Diagnoza i ochrona dziecka z traumą rozwojową w polskim systemie prawa

Spis treści:

Wprowadzenie

Rozdział 1. Specyfika funkcjonowania dziecka z traumą rozwojową

1. Trauma/trauma rozwojowa
2. Dysocjacja/zaburzenia dysocjacyjne
3. Obraz dziecka maltretowanego/zaniedbywanego

Rozdział 2. Dziecko z traumą rozwojową na tle międzynarodowych i polskich standardów ochrony praw dziecka

1. Prawa dziecka
1.1. Pojęcie dziecka
1.2. Pojęcie praw dziecka
1.3. Geneza i rozwój praw dziecka
1.4. Prawa dziecka w Polsce
2. Analiza międzynarodowych i polskich standardów ochrony praw dziecka w kontekście realizacji zasady dobra dziecka
3. Standardy opieki terapeutycznej

Rozdział 3. Dziecko z traumą rozwojową w polskim prawie oświatowym

1. Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci z traumą rozwojową
2. Prawo do nauki – obowiązek szkolny
3. Ochrona dziecka z traumą rozwojową w systemie edukacyjnym
4. Edukacja pozaszkolna jako alternatywa dla dzieci z traumą rozwojową

Rozdział 4. Dziecko z traumą rozwojową w polskim prawie rodzinnym i opiekuńczym

1. Dziecko z traumą rozwojową w systemie pieczy zastępczej
2. Dobro dziecka a interes rodziców – ważenie zasad prawnych
3. Granice interwencjonizmu państwowego we władzę rodzicielską
4. Pozbawienie/ograniczenie władzy rodzicielskiej
5. Kontakt z rodziną biologiczną
6. Przysposobienie a trauma rozwojowa

