowa Szkoła 1962,
nr 6: 24–25.
Tatala M., 2000, Rozwój uczuć religijnych dzieci przedszkolnych, Wyd. KUL, Lublin.
Teague G., Bond G., Drake R., 1998, Program fidelity inassertive community treat-
ment: Development and use of ameasure, American Journal of Orthopsychiatry,
68: 216–232.
Thornby Maureen A., 1995, Balance and falls in the frail older person: A review of
the literature PT Topics in Geriatric Rehabilitation: December.
Tomasik E.,1989, Pomoc specjalna w szkole powszechnej, PWN, Warszawa.
Traczyk, A., 2002, Postscriptum do artykułu J. Trzebińskiego i M. Zięby: Nadzieja,
strata i rozwój, Psychologia Jakości Życia, t.2(1).
Trempała J., Czyżowska D., 2002, Rozwój moralny, [w:] Harwas-Napierała B., Trem-
pała J. (red.), Psychologia rozwoju człowieka, t. 3, PWN, Warszawa: 106–130.
Trzebiatowski  K.,  1970,  Szkolnictwo  powszechne  w  Polsce  w  latach  1918–1932,
Wrocław.
Tudge  J.,  Rogoff  B.,  1995,  Wpływ  rówieśników  na  rozwój  poznawczy  –  podejście
Piageta i Wygoskiego,  [w:]  Brzezińska  A.,  Lutomski  G.,  Smykowski  B.  (red.),
Dziecko wśród rówieśników i dorosłych, tłum. A. Brzezińska, Wyd. Zysk i S-ka,
Poznań: 180–213.
Tyborowska K., 1966, Wiek przedszkolny, [w:] M. Żebrowska (red.), Psychologia roz-
wojowa dzieci i młodzieży, Warszawa: PWN.
Tuner S.J., Helmes D.B., 1999, Rozwój człowieka, WSiP, Warszawa.
Vasta  R.,  Haith  M.M.,  Miller  S.A.,  1995,  Psychologia  dziecka,  tłum.  M.  Babiuch, 
A. Ciechanowicz, A. Matczak, A. Piotrowska, Z. Toeplitz, WSiP, Warszawa 5.227 Bibliografia
Viana A.R., Razuk M., de Freitas P.B., Barela J.A., 2015, Integracja sensomotoryczna
u  dzieci  dyslektycznych  przy  róznej  stymulacji  sensorycznej  (tłum.  N.  Sma-
gacz), cz. 1, Integracja Sensoryczna. Kwartalnik Polskiego Stowarzyszenia Tera-
peutów Integracji Sensorycznej, nr 2: 14–16.
Vygotsky L., 1966, Play and its role in the mental development of the child, Soviet
Psychology 12: 6–18 (original work published in 1933).
Wadsworth  B.J.,  Teoria  Piageta.  Poznawczy  i  emocjonalny  rozwój  dziecka,  WSiP,
Warszawa.
Waloszek D., 2014, Między przedszkolem a szkołą. Rozważania o gotowości dzieci
do podjęcia nauki w szkole, Wyd. Akademickie Żak, Warszawa.
Waltz, J., Addis, M., Koerner, K., & Jacobson, N.S., 1993, Test-ing the integrity of
a psychotherapy protocol: Assessing therapist adherence and competence, Jour-
nal of Consulting andClinical Psychology, 61,620–630. 1993.
Waszkiewicz E., 1996, Pracuję z sześciolatkiem, WSiP, Warszawa 1996.
Watling R., Deitz J., Kanny E.M., McLaughlin J.F., 1999, Current practice of occu-
pational therapy for children with autism, American Journal of Occupational
Therapy, 53: 498–505.
White M., 1979, A first-grade intervention program for children at risk for reading
failure, Journal of Leaming Disabilities, 12: 26–32.
Wiatrowska L., Dmochowska H., Dziecko u progu szkoły. Dojrzałość szkolna dzieci
a ich gotowość do nauki, Wyd. Impuls, Kraków.
Wilczyński  J.,  2010,  Posturologia  –  nauka  o  postawie  ciała  człowieka,  Studia
Medyczne 2011, nr 23(3): 7 – 17.
Wilgocka-Okoń B., 1972, Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko, PWN, Warszawa.
Wilgocka-Okoń B., 1993, Dojrzałość szkolna, [w:] Pomykało W. (red.), Encyklopedia
Pedagogiczna, Wyd. Fundacja Innowacja, Warszawa: 110–113.
Wilgocka-Okoń B., 1999, Dojrzałość szkolna, czy dojrzałość szkoły – dylematy progu
szkolnego, Edukacja, nr 1.
