By biegli byli biegli. Poradnik dla biegłych sądowych i prawników. Część 1

Spis treści:

Wykaz skrótów
Wprowadzenie

Rozdział I. POLSKI SYSTEM PRAWNY

1.1. Wymiar sprawiedliwości w Polsce
1.2. Organizacja sądów powszechnych
1.2.1. Sądownictwo powszechne w sprawach cywilnych
1.2.2. Właściwość sądów
1.2.3. Skład sądu
1.3. Sąd Najwyższy
1.4. Strony i uczestnicy postępowania, interwenienci, pełnomocnicy
1.4.1. Strony i ich pełnomocnicy
1.4.2. Uczestnicy postępowania
1.4.3. Interwenienci
1.5. Prawnicy w postępowaniu sądowym
1.5.1. Sędziowie
1.5.2. Asesorzy i starsi asesorzy sądowi
1.5.3. Referendarze sądowi
1.5.4. Prokuratorzy
1.5.5.  Radcowie Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej
1.5.6. Adwokaci i radcy prawni
1.5.7. Rzecznicy patentowi
1.5.8. Ławnicy
1.5.9. Kuratorzy
1.5.10. Biegli sądowi w wymiarze sprawiedliwości
1.6. Postępowanie sądowe cywilne
1.6.1. Naczelne zasady postępowania cywilnego
1.6.2. Posiedzenia sądu
1.6.3. Terminy
1.6.4. Postępowanie dowodowe
1.6.5. Orzeczenia sądowe
1.6.6. Środki odwoławcze
1.7. Język w postępowaniu sądowym

Rozdział II. BIEGŁY W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM

2.1. Rola biegłych i ich opinii w postępowaniu sądowym
2.2. Ustanowienie biegłego sądowego i zwolnienie go z tej funkcji
2.2.1. Definicja biegłego i wiadomości specjalnych
2.2.2. Kwalifikacje biegłego
2.2.3. Tryb ustanowienia biegłego
2.2.4. Zwolnienie z funkcji biegłego
2.2.5. Wygaśnięcie statusu biegłego sądowego
2.2.6. Biegli niewpisani na listę stałych biegłych sądowych
2.3. Biegli instytucjonalni
2.3.1. Instytut naukowy lub naukowo-badawczy
2.3.2. Opiniodawczy zespół sądowych specjalistów
2.4. Odmowa przyjęcia obowiązków biegłego oraz wyłączenie biegłego w sprawie
2.4.1. Odmowa przyjęcia obowiązku biegłego
2.4.2. Wyłączenie biegłego
2.4.3. Tryb wyłączenia
2.5. Przyrzeczenie biegłego
2.6. Obowiązek podnoszenia kwalifikacji

Rozdział III. OPINIE BIEGŁYCH

3.1. Pojęcie i cel opinii
3.1.1. Przedmiot opinii
3.1.2. Forma opinii
3.1.3. Rodzaje opinii
3.2. Powołanie biegłego przez sąd orzekający
3.2.1. Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego
3.2.2. Dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu
3.2.3. Postanowienie sądu o dopuszczeniu dowodu z biegłego
3.3. Udział biegłego w postępowaniu dowodowym
3.4. Sporządzenie opinii
3.4.1. Zasady sporządzania opinii
3.4.2. Udostępnienie biegłemu akt sprawy
3.4.3. Wykorzystanie przez biegłego środków technicznych
3.4.4. Język opinii biegłego
3.4.5. Wady opinii
3.4.6. Zdrowy rozsądek w opiniowaniu

Aneksy
Wybrane akty prawne
Wybrana literatura
Spis rysunków

 Rola biegłych i ich opinii w postępowaniu sądowym

Wybrana literatura:

Książki

Banach P., Dowód z opinii instytutu i naukowo-badawczego, [w:] Rola biegłego we współczesnym procesie, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2002.
Bělohlávek A. J., Hŏtova R., Biegli w środowisku międzynarodowym w postępowaniu: sądowym cywilnym i karnym oraz arbitrażowym, a także w sporach inwestycyjnych, C. H. Beck, Warszawa 2011.
Bulsiewicz A., Marek A., Kwiatkowska-Darul V. (red.), Doctrina multiplex veritas una, Wolters Kluwer, 2004.
Cieśla R., Wstępna konsultacja organu procesowego z osobą posiadającą wiadomości specjalne, [w:] Nauka wobec prawdy sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Deboa D., Biegły sądowy – osoba prywatna czy funkcjonariusz publiczny, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Dolecki H., Ciężar dowodu w procesie cywilnym, PWN, Warszawa 1998.
Eichstaedt K., Gałecki P., Depko A., Metodyka pracy biegłego psychiatry, psychologa oraz seksuologa w sprawach karnych, Warszawa 2012.
Ereciński T., Grudowski J., Jędrzejewska M., Kodeks postępowania cywilnego. Część pierwsza, t. I, Warszawa 2002.
Feluś A., Poziom trudności w opiniowaniu czy ignorancja biegłych przyczyną błędnie rozpoznanego postępowania testamentowego i skazania w procesie karnym?, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Gierowski J. K., Kompleksowa ekspertyza o stanie zdrowia psychicznego sprawcy – problemy kompetencyjne, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Głazek A., Biegły sądowy i jego status, [w:] Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Gromadzki C., Rola biegłego w procesach lekarskich, [w:] Rola biegłego we współczesnym procesie, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2002.
Gruza E., Co biegły miał na myśli, czyli refleksje o  języku opinii biegłych, [w:] Nauka wobec prawdy sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Gruza E., Junk science po polsku, [w:] Czynności procesowo-kryminalistyczne w polskich procedurach, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2004.
Gruza E., O błędach i ich przyczynach w opiniach biegłych, [w:] Doctrina Multiplex Veritas Una, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika, Toruń 2004.
Gruza E., Psychologia sądowa dla prawników, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
Gruza E., Ustawa o biegłych – realna potrzeba czy kosztowny zbytek, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Gulli B., Niewiadomska I., Wysocka-Pleczyk M., (red.), Białe plamy w psychologii sądowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Habzda-Siwek E., Kabzińska J. (red.), Psychologia i Prawo. Między teorią a praktyką, GWP, Sopot 2014.
Habzda-Siwek E., Kwalifikacje do pełnienia funkcji biegłego – zarys problematyki, [w:] Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, Instytut Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Hajdukiewicz D., Opiniowanie sądowo-psychiatryczne w sprawach cywilnych, Wyd. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2008.
Heitzman J., Błędy w opiniowaniu sądowo-psychiatrycznym, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Heitzman J., Ekspertyza psychiatryczna, [w:] Wójcikiewicz J. (red.), Ekspertyza sądowa, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
Hrehorowicz M., Opinia biegłego w sprawach karnych gospodarczych i jej ocena sądowa, Poznań 2013.
Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, Instytut Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Jaegerman K., Opiniowanie sądowo-lekarskie, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1991.
Jaworski R., Biegły sądowy – usługodawca czy źródło dowodowe, [w:] Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulow i, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Jaworski R., Szostak M. (red.), Nauka wobec prawdy sądowej. Księga pamiątkowa ku czci profesora Zdzisława Kegla, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Jerzewska J., Od oględzin do opinii biegłego, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2002. Jodłowski J., Resich Z., Lapierre J., Misiuk-Jodłowska T., Weitz K., Postępowanie cywilne, Warszawa 2009.
Kalinowski S., Biegły i jego opinia, Warszawa 1994.
Kasprzyk P., Udział biegłego w sprawach rodzinnych, [w:] Rola biegłego we współczesnym procesie, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2002.
Kielanowski T. (red.), Etyka i deontologia lekarska, PZWL, 1985.
Koop I., Kompetencje biegłego, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Kopczyński G., Konfrontacja biegłych w polskim procesie karnym, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
Kopczyński G., Prawnoprocesowe aspekty przesłuchania biegłego w ramach międzynarodowej pomocy prawnej, [w:] Nauka wobec prawdy sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Kotowski W., Problematyka wypadków drogowych, Warszawa 2016.
Krzemiński Z., Etyka adwokacka, Warszawa 2008.
Kunz J., Błąd w opiniach sądowo-lekarskich w sprawach przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, Kraków 1999.
Leśniak M., Prawdy biegłego i decydenta procesowego, [w:] Widła T. (red.), Wokół problematyki dokumentu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005.
Lewandowski B. (red.), Pozycja biegłego w polskim systemie prawnym, Warszawa 2016.