Podsumowanie
Wykaz cytowanej literatury
Wykaz cytowanych aktów prawnych

Dziecko z traumą rozwojową w polskim prawie oświatowym

Wykaz cytowanej literatury
Alarcon R.D., Deerring C.G., Glover S.G., Ready D.J., Eddelman H.C., Should there be a clinical typology of posttraumatic stress disorder?. „Australian and New Zealand Journal of Psychiatry” 1997, nr 31.
Aleksandrowicz J.W., Superwizja w kształceniu psychoterapeutów, „Psychoterapia” 2010, nr 3 (154).
American Psychatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.), Washington, DC, 2013. https://www.psikolojiagi.com/wp-content/
uploads/Y%C3%BCklemeler/E-Kitaplar/DSM%20-%20V%20(English).pdf do-stęp: 22.01.2019.
Andrzejewski M. (red.), Jadach K., Prawna ochrona rodziny – skrypt dla studentów pedagogiki i innych nauk społecznych, C.H. Beck, Warszawa 2018.
Andrzejewski M.I., Rzecznik Praw Dziecka – organ ochrony prawnej czy papierowy tygrys?, [w:] K.M. Woźniak, A. Jakieła (red.), Ochrona praw dzieci, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
Andrzejewski M., Domy na piasku. Domy dziecka. Od opieki nad dzieckiem do wspierania rodziny, Media Rodzina, Poznań 2007.
Andrzejewski M., Ochrona praw dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej (Dziecko – Rodzina – Państwo), Zakamycze, Kraków 2003.
Andrzejewski M., Prawna ochrona rodziny, WSiP, Warszawa 1999.
Andrzejewski M., Przysposobienie – podstawowe informacje i najważniejsze płaszczyzny sporów prawnych, [w:] M. Andrzejewski, M. Łączkowska, Prawne i pozaprawne aspekty adopcji, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań 2016.
Babiuch H., Konstytucyjny charakter i zakres ochrony prawa dziecka do nauki, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2008, nr 4.
Bac A. (red.), Terapia zajęciowa, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2018.
Balcerzak-Paradowska B., Ogólne kierunki zmian w polityce rodzinnej krajów Unii Europejskiej, [w:] Polityka rodzinna w krajach Unii Europejskiej – wnioski dla Polski, Biuletyn RPO – Materiały. Zeszyty Naukowe, nr 67, Warszawa 2009.
Banach-Kurluta K., Adopcja dzieci. Rozwiązania prawne w wybranych państwach, Temida 2, Białystok 2009.
Bartnikowska U., Edukacja domowa jako alternatywa w kształceniu i wychowaniu zranionego dziecka, www.nslt.pl, dostęp: 13.02.2019.
Bartnikowska U., Dufner H., Szkoła jako środowisko wspierające rozwój dziecka po traumie wczesnodziecięcej, „Wychowanie na co Dzień” 2014, nr 6 (249).
Bartnikowska U., Ćwirynkało K., Rodziny adopcyjne i zastępcze dziecka z niepełno-sprawnością, Impuls, Kraków 2013.
Bartnikowska U., Z doświadczeniami „przetrwania” – w szkole. O adaptacji szkolnej dysocjującego dziecka, [w:] L. Drozdowski, J. Helios, W. Jedlecka, G. Lewko, H. Dufner, U. Bartnikowska, Dysocjacja – terra incognito? Od adaptacji do patologii. Zaburzenia dysocjacyjne u dzieci po traumach, „Annals of Diagnostic Paediatric Pathology” 2013, vol. 17, nr 3–4.
Bartnikowska U., Zranione dziecko – czy wystarczy tylko je kochać? Perspektywa rodzin adopcyjnych i zastępczych, www.polskadzieciom.home.pl/nslt/Zranione_Dziecko.pdf, dostęp: 16.03.2018.
Bartosik P., Dlaczego edukacja domowa?, [w:] M. i P. Zakrzewscy (red.), Edukacja domowa w Polsce. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna Adam, Warszawa 2009.
Baureis H., Wagenmann C., Pomóż dziecku w nauce przez ćwiczenia ruchowe. Porady kinezjologiczne dla rodziców, przeł. U. Szymanderska, Wydawnictwo JK, Łódź 2007.
Bereza B., Pawęzka J., Choroba alkoholowa jako czynnik ryzyka wystąpienia traumy w rodzinie, „Kwartalnik Naukowy FIDES ET RATIO” 2017, Alkohol – używanie, nadużywanie, uzależnienie, kształtowanie właściwych postaw, nr 3 (31).
Błażejewska K., Bariery i szanse rodzicielstwa zastępczego. Rodzina zastępcza szansą na kryzys?, „Pograniczne. Studia Społeczne” 2014, tom XXIV.
Bobrzyk M., Zapobieganie naruszeniom kontaktów z dziećmi, „Niebieska Linia” 2017, nr 3/110.
Bojarski M., Giezek J., Sienkiewicz Z., Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Wolters Kluwer, 7. wydanie, Warszawa 2017.
Borucka A., Ostaszewski K., Koncepcja resilience. Kluczowe pojęcia i wybrane zagadnienia, „Medycyna Wieku Rozwojowego” 2008, nr 12.
Borys B., Psychotraumatologia – spojrzenie wstecz i aktualne odniesienia, [w:] G. Chojnacka-Szawłowska, B. Pastwa-Wojciechowska (red.) Kliniczne i sądowo-penitencjarne aspekty funkcjonowania człowieka, Kraków 2007.
Borzyszkowska R., Kategoria pojęciowa „dobro dziecka”, „Przegląd Pedagogiczny” 2011, nr 1.
Brudka K., Edukacja domowa z perspektywy psychologa – szanse i zagrożenia, [w:] M. i P. Zakrzewscy (red.), Edukacja domowa w Polsce. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna Adam, Warszawa 2009.
Callahan T.J., Maltretowane dziecko w szkole, [w:] J.E. Schooler, B. Keefer Smalley,
T.J. Callahan (red.), Zranione dzieci, uzdrawiające domy. Wychowywanie dzieci dotkniętych traumą w rodzinach adopcyjnych i zastępczych, przeł. A. Kaczmarczyk, Wydawnictwo MRaciniewskiSERVICES, Warszawa 2012.