Wilgocka-Okoń B., 1999, Gotowość szkolna a uczenie się w przedszkolu, “Wychowa-
nie w Przedszkolu”, nr 2: 163–167.
Wilgocka-Okoń B., 2003, Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, Wyd. Żak, Warszawa.
Wilgocka-Okoń B., 2002, Gotowość szkolna w perspektywie historycznej, [w:] Brej-
nak W. (red.), O pomyślny start ucznia w szkole, Biuletyn Informacyjny PTD,
Wyd. Fundacja J&S Pro Bono Poloniae, Warszawa: 28–38.
Wilgocka-Okoń  B.,  2000,  Gotowość  szkoły,  czy  gotowość  dziecka?,  Wychowanie
w Przedszkolu, nr 1: 4–8.
Wilgocka-Okoń B., 1971, O badaniu dojrzałości szkolnej, PZWS, Warszawa.
Wilgocka-Okoń  B.,  1985,  Przygotowanie  dzieci  do  szkoły,  Studia  Pedagogiczne, 
t. XLVIII.228 Bibliografia
Wiliński P., 2005, Dorośli jako autorytety dla dzieci i młodzieży, „Remedium” 2005,
nr 11(152): 4–5.
Wiliński P., 2005, Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać?, [w:] Brze-
zińska A.I. (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia
rozwojowa, GWP, Gdańsk: 303–343.
Wilson B.N., Kaplan B., 1994, Follow-up assessment of children receiving sensory inte-
gration treatmen L Occupational Therapy Journal of Research, 14: 244–266.
Wiśniewska M., 2006, Integracja sensoryczna, Wychowanie w Przedszkolu, nr 10.
Wiśniewska M., 2012, Model przetwarzania sensorycznego, Dyrektor Szkoły, nr 9.
Włodarska Z., 1980, Problem dojrzałości szkolnej i sposoby jej oceniania, [w:] Prze-
tacznikowa M., Włodarski Z. (red.), Psychologia wychowawcza, Warszawa.
Włodarski Z., 1998 (red.), Psychologia uczenia się, t. 1, 2, PWN, Warszawa.
Wojda  E.,  2001,  Przygotowanie  dziecka  do  podjęcia  nauki  szkolnej,  Życie  Szkoły, 
nr 3: 148–153.
Woynarowska  B.,  2013,  Rozwój  fizyczny  oraz  motoryczny  dzieci  i  młodzieży ,  [w:]
Charakterystyka rozwoju fizycznego i motorycznego w poszczególnych okresach
wieku rozwojowego, t. 1, PZWL, Warszawa: 1–28.
Wygotski L.S., 1989, Eksperymentalne badania rozwoju pojęć, [w:] Wygotski L.S. (red.),
Myślenie i mowa, tłum. E. Flesznerowa, J. Fleszner, PWN, Warszawa: 72–163.
Wygotski L.S., 2002, Kryzys siódmego roku życia, [w:] Brzezińska A., Marchow M.
(red.), Wybrane prace psychologiczne. II. Dzieciństwo i dorastanie, Wyd. Zysk
i Ska, Poznań: 165–177.
Wygotski L.S., 1971, Problem nauczania i rozwoju umysłowego w wieku szkolnym,
[w:] Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne (tłum. E. Fleszner, J. Flesz-
ner), PWN, Warszawa: 531–547.
Wygotski L.S., 2002, Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka, [w:] Brze-
zińska A., Marchow M. (red.), L.S. Wygotski, Wybrane Prace Psychologiczne II,
Wyd. Zysk i S-ka, Poznań: 141–163.
Wysocka E., 2006, Diagnoza dojrzałości szkolnej jako podstawa prognozy funkcjo-
nowania dziecka w sytuacji szkolnej, [w:] Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza psy-
chopedagogiczna, podstawowe problemy i rozwiązania, Wyd. Żak, Warszawa:
183–203.
Wysocka  E.,  2003,  Dojrzałość  szkolna,  [w:]  Pilch  T.  (red.),  Encyklopedia  pedago-
giczna XXI wieku, Warszawa.
Zakrzewska B., 2003, Każdy przedszkolak dobrym uczniem w szkole, WSiP, Warszawa.
Zawadzka D., Rymarczuk A., BugajA., 2014, Ocena skuteczności integracji sensorycz-
nej oraz metody ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne w usprawnianiu funk-
cjonowania psychomotorycznego dzieci z autyzmem Fizjoterapia, 22, 1: 3–17.
Zeyland-Malawka  E.,  1992,  O  kryteriach  oceny  postawy,  [w:]  Ślężyński  J.  (red.),
Postawa ciała człowieka i metody jej oceny, Wyd. AWF, Katowice.