Lipczyński A., Psychologia sądowa, Difin, Warszawa 2007.
Locard E., Dochodzenie przestępstw według metod naukowych, Łódź 1937.
Łyczywek R., Szkice z psychologii sądowej, Szczecin 1998.
Marciszewski W., Sztuka dyskutowania, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1969.
Markiewicz J. (red.), Ekspertyza sądowa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1981.
Pawelec K., Metodyka pracy adwokata w sprawach wypadków drogowych, LexisNexis, Warszawa 2007.
Pawelec K., Proces dowodzenia w postępowaniu karnym, LexisNexis, Warszawa 2010.
Piasecki K., System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2010.
Pietrzkowski H., Czynności procesowe pełnomocnika w sprawach cywilnych, Wolters Kluwer Warszawa 2017.
Pietrzkowski H., Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, LexisNexis, Warszawa 2007.
Pobocha J., Niektóre  problemy  psychiatrii  sądowej, [w:] Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D., Kordel K., Pietruszyński A., Pobocha J., Zyss T. Opiniowanie sądowo-lekarskie, Wrocław 2013.
Ponikowski R., Ocena dowodu z opinii biegłego w świetle poglądów Sądu Najwyższego i praktyki sądów powszechnych, [w:] Nauka wobec prawdy sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Postępy w naukach sądowych, wybr. Kała M., Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2009.
Przyborowska-Klimczak A., Taracha A., Iudicium et scientia, Księga jubileuszowa prof. Romualda Kmiecika, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
Przybysz J., Psychiatria sądowa. Opiniowanie w postępowaniu cywilnym. Podręcznik dla lekarzy i prawników, Toruń 2007.
Raszeja S., Nasiłowski W., Markiewicz J., Medycyna sądowa. Podręcznik dla studentów, Warszawa 1993.
Rejman S., Biegły w procesie cywilnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1984.
Rybarczyk M., Biegły w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2001.
Samborski E., Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach karnych, Lexis Nexis, Warszawa 2002.
Shaughnessy J., Zechmeister E., Zechmeister J., Metody badawcze w psychologii, Gdańsk 2002.
Stanik J., Psychologiczne i interdyscyplinarne problemy w opiniodawstwie sądowym w sprawach cywilnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2011.
Szarek J., Lekarz weterynarii jako biegły, Olsztyn 1994.
Szewczyk K., Etyka i deontologia lekarska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1994.
Świątek B., Błąd medyczny w praktyce medyka sądowego, [w:] Nauka wobec prawdy sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2005.
Świątek B., Lekarz medycyny jako biegły sądowy, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Tomaszewski T., Czy nowy biegły w nowej szacie?, [w:] Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Tomaszewski T., Kompetencje firm prywatnych do wydawania opinii w  postępowaniu karnym i cywilnym, [w:] Doctrina multiplex veritas una, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2004.
Tomaszewski T., Przesłuchanie biegłego w postępowaniu karnym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1998.
Turek J., Czynności dowodowe sądu w procesie cywilnym, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2003.
Turek J., Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, [w:] Rola biegłego we współczesnym procesie, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2002.
Widła T., Biegły sądzony, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Widła T., Kontrola dowodu z opinii biegłego, [w:] Iure et facto. Księga jubileuszowa ofiarowana Doktorowi Józefowi Gurgulowi, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Widła T., Metodyka ekspertyzy, [w:] Wójcikiewicz J. (red.), Ekspertyza sądowa, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
Widła T., O prawnej odpowiedzialności biegłych i jej rodzajach, [w:] Iudicium et scientia, Wolter Kluwer, Warszawa 2011.
Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D., Kordel K., Pietruszyński A., Pobocha J., Zyss T., Opiniodawstwo sądowo-lekarskie, Wrocław 2013.
Wojciechowski B. (red.), Zeznania i wyjaśnienia. Badania nad oceną i psychologicznymi uwarunkowaniami, Difin, Warszawa 2017.
Wolańska-Nowak P., Interpretacja wyników ekspertyzy, [w:] Wójcikiewicz J. (red.), Ekspertyza sądowa, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
Wójcikiewicz J. (red.), Ekspertyza sądowa, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2007.
Wójcikiewicz J., Dowód naukowy w procesie sądowym, Instytut Ekspertyz Sądowych, Kraków 2000.
Wójcikiewicz J., Metaopinie – wyraz siły czy słabości wymiaru sprawiedliwości?, [w:] Biegły w sądzie, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Wójcikiewicz J., Scientia auxilium iustitiae, [w:] Nauka wobec prawdy sądowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
Wójcikiewicz J., Temida nad mikroskopem, Wyd. TNOiK, Toruń 2009.
Wypadki drogowe. Vademecum biegłego sądowego, Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych, Kraków 2006.
Zahorski R., Metodyka pracy biegłego sądowego. Rekonstrukcja wypadku drogowego, Difin 2010.
Zienkiewicz D., Status biegłego sądowego, [w:] Widła T. (red.), Wokół problematyki dokumentu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005.