Callahan T.J., Szkolne interwencje wobec maltretowanego dziecka, [w:] J.E. Schooler, B. Keefer Smalley, T.J. Callahan (red.), Zranione dzieci, uzdrawiające domy. Wy-chowywanie dzieci dotkniętych traumą w rodzinach adopcyjnych i zastępczych przeł. A. Kaczmarczyk, Wydawnictwo MRaciniewskiSERVICES, Warszawa 2012.
Chyrowicz B., Etyczne aspekty ingerowania w psychikę i mózg pacjenta (punktu widzenia bioetyki), [w:] J. Brzeziński, B. Chyrowicz, M. Toeplitz-Winiewska, W. Poznaniak, Etyka zawodu psychologa, PWN, Warszawa 2014.
Cymerys-Cesarz J., Ochrona praw dziecka w świetle wybranych standardów międzynarodowych i polskich, [w:] J. Jaskiernia, K. Spryszak (red.), Ochrona praw człowieka w Polsce. Aksjologia – instytucje – nowe wyzwania – praktyka, Adam Marszałek, Toruń 2017.
Czepulonis-Panasiuk Z., Psychoanalityczna perspektywa adopcji, ptpp.pl/wp-content/uploads/2014/03/czepulonis.pdf, dostęp: 5.09.2018.
Czub M., Znaczenie wczesnych więzi społecznych dla rozwoju emocjonalnego człowieka, „Forum Oświatowe” 2003, nr 2 (29).
Czupajło T., Dudek M., Razem i osobno. Edukacja wczesnoszkolna. Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Klasa I, II, III, Wydawnictwo Stowarzyszenie Nauczycieli Edukacji Początkowej, Warszawa 2014.
Czym są traumatyczne wspomnienia?,www.stronyocalenia.pl/attachments/article/152_sidron_CzymsaTraumatic Wspomnienia.pdf, dostęp: 10.02.2015.
Czyż E. (red.), Dziecko i jego prawa, Biblioteka Komitetu Ochrony Praw Dziecka, Warszawa 1992.
Czyż E., Prawa dziecka, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2002.
Czyż E., Stan przestrzegania praw wychowanków domów dziecka, Acalta, Kraków 2000.
Dąbkowska M., Pamięć a trauma w wyniku przemocy w bliskich związkach, „Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej” 2007, nr 1.
Dercz M., Konstytucyjne prawo dziecka do szczególnej opieki zdrowotnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
Derezińska J., Gajdzik M., One są wśród nas. Dziecko z zaburzeniami lękowymi. Poradnik dla opiekunów i pedagogów, Wydawnictwo ORE, Warszawa 2010.
Dragan M., Doświadczenie traumatyczne a uzależnienie od alkoholu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
Drosio-Czaplińska J., Jak być dobrym rodzicem zastępczym. Trudne dzieci, trudna miłość. O tym, czy adopcje mogą mieć szczęśliwy przebieg – mówi terapeuta rodzinny Leszek Drozdowski, https://www.polityka.pl/.../1564127,1,jak-byc-dobrym-rodzicem-zastepczym.read, dostęp: 3.02.2019.
Drozdowski L., „T” Dziecko. Dziecko z doświadczeniami kompleksowej traumy, [w:] L. Drozdowski, B. Weigl (red.), Rodzinne domy dziecka – opieka, wychowanie, terapia, wyd. I, Warszawa 2011.
Drozdowski L., Dysocjacja -– terra incognito? Od adaptacji do patologii (zaburzenia dysocjacyjne u dzieci po traumach), „Newsletter NSLT” 2013, nr 9.
Drozdowski L., Helios J., Jedlecka W., Lewko G., Dufner H., Bartnikowska U., Dysocjacja – terra incognita? Od adaptacji do patologii. Zaburzenia dysocjacyjne u dzieci po traumach, „Annals of Diagnostic Paediatric Pathology” 2013, 17 (3–4).
Drozdowski L., Model i standardy diagnozy posttraumatycznych zaburzeń rozwojowych u dzieci i młodzieży, https://www.researchgate.netprofile/Leszek_Drozdowski, dostęp: 5.02.2019.
Drozdowski L., System opieki nad dzieckiem i rodziną – część trzecia, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie, Kraków 2009, nr 2.
Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, przeł. T. Kowalski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Dziwańska K., Problem jawności przysposobienia w rodzinach adopcyjnych, „Studia nad Rodziną UKSW” 2010, nr 1–2 (14).
Dziwańska K., Trudności wychowawcze w rodzinach adopcyjnych, „Studia nad Rodziną UKSW” 2009, r. 13, nr 1–2.
Flaga E., Piecza zastępcza jako forma pomocy rodzinie, „Resocjalizacja Polska” 2014, nr 8.
Flak K., Nie podejmujcie pochopnej adopcji! Przewodnik po drogach i rozdrożach wiodących ku własnemu dziecku, Lygian, Krosno 2013.
Frieske K., Socjologia prawa, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Iuris, Warszawa–Poznań.
Gardocki L., Prawo karne, wydanie 20, C.H. Beck, Warszawa 2017.
Gawinecka M., Łucka I., Cebella A., Pamięć zdarzeń traumatycznych, Psychiatria 2008, tom 5, nr 2.
Gawroński K., Potyczki prawne dyrektora szkoły. Rola prawa w wybranych obszarach zarządzania szkołą ze słowem wstępnym prof. Stefana M. Kwiatkowskiego, ABC Wolters kluwer business, Warszawa 2010.
Goniewicz M., Goniewicz K., Przemoc wobec dzieci – aspekty etyczno-prawne, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2011, nr 5.
Gray D.D., Adopcja i przywiązanie. Praktyczny poradnik dla rodziców, przeł. M. Lipińska, M. Kowalska, S. Kot, Wydawnictwo GWP, Sopot 2010.
Gronowska B., Jasudowicz T., Mik C., O prawach dziecka, Comer, Toruń 1994.
Grześkowiak A., Prawna odpowiedzialność rodziców za zaniedbania wychowawcze (zagadnienia wybrane), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1985, rok XLVII, zeszyt 1.
Gumienny B., Prawa dziecka w opinii wychowanków domu dziecka, [w:] J. Marczykowska, E. Markowska-Gos, A. Solak, W. Walc (red.), Prawa dziecka. Wybrane aspekty, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.
