Arteterapia część 1

Z wprowadzenia (od Redaktorów):

Arteterapia to jeden z „najpiękniejszych problemów” współczesnej psychiatrii, całej medycyny, ale też szerzej – „zaangażowanych społecznie” nauk społecznych. Nie da się jej uprawiać, będąc specjalistą tylko w jednej dziedzinie. W medycynie arteterapia jest klasyfikowana jako część rehabilitacji, ale równocześnie ciągle okazuje się, że jest zbyt duża i zbyt niezależna na tego typu poddaństwo. Czerpiąc wzorce z nauk medycznych, arteterapia przenika i inspiruje takie kierunki, jak pedagogika, pedagogika specjalna i edukacja artystyczna.

O arteterapii można mówić poprzez podobieństwo do psychoterapii. Psychoterapia jest częścią psychiatrii, metodą leczenia zaburzeń psychicznych za pomocą szczególnych technik – osobistych oddziaływań terapeuty. W przypadku arteterapii medycznej też mówimy o leczeniu za pomocą szczególnych technik – przy wykorzystaniu środków artystycznych. Z arteterapią jest też podobny kłopot jak z psychoterapią – wykracza poza oddziaływania medyczne. Przy wykorzystaniu jej metod możliwa jest zmiana postaw psychologicznych, socjologicznych czy kulturowych. W tym kontekście określenie „terapia” staje się mylące, a powinno wyraźnie dyscyplinować. I jeszcze jedno podobieństwo do psychoterapii – arteterapia nie posiada krytycznej sumy badań empirycznych potwierdzających „tak” lub „nie” wskazania i efektywność stosowania. To nie zarzut, lecz raczej wyzwanie dla naukowców i praktyków.

Dlaczego więc arteterapia? Ani terapeuci, ani przede wszystkim pacjenci nie chcą rezygnować ze szczególnej postawy arteterapeutycznej, która pozwala przezwyciężać niemoc innych metod leczenia. Nie chcą rezygnować z postawy, która wyzwala akt twórczy – udostępnia im energię życiową i poczucie sprawstwa we własnym życiu, a zwłaszcza w chwili próby – w chorobie.

Upowszechnienie i emancypacja arteterapii powodują, że nieuchronne stają się procesy standaryzacji. Ten podręcznik jest także tego wyrazem. To obrastanie przepisami budzi niechęć artystów, ale jest gwarancją bezpieczeństwa dla pacjentów. Ustalenie reguł stwarza podstawy do dalszego wzrostu wiedzy i praktyki.

Przekazujemy Państwu pierwszy tom monografii poświęconej ARTETERAPII. To podróż od TEORII, przez PRAKTYKĘ KLINICZNĄ, do wielkich PROJEKTÓW AUTORSKICH.

Patroni medialni:
             
 

Podmiot odpowiedzialny za bezpieczeństwo produktu: Difin sp z o.o., ul. F. Kostrzewskiego 1, 00-768 Warszawa (PL), adres e-mail: info@difin.pl, tel (22) 851 45 61

Recenzja

prof. Andrzej Czernikiewicz:

„Nie ma geniuszu bez ziarna szaleństwa” (Arystoteles), „Defekt związany ze schizofrenią nie jest możliwy do uzupełnienia w ciągu jakiekolwiek terapii” (nieujawniony psychiatra polski) – pewnie między tymi skrajnymi nastawieniami mieści się to, co nazywamy arteterapią. Książka, którą macie Państwo przed sobą, „Arteterapia. Część 1” pod redakcją Bartosza Łozy i Aleksandry Chmielnickiej-Plaskoty, którego autorami są najbardziej znani polscy arteterapeuci, to pierwszy polski podręcznik obejmujący to zjawisko w sposób tak kompleksowy, zrozumiały, a przede wszystkim pragmatyczny. Dlatego zjawisko, ponieważ arteterapia nie jest na pewno tylko formą terapii w psychiatrii, jest zjawiskiem uwzględniającym to, co jest wspólne dla nas wszystkich, dla chorych i dla terapeutów – zdolność do kreowania rzeczy pięknych, które pozwalają nam kreować samych siebie, co pewnie jest podstawowym warunkiem rozwoju. Autorzy podręcznika słusznie zauważają we wstępie, że „Arteterapia to jeden z >najpiękniejszych problemów< współczesnej psychiatrii, całej medycyny” i dalej, że „Nie da się jej uprawiać, będąc specjalistą tylko w jednej dziedzinie”.

Książka ta prezentuje to szerokie spektrum oddziaływań arteterapeutycznych, ale również jej interdyscyplinarność. Najciekawsze wydaje się w tym opracowaniu coś, co jest jakby nieujawnioną twarzą arteterapii, o czym autorzy nie piszą, chociaż na pewno mają tego świadomość, a więc to, na ile uprawiana przez nich arteterapia wpłynęła na nich samych, na ile kreacje artystyczne i relacja z pacjentami oparta na arteterapii zmieniła ich sposób widzenia świata, nie tylko w aspekcie widzenia choroby. Projekt edukacyjny zawarty w tym podręczniku wydaje mi się najbliższy definicji arteterapii stworzonej przez Brytyjskie Towarzystwo Arteterapii (BAAT), a więc „arteterapia jest formą psychoterapii, która wykorzystuje media artystyczne, jako podstawowy sposób komunikacji”. W książce tej czytelnicy znajdą zarówno różnorodne modele działania arteterapii, jak i całe spektrum obszarów arteterapii od rysunku, poprzez dramę, aż do filmu. Są tu również kompleksowe programy arteterapii, będące nie tylko gotowymi scenariuszami działań arteterapeutycznych, ale tak naprawdę opisem doświadczeń arteterapeutów i uczestniczących w nich pacjentów. Olbrzymim wreszcie plusem tej książki jest to, że przedstawia ona także gotowy model kształcenia przyszłych arteterapeutów.

Myślę, że użyty w tytule termin podręcznik, jest jak najbardziej słuszny, pod ręką, powinien mieć tę książkę, nie tylko aktualny, czy przyszły arteterapeuta, ale każda osoba będąca w relacji terapeutycznej z osobami zaburzonymi psychicznie, ponieważ spojrzenie na chorego przez pryzmat sztuki jest najbardziej ludzkim formatem widzenie drugiego człowieka, a może nawet samego siebie.

Autor książki

psychiatra i specjalista terapii środowiskowej. Kierownik Kliniki Psychiatrii WUM i zastępca dyrektora ds. lecznictwa MSCZ (Tworki). Działalność: film, psychodrama, scenariusze, reżyseria, performance, instalacje, fotografia, literatura. Prezes Towarzystwa Przyjaciół Tworek Amici di Tworki. Prezes elekt Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii twórczości, arteterapeuta MSCZ, kierownik Pracowni terapii przez sztukę Instytutu Edukacji Artystycznej Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Kierownik Centrum Pałacyk nad Utratą MSCZ, stanowiącego zaplecze arteterapeutyczne szpitala. Aktywność: sztuki wizualne, teoria i praktyka arteterapii. Wiceprezes Towarzystwa Amici di Tworki, przewodnicząca Sekcji Naukowej Arteterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, kurator programów edukacyjnych.