Komentarze

Allerhand M., Kodeks postępowania cywilnego, Lwów 1932.
Bieniek G., Kalus S., Marmaj Z., Mzyk E., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2005.
Bodio J. Demenecki T., Jakubowski A., Marcewicz O., Telenga P., Wójcik M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2010.
Ereciński T., Jacek G., Jędrzejewska M., Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego, t. I, LexisNexis, Warszawa 2002.
Kegel A., Kegel Z., Przepisy o biegłych sądowych, tłumaczach i specjalistach. Komentarz, Zakamycze, Kraków 2004.
Litauer J., Komentarz do procedury cywilnej, Warszawa 1933.
Postępowanie cywilne. Orzecznictwo, Wpr. Tadeusz Ereciński, Warszawa 2008.
Resich Z. i Siedlecki W. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 1975.
Zieliński A., Flaga-Gieruszyńska K., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2007.

Czasopisma

Baniuk K., Ekspert wszech nauk? „Problemy Kryminalistyki” 2002, nr 4.
Głazek A., Opiniowanie sądowo-lekarskie i jego znaczenie w świetle potrzeb prawnych, „Arch. Med. Sąd. Krym” 2007, LVII, s.184–188.
Gołaczyński J., Kotecka S., Zalesińska A., Protokół w postaci zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z posiedzenia jawnego w sprawach cywilnych, „Monitor Prawniczy” 2010, nr 19.
Gruza E., Kilka refleksji na temat konfrontacji biegłych , „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2008, t. XII, 2008.
Gurgul J., O swobodnej ocenie opinii biegłego, „Prokuratura i Prawo” 2013, nr 10, s. 34–59.
Hajdukiewicz D., Struktura opinii sądowo-psychiatrycznych w sprawach karnych i cywilnych, „Postępy Psychiatrii i Neurologii” 2005, nr 14(3), s. 243–250.
Kolasiński B., Wymagania wymiaru sprawiedliwości wobec biegłych psychiatrów i ich orzeczeń, „Prokurator” 2005, nr 1(21).
Kołecki H., Francuskie zasady deontologii biegłego sądowego, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2002, t. V.
Kuryłowicz K., Szacowanie i sprzedaż nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, cz. I i II, „Nieruchomości” 2005, nr 11 i 12.
Lipczyńska M., Ponikowski R., O jednolitą interpretację niektórych spornych pojęć z zakresu ekspertyzy, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 1981, nr 150.
Łyczywek R., Problemy etyki wykonywania czynności biegłego sądowego, „Nowe Prawo” 1969, nr 3.
Ossowski W., Uwagi o korzystaniu z biegłych w sprawach cywilnych, „Nowe Prawo” 1960, nr 10.
Pawelec K., Diupero T., Opinia biegłego w sprawach o roszczenia nabywców samochodów z wadami, „Monitor Prawniczy” 1998, nr 9.
Pikulik A., Obowiązki organu procesowego w przyjęciu pisemnej albo ustnej opinii biegłego, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2010, t. XV.
Piotrowska I., Pozycja i rola biegłego sądowego w świetle oczekiwań organu procesowego, „Arch. Med. Sąd. Krym.” 2007, LVII, s.196–199.
Rotkiewicz M., Kleks na umyśle, „Polityka” 2012, nr 9.
Sehn J., Dowód z biegłych w postępowaniu sądowym, „Nowe Prawo” 1956, nr 3.
Szostak R., Sołtyszewski I., Odpowiedzialność karna za błąd opiniodawczy – studium przypadku, „Prokuratura i Prawo” 2017, nr 1.
Śliwka M., Ciężar dowodu w procesach medycznych – między domniemaniami faktycznymi, a dowodem prima facie, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” 2004, nr 54(1).
Tomaszewski T., Postanowienie o powołaniu biegłego w teorii i praktyce, „Problemy Kryminalistyki”, 1984, nr 1–3.
Tomaszewski T., Stary biegły w nowej szacie, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2003, t. 8.
Tomaszewski T., Wartość niekategorycznych opinii biegłych, „Nowe Prawo” 1981, nr 9, s. 64–77.
Turek J., Opinie biegłych w zakresie wycen majątkowych, „Monitor Prawniczy” 2007, nr 7.
Turek J., Procesowe skutki uchybień dowodowych sądu – cz. I, [w:] „Monitor Prawniczy” 2003, nr 5, cz. II, [w:] „Monitor Prawniczy” 2003, nr 6, cz. III, [w:] „Monitor Prawniczy”2003, nr 7.
Widła T., Ekspertyzy irrelewantne, „Prokuratura i Prawo” 2007, nr 10.
Widła T., Odpowiedzialność biegłych – nowe problemy, „Palestra” 2005, nr 7–8.
Widła T., Status prawny biegłego i jego konsekwencje, „Problemy Współczesnej Kryminalistyki” 2008, t. XII.
Widła T., Uwagi o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego, „Palestra” 2007, nr 11–12.
Zachuta A., Biegli w centrum uwagi, „Edukacja Prawnicza” 2006, nr 4, 5 i 6.
Ziemba J., Przeprowadzenie dowodu z opinii instytutu naukowego lub naukowo-badawczego w procesie cywilnym – wybrane zagadnienia, „Radca Prawny” 2005, nr 1.

Inne źródła

System Informacji Prawnej LEX Oficyna Wydawnicza Wolters Kluwer.
Legalis System Informacji Prawnej C.H. BECK.