Gutowska A., Specyfika rodzicielstwa adopcyjnego w świetle teorii Davida H. Kirka, „Roczniki Psychologiczne” 2006, tom IX, nr 2.
Halemba K., Izdebska A., Kary fizyczne w wychowaniu dzieci – uwarunkowania i konsekwencje, „Dziecko Krzywdzone” 2009, nr 3 (28).
Hartkamp P., Zamiast edukacji przymusowej. Apel o przestrzeganie praw dziecka w edukacji, Element, Gliwice 2017.
Hartman J. (red.), Słownik filozofii, Zielona Sowa, Kraków 2004.
Helios J., Edukacja domowa: kilka uwag w kontekście dyskursu o edukacji demokratycznej, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2014, nr 3.
Helios J., Jedlecka W., Diagnoza i ochrona dziecka z traumą rozwojową w polskim systemie edukacyjnym, „Problemy Wczesnej Edukacji” 2017, nr 3.
Helios J., Jedlecka W., Dysocjacja jako hard case w systemie prawa, Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, seria e-Monografie nr 67, Wrocław 2015.
Helios J., Jedlecka W., Dysocjacja jako hard case w systemie prawa karnego materialnego, „Przegląd Prawa i Administracji” 2014, nr 96.
Helios J., Jedlecka W., Współczesne oblicza przemocy: zagadnienia wybrane, Prace Naukowe Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego,
E-wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, seria e-Monografie nr 99, Wrocław 2017.
Herman J.L., Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi, tłumaczenie A. i M. Kacmajor, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999.
http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/441691;jsessionid=01484837B838134FF60477300092DF04, dostęp: 17.03.2019.
http://www.phobiasocialis.fora.pl/fo...yjne-zaburzenie-tozsamosci,3746.html, dostęp: 20.05.2015.
http://www.psychologia.edu.pl/slownik/id.salutogeneza/i.html, dostęp: 29.01.2019.
https://samorzad.infor.pl/.../2785693,Zmiany-w-realizacji-obowiazku-szkolnego-juz-1.., dostęp: 16.02.2019.
https://www.unicef.pl/O-nas/O-UNICEF/Cele-strategiczne-UNICEF, dostęp: 19.02.2019.
Hypś S., Ochrona rodziny w polskim prawie karnym, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
ICD-10, Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, Rewizja dziesiąta, tom I, 2008, World Health Organization, Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, s. 1–816. https://www.csioz.gov.pl/fileadmin/user-
_upload/Wytyczne/statystyka/icd10tomi_56a8f5a554a18.pdf, dostęp: 27.01.2019.
Ignaczewski J. (red.), Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem, 3. wydanie, C.H. Beck, Warszawa 2015.
Jarosz E. (oprac.), Przemoc w wychowaniu w opinii społecznej oraz w relacjach rodziców, Raport Rzecznika Praw Dziecka, „Niebieska Linia” 2016, nr 1/102.
Jarosz E., Zmiana społecznych postaw wobec dzieci, „Niebieska Linia” 2012, nr 3/80.
Jarosz E., Historia krzywdzenia dzieci, „Niebieska Linia” 2009, nr 1/60.
Jarosz E., Społeczne postawy wobec bicia dzieci, „Niebieska Linia” 2013, nr 1/84.
Jarosz M., Samobójstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Jasudowicz T., Prawo do nauki, [w:] B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski (red.), Prawa człowieka i ich ochrona, Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2005.
Jedlecka W., Pojęcie dysocjacji – zagadnienia podstawowe, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2014, tom III, nr 2.
Jedynak S. (red.), Mała encyklopedia filozofii. Pojęcia. Problemy. Kierunki. Szkoły, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1996.
Jundziłł I., Dziecko – ofiara przemocy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, War-szawa 1993.
Jundziłł J., Wzorce i modele wychowania w rodzinie rzymskiej okresu III wiek p.n.e. – III wiek n.e., Wydawnictwo Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001.
Kalita Z. (red.), Etyka w teorii i w praktyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocław-skiego, Wrocław 2001.
Kalsched D., Wewnętrzny świat traumy. Archetypowe obrony jaźni, przełożyła M. Kalinowska, Zysk i S-ka, Poznań 2015.
Kałucka R., Każde drzewo ma swoje korzenie, „Niebieska Linia” 2017, nr 3/110.
Kamiński M., Przemoc w rodzinie a przestępstwo znęcania się unormowane w art. 207 Kodeksu karnego, „Kwartalnik Naukowy” 2014, nr 3 (19).
Kapusta A., Filozoficzne aspekty zaburzeń tożsamości osobowej, „Sztuka Leczenia” 2004, tom X, nr 1.
Kapusta A., Tożsamość osobowa w świetle psychopatologii, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2004, nr 4 (162).
Kaszubska P., Lokalne inicjatywy przeciwdziałania zaniedbaniu dziecka na przykładzie Opolszczyzny, [w:] B. Górnicka (red.), Zaniedbanie dziecka. Wybrane aspekty zjawiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2016.
Kaszubska P., Lokalne inicjatywy przeciwdziałania zaniedbaniu dziecka na przykładzie Opolszczyzny, [w:] B. Górnicka (red.), Zaniedbanie dziecka. Wybrane aspekty zjawiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2017.
Kaźmierczyk S., Z. Pulka, Wstęp do prawoznawstwa, Korab, Wrocław 1999.
