Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie jako psycholog. Książka będzie bardzo przydatna dla pedagogów praktyków, dla studentów pedagogiki, ponieważ podejmuje nowe zagadnienia dotyczące analizy efektywności procesu resocjalizacji, wskazuje możliwości nowatorskich rozwiązań.
dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Zjawisko przestępczości nieletnich jest przedmiotem żywego zainteresowania wielu różnych dyscyplin naukowych. Ich przedstawiciele ponawiają wciąż próby odkrycia mechanizmów powstawania tego fenomenu, jego profilaktyki i skutecznych metod resocjalizacji. Taką udaną próbę podjęła również dr Justyna Siemionow w swojej bardzo interesującej i znaczącej pracy, poświęconej metodom resocjalizacji i psychoterapii młodzieży społecznie nieprzystosowanej. Książka dr Justyny Siemionow cechuje się nie tylko bogactwem treści i rzetelnym przeglądem literatury przedmiotu, ale także wysoką wartością aplikacyjną, bo Autorka wskazuje na skuteczne sposoby wywierania wpływu na nieletnich i osiągania społecznie pożądanych zmian w ich zachowaniu i osobowości. Gorąco polecam książkę dr Justyny Siemionow Wszystkim PT Czytelnikom, którzy, ze względu na podjęte studia albo wykonywaną pracę, są zainteresowani problematyką patologii społecznej i resocjalizacji.
Wprowadzenie
Rozdział 1. Geneza i struktura obrazu samego siebie
1.1. .Definicje i elementy składowe obrazu samego siebie
1.2. .Kształtowanie się obrazu samego siebie i samooceny
1.2.1. Okres niemowlęcy i poniemowlęcy
1.2.2. Wiek przedszkolny
1.2.3. Młodszy wiek szkolny
1.2.4. Wiek dorastania
1.3..Definicja obrazu samego siebie oraz samooceny przyjęta w pracy
1.4. .Funkcje i podstawowe składniki samowiedzy
1.4.1. Sądy opisowe. Samoopis
1.4.2. Samooceny
1.4.3. Standardy osobiste
1.4.4. Reguły w procesie tworzenia samowiedzy
Podsumowanie
Rozdział 2. Regulacyjna funkcja obrazu własnej osoby w świetle teorii oraz badań
2.1. Rola i znaczenie obrazu samego siebie w nurcie psychologii poznawczej
2.2. Geneza poznawczego podejścia do osobowości: teorie W. Mischela i A. Bandury
2.2.1. Teoria społeczno-poznawczego uczenia się W. Mischela
2.2.2. Teoria społeczno-poznawcza A. Bandury
2.3. Schematy poznawcze jako struktury porządkujące wiedzę o ‘ja’
2.4. Koncepcja własnego ‘ja’ w ujęciu J. Reykowskiego
2.5. Regulacyjna funkcja ‘ja’ w ujęciu C.R. Rogersa
2.6. Stałość obrazu własnej osoby i jego funkcja integracyjna
2.7. Samoregulacja – procesy regulacji wewnętrznej
2.8. Warunki zmiany obrazu siebie
Podsumowanie
Rozdział 3. Przegląd badań z zakresu samooceny oraz obrazu i struktury „ja”
3.1. Znaczenie samooceny przy podejmowaniu decyzji w wyborze konkretnego działania
3.2. Rozbieżność „ja realne - ja idealne” a przystosowanie człowieka
3.3. Z miana samooceny w trakcie terapii osób uzależnionych
3.4. Struktura „ja” a poziom agresji interpersonalnej
3.5. Poznawcze wzorce tworzenia się obrazu ‘ja’
3.6. Struktura „ja” u nieletnich przestępców
Podsumowanie
Rozdział 4. Terapia poznawczo-behawioralna jako sposób zmiany wizerunku własnej osoby i poziomu samooceny
4.1. Podstawy teoretyczne psychoterapii indywidualnej
4.2. Cele psychoterapii
4.3. Psychoterapia poznawcza
4.4. Terapia poznawczo-behawioralna
4.4.1. Najważniejsze cechy terapii poznawczo-behawioralnej w odniesieniu do osób niedostosowanych społecznie
4.5. Skuteczność psychoterapii
4.5.1. Zmiana w terapii poznawczo-behawioralnej
Podsumowanie
Rozdział 5. Zjawisko nieprzystosowania społecznego wśród nieletnich i zachowania agresywne jako główny jego przejaw
5.1. Różne ujęcia terminu ‘nieprzystosowanie społeczne’
5.2. Środowisko społeczne człowieka i jego znaczenie dla procesu socjalizacji
5.2.1. Rola rodziny w genezie nieprzystosowania społecznego
5.3. Psychospołeczny mechanizm nieprzystosowania społecznego w świetle teorii społeczno-poznawczej A. Bandury
5.4. Zależność między agresywnością a zachowaniem przestępczym
5.5. Agresja wśród wychowanków instytucji resocjalizacyjnych jako problem terapeutyczny i wychowawczy
Podsumowanie
Rozdział 6. Efektywność działań podejmowanych przez instytucje resocjalizacyjne dla nieletnich
6.1. Podejście do problemu przestępczości nieletnich w Polsce
6.2. Kształtowanie się systemu resocjalizacji nieletnich w Polsce
6.3. Z stosowanie terapii przez otoczenie w resocjalizacji nieletnich
6.4. Dopasowanie metod oddziaływania resocjalizacyjnego do cech
psychicznych wychowanka jako czynnik zwiększający efektywność tych
oddziaływań
6.4.1. Metody pracy z nieletnimi niedostosowanymi społecznie a cechy ich osobowości
6.5. Prawne podstawy funkcjonowania Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych na przykładzie wybranej instytucji
6.5.1. Organizacja pracy MOW
6.6. Regulamin stopni uspołecznienia – program przeciwdziałania zachowaniom agresywnym w instytucji
6.7. Właściwości oddziaływań resocjalizacyjnych w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym nr 1 w Malborku i ocena ich efektywności
6.7.1. Wybrane metody i formy pracy stosowane w MOW nr 1 w Malborku
Podsumowanie
Rozdział 7. Podstawy metodologiczne badań własnych
7.1. Założenia teoretyczne badań nad zmianą samooceny i obrazu ‘ja’ u nieletnich niedostosowanych społecznie
7.1.1. W dzieciństwie oraz okresie dorastania tworzą się
mechanizmy regulacyjne osobowości, decydujące o przystosowaniu
człowieka i zgodnym z normami społecznymi funkcjonowaniu w środowisku
7.1.2. Proces przetwarzania informacji dokonywany przez człowieka,
a także antycypacja tego co ma się wydarzyć motywuje go do
podejmowania różnych działań: pozytywnych i rozwijających oraz
negatywnych i destrukcyjnych
7.1.3. Pojęcie ‘ja’ tworzy najważniejszy mechanizm regulujący zachowanie człowieka
7.1.4. Istnieje zależność między poziomem agresji o samooceną
7.1.5. Określone twierdzenia dotyczące ‘ja’ formułowane przez
jednostkę mają istotne znaczenie dla powstawania nieprzystosowawczych
zachowań
7.1.6. Zachowanie człowieka jest przejawem zintegrowanego łańcucha procesów poznawczych
7.1.7. Oczekiwana zmiana w zachowaniu człowieka w nurcie
psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest modyfikacją określonych
właściwości poznawczych jednostki i kształtowaniem nowych zachowań
7.2. Problemy i hipotezy badawcze
7.3. Przebieg i schemat przeprowadzonych badań
7.4. Zastosowane narzędzia badawcze
7.5. Scenariusz terapii modyfikacji schematów poznawczych
dotyczących postrzegania własnej osoby oraz samooceny dla wychowanków
Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 1 w Malborku
7.6. Subiektywny aspekt badań nad skutecznością psychoterapii
7.7. Zasady funkcjonowania Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 1 w Malborku i specyfika badań prowadzonych wśród wychowanków
7.7.1. Sprawowanie opieki nad wychowankami w MOW
7.7.2. Opieka psychologiczno-pedagogiczna w MOW
7.7.3. Zasady kierowania i przyjmowania wychowanków do MOW
7.7.4. Informacje dodatkowe
7.7.6. Specyfika badań prowadzonych wśród wychowanków MOW