Kiwer K., Dziecko z zespołem RAD. Czyli jak pokochać prowokatora, „Niebieska Linia” 2011, nr 2/73.
Klecka M., I. Palicka, Trauma rozwojowa u dzieci – perspektywa neurorozwojowa, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2018, vol. 17, nr 2.
Klimek M., Ochrona praw dziecka w systemie międzynarodowego prawa XX w., „Pedagogika Katolicka” 2011, nr 8.
Kmieciak B., Prawa dziecka jako pacjenta, C.H. Beck, Warszawa 2016.
Koba L., Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, [w:] I. Surina, A. Babicka-Wirkus (red.), Prawa dziecka w przestrzeni edukacyjno-społecznej, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2016.
Kodeks Zasad Etycznych Psychoterapeuty, http://psychoterapia-ptp.pl/wp-content/
uploads/2014/05/Kodeks-Etyczny_projekt.pdf, dostęp: 8.05.2016.
Kojder A., Godność i siła prawa, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 1995.
Komorowska A., Optymizm mimo wszystko. Porcja optymizmu na każdą okazję, Edipresse, Warszawa 2019.
Komorowski T., Prawo w praktyce oświatowej. Poradnik dla nauczycieli i rady kierowniczej oświaty, Oficyna Ekonomiczna Wydawnictwa eMPis.c., Poznań 2004.
Konarska-Wrzosek V., Prawny zakaz stosowania kar fizycznych wobec dzieci – regulacje krajów europejskich i stan prawny obowiązujący w Polsce, „Dziecko Krzywdzone” 2009, nr 3 (28).
Kopińska V., Regulacje prawne dotyczące władzy rodzicielskiej jako wyraz kultury prawnej. Ujęcie pedagogiczne, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/.../1/SE_32_2014_Violeta_Kopinska.pdf, dostęp: 15.12.2018.
Koredczuk J., Przestępstwa przeciwko rodzinie w ujęciu polskich dwudziestowiecznych kodyfikacji karnych, [w:] J. Rominkiewicz (red.), Rodzina i jej prawa, Wydawnictwo Kolonia Limited, Wrocław 2012.
Kotowska K., Zasłużyć na adopcję, [w:] M. Andrzejewski, M. Łączkowska (red.), Prawne i pozaprawne aspekty adopcji, Wydawnictwo Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań 2016.
Kowalik-Olubińska M., Prawa dziecka – od teraźniejszości ku przyszłości, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2015, t. XXXIV, z. 2.
Kozak M., J. Kusztal, Zasada dobra dziecka i jej implikacje dla socjalizacji prawnej w środowisku szkolnym, „Edukacja Elementarna” 2014, nr 34.
Kozak M., Prawo dziecka do edukacji. Założenia pedagogiczno-prawne i bariery realizacyjne, Rzecznik Praw Dziecka, Warszawa 2013.
Krajewska B., Instytucje wsparcia dziecka i rodziny. Zagadnienia podstawowe, Impuls, Kraków 2009.
Krajewska B., Między pomocą społeczną, wsparciem a pieczą zastępczą. Założenia i rzeczywistość wybranych instytucji, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2018.
Krawczak A., Rodzina święta nawet wtedy, gdy bije. Rząd chce karami zmusić gminy do szybkiego zwracania dzieci biologicznym rodzicom, https://oko.press/rodzina-swieta-nawet-bije-rzad-chce-karami-zmusic-gminy-do-szybkiego-zwracania-dzieci-biologicznym-rodzicom/, dostęp; 27.12.2018.
Krawczak-Chmielewska A., O rozwoju praw dziecka w Polsce i na świecie, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2017, vol. 16, nr 2.
Krawczyk-Sawicka A., Prawa dziecka i ich ochrona w świetle Konstytucji RP z 1997 roku, [w:] K.M. Woźniak, A. Jakieła (red.), Ochrona praw dzieci, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
Królikowski M., M. Ostrowski (red.), Prawo karne – część szczególna. Orzecznictwo, C.H. Beck, Warszawa 2012.
Kruger L., Wczesna trauma, adopcja i rodzice zastępczy, [w:] F. Ruppert (red.), Wczesna trauma. Rozpoznawanie i uwalnianie, tłumaczenie A. Białobrzeska, Virgo, Warszawa 2016.
Kucińska M., Bohater, maskotka, niewidzialne dziecko, „Charaktery” 2002, nr 11.
Ładyżyński A., „Zanim adopcja zapuka do drzwi” – narracje pracowników wspierających dziecko w okresie oczekiwania, „Roczniki Pedagogiczne” 2017, tom 9 (45), nr 4.
Lang W., Moralny status płodu ludzkiego, [w:] W. Lang (red.), Prawne problemy ludzkiej prokreacji, Adam Marszałek, Toruń 2000.
Levine P.A., Frederick A., Obudźcie tygrysa. Leczenie traumy, przeł. B. Jarząbska-Ziewiec, Czarna Owca, Warszawa 2012.
Levine P.A., Uleczyć traumę. 12-stopniowy program wychodzenia z traumy, przeł. Z. Mazurczak, Czarna Owca, Warszawa 2015.
Lewis M., Haviland-Jones J.M., Psychologia emocji, przeł. M. Kacmajor i in., GWP, Gdańsk 2005.
Lewko G., Obraz kliniczny dziecka trafiającego do różnych form opieki zastępczej, [w:] L. Drozdowski, B. Weigl (red.), Rodzinne domy dziecka – opieka, wychowanie, terapia, Wydawnictwo Fundacja ORLEN – DAR SERCA, Warszawa 2011.
Lis-Turlejska M., Psychologiczne konsekwencje traumatycznego stresu – współczesne kierunki badań, „Nowiny Psychologiczne” 2000, nr 2.
Łopatka A., Dziecko. Jego prawa człowieka, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Iuris, Warszawa – Poznań 2000.
Łukasiewicz R., Wybrane aspekty alimentacji w przypadku rozwiązania stosunku przysposobienia (rozdział XI), [w:], R. Łukasiewicz, J. Ramus (red.), Prawo alimentacyjne. Zagadnienie materialne. Tom II, Adam Marszałek, Toruń 2015.
Majchrzyk-Mikuła J., Matusiak M., Społeczny kontekst funkcjonowania rodziny adopcyjnej po przysposobieniu, „Journal of Modern Science” 2016, tom 4,31.