7.8. Definicja zmiany oraz kryteria jej istotności w koncepcji
pomiaru skuteczności psychoterapii poznawczo-behawioralnej prowadzonej w
Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym nr 1 w Malborku
7.9. Metody analizy statystycznej
Rozdział 8. Prezentacja i analiza wyników badań własnych
8.1. Z miana samooceny u wychowanków oraz uczniów z uwzględnieniem sześciu czynników wyodrębnionych w Kwestionariuszu Samooceny
8.1.1. Porównanie wyników w zakresie samooceny u wychowanków w grupie objętej terapią oraz bez terapii
8.1.2. Porównanie wyników pierwszego i drugiego pomiaru uzyskanych z Kwestionariusza Samooceny w grupie uczniów
8.1.3. Zmiana samooceny wychowanków i jej wpływ na ogólne funkcjonowanie nieletnich w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym
8.2. Poziom agresji u wychowanków i uczniów oraz analiza dynamiki jego zmian
8.2.1. Porównanie wyników w zakresie ogólnego współczynnika agresji u wychowanków w grupie objętej terapią oraz bez terapii
8.2.2. Porównanie wyników pierwszego i drugiego pomiaru uzyskanych
z Inwentarza Psychologicznego Syndromu Agresji w grupie uczniów
8.2.3. Różnice uzyskane w zakresie poszczególnych skal Inwentarza
Psychologicznego Syndromu Agresji w grupie uczniów i wychowanków,
porównanie wyników pierwszego i drugiego pomiaru
8.3. Analiza związku samooceny z poziomem agresji ogólnej w grupie wychowanków
8.3.1. Wzrost samooceny wychowanków a zmiana ich zachowania na terenie Ośrodka, jak i poza nim
Rozdział 9. Dyskusja wyników, wnioski i perspektywa dalszych badań
9.1. Wychowankowie i uczniowie różnią się od siebie poziomem samooceny ogólnej
9.2. Wychowankowie będą charakteryzować się wyższym współczynnikiem agresji ogólnej niż uczniowie
9.3. Istnieje związek między poziomem samooceny ogólnej a współczynnikiem agresji zarówno u wychowanków, jak i uczniów
9.4. Grupy wychowanków i uczniów różnią się od siebie pod względem
poszczególnych współczynników agresji mierzonych Kwestionariuszem IPSA
9.5. Wzrost samooceny wpływa na zmianę sposobu i jakości postrzegania zjawisk świata zewnętrznego
9.6. Pobyt i resocjalizacja w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym nr
1 w Malborku prowadzi do pozytywnych zmian w zachowaniu nieletnich
chłopców niedostosowanych społecznie
9.7. Terapia poznawczo-behawioralna prowadzona z wychowankami powoduje wzrost samooceny ogólnej
9.8. W grupie uczniów poziom samooceny i wskaźnik agresji ogólnej pozostanie na tym samym poziomie
Perspektywa badawcza w zakresie samooceny nieletnich niedostosowanych społecznie oraz trwałych pozytywnych zmian w zachowaniu
Zakończenie
Załączniki:
Arkusz Obserwacji Zachowania
Kwestionariusz Samooceny
Skala Samooceny
Bibliografia
Justyna Siemionow
Dr hab., profesor Uniwersytetu Gdańskiego, nauczyciel akademicki, autorka ponad osiemdziesięciu publikacji naukowych. Psycholog, wieloletni praktyk w pracy z młodzieżą niedostosowaną społecznie oraz ich rodzinami. Zainteresowania naukowe autorki skupiają się wokół następujących zagadnień: proces resocjalizacji nieletnich oraz badanie jego efektywności, nowe modele pracy wychowawczej i terapeutycznej, poznawczy aspekt zjawiska niedostosowania społecznego nieletnich, pomoc psychologiczno-pedagogiczna w środowiskach wychowawczych szkoły oraz instytucji resocjalizacyjnych, wspieranie rodziny dziecka niedostosowanego społecznie oraz zagrożonego tym zjawiskiem, tworzenie indywidualnych programów pracy z dzieckiem i jego rodziną.
Wprowadzenie
Rozdział 1. Geneza i struktura obrazu samego siebie
1.1. .Definicje i elementy składowe obrazu samego siebie
1.2. .Kształtowanie się obrazu samego siebie i samooceny
1.2.1. Okres niemowlęcy i poniemowlęcy
1.2.2. Wiek przedszkolny
1.2.3. Młodszy wiek szkolny
1.2.4. Wiek dorastania
1.3..Definicja obrazu samego siebie oraz samooceny przyjęta w pracy
1.4. .Funkcje i podstawowe składniki samowiedzy
1.4.1. Sądy opisowe. Samoopis
1.4.2. Samooceny
1.4.3. Standardy osobiste
1.4.4. Reguły w procesie tworzenia samowiedzy
Podsumowanie
Rozdział 2. Regulacyjna funkcja obrazu własnej osoby w świetle teorii oraz badań
2.1. Rola i znaczenie obrazu samego siebie w nurcie psychologii poznawczej
2.2. Geneza poznawczego podejścia do osobowości: teorie W. Mischela i A. Bandury
2.2.1. Teoria społeczno-poznawczego uczenia się W. Mischela
2.2.2. Teoria społeczno-poznawcza A. Bandury
2.3. Schematy poznawcze jako struktury porządkujące wiedzę o ‘ja’
2.4. Koncepcja własnego ‘ja’ w ujęciu J. Reykowskiego
2.5. Regulacyjna funkcja ‘ja’ w ujęciu C.R. Rogersa
2.6. Stałość obrazu własnej osoby i jego funkcja integracyjna
2.7. Samoregulacja – procesy regulacji wewnętrznej
2.8. Warunki zmiany obrazu siebie
Podsumowanie
Rozdział 3. Przegląd badań z zakresu samooceny oraz obrazu i struktury „ja”
3.1. Znaczenie samooceny przy podejmowaniu decyzji w wyborze konkretnego działania
3.2. Rozbieżność „ja realne - ja idealne” a przystosowanie człowieka
3.3. Z miana samooceny w trakcie terapii osób uzależnionych
3.4. Struktura „ja” a poziom agresji interpersonalnej
3.5. Poznawcze wzorce tworzenia się obrazu ‘ja’
3.6. Struktura „ja” u nieletnich przestępców
Podsumowanie
Rozdział 4. Terapia poznawczo-behawioralna jako sposób zmiany wizerunku własnej osoby i poziomu samooceny
4.1. Podstawy teoretyczne psychoterapii indywidualnej
4.2. Cele psychoterapii
4.3. Psychoterapia poznawcza
4.4. T erapia poznawczo-behawioralna
4.4.1. Najważniejsze cechy terapii poznawczo-behawioralnej w odniesieniu do osób niedostosowanych społecznie
4.5. Skuteczność psychoterapii
4.5.1. Zmiana w terapii poznawczo-behawioralnej
Podsumowanie
Rozdział 5. Zjawisko nieprzystosowania społecznego wśród nieletnich i zachowania agresywne jako główny jego przejaw
5.1. Różne ujęcia terminu ‘nieprzystosowanie społeczne’
5.2. Środowisko społeczne człowieka i jego znaczenie dla procesu socjalizacji
5.2.1. Rola rodziny w genezie nieprzystosowania społecznego
5.3. Psychospołeczny mechanizm nieprzystosowania społecznego w świetle teorii społeczno-poznawczej A. Bandury
5.4. Zależność między agresywnością a zachowaniem przestępczym
5.5. Agresja wśród wychowanków instytucji resocjalizacyjnych jako problem terapeutyczny i wychowawczy
Podsumowanie
Rozdział 6. Efektywność działań podejmowanych przez instytucje resocjalizacyjne dla nieletnich
6.1. Podejście do problemu przestępczości nieletnich w Polsce
6.2. Kształtowanie się systemu resocjalizacji nieletnich w Polsce
6.3. Z stosowanie terapii przez otoczenie w resocjalizacji nieletnich
6.4. Dopasowanie metod oddziaływania resocjalizacyjnego do cech psychicznych wychowanka jako czynnik zwiększający efektywność tych oddziaływań
6.4.1. Metody pracy z nieletnimi niedostosowanymi społecznie a cechy ich osobowości
6.5. Prawne podstawy funkcjonowania Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych na przykładzie wybranej instytucji
6.5.1. Organizacja pracy MOW
6.6. Regulamin stopni uspołecznienia – program przeciwdziałania zachowaniom agresywnym w instytucji
6.7. Właściwości oddziaływań resocjalizacyjnych w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym nr 1 w Malborku i ocena ich efektywności
6.7.1. Wybrane metody i formy pracy stosowane w MOW nr 1 w Malborku
Podsumowanie
Rozdział 7. Podstawy metodologiczne badań własnych
7.1. Założenia teoretyczne badań nad zmianą samooceny i obrazu ‘ja’ u nieletnich niedostosowanych społecznie
7.1.1. W dzieciństwie oraz okresie dorastania tworzą się mechanizmy regulacyjne osobowości, decydujące o przystosowaniu człowieka i zgodnym z normami społecznymi funkcjonowaniu w środowisku