Makara-Studzińska M., Rola doświadczania przemocy w dzieciństwie w podejmowaniu zachowań ryzykownych w okresie adolescencji, „Horyzonty Psychologii” 2011, tom 1, nr 1.
Mason P.T., Kreger R., Borderline. Jak żyć z osobą o skrajnych emocjach, przeł. M. Oleszczuk, Wydawnictwo GWP, Sopot 2013.
Michalak M., Korczakowskie prawo do społecznej partycypacji dziecka. Dziecięce obywatelstwo, [w:] J. Surina, A. Babicka-Wirkus, Prawa dziecka w przestrzeni edukacyjno-społecznej, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2016.
Michalak M., Wystąpienie Rzecznika Praw Dziecka podczas konferencji „Młodzież na rzecz dzieci. Świadomość i odpowiedzialność (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Oświęcim, czerwiec 2010 r.).
Mik C., Zbiorowe prawa człowieka. Analiza krytyczna koncepcji, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2002.
Miłek-Giertuga K., Formy ingerencji sądu w wykonywanie władzy rodzicielskiej, „Studia Lubuskie” 2005, nr 1, Prace Instytutu Prawa i Administracji PWSZ w Sulechowie, Wydawnictwo PWSZ.
Miłoń M., Funkcjonowanie rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, „Kontrola Państwowa” 2017, nr 5/wrzesień – październik.
Morasiewicz J., M. Opoczyńska-Morasiewicz, W stronę pacjenta – neutralność czy lojalność psychoterapeuty?, „Psychoterapia” 2013, nr 3 (166).
Myszona-Kostrzewa K., Prawo międzynarodowe a prawa dzieci i ich rodziców, [w:]
E. Karska (red.), Prawa dziecka w prawie międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2014.
Nitecki S., Status prawny rodziny zastępczej (rozdział 3), [w:] M. Gołownik-Hudała, A. Wilk, P. Sobczyk (red.), Prawa i obowiązki członków rodziny. Tom I, IUS at TAX, Opole 2017.
Nowacki J., Studia z teorii prawa, Zakamycze, Kraków 2003.
Ogrodnik-Kalita A., Obowiązek alimentacyjny krewnych względem dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, [w:] J.M. Łukasiewicz, J. Ramus (red.), Prawo alimentacyjne. Zagadnienia materialne. Tom II, Adam Marszałek, Toruń 2015.
Oniszczuk J., Wolności i prawa socjalne oraz orzecznictwo konstytucyjne, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2005.
Opoczyńska-Morasiewicz M., Morasiewicz J., Etyka i psychoterapia, „Psychoterapia” 2015, nr 4 (175).
Opoczyńska M., Próby relacji, czyli etyka psychoterapii, „Psychoterapia” 2007, nr 3 (142).
Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, Znak, Kraków 2011.
Pankiewicz O., Współczesne eugeniczne ograniczenia prawa dziecka do życia i prawa dziecka do rodziny, www.kancelariapankiewicz.pl zakładka publicystyka, dostęp: 22.12.2018.
Paprzycki L.K. (red.), Środki zabezpieczające, t. 7, Warszawa 2012.
Paprzycki L.K. (red.), System prawa karnego. Tom 4. Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ograniczenie odpowiedzialności karnej, C.H. Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2013.
Perkowska M., Lewkowicz I., Prawo do odpowiedzialnej edukacji? Unia Europejska wobec profilaktyki uzależnień dzieci i młodzieży szkolnej, [w:] E. Karska (red.), Prawa dziecka w prawie międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2014.
Perry B.D., Child Maltreatment: A Neurodevelopmental Perspective on the Role of Trauma and Neglect in Psychopathology, Child and Adolescent Psychopathology 2008.
Petrażycki L., O pobudkach postępowania i o istocie moralności i prawa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002.
Piekacz A., Idea wychowania i edukacji dla zrównoważonego rozwoju w systemie pieczy zastępczej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej” 2016, zeszyt 95.
Piekacz A., Specyfika rozwoju dzieci z FASD w instytucjonalnej pieczy zastępczej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, Seria: „Organizacja i Zarządzanie” 2017, z. 112.
Pieniążek A., Stefaniuk M., Socjologia prawa. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, War-szawa 2014.
Pinkola Estes C., Biegnąca z wilkami. Archetyp Dzikiej Kobiety w mitach i legendach, przekład A. Cioch, Zysk i S-ka, Poznań 2015.
Pluta K., Prawo dziecka do wiadomości o swoim pochodzeniu, (rozdział 6), [w:] M. Gołownik-Hudała, A. Wilk, P. Sobczyk (red.), Prawa i obowiązki członków rodziny, tom I, Ius at Tax, Opole 2017.
Podkowski M., Kilka uwag o opiece w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, [w:] J. Rominkiewicz (red.), Rodzina i jej prawa, Kolonia Limited, Wrocław 2012.
Porges S. W., Neurocepcja – trzy obwody autonomicznego układu nerwowego, przeł. H. Dufner, www.nslt.pl, dostęp: 14.01.2019.
Porges S.W., Teoria poliwagalna: trzy obwody neuronalne regulujące nasze zachowania reaktywne, przeł. H. Dufner, www.nslt.pl, dostęp: 14.01.2019.
Posłuszna-Owczarz M., Zdrowa rodzina adopcyjna – to znaczy jaka?, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Psychologica” 2012, nr 16.
Pospiszyl I, Przemoc w rodzinie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004.