7.1.2. Proces przetwarzania informacji dokonywany przez człowieka, a także antycypacja tego co ma się wydarzyć motywuje go do podejmowania różnych działań: pozytywnych i rozwijających oraz negatywnych i destrukcyjnych
7.1.3. Pojęcie ‘ja’ tworzy najważniejszy mechanizm regulujący zachowanie człowieka
7.1.4. Istnieje zależność między poziomem agresji o samooceną
7.1.5. Określone twierdzenia dotyczące ‘ja’ formułowane przez jednostkę mają istotne znaczenie dla powstawania nieprzystosowawczych zachowań
7.1.6. Zachowanie człowieka jest przejawem zintegrowanego łańcucha procesów poznawczych
7.1.7. Oczekiwana zmiana w zachowaniu człowieka w nurcie psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest modyfikacją określonych właściwości poznawczych jednostki i kształtowaniem nowych zachowań
7.2. Problemy i hipotezy badawcze
7.3. Przebieg i schemat przeprowadzonych badań
7.4. Zastosowane narzędzia badawcze
7.5. Scenariusz terapii modyfikacji schematów poznawczych dotyczących postrzegania własnej osoby oraz samooceny dla wychowanków Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 1 w Malborku
7.6. Subiektywny aspekt badań nad skutecznością psychoterapii
7.7. Zasady funkcjonowania Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 1 w Malborku i specyfika badań prowadzonych wśród wychowanków
7.7.1. Sprawowanie opieki nad wychowankami w MOW
7.7.2. Opieka psychologiczno-pedagogiczna w MOW
7.7.3. Zasady kierowania i przyjmowania wychowanków do MOW
7.7.4. Informacje dodatkowe
7.7.6. Specyfika badań prowadzonych wśród wychowanków MOW
7.8. Definicja zmiany oraz kryteria jej istotności w koncepcji pomiaru skuteczności psychoterapii poznawczo-behawioralnej prowadzonej w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym nr 1 w Malborku
7.9. Metody analizy statystycznej
Rozdział 8. Prezentacja i analiza wyników badań własnych
8.1. Z miana samooceny u wychowanków oraz uczniów z uwzględnieniem sześciu czynników wyodrębnionych w Kwestionariuszu Samooceny
8.1.1. Porównanie wyników w zakresie samooceny u wychowanków w grupie objętej terapią oraz bez terapii
8.1.2. Porównanie wyników pierwszego i drugiego pomiaru uzyskanych z Kwestionariusza Samooceny w grupie uczniów
8.1.3. Zmiana samooceny wychowanków i jej wpływ na ogólne funkcjonowanie nieletnich w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym
8.2. Poziom agresji u wychowanków i uczniów oraz analiza dynamiki jego zmian
8.2.1. Porównanie wyników w zakresie ogólnego współczynnika agresji u wychowanków w grupie objętej terapią oraz bez terapii
8.2.2. Porównanie wyników pierwszego i drugiego pomiaru uzyskanych z Inwentarza Psychologicznego Syndromu Agresji w grupie uczniów
8.2.3. Różnice uzyskane w zakresie poszczególnych skal Inwentarza Psychologicznego Syndromu Agresji w grupie uczniów i wychowanków, porównanie wyników pierwszego i drugiego pomiaru
8.3. Analiza związku samooceny z poziomem agresji ogólnej w grupie wychowanków
8.3.1. Wzrost samooceny wychowanków a zmiana ich zachowania na terenie Ośrodka, jak i poza nim
Rozdział 9. Dyskusja wyników, wnioski i perspektywa dalszych badań
9.1. Wychowankowie i uczniowie różnią się od siebie poziomem samooceny ogólnej
9.2. Wychowankowie będą charakteryzować się wyższym współczynnikiem agresji ogólnej niż uczniowie
9.3. Istnieje związek między poziomem samooceny ogólnej a współczynnikiem agresji zarówno u wychowanków, jak i uczniów
9.4. Grupy wychowanków i uczniów różnią się od siebie pod względem poszczególnych współczynników agresji mierzonych Kwestionariuszem IPSA
9.5. Wzrost samooceny wpływa na zmianę sposobu i jakości postrzegania zjawisk świata zewnętrznego
9.6. Pobyt i resocjalizacja w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym nr 1 w Malborku prowadzi do pozytywnych zmian w zachowaniu nieletnich chłopców niedostosowanych społecznie
9.7. Terapia poznawczo-behawioralna prowadzona z wychowankami powoduje wzrost samooceny ogólnej
9.8. W grupie uczniów poziom samooceny i wskaźnik agresji ogólnej pozostanie na tym samym poziomie
Perspektywa badawcza w zakresie samooceny nieletnich niedostosowanych społecznie oraz trwałych pozytywnych zmian w zachowaniu
Zakończenie
Załączniki:
Arkusz Obserwacji Zachowania
Kwestionariusz Samooceny
Skala Samooceny
Bibliografia