Pospiszyl I., Patologie społeczne. Resocjalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, WSiP, Warszawa 1994.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30.08. 1977 r., sygn. akt III CRN 204/77, LEX 7986.
Postanowienie z dnia 5 października 2017 r, Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy VI Wydział Rodzinny i Nieletnich, VI Nsm 367/16.
Przemoc wobec dzieci, http://www.infor.pl/drukowanie,89917,Przemoc-wobec-dzieci.html, dostęp: 25.04.2018.
Przesławski T., Psychika. Czyn. Wina, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
Przybysz J., Psychiatria sądowa. Opiniowanie w postępowaniu cywilnym. Podręcznik dla lekarzy i prawników, wyd. 1, Warszawa 2009.
Pstrąg D., Syndrom maltretowanego dziecka a zaburzenia w rozwoju psychospołecznym, „Niebieska Linia” 2016, nr 5/106.
Rachman S., Zaburzenia lękowe, przeł. J. Kowalczewska, GWP, Gdańsk 2005.
Radny A., Wpływ traumy na psychikę. Psychoterapia ofiary, [w:] Neurokognitywistyka w patologii i zdrowiu 2009–2011, Szczecin 2011.
Radny A., Wpływ traumy na psychikę. Psychoterapia ofiary, Neurokognitywistyka w patologii i zdrowiu 2009–2011, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie.
Raszewska-Skałecka R., Szkoła publiczna jako zdecentralizowany podmiot admini-stracji publicznej. Studium administracyjnoprawne, E-monografie Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2019.
Redfield Jamison K., Noc szybko nadchodzi. Zrozumieć samobójstwo, by mu zapobiec, przeł. T. Bieroń, Poznań 2011.
Rogulska A., Rodzinna opieka zastępcza i działania wspierające rodzinę naturalną, https://www.researchgate.net/.../258047902_Rodzinna_opieka_zastepcza_i_działania_, dostęp: 14.12.2018.
Rudak O., Prawo do nauki, [w:] B. Banaszak, A. Preisner (red.), Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, C.H. Beck, Warszawa 2002.
Rychter I., Prawda, która boli – ból, który leczy, „Niebieska Linia” 2003, nr 1/24.
Rzytki-Sroka J., Dziecko krzywdzone z perspektywy dorosłej ofiary przemocy domowej, „Niebieska Linia” 2009, 3/62.
Safjan M., Prawo wobec ingerencji w naturę ludzkiej prokreacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1990.
Sass-Stańczak K., Czabała J.C., Relacja terapeutyczna – co na nią wpływa i jak ona wpływa na proces psychoterapii?, „Psychoterapia” 2015, nr 1 (172).
Schooler J.E., Keefer Smalley B., Callahan T.J., Zranione dzieci, uzdrawiające domy. Wychowanie dzieci dotkniętych traumą w rodzinach adopcyjnych i zastępczych, Warszawa 2012.
Seligman M.E.P., Walker E.F., Rosenhan D.L., Psychopatologia, Zysk i S-ka, Poznań 2004.
Sikorska I., Dziecięca trauma – psychologiczne konsekwencje dla dalszego rozwoju, „Sztuka Leczenia” 2014, nr 3–4.
Skrzydło W., S. Grabowska, R. Grabowski (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, Wolters Kluwer Polska – Oficyna, Warszawa 2009.
Skrzypczyk W., Przemoc emocjonalna wobec dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym, „Dziecko Krzywdzone” 2003, nr 4.
Smyczyński T., Pojęcie dziecka i jego podmiotowość, [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Ars boni at aequi, Poznań 1999.
SN ma problem z warunkami rozwiązania adopcji, http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/sn-ma-problem-z-warunkami-rozwiazania-adopcji, dostęp: 1.08.2018.
Sochacka K., Specjalne potrzeby i specyficzne trudności, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspni/bistream/.../specjalne_potrzeby_sochacka.pdf, dostęp: 20.02.2019.
Sochocka L., Komenda-Kołecka J., Zaniedbanie – (nie)świadomą formą przemocy wobec dziecka, „Medycyna Środowiskowa” 2014, vol. 17, no. 1.
Sójka-Zielińska K., Kodeks Napoleona. Historia i współczesność, wyd. 2, Lexis Nexis, Warszawa 2008.
Sokołowski M., Dobro dziecka w prawie rodzinnym Unii Europejskiej. Aspekt formalnoprawny, [w:] E. Karska (red.), Prawa dziecka w prawie międzynarodowym, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2014.
Sokołowski T., Prawo rodzinne. Zarys wykładu, wyd. 6, Ars Boni et aequi, Poznań 2013.
Spyra T., Granice wykładni prawa. Znaczenie językowe tekstu prawnego jako granica wykładni, Wolters Kluwer, Warszawa 2006.
Stadniczeńko J., Stadniczeńko D., Inspirujące znaczenie katalogu praw dziecka zawartego w Konwencji o prawach dziecka dla regionalnego systemu ochrony praw dziecka, [w:] J. Jaskiernia, K. Spryszak (red.), Ochrona praw człowieka w wymiarze uniwersalnym. Aksjologia – Instytucje – Nowe wyzwania – Praktyka, Adam Marszałek, Toruń 2017.
Starzyńska G., Łamanie praw dziecka w rodzinie zastępczej, www.nowezyciebezprzemocy.co.uk/.../łamanie%20praw%20dziecka%20Starzyńska.p..., dostęp: 23.12.2018.
Stebnicki W., Edukacja domowa, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna Adam, Warszawa 2014.
Stępień M., Pozbawienie władzy rodzicielskiej – kara dla rodziców czy narzędzie niesienia pomocy dzieciom?, „Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne” 2017, nr 22.
Steuden S., Janowski K., Trauma – kontrowersje wokół pojęcia, diagnoza, następstwa, implikacje praktyczne, „Roczniki Psychologiczne” 2016, tom XIX, 3.
Stojanowska W., Dobro dziecka jako instrument wykładni norm konwencji o prawach dziecka oraz prawa polskiego jako dyrektywa jego stosowania, [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Ars Boni et Aequi, Poznań 1999.
Stojanowska W., Dobro dziecka w aspekcie sprawowanej nad nim władzy rodziciel-skiej, „Studia nad Rodziną” 2000, nr 4/1 (6).
Strzelecka M., Przesłanki rozwiązania przysposobienia na gruncie polskiego ustawodawstwa, „Rodzina i Prawo” 2012, nr 22.
Szałkiewicz A., Procedura odebrania dziecka z rodziny, „Niebieska Linia” 2017, nr 5/112.
Szeroczyńska M., Odpowiedzialność karna psychoterapeuty w przypadku samobójstwa pacjenta, „Prokuratura i Prawo” 2012, nr 4.
Sztander W., Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym, PARPA, Warszawa 1993.
Sztander W., Rodzina z problemem alkoholowym, PARPA, Warszawa 1993.
Szymańczak J., O przestrzeganiu praw dzieci w Polsce, [w:] E. Czyż, Dziecko i jego prawa, Biblioteka Komitetu Ochrony Praw Dziecka, Warszawa 1992.
Szymańczak M., Od prawa do życia do prawa do samostanowienia (o ewolucji praw przyznawanych dziecku), [w:] E. Czyż (red.), Dziecko i jego prawa, Biblioteka Komitetu Ochrony Praw Dziecka, Warszawa 1992.
Talaga A., Gólska A., Prawo rodzinne i opiekuńcze, Od.Nowa, Bielsko-Biała 2017.
Taylor Ch., Zaburzenia przywiązania u dzieci i młodzieży. Poradnik dla terapeutów, opiekunów i pedagogów, przełożyła L. Wierzbowska, Wydawnictwo GWP, Sopot 2016.
Telusiewicz P., Ingerencja sądu opiekuńczego we władzę rodzicielską, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” 2009, nr 6 (1).
Toeplitz-Winiewska M., Podstawowe zasady, które powinny być respektowane przez psychologa, [w:] J. Brzeziński, B. Chyrowicz, M. Toeplitz-Winiewska, W. Poznaniak, Etyka zawodu psychologa, PWN, Warszawa 2014.
Toeplitz-Winiewska M., Udzielanie pomocy psychologicznej, [w:] J. Brzeziński, B. Chyrowicz, M. Toeplitz-Winiewska, W. Poznaniak, Etyka zawodu psychologa, PWN, Warszawa 2014.
Tokarczyk E., Prawo dziecka do uzyskania wykształcenia, [w:] T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Ars boni et aequi, Poznań 1999.
Tomalski R., Aleksytymia i dysocjacja, „Psychoterapia” 2008, nr 2 (145).
Tomalski R., Trauma i dysocjacja w zaburzeniach jedzenia, „Psychoterapia” 2 (141), 2007. https://en.unesco.org/about-us/introducing-unesco, dostęp: 19.02.2019.
Uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z 1976 r., III CZP 46/75, nr 9, poz. 184.
Uchwała SN z 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976/7–8, poz. 86, pkt 2.
van der Kolk B., Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy, przeł. M. Załoga, Czarna Owca, Warszawa 2018.
Wagner I., Przyczyny i skutki rozwiązania adopcji, www.dzieckoskrzywdzone.folds.pl-article, dostęp: 31.07.2018.
Wallin D. J., Przywiązanie w psychoterapii, tłumaczyła M. Cierpisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
Wasserstrom A.R., Adwokaci jako profesjonaliści: kilka zagadnień moralnych, [w:]
W. Galewicz, (red.), Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, Universitas, Kraków 2010.
Wejner T., Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniom ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, [w:] Polska dla dzieci. Ogólnopolski szczyt w sprawach dzieci. Warszawa 23–24 maja 2003 r., Rzecznik Praw Dziecka, Warszawa 2001.
Wiktorska P., Przeciwdziałanie przemocy wobec najbliższych, [w:] J. Utrat-Milecki (red.), Reformy prawa karnego, Wydawnictwo Oficyna Naukowa, Warszawa 2013.
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Liber, Warszawa 2000.
Włodarczyk E., Konsekwencje wychowywania się w rodzinie z problemem alkoholo-wym – bagaż na całe życie, Z problematyki społeczno-pedagogicznej, Seminare 2016, t. 37, nr 2.
Wosik-Kawala D., Dziecko wychowywane w rodzinie zastępczej, „Wychowanie w Rodzinie” 2011, t. XI (nr 1).
www.adopcjanie.blogspot.com, dostęp: 12.01.2019.
Zajączkowska J., Aspekty prawne kontaktów z dzieckiem, „Ruch Prawniczy, Ekono-miczny i Socjologiczny” 2018, zeszyt 1.
Załuska M., Fuga dysocjacyjna u pacjentki oddziału położniczego – studium przypadku, „Psychiatria Polska”2011, nr 4.
Zdankiewicz-Ścigała E., Aleksytymia i dysocjacja jako podstawowe czynniki zjawisk potraumatycznych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2017.
Znaniecki F., Relacje społeczne i role społeczne. Niedokończona socjologia systematyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
 
Wykaz cytowanych aktów prawnych

Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59).
Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.).
Konwencja o prawach dziecka z 20 listopada 1989 r (Dz.U. z 23 grudnia 1991 r. Nr 120, poz. 526).
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).
Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553).
Ustawa z 6 stycznia 2000 roku o Rzeczniku Praw Dziecka (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 2086).
Ustawa z 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 1741).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 28 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2017 r., poz. 